장음표시 사용
441쪽
418 LIB. III. prosecto sensibilibus formis ipsae sunt intelligibiles sermae, tuearum rerum,quae abstracts vocantur, tum eoru etiam sensibilium,quae sunt habitus,atq; asse ctus. Iclairco&qui no sentit, nihil discere,vel intelligere potest: dc qui contemplatur, necesse est
Una cum phantasmate conlepletur. Ipsa nanq; phantasmata veluti bensibilia sunt, attamen sine materia. Est aute aliud phatasia
ab affirmatione , negatione v Verum enim,vel falsum,complexio est conceptuum intellectus. At mentis primi conceptus quo, qu so,disseret, ut non phatasma ta sint an neq; caeteri sunt phantasmata, non tamen sine phantasmatibus sunt
Ex praedictis poterat sequi obiectio , ni redem mirum si anima omnia est secundum sentam sensibilia,secsidum autem intellectum textus ex intelligibilia,quὁd intellectus intelligendo positire, i sensibilibus no depεdeat,quare φ possit ut perci' sine couersione ad phalasma intelligeret si istus Guid eui enim sensus quod amodo est sensibilis, Arist.H- intellectiis quoq; erit intellisibilis,& tametetit H- intellect' no datur aliquod phalasmar Haecor , ποι obiectione remouet Arist, ct probat intel-μ ibam lecta no intelligere sine phalasmate,& de t male inde ostendit intellectu a phantasia distin mi iste , sui. Dicit igitur Arist. legitime sequi interulectu sine phalasmate intelligere posse,si intelligibilia a sensibilibus secundu esse separarentur,quet Platonis suit opinio. Tamen quia de mete Ariaenulla res, neq; physica, neq; mathematica sit secundu es le separata a rebus singularib', quinimo in telligibilia sunt singularib' & materialibus cocreta,fit, ut intellectus nunqua sine sensu intelligar, ruin potius ad intelligendu phalasmate inigeat ironia in ipsis sensibilib' phalasmatibus sunt & relucent intelligibiles quid ditates, quas noster intelles in vita hac mortali percipit. Hoc est, quod tex. 3o. 3 I. Sc
32.cotendebat Arist. perinde pharasmata intellectui subiici,ac sensibilia sensui, ut intelligamus, et sicut no se timus sine sensibili, sic intellectus nil intelligat sine phalasmate materiali,quod a sensu sumitur. Vult io , tur Arist. et si obiecta intellectus corporieoni ucti non est separatu a re materiali, sed quidditas est concreta S rebus sensibilibus illigata, et necessum sit intellectu intelligibiles formas,non solum a sensibilibus accipere atq; ab ipsis phantasmatibus emendieare,sed in ipsis quoq; phalasmatibus intelligere & videret quonia intelligibilia sunt in ipsis sensibilibus,&nb extra:sicut enim in Petro est homo, ita in phantasmate Petri obstrua
est quidditas hominis:& sicut homo a Pe- si te
trono separatur,ita nec quidditas hominis meria uxa quid ditate Petri no separabitur.Perru ab ius. IMAM notat mathematica: per res sensibila physica intelligit: per babitus aute atq; asp-ctu no significati prietates mathematicas, quia neq; acquiruntur per motu,neq; assi ciunt materia, a qua abstrahuntur secundueonsideratione: sed physicas intelligit,qui. quia per motu acquiruntur & materia assiciut his possunt appellari nominibus. Ideo non habet locu cuiusda apparens quidem expositio, ut intelligat sensibilia per se,siue comunia,sive propria, quonia per sensibi
lia res naturales intelligit. Nemo aut e turisbetur aut ossedatur,et dicat Arist. Cum ausa
nulla res serpraeter magnitudines separat ,ni noinde sequitur, et ne Fet substatias separatas, o. , quas cap. l. huius lib. 3. de intellectu consi leti coepit.& cap.2. de intellectu agente eκ pressὸ te v. 2s.& expressius teX. 26. alias nulla esset prima Philosophia Auius munus , .., i. st de substantiis separatis secundu e s se co- De ασπιsderare. Vult ergo Arist.nulla rem separa- tionestatim a magnitudine a nobis intelligi usquς- antiaruadeo ut ad intelligendas substantias sepa- sparaturatas necessum sit phantasma aliquod con ru Dpia
sngere,ut intelligi queanta. ideo recte prece rex. et s. denti t tu intellectus manui coparabatula 2 6.er 3 6.
navi mari' corpori seruit ad omnia officia, adeat ita intellectus a te subseruiat ad es sinhendit rem ouae- substantia, separatas ex his sensibilibus &. sisui, rimaterialibus: Sita ut angelos intelligamus, sitem in eos apud nos fingimus velim pulcherrimos UsseCiud.
ac sorti Cimos iuuenes,ut Tobi et c. s. Inunti
iuuenem splendiduistante, qua Uarutum adambulandili &cum dicit Daniel 7.c. Fianti. cuim dierumsed Gre. Deu Patrε significat. Rursus Aristoteles sano aperto ossedit, Sc
442쪽
accommodatis, ima collatione legitime in fert , qlida non contingat intelligere sine phanta sitiate , quia deiiciente seni ui neces Sciata cἴ sario destiit scientia: Probat lib. i. Poster. paratio et cap. i . te&. 32. quoniam uniuersalia sinensiuimest inductione Sc vi sentiendi ipsorum singustine Has larium non cognoscuntur: unde materiam matri primam per transmutationes, quas sensueNPeramur, deprehendimus lib. i. Phyctex. 69.a sormam per actum S operatio. nem lib. 8. Metaphys quare carentes Onam sensu , omni prorsus scientia prauabuntur, ita vi nil omnino intelligere valeant. Ponderanda sunt illa verba Aristotelis, Et pu
tra Avicennam ct quosdam ruitiores asse rentes,quod intellectus non indiget sensu, nisi ad acquirendam scietiam: ad usum auiatem scientiae iam acquisitae dicunt non e uenecessarium phantasma: Aristoteles tamead utrunq; dicit esse necessarium,& ad diis scendum de novo,& ut intelligamus: atq; omnem dubitatione ut tolleret adiecit, Et
te 'i templeturiunde vulgo sic citatur istet
eus,necessum esse intelligente phalasmata speculari. Subdit ratione Aristoteles dices,
quia phalasmata actus sunt ipsius phatast,& que ad phantasiam se habent, veluti senia sibilia ad sensum, p sensibilia subiiciuntur sensuu phantasmata autem phalas et subiecta sunt,nisi quini sensibilia externa cum a teria sunt: phantasma ergo erit velut sens bile eXternu, atramesine materia ingint Arias oteles quia phantasma sine materia natu dio tali est,quam habet sensibile externum: est tamen pnantasma sensibile quodda inten . tionale cum conditionibus singularitatisi ergo sicut sensibilia rem faciut praesentem sensus, ita pliantasmata intellectui repraesentant quid ditat erigitur sine phalasmate non contingit intelligere,quom a sine phantasia in actu intellect' corpori conluctus torpet, otiaturq;. Deinde distinguit Arist. phatas ab intellectu quoad utraq; intellectus Ope Iudicium ratione. In primis,quia intellectus in secus oram da sua operatione cum enuntiat per copula a iudicio verbale in affirmando, aut negando,Verum scit fus re- cocipit aut falsum,quorum nullum tale est
Eie disica in phantasia non quod ab ipsa iudiciu tol
nitur. lainus, quod cap. precedenti sensui comuni
adscripsimps pliani asa ergo,quae superior est, iudicabit quidem:sed licet v ere Iudicet, nescit se iudicare,neq; suum iudicium per cipit, ignorat quid dicat, de quib' affirmet;
negetve,quva no reflectit supra se,neq; vis det aliquid i sua simplicitate: variare. Ideo
dicebat Arist. Ipsa nanci; au mata Ῥeluti sensidiissunt, id ell, in copi exa di singularia vintellectus autem cople Nioneni facit, percipit quid dica quid affirmet ait dit,qu
modo loquatur aduertit: habct enim vera ct salsum ut cognitum,in quo sunt laquam uacoponente di diuidente vere & proprie, quoniam facit collationem iudicii cum re rum natura, de qua iudicamus : laaec autem collatio necessario est cum affirmatione &negatione.Insuper intellectus a phalasmate disteri in pruna operatione vivonia primnia operatio intelleci' de quidditate rei uni uersalis est, vi cap. 3. huius libu .dictu fulta ideo dicit Aristotelas, At mentu primi conceptus e. quod intellectio indivisibiliu non
est phalasma,quauis non sine phat alma te, phantasma autem ipsum singulare est. Vnde male Commetator intelligit per primos comenta
mentis conceptus,id est,prmcipia opteXa; κν retic per affirmationem autem & negationem,
propositiones asstinatiuas & negativas inde deductas. Sed expositio nostra aperte consonat textui,haec emoria est S uoluta ria,ne dicam violenta. Melius Themistius, nostram approbans expositionc,dicit, Ari- γ ovi stotele causam suppressisse,quia nota erat,
eo quod phantasmata inuruntur phantasiqvi notae quaedam&sigillationes:quoniam ib. sensibilia phantasiae videntur imprimere . quasi quosdam vibices relictos eN verbere, , . . . ticitra laesionem tamen. Notio vero mentis , a 'o secus se habet,quia cum verseriar circa Vniis
uersalia,no imprimit a reipsa, sed est ipsus ianimae actus di operatio per inteluctum agentem , qui abstrahit,& per pos,ibilem,. . qui concipit, ct sie suas absoluunt opera- . tiones.Lata igitur est disserentia,quia opem . I.
ratio phantasiae ab ipsis singularibus nai ci
tur:ab ipsis enim est prima mutatio,indeq; afficitur & signatur, ut lib.et. de Anima ateX.s g. in pluribus alijs dictum. rat intellectus a rebus uniuersalibus mouetur,& ipse
est, qui uniuersalitatem facit supra lib. i. tex. 8. & cap. 2. huius lib. 3. subulis qui furundem est Sc vera eri positio,tamen fallitur in eo quod dicit, Aristotelem subticuisse causam, cum eam eNpresserit: na cum dubita- ..tionis forma interrogasset, quomodo con-
ceptus simplices a phantasmate disterrent d ι respon- . I
443쪽
, , LIB. III. DE ANIMA CAPUT. V.
respondet, si neq; caeteri sunt ρbata mais,ut per adverbium In ,suo more in problematib' obseruato, affirmet,simplices c Oceptus metis non esse phalasmata sensibilia & sit
gularia, sed coceptus uniuersales quidditatis,qui tamen sine phalasmatibus nobis nocontingunt. Patet igitur utrunq; ,quod prs
senti textae propositum fuit,& quod intellectus & phantasia , facultates licet sint di instinctet, atque operationes quoq; distinctas, propriasq; habeant phantasma enim vestigium est& simulacrum rei sensibilis&materialis, intelligentia vero operatio est quid ditatis uniuersalis tamen operatio in
tellect' sine subiecto phalasmate no est, ut
intelligamus aliam esse animae operatione
per phantasiam, S haec imaginatio est i &alia no sine phantasia,& hic intellectio est.
QVAESTIOVtru intellectus sine phalasma te intelligere possiit
Expendia Hinc iam facile solui potest quod no par
tur lintei ua animorum colentione controuertitur a
lectus va quibusdam , si intellectus possit quidpiam
leui mul- sine phantasmate intelligere Nam quanuisti ere sine certo certius sit, Aristotelem negare in praepἶauta - lenti textu & alibi saepe, no desunt,quibus mare, σ oppositu probabile videatur.In primis Co-rendui it mentator ita asseruit, nescio de qua sterna pro q. de intellectione,quae cosistit in intellect' ageatam rea. tis separatione ab his caducis, de colundito. a adcul ne ad substatias separatas: quod non vacat rem bui' examinare, neq; opus est de omnibus soli- Libri loco citum esse. Eandem tenuit opinionem Al. Iz. bertus de intellectu adepto omniu rerum sic . species, quia iam totum habet intellectus Agere'. agentis lumen. Eandem etia postea sequuti
Nomina- sunt Paulus Venetus cum schola Nominais D. tium: Caietanus de Thie n.etiam hic utruq; probabile censet: licet Nicolaus Tignosius
supra te X. 3 mordicus teneat, non tamen
de prima intellectione,sed de secunda, lugeonsistit in usu aequisitarum specierumeq; hoc adhuc respectu specierum abstractatua phalasmatibus,quoniam species istae ne, cessaria habent dependetiam a phantasma tibus, sed respectu aliarum quas elicitas
Dun 'me vocant quas sibi co fingit intellectus. Sicut rasisteris enim in lenia interiori,nempe in phat alia ruiη intel duplices species ponutur, quedam, lius vo Iecinet in eantur sensatae,quaeda aute, quas uiliniatas
appellant,ut in ove species amiciti et aut inimicuis ad lupumrita proportionabiliter in intellectu abstractae species correspondent sensatis in sensu , elicitae aute ab intellectu persimiles sunt insensatis. Dicunt igitur isti, quod qua nuis intellectus non possit intelligere sine phalasmate per species abstractas, potest tame per species elicitas, qui non ta-
tam habent conneNionem cum phalata
tibus: per quas homines in ecstasn rapit,
postea solent mirabilia narrare: ea euant sciunt,quae prius ignorauerant, ut de viris
heroicis atque diuinis narrat Aristoteles, qui cum attentiores multo sint spiritualibus, abstractiores sunt a sensibilibus & c ducis: multa enim in ecstasi patiuntur, intelliguntque , quorum nullum phantasina in ipsis praefuit. Non dissimile his in dommientibus & somniantibus contingit,quibus multa per insomnia apparent, de qui bus ad se in vigilia reuersi mirabiles conclusiones loquantur. Placet tame in istorustratiam duo Aristotelis loca adducere.
Prior sit supra hoe libro tex. 8. Ladhu ii quit numquodq; perinde, atque is,qui dicituν ad sciens: quod quidem tum accidit, cum ipse perseipsum ope ara potest: dc lib. 8.Phys. tex.
32. quod intellectus antequam addiscat, indiget motore, qui ipsum de potentia essentiali in actum primum trasseratised iam factus in actu primo, non indiget motore extrinseco , per quem de potentia accidentali in actum secundum deducatur, sed potest, quoties voluerit, sese ad contemplationem conuertere. Sed valeant isti: eκ pressior nanque est Aristotelis mens, quam ut possit vlla ratione obscurari. Et cives , experientia notissima confirmatur: quo- Arist. ex mani noster intellectus no addiscit per spe- ponitur. oes acquisitas,neque intelligit per elicitas,
neque cotemplatur per viam antiquarum specierum sine conuersione ad phalasmata. Licet enim viderim quosdam de hac coclusione dubitantes, neminem hactenus
vidi, qui dicat se aliquando quidpiam intellexi Ilia sne conuersione ad phantasma. Quod Caietanus subtiliter hoc loco anno. Calentat, quod clim pluries ab Aristotele dictust,necesse eile intelligetem phalasma speculari, nunquam tamen rationem huius rei apertius e N presiit, quam hoc locor nimirum,ut Platonis euellat opinione, & cotra ipsum ostendat nulla rem esse praeter ma.
444쪽
DE INDIGEN. PHANT. AD INTELLIG. 4ri
laribus: ergo figmenta sunt Platonicae illaei deae. Ratio autem Aristotelis est,ut intelligere sine phantasmate non cotingat: quoniam sicut se habent obiecta, ita se debent habere potetiarum operationes et cum ergo nulla res a nobis pro hoc statu intelligibilis a sensibilibus separetur,fit, ut nulla quidditas ab intellectu percipiatur,nisi cocreta rei sensibili,ut supra quael .de obiecto in te deinctus diximus. Platoni Zant igitur qui dic ut, nos sine phalasmate posse intelligere: quoniam ut dicitur lib. I . Poster. c. Io.teN. 3O. si affirmatio est causa affirmationis, negatio causa erit negationis: tua re si secudum Arist. luidditates a nobis intelligibiles non separari a sensibilibus, causa est, quod non intelligantur sine phantasmate, ipsas ergo quidditates sine phantasmate intelligi, erit ideas separatas cum Platone ponere et ideo sicut res eXtra colligantur,ut quidditas nost extra se sibile singulare,ita in anima hoc idem obseruant,vi intellectus,qui est uni uersalium,non operetur sine sensu, qui es singularium: Scinditur igitur in ipsas resfcieria obserua atq; sensius, ut hoc cap. vidimus tex. 38. Hac sillatisne ratione inducitur Aristoteles,ut tot verbis ex texis dicat anima sine phantasmate vibit disicere tu H nouam intellectionem secludens non inturum. libere intellectionem secudum elicitas spe cies reprobas non conte lari rsum etiam antiquarum specierum damnando sed nee p est una cum pia tamate contemplem
hoc est, omnem intelligentem quomodo cunq; dc quotiescunq; in mortali corpore intelligat)phantasmata speculari opus est. Hanc Aristotelis demo strationem iuuat Scillustrat S.Tho. I. p. q. I s .ar. I. eX natura ipsus animae,quq partim est separata,partim coniuncta lib. 2. Phys. te X. 26. eius ergo operatio proportionari debet modo essedi, ut una eri parte,qua separatur S immaterialis est,omectum respiciat uniuersalet qua vero humano corpori ut actus substantialis
coniungitur, nec ellario vinculo cum phantasmate ad intelligendu copuletur: hinc ergo est,et anima sine sensu no intelligit. Ad liaec, eκ dictis in c. 2.huius lib. 3. patet,phatasmata habere se sicut materi a , aut instrumentum,quod actionem intellectus agetis determinet:& cap. 3. docuimus etia in phatasmate relucere quid ditate, quae est obiectuin motivum possibilis intellect': uterq;
igitur intellectus opus habet phantasmate. Quod Arist.hic insinuat,cum inter pharasam Sc intellectum disserentiam constituit
tam in prima, quam in secuse operatione, ut intelligamus intellectum perpetuo pha taliae colligari in Operando, qua diu lli cor pore mortali eNistit. Et non lic accipienda est, ut quidam volunt, ut tantum in prima operatione colligetur,cum eadem ratio sit
de secunda,& Arii l. de utraq; similiter loquatur,& ratio adducta pariter de utraque concludat. Deinum probatur experieti s a S. Tla U.adductis I .p. q.8 .ar. . Prima,quia Expori si intellectus sine phantasinate quouis mois menta do intelligere possit,siue noua,liue antiqua intellectione, quid causae est, vi ista organo imaginationis,perpetuo impediatur intellectio ut ista organo imaginatius in phre neticis,& impedito actu memorat nas in lethargicis,qui ita scietiaru obliuiscutu ac sinusqua didicis lent. Secuda experientia est,
quia quoties quis addiscit de novo, & qui
antiqua scientia medita do utitur, fingit eAepta, similitudines & exemplaria,ut in ipsis inspiciat quae intelligere studet: quorsum ergo tanto labore eniteretur phantasmata per modum exeplorum sensibiliu sormare,nisi ut intellectum corpori coniunctum
sensibilib' cosormet, in quibus quid ditate ipsam uniuersale inspiciat sine phalasma tibus igitur,quae a sensib' hauriuntur,nihil intelligimus et quinimo praeterquam quod
phat almata necessaria sunt, uti di im', plurimum etia valent,& ut ipse intelligas,atq; ut alios doceas: accommodatissima enim
sunt ad disciplinatu illustratione, di decorem. Qua ob causam dixit Arist. quod deinficiente sensu, de necessitate scieria ipsa peribit: nam sine sensu nulla operatio erit intellectus siue activi, siue conleptatiuit prius Attende enim debet elIe obiectu,quod intellectum Ῥηι sit mouet,& instrumetum , quod determinet phantact
haec duo phantasmata intellectui pristat mutula
ideo cum intelligere cupimus,per impertu sentia. intellectus formatur phantasma ei rei, de 'qua agere instituimus,conueniens & acco inodatum, in quo ipsa rei materialis quid-ditas non solum resplendeat, sed subsistat. Quo sit, deceptum esse Philoponum cum De mmi Avicenna, Graecisq; omnibus asserentem, mnes posse nos in hac vita substantias separatas stantiansi intelligere: nam certe, quicquid sit e X par- separatate ipsarum,ex parte nostra imposii bile est rumeas distincte intueri per propriam speciem, sed specie deducta ex materialibus propter rationem tactam teN. et s. & xeX. 26.
445쪽
D LIB. III. DE ANIMA CAPUT. U.
36. Sc 3 ρ.&hic Aristoteles in ultimis veris bis adducit distinetionem retine dam,nim I inrum quod alia sit antinae operatio per phantasma,quq est imaginationis, alia vero operatio an unae non sine phantasmate,quae est intellectus: ideo ad phantasmata , quae erisensibilibus emendicatur,colligatur. Oportet igitur rem per noster intellectus utatur speciebus iuxta conditionem propriae na turae & secudum proprietatem sui obiecti, quod, licet sit uniuersale, non subsistit sine singulari atq; sine termino:& nulla erit intellectio tam pura de abstracta,quae omni in no phantasmata abi jciat, nisi anima separetur a corpore & fiat actus separatus, participetq, intelligentiaru statum,aut in cor pore sit glorificato,ubi status animae miraculosus est S supra naturam, de sine sensu iacium . potest operari, Deumq; in cortoreum vi de re et quan uis in patria phanta ima erit ipsius Dei propter humanitatem assumptam, ut per se beatitudo i agat sensum, ut D. Augustinus i b.de spiritu dc anima cap. 9. Ar sumenta omnia Scoti in I. d. 3. q. 4. de m . d. 4s. q. z. cessant,quia loquimur in hac vita mortali, ubi sicut anima substantiali inter unitur corpori, ita intellectus essentialem habet rei pectum ad phantasmata, ut sicut in essendo, ita in Operando sit rebus materialibus colunctus: semper enim ope oratio Sc esse proportionantur. Idcirco non
intelligimus,nisi quae prim ὀ cad ut sub imaginatione,aut habitudine ad ipsam:nec reis fert per species a phantasmatibus abstra actas intelligamus aspectu recto,siue perspecies elicitas aspectu reflexo: quotiescunq; enim Sc quomodocunq; intelligamus, ne- . cessaria est conne Nio ad phantalina,vsque adeo vi sicut singulare non percipitur ab intellectu per propriam ipsus speciem,sed et smilitudinem ipsius uniuersalis,ita subantiae separat et non cognoscuntur a nobis per proprias similitudines, sed per similitudines rerum materialium , di per ipsas
res materiales, intelligetias circuloquimur
fri duo dc fingimus. Illa duo loca Aristotelis adduis Ata evo cta non militant coirano,: nam teX. g. postis sitam. 8. quam loquutus fuerat de intellectu in po- A siex. tentia, loques ibi de intellec u in habitu diis 3 r.etbb. cit,quod potest per seipsum operari de c53. de ala siderare, ubi non secludit phantasinata no- rex. 8. dum erat de ipsis habitus sermo sed intellectu in actu distinguit ab intellectu ui potentia:quia intellectas in Potentia non potest operari,quoniam est in potentia essentiali nudus omni actu : at intellectus in habitu potest per seipsum operari, quia cum sit constitutus in actu primo, potest eXire in actum secundum, non sic tamen, ut sine phantasmate illud faciat. Illud enim generaliori ratione est, quod dicit in loco alio
adducto eκ lib. 8. Phys. quod ad actum
primum indiget motore, ad actum autem
secundu per se potest progredi. Quod quidem ingenue fateor , non tamen inde sequitur,quod id contingat sine actuali conis uersione ad phantasmata: etenim ad intelia
ligendum non sat est habui ita phantasmata , sed opus est phantasmata actu habere,
quoties actu intelligimus et phantasmati bus autem corruptis aut non existentibus, nullatenus continget intelligere, sed manebit intellectus veluti sepuli' de obscurissimo ergastulo occlusus. Multi adhuc om- Examiambus perspectis summe contendunt,intel- nanιν
lectum sine phantasmate posse intelligere, dus neces Primo, quia phalasmata,quet materialia sui, sitatis ψ- non poterut agere in intellec um,qui prae- sius Haustantior em debet enim agens esse nobilius rasmum patiente te Xtu I9. huius 3. lib. Moκ cumphantasmata sensibilia sint Sc singularia. ut praesenti textu dicit Aristoteles , potius snsularitatis, quam uniuersalitatis similiis tudinem intellectui imprimet. Tum etiam ambiguum videtur, quomodo intellectus, ut intelligat. necessario se ad phantasma conuertat singulare,absq; hoc quod singulare cognoscat: praesertim cum Aristoteles in hoc teκ. 3 9.repetat quod di Xerat teX. 3 3. intellectum non sollim non posse sine phatasmate intelligere, sed insuper si quid intel
telligit, nam ipsae sunt iuresstribiles forme.
Quae argumentationes la ni Olutae sunt ij , Qua ratio
quae de intellectu agente cap. r. huius 3 lib. nes an
diximus,mnc is ij,,quae lib. 2.cap. I 2. dice- adiar i ombamus, videlicet,quod Omnium sensu uim nem fram proprium est suscipere rerum formas sine sum, non materia naturali & reali, bene tamen cum tume phaconditionibus singularitatis,fgura, situ Sc lasma iudi mensionibus, ut imago in speculo docet: reteridia itaque processias de immutatio sensibilis per omnem sensum secundum suos gradus ascendendo usque ad pilantasiam non egreditur rationem sensus di singularis. ita dicit Aristoteles hac , quod phantasmata sunt veluti sensibilia sine materia:& Sanct. Thom. quaest. de spiritualibus
446쪽
DE INDIGEN. PHANT. AD INTELLIG. 413
creaturis arti c. IO. ad I . quod species,quet est inlimaginatione , eiul dein generis elicum specie , quae eiu in tenta , quoniam utraq; est indiuidualis S materialis et ideo imaginatio mouetur a sensu, ct sensus in ferior imprimit in lina Sinatione,quia sunt in eodem genere & ordine, nimirum intra latitudinem formae lingularis de materia. lis. Idem dicit D. Thom. quaestione unica de anima arti c. q. ad I. addit tamen, quod cum phantasmata materialia sint, di species, quae sunt in intellectu, alterius generis sint, quia uniuersales , imaginatio non potest imprimere speciem iniciligibilem, quoniam nullum agens traiilcendit de genere in genus: tamen ut phantasmata iii
strumenta sunt intellectus agentis, ab ipso illustrata assumuntur, ut per quidditatem in ip stare lucentem immutare possint intellectum possibilem, non eX vi pilantasmatis, sed en vi intellectus agentis. Volo dicere,quod in phantasmate sunt duo,unum
est proprium, nempe esse singularem
materialem similitudinem:alteru vero habet denominatione exIrinseca ab intelisectus agetis illustratione rillud ad materiani pertinet, hoc ad formam et illud apparet sub lumine sensus quod superius diceba mus perlii nile elle lumini Lunae hoc autem, id est, Arma & quid ditas sub lumine
intellectus agentis ,quod Marius resulget, veluti lumen Solis.Quare phantasma inta Iectui occultatur securigum rationem materialem eκ conditione subiecti,in quo est, relucet autem & te uelatu, secundum rati ne formae e X conditione agendas intellec 'tideo quo m teriale cit rexinetur ab imaginatiua: quod autem habet ratione forinae, mouet,ut immaterialitet recipiatur in intellectu: doctrina eli S Tho. de veritate q. 8.art. II. amobrem perspicacissime Aristote tex. 1 .intellectum a tetem arti c5- parauit:quoniam artifex non producit alatificiatu in nisi secundum formam,quia materiam natura ipsa prias praeparaumsic in tellect is agens,quia artiseX est uniuersalis& forma formarum,non producit intelligibile nisi secundum forma, secudum quam est similitudo quidduatas, non autem iecudum materiam,quae sensui committitur,ut eam praeparet atq; proponat: ideo intellectus noster non cognoscit singularia,quorucognitio i materia pendet: non enim est in vitelle mi senilitudo niaterις singularis, sed similitudo formae imma tetrialis Sc uniue salis. Ecdic primi argumentiti Olutio patet, ct quomodo phanta ima,materiale cum sit,
agat in intellectum, quia non ratione ma
terialium disposition utit,lud formali unita cratio atque conditio agendi ab ipsa sorma uniuersali procedit, quq propter illumina tionem uitellectus agentis apraret: ive
enim dictu est sub lumine videri pomi colorem,non saporem , A plura sub lumine Gla Ab Solis apparere, quam sub lumine Lunini qua ratis etenim sicut phatasis etaterna apparent ac ne aliουAcidentia,& subilatia, quς implis acciden isse La
bus obuoluta occultatur , sic viceveriam mare ocistellectuin latet collectio illa accidentium, eultetur quae singularitatem definium: relucet tame aliquid quidditas interna non ob aliud, nisi quia appareat, lentus de uitellectus diuersa sunt luminas Ῥt cet. vi Lunae ct Solis. EX quo patet ad secura' dicas. dum , quomodo phantasma singulare de
materiale similitudinem uniuerialem de immaterialem intellectui imprimat. Ter- Pulchratium quoque argumentum nullas iam V1 phantutes habet: nam intellectum se ad phan - maris adtasma conuerrure,non est ipsum cognosce- intincti,
re, sed quod ad intelligendum requiratur et speculi primo, quod phantasia a tu formet phan- ad stipismi asina, ut deinde in ipso phantasmate Vt in collatio, materia possit intellectus quidditatem co- oesolutio spicere: non cus ac in e emplari speculo, ad 3. hoc dempto,quia Ha lpeculo non politimus videre imaginem non viso speculo, siquidem visus non potest in speculo imaginem conspicere nisi recipiedo species speculnat intellectus videt in phantasmate, tamen norecipit speciem phantalmatis , quia lingu-.lare & materiale ell, sed duntaxat recipit species formae ct quid ditatis vruuersalis. Quare proprius loquendo e X acinis diceis remus, non videre intellectum)in phantasmate quasi in speculo, cum antellectio Phantasma non videat, sed videt formas &quidditates i phantasmate velut ab speculo uno in aliud speculum resultantes' quod faciunt ij, qui aliquid a tergo existens vi- Nota.dere cupiunt , unum ponunt speculum, quod imaginem rei recipiat , quae inderesultare possit in alterum speculum , quod ' nte faciem est,ut presbyteri faciunt ad rotunditatem coronς prospiciendam : sic intellectus S phantasia sunt veluti duo specula, per quae anima rerum quidditates co gnoscit: cum ergono possit intellec intueri phantasma directo at pectu propter eius i A
447쪽
materialitatem , tamen resultantes sormas per actionem intellectus agentis in ipsophantasmate,& eri ipso per possibilem intellectum percipit secundum actum conintinuationis ad imaginationem, ad quam tanto vinculo colligatur, ut non cognoscato,uil UNςrtae, nisi ut subsistit in particulari. a isti QEQ sit, perper in Granates em docere hic, criti bi ph ni λδ singulare subiective est:' P in phantasia,tamen vi illustratur ab intesquam ab antiquis rariuendum est, quoniam axiam non es omnia reipsa, sed intentione σβ macram lare non estis anima ,sedspectes la -
ssis, ut redia dicas, quia corpora manus est,nim rum in humentum minumentorum, id ipsi ammae intellestia sit, nempe forma formam. Cum nulla res separata sit a sensibitam, e natura. lusit me mainematica, quaecuq iab busunt, a senseu pendeant inephantasmate non contingeri vitti P ψε, - ἀν - addiscere,aut quoua modo intellitere. Disti re; bibasta iςctu agentς Vxinoo quiddix sius si tamen inter i a,quia intesiecta cum vera, tnulli bi subiective est, sed tantum obiecti- falDenuntiat, non tamen piantasia: γ circa simil- Αἰ- a a piarum avr-ensionem Hotam sietulanume intillee tem i sinu quidditans -- -- Linon tamen sime nantasmate, uὸ in intellectu.Μirabile sane,quod quidditas realiter moueat intellectum ut praesens intellectui, & tamen quod nulli bi suprofecto si nullibi est,neq, intellectum mouebit. Quod tamen patet ex dictis supra cap. 3.ubi de verbo dixi, quia debet ante cedere potentiam obiectum,quod imme diate, proκime atq; proportionate moue re debet:& ratio,qua mouetur , debilis ad modum est, nimirum quod quidditas illa immaterialis si, Sc non possit esse in phan lasmate: nam illa quidditas in phantasmate est,non ut inhaerens, sed relucens,quia non . t est abstracta secundum rem a phantasma . . te,sed tantum secundum relucentiam,quae est abstractio secundum considerationem,
in ut in Petro de est ratio Petri & ratio hominis,sic in phantasmate & ratio Petri de ratio hominis est :& si per phantasiam sentitur ratio Petri, ratio hominis, quae ibi est conis lucta,intellectum, cui apparet,mouet: c si siti pia phantesia, ei non apparet sub lumine eius debili & subobscuro,intellectili autem relucet ob eius luminis claritatem.
Vnica conclusione antiquorum ab ipso declarata,ostedit animam omnia esse,quia uniuersorum formatur imaginabus, non tamen sine phantasmate: atq; intellectus&phantasiae connemone atq; differentia dein
eundum aetam ω' mientiam dicuntur, ira proportionabiliter avim si uitam mutam omnia
Arist d, est, oenati in aeta sicli omnia filiaciter tamen
De vi motiva animae disseraticinnexis
definita discernendi, inquam,potentia quod quidem est opus, ossiciumq; mentis, atque etiam sensus,& insuper etia mouendi motu ad locum accommodato potentia: de sensu quidem,&intellectu haec sunt determinata , ac pertractata. Deinceps autem de eo,quod mouet, quidnam sit ipsus animae considere
dam ipsius si pars separabilis
magnitudine, Vel ratione, an ipsa anima tota: & si pars sit aliqua, utrum sit alia quaedam propria praeter eas, quae dici solent,& eas,quas diximus, an istarum aliqua unal
Haec est postrema pars de facultatibus
animae, quam in duas principes partes distribuit Aristoteles,ut una sit de vi cognoscendi,de qua hactenus sufficienter est dictum: altera de vi mouendi, quam superest determinemus, de ea in praesenti capite Aristo
448쪽
cinea- Aristoteles more disputatiuo procedit. Ettis huius principio hui' collocationis doctrinae,quod
domina scientifica sit,rationem reddit,quando Om scieti sica nem motum progressivum necessiim estes. antecedat cognitio: quare etsi vis motiua latius pateat,quam cognatiua, ct ob id ab ea tanquam ab uniuersaliori & communiori inchoandum fuisset, tamen vis m uendi eκplicari non potest,nisi ex ipsa apis prehensione S cognitione , quae causa est movendide discernendi. Agendum igitur iam est de vi motiva, ct considerandum si anima sit,aut pars animae, aut aliquod nouum animae genus.
τα st. Atque hic existit continuo dubitatio, dubitabitq; non iniuria quispiam, quomodo partes animae & quot oporteat dicere. Nam infinitae quodammodo, & non eae sollim esse videntur, quas diuidendo quidam dixerunt, rationis, inquam, parti
ceps ,& irascendi, ac cupiendi principium: vel, ut alij, rationis particeps,& rationis expers. Per differentias enim , quibus hasce diuidunt,& separant partes , & aliae partes esse videntur, uae maiorem inter sese, quam ictae,distantiam habent. Vege-
. tativa, inquam, quae quidem &plantis,& uniuersis animalibus, et inest. Et sensitiua , quam nec Vi
rationis expertem, nec Vt eius
dem participem quisquam facile ponet. Praeterealimaginatiua, quae ratione quidem ab omnibus est diuersa.Cui verost iungenda, ut sit idem quod illa,
aut a qua seiungenda', ut sit alia ab illat, magnam dubita tione habet prosecto, siquis se
iuitas animae partes, separatasq;
Praetereo multa, quae a Simplicio,Phil DOGA
pono, atq; etiam a iunioribus ab Aristo- nae contiis telis mente aliena adducuntur: nam Ari nuatio.
stoteles reste collocata sua doctrina Se iam suo proposito eNposito in praeaedenti IeXIu, in prς senti disputare incipit, v t de liac veritate constet,de qua nihil erat firmum, nisi prius denumero facultatum, & partitione ipsa tu certi simus. Qua de re tres antiquorum ponit diuisiones, Prima est ibi,num in finitae quodammodo, Erc. dicentium innum e
ras esse potentias,quonia operationes nul Io certo numero aut ratione comprehen
di possunt:quam Aristoteles negligit,& Vt irrationabilem atq; per se damnatam relinquit. Secuda est trimembris ibi, Raλπιs,iη- quam rure u e. quae est Platonis lib. 6. de Republica,ut alia sit rationalis, alla Irascibilis, alia concupiscibilis. Tertia est biis mebris ibi, VHit abi, rasenis particeps oeorum,qui per rationale & irrationale paseus animae diuidunt. Omissa igitur prima sententia illine, Predisserentus -- . contra secundam,quae eli Platonis, quatuor rationibus inuehitur, Prima,quia vegetatiua illis tribus non comprehenditur,licet vegetandi facultas omnibus animalib' insit. Se cunda, quia senstiuam uecrationis partici inpem, nec eX pertem dices, cum irrationale non sumatur negatiue , prout animal diui ditur per rationale & irrationale Et hic ratio videtur contra seeudam diuisione dire cte militare, quia rationale per ellentia non
est nisi in homine ' similiter rationale perparticipationem, quia in brutis non est disciplina,aut participatio rationis, nisi me taphorice, ut formicae dicuntur prudentesra ut per participatione, extrinsecamq; deis nominationem , ut canes dicuntur diiciplinabiles & obedientes,sed no proprie,quia in eis appetitus sensitiuus no est capax vir tutis moralis, ut in homine, ubi appetitus sensitiuus rationi subditur & intime coniungitur. Tertia,quia de Imaginatiua non determinat,si cum illis iungetida si t,aut ab
449쪽
Absurdum autem est,hanc a caeteris diuellere partibus: fit enimai V & in participe rationis voluntas , & in ratione vacante Cupi
ditas, atque ira. Quod si tres in
partes diuiditur anima, in una
quaque prosecto partium in erit
Quartam rationem continet de vi appetitiua, quam ab illis separare absurdu est: in tribus enim illis partibus suus est appetitus : ct ita oporteret cum Platone appetitus tres constituere subiecto distinctos, sicut & tres illae partes antinae subiecto distinguuntur & in diuersis partibus collo' cantur. Vbi inspice ingenii Aristotelis perinspicacitate , qui, dum disputat atque de vi
motiva animae disceptat, innuat hanc vim debere esse unam e X his, aut certe unam
rix 43- Sed, ut redeamus, unde di
gressi sumus, quid est id, quod
movet ipsum animal loco, quo de nuc disputatio nostra est instituta Motu nanq; eo, quo in crementa, decrementaq; susci iapiuntur,qui quide omnibus animantibus inest, id mouere sanὸ videtur , quod uniuersis inest eisdem principium, i nquam, Eenerandi,ac nutriendi. De respiratione autem,expiration Eve ct
somno,atq; vigilia posterius co siderare oportet. Nam & haec ipsa magnam dubitationem, dises cultatemq, habent.
Omisso,inquit Aristoteles, diuisionuin examine,ad id,quod nunς agitur & magis instat,reuertamur,nimirum quid sit quod animal mouet progressiue secundum locum inam dE vi augendi lib. I. de generatione cap. s.& lib. 2. huius cap. .dictum est: de respuanone aute, samno dc vigilia Postea considerandum: de his enim neq; communis est,neq; parua difficultas,ob id specialem exigunt tractatii: sicut etiam virius no ponitur,nisi ubi est specialis ratio diffi- icultatis. Sed hςc disputatio de progressu &incessit animalium communis est, ct quae hic propriam habeat sedem t motus enim secundum locum apprehensionem sensus siue intellectus sequitur. a
Nunc est de motu ad locum Ne accommodato considerandum,
sum animal motu movet progrediendi Patet itaq;,no esse ipsam potentiam nutriendi: nam alicuius gratia semper hic motus efficitur, estq; cum imaginatione,vel appetitu. Nihil enim noappetens, aut fugiens, hoc motu cietur, nisi sorsitan vi.
. I . : IDemonstrat Arist. vegetatiuam pote tiam non esse causam motus , quia motus ad locum non est sine imatinatione: nihil enim mouetur nisi ad prolequendum, declinandumve quod imaginatione percipi. tur,nisi quando violentia compellitur τse4 vegetauua huiusmodi appetitum cum ima sinatione non habet, quia care t sensu. Seis eundo, quia plantae nullum habent ii, stri mentum a natura dicatum,ut progrediar turnino vid tur,quod de indui tria abstulit organa determinata ad motaim zergo vege
Praeterea plantae quoque tali Te . cierentur profecto motu, parte Paliquam ad hunc motum ut in strumentum haberent. Pari mo do nec ipsam sentiendi vim,mo tus huiusce principium esse co- stat. Sunt enim animalium mul-
ra , Quae sensum quidem habent;
bilia sunt. Quod si natura nihil
450쪽
sacit frustra, neque necessarioruquicquam omittit, nisi inanimalibus membris captis,ac impersectis, atque animalium haec,& persecta sunt,& non membris capta, cuius id indiciu est,& generant enim,& stat hi,decremen
ta q; suscipiunt, haberent & eas ipsa prosecto partes,quae progrediendi sunt instrumenta.
Huius textus prior pars in calce praecedentis exposita est: ideo melius fieret partitio textus ibi dum dicit,nri modo,oecivbi conclusio ponitur de senstiua , quod non sit principiu motus:quia Zoophyta Grecis, Latinis sunt platanimalia ut hostiae dc coinchae marinae quae neq; stirpes neq; animalia dicere possis, sed medium inter utrunq;: sensum quidem habent,immobilia tamen sunt,& tamen non sunt orbata neq; desectuosa,cum in sua specie & genere persecta sint,& nullatenus orbata: quoniam Deus es natura neq; abundant in superfluis,neq; deficiunt in necessarijs: unumquodq; enim ita fit,sicut natum est fieri, nisi quid impediat lib. 2.Phyctex. g. generat enim, sta tum habent cremeti & decrementi, & vim ut progrediantur non habent: quia si haberent organa ad progrediendum, utiq; natura tribuisset ut arguit Aristot. de astris lib. 2. de caelo teX. so. alias principium in eis superstuum fitisset, cuius nunquam est usus futurus lib. I. de caelo.teX. 32 Deus Scnatura nihil prorsus faciunt seu stra progrederentur orgo aliquando eXtrinsecus non impedita, si vi non detinerentur. Aduer te tamen, no esse collisionem in Aristotele, quod Zoophyta hic persecta animalia vocantur,& infra tex.s6. imperfecta r nam si conseras cum animalibus, quae secundum locum mouentur, imperfecta sunt, ut illic loquitur Aristoteles: si tamen in sua specie consideres,persecta & completa in prssenti textu ponuntur: quoniam in sua specie neque laesa sunt, neque inanca,neque ali
A t Vero neq; ratiocina di vis,& id , quod intellectus appellatur, principium est mouendi. Intellectus .enim contemplativus nihil eorum, quae sub amonem
cadunt, contemplaturi neque di
cit quicquam omnino, si sit fu
giendum , an persequendum. At motus semper aut fugientis, aut persequentis quippiam est. Actiuus etiam cum rem aliquam huiuscemodi contemplatur, minime iam sugere, aut persequi iubet. Attamen si res 1lla terribilis sit, cor ipsum mouetur sin a Lficies voluptate, pars aliqua alia corporis agitatur.
Tertiam conclusone ponit Arist. quod
neque ratio,neque intellectus sit mouendi vis: quia non theoricus S contemplativus intellectus, quoniam Vel non est de agibiis Ii,aut non modo agibili: speculatiuus igitur intellectus nil cotemplatur,ut ad actionem reserat .ergo no motus,sed pomis otii ct quietis principium est : saepe enim conis siderat quod iucundum, aut terribile appa rei t ubi etiam si cor vltro citroq; agitetur, ipse theoricus intellectus neque prosequi, neque declinare iubet. Quod addat Arist. de activo intellectu ibi, Elium etiam cum rem aliquam,c .esarius sequenti textu.
quam iubet, ratioq; , fugere ali quid, aut persequi dicit: at non
uetur, sed agit cupiditate ut in ipso fieri solet incoli nente. Omnino autem persaepe fieri vide
dicinam habet, nec is conficiat statuam, qui statuariam habe xartem: propterea quod non ars
ipsa, neque scientia, sed aliquid aliud hanc habet vim, S poten