장음표시 사용
461쪽
18 LIB. III. DE ANIMA CAPUT. VII.
sunt, nsipe mens,cli quidltria aute adiectiva
velut passiones praedictorii, ut a re unitas, ab ente veritas,bonitas autem ab eo,quod aliquid actu est: ergo sex&non plura sunt traicenderitia cuente conuertibilia,vt hac ratione deduximus, quam sub aliis verbis S. Tho. elegater posuit de veritate q. I.ar. I. Em dupli Rursum,Ythanc rationem penetres,&no ci χωσι struantecedens percalleas,aduerte, i sicut
modulum genera duplicibus costant differentiis, his Vat. costitutivis,illis vero diuisuis ut Porphy- rius in praedicabili de differentia ha ens,
quod differenti js neq; costituitur neq; diuiditur, duplici ordine modorii determina turinam quidam sunt, qui ens quasi diuid ut de trahuc. seu potius determinant ad decem genera,vi esse per se & in alio:quos modos recte appellaremus diuisivos. Nam alii modi fiant entis veluti costitutivi, ut in prima diuisione esse in actu de in potentia, quoias do modo ipsu esse entis costituitur.Similiter inordine sui in secilla diuisione ens in diuisu
est se, & diuisum a quolibet alio. Tadem
in tertia diuisione per comensurationem de conuenientia ad intellectu Sc volutatem,a
quibus diuisionib' Sc per modos eatu, per eundemq; ordinem praedicta seκtrascen- detia cosiderata sunt, Ic antecedens nostrae deductionis probatu,nepe dutaxat sex esse Inte A trascendentia.Cosequens autem eiusde scibile tam licet et appetibile Sc intelligibile cum entepetibile, couertantur,& non numerent S multipli uia nos cent trascendentia eri iussicientia predictet suffreo lis enumerationis efficaciter arbitror esse col-Gues m lectu: nam si intelligibile aut appetibile su-
ut istino pra natura entis natura adderet,aut passi ηumeris ne ac proprietatem aut coditionem rei natuν intra ou nihil reale enti superaddit,ut de vetita-rranscenis te q. Irari. I.& I.p.q. 6.art. 3. ad I. quaelibet
dentia. res est una per sua ementiam,dicit tam ε tei conditionem intrinsece coneniente plura, profecto essent, quam sex transcendentia,
quod ratiocinatione, praedictaq; enumera. tione 3e comunem omnia coceptione evertit. Ulterius sicut ens sub ratione veri secuis dum se couenientia dicit ad intellecta,vnde omni alio secluso intelligibile est,sic ens sub coditione boni nullo alio superaddito conuenientia dicit ad volutate, unde est appetibile:superuacaneu igitur atq; chimeriactu erit, et intelligibile dc appetibile ut trascendentia conderentur,ita ut dicat conditione ipsius reudula Xa tergo dicunt extrinsecas reru denominationes ab ipsis potenti js c5municatas Sc derivatas. Pari quoq; re pri ilirum consequutione esse visibile nihil addit ηδ est οsupra ementia coloris, quod si coditio aut pristus cscoloris proprietas: non enim dabis quid vi loris. sibile addat,quod ad coloris persectionem pertineat,sed visibile ut sic,tatiam dicit ipsucolorem actu, aut aptitudine visonis terminum, sicut appetibile bonii dicit,ut appetitione terminat, intelligibile ens significat iconnota do intellectionis esse terminii,emeaute cognitit,appetitum aut visum nihil ponit in re, sed denominationes sunt a potenti js prouenientes. Obiicies in cotrarium,et obsectis Arist. lib. 2.teX. 6 .affirmat colorε esse tuo opum. tiuudiaphanu quem locum enarras S. Tho. infert,colorem esse per se visibilem, si non primo modo,saltem secudo modo dicendier se: Subdit rationem,quia color sus visi-ilitatis causam in se habet, sicut subiectu suae propriae passionis causa esse dicitur:e
go visibilitas propria passio est coloris , ut
omnes fere dic ut, qui etia fatentur, appetibilitatem boni esse proprietatem. Optima Solutis sane est redargutio,& ut nostra constet do- norada.
ctrina, facile resoluetur, si primo aduerteri mus, intellectu,voluntatem de visum,& in uniuersum omnes cognitivas facultates, ainteriores, quam eXteriores, appetit tuas
quoqi potetias passiuas eme,ut patet eX ijs,
qui sat supra his libris dicta sunt:perficiuntur enim a suis obiectis, siquide obiecta in ordine ad ipsas potentias persectiones sunt 3c actus,potentiae aute perfectibiles.Dein- Puntiade cui stae potenti omnes vitales sint quais cotroucr
uis passive immutentur ab obiectis,tamen siae pos- a suis obiectis in actu redacts,in eadem ob duciecta percipienda aut prosequenda vitaliter tendunt, a qua tendentia Sc actione potentiaru,obiecta denominationem quanda sortitur, verbi gratia,cum intellect' sua apprehensione tedit in ens tribuit et sit cognitum Sc intellectu: ergo esse intelligibile ab actione ipsius potentit in obiecta demanis datur: similiter bonu,quod volsitatem afficit, appetibile dicitur eo sp appetitione,quq act' est appetit', terminat: no v appetibilitas coueniat bono in se nudὀcosiderato,nisi ut
stat sub actu appetitus:sic enim dicit Arist.
mouet vοπ mouetur mente aut imaginatione
pereeptu: nihil ergo mirum,* licet color sit motivus diaphani in secundo modo dicedi per se, visibilis aute no est ab intrinseco,nisi
ut stat sub visione qui actus est potetiet visiuq.Quo fit,ut alia denominatione attribua
462쪽
sI APPETIBILITAS SIT PASSIO BONI. 439
mus ab intrinseco ab ipsa natura rei, ut l
sit ens, erit, bonum,aut colori aliam autem denominatione damus eritrinsecus adiace
tem atq; ab ipsa actione & vitali poteti et tu-delia pendente, ut quod sit intelligibile,ap- Interobte petibile,aut visibile. Modo cosecta res est, diu etp. ut ordo obiecti in potetia sit ordo actionis, tentia δε- & pertineat ad conditione rei & conueniat moris denominatione ab intrinseco in se cudo mo τι actio do dicendi per se: etenim sicut dicimus, lnis, Her homo est tali bilis ignis calefactivus,ita assemquonu. timus colore mouere diaphanu, ens sub ratione veri intellectum mouere,sub ratione boni appetitum trahere atque afficere: hic enim est eosideratio rei ad potentia intrinsece a natura rei proueniens per modu cuiusda actionis transeuntis, qua obiectu sibi assimilat & conformat potentia:Ordo autepotetiae ad obiecta ordo pasilonis est & vitalis immutationis,quae obiecto attribuitur extrinsecus ab actione vitali di immaneti ipsi' potetiq.Ideo sicut ens intelligibile dicitur ab intellectu,que terminat,bonu appetibile ab appetitu que mensurat,ita color dicitur visibile a visu,nimiru quia istae potῆ-tiae in sua obiecta tedunt & terminatur : qua ob causam sicut cognoscere nihil ponit in ipso cognito,neq; appetere in re desideram,ita videre in colore nihil ponit,nisi denominatione extrinseca ab ipsa relativa terminatione luementermeritis ergo dicim', lsensibile , visibile, intelligibile, appetibilethosunt rei obiectae coditiones,& solam dicut denominatione istam e Xtrinseca, y sentiatur, videatur, intelligatur, appetaturve:
rodun est aliquid in obiecto, nec ulla co-io ipsus,sed nuda tendentia potentiae &actus ipsi' terminatio. Neq; haec comenta- umfli tio mea est,na Arist. verbis iam eN hoc tex.
conclusio η citatas utruq, sisnul docet, quod a petis fit, bile movet, nimiru quoad coditionem rei inlue pepio ratione bonitasserit etia, quod mouet,Errabatur pri mouetur quoad coditionem potetiae: subdit
senti rex, rata Onc,oe' non mouetur mente ut imaginatio.
in s rceptum, hoc est, quia esse apprehensu indi cognitu nihil ponit in obiecto, neq; esse . . appetitu aliquid ponit in fine,nisi cognitio a. nem,uisione, intellectionem, appetiti Onc, quae sunt actiones vitales ipsis potenti js immanentes,que nullatenus itaseu 3t in obie- Hul aris dia,Ob id ipsis no assiciutur aut immutatur. di i mo Quare cum Vulgo dicitur,visibilitas passiod' expla- coloris,& appetibilitas ponitur proprietas naturi bona,&intelis gibilitas coditio entis, improprie consideratur,ut appropiantur S usumpantur secundu priorem ordinem,quo Obiecti ad potentia reseruntur: atq; adeo non sumuntur proprie secuda in id,quod primo significat: proprie ergo S in rigore, ad viuia rem dissecado,visibile,inte Iligibile,3ppetibile intrinsece no lum ipsoru obiectorum coditiones neq; piniones, sed deli ominationes ab eX trini eco aduenietes. iocirca si 'si assicut eX ente in actu veritas oritur,no tamen et sium intelligibilitas,nisi ut inuoluit actione pote roti' luet tis intellectius: S sicut ex ente in actu pla- sism .cto oritur bonitas, appetibilitas autem nonis ut est sub actione appetitus,que respicit: sic ergo se habebit in colore,eκ cui 'na tura intrinsece fluit,vi sit motiu' diaphanit quod autem sit visibilis,denominatio rela tiua est & extrinseca,quq respicit actum de exercitiu, quod ex aetione immanenti potentiae pendet. Itaq; obiecta perficere potuliam, mouere atq; assicere actiue,ad secundum modii dicendi per se pertinet: obie' autem terminare actiones potentiarum secundum denominationem pasiium,sec dum quam dicu tur videri, intelligi,appeti, denominationςs extrinsecet sunt:vnde visibile,intelligibile dc appetibile appellatur, quia terminatiua sut visionis, intellectionis
8c appetitionis.Pluribus proposui quid de nil se
hac re sentirem, ut in re comuni di triuiali pbi mens semel distinguere,& aperta sit Arist. mens, lib.z. qu, ultra ea,quae hic ponderata sunt, rapia dcducit rpetibile mouet immotu, lib. 2. teX. Iap. re
spodens ad quandam dubitationem posita
duobus textibus immediate praece delibus I et s.& I 26. cur omne recipiens speciem coloris no videat,&recipiens odorem no olfaciat,ut aer , respondet pr dicto teX. a 27, 2
aer licet naturaliter dc adhue j metiti Lilariter colores & odores suscipiat, non tamen patitur sens biliter & vitaliter,ut ibi latius exposuimus: alius est ergo actionis, modus& ordo eX parte obiecti,alius aute eri par
te potetie. Sed ut semel quod coepi a ct Ialae buin sua prima principia resolua inrisiuradice ius rei ex
huius rei proposuit lib. s. Mela.teX.2Q. v b I s. Mora. distinguens duo generare lauia Oruditit , Q rex.et quaedam sunt mutua,quae in utroq; extremo relationem habent, ut pater & filius, ct quae secundum potentiam activa & pase
suam reserutur. Praeterea quaedam,qus secundum unitatem quantitatis & quali talis aequalia aut si in ilia dicuntur. Tertium autem relativorum genus est non mutuum ς 4 mensu
463쪽
44o LIB. III. DE ANIMA CAPUT. VII.
niensurabilis ad mensura,ut scibile ad scietiam,visibile ad visum ,vbi in scibili de visibili nulla est relatio,sed reseruntur relatio ne alterius ad ipsum: quia scientia effectas est mensuratus per scibile, & visio per vise sibile, in visibili autem dc scibili nulla est relatio,rie dum aliquod aliud accidens absolutum. nationem huius eκ ponit ibidemGI S.Thomas,quia videre,ut intelligere,actio ' est cognoscentis, quae non peruenit ad rem visam, sicut calefactio peruenit ad calefactibile: sed videre de intelligere actiones sunt, quae ut dicitur 9. Metaph. te X. I 6. manent in agentibus, ct non transeunt in res Obiectasti leo visibile, scibile,appetibile non patriitur aliquid ex hoc quod videtur,scitur, aut appetitur: habet ergo se sicut dextrum& similium in columna,in quibus tota ra tio relatendi in duobus eXtremis , ere uno extremo pendet: sic in scietia de visione relatio realis, in scibili autem Sc visibili nulla est relatio realis .sed sola de nuda relatio rationis per cointelligentiam alterius extremi:quoniam in obiectis visis , cognitis, in tellectis, appetitis nil ponitur, nihil I; resultate κ ipsa actione immanenti: nihil ,inqua, non solum absolutum,sed neq; relativum: siquidem iuxta Arist. relatio est non muttia, quia utrunq; eκtremum resertur relais': tione unica, quae in altero extremo est. Id- i circo visibile supra colore, qui est motinus diaphani, iton addit rem absolutam,aut re
latiuam , sed solam ut saepe saepius diximus denominationem extrinsecus adue
De ratione, natura & realitate
r ou x temporis. . Haec, quae tam vera de certa viro philosopho esse debent semel percepta, multo mav aeu. . N iora, longe'; difficiliora illustrare poterat. Vnu illud est,quod de tempore ab omni
. I . bus dubitatur, sitne ens rationis, an reale . cum non habeat esse completum sine intellectauiam cum tempus sit numerus motus secundam prius de posterius . Phys. tex. Io, io I. &impossibile sit numerabile aliquod elle,si non sit possibilis aliquis intellectas numeras .Phycte X. I 3 l. Vnde pluribus probabile sit, tempus ens rati nis eis quia ab intellectu numeraate com pletur. In quam sententiam videtur incidere F. D. a Soto Phycq. art. 2.licet cu Emm, maiori moderamine dicat, tempus funda- nicio imentaliter esse ens reale,sormaliter aute ab Gn. intellectu , eo quod numerare dicit actam rationis: ponit simile in generibus Sc speciebus, quae tandamentaliter sunt in re, ab intellectu tamen complentur. Isti opinan- sum dedi modi eκ ignoratione eorum , quae dudu clarat re,
dicebamus , eκplodendi aut distinguendi trus es
sunt. Ecquis enim serat, tepus eris rationis e Ursu. esse,cum realis mensura sit rerum corruptibilium Sc vatiabilium Z Praeterea lepus non est alia numero res a motu,sed idem realia ter cum motu,ut PhycteX.99. eleganteo probat Arist. quia tempus est duratio illa& mora motus et ergo tein pus reale eris est sicut motus, realitas aute in temporis eth quoddam momentum siue nunc continuatiuum prioris cum posteriori . Phys ateX. o I. ad Io6. at seclusa omni iii teli eae operatione, non solum est motus atq; eius mora& duratio, sed etiam illud indivisibile nunc ,ut copulatiuum est praeteriti cum fu tuto, est etiam realiter nullo intellectu ope rante:& haec est realitas temporis, ut nuat nune, & labentes atque abeuntes priores partes cum succedetisus posteriorisius G tinuet atq; copulet: siquidem illud nunc. siue indivisibilis punctas, re unum est, Gramaliter tamen vicem gerit: duorum, quia
finis est praeteriti de initium suturi sicut de puncto continuatiuo lineae dicitur: quod enim est punctas lineae, hoc idem est pun fias tempori,nisi quod in linea partes per
manent,in tempore autem suunt neq, sta, re pollunt . Res ergo certissima est,tempus ablatu te&simpliciterens reale esse et si ta men dicitur numerus mutus secunda prius . .
di posterius, atque a deis iudi ii non eisset
possibilis intelleltas, numerane non esset - ἰ in ossibile, ut tempus esset numerabile, - . oe no statim licet colligere' di tempus Melam sit ens rationis,neq; inserendui est , quod ια mois te iii pus sandamentaliter sit in re, com ple quo et liue tamen ab intellectu:quoniam Aristoti pend/t ab noluit dicere,quod templi, pendeat ab in turille -.telle era a aliter numerante: tantum v fla. luit signi sitare tempus numerabile quoddam etsi, ob idq; necessatium dicere ordianem , de respicere intellectum numeratem in habitu : ergo tempus n5 efficitur in actu per intellectum,nee realitas teporis actaa, liter completur a ratio ae ut loco citato . α diu docet
464쪽
DVB. DE REALITATE TEMPORIS. 44t
: . G R docet Soto, qui de tempore proportiona- F biliter ac de generibus , speciebus loqui- tur aliud enim est tempus compleri S perfici ab intellectu,quod negamus, quia da rei pret dicationem absoluta imaliud autem, - lepus ordine dicere ad intellectu,ipsumq; respicere et quod ingenue fatemur, quoniam dicit relativam praedicationem S nu Ingenio' dam telationis terminationem. Et proba.sa proba tur hae e nostra eκplicatio, quia ut dictumno ab ara est si non esset possibilis intellectus neque lui com visus neq; appetitus, proculdubio non es paratis set possibile intelligibile neq; visibile neque U- appetibile: non tamen statim eonsequens est,quod obiectum intellem sit ens ratio nisAut quod color.qui visui obiicitur, non si ens reale,aut quod bonum & filii, appetitum moueant, ex non secundum e lle rea
te sed dutaxat legitime sequitur, quod e sese intelligibile,vitibile.& appetibile denominationes sinueXtrinsecae, quae dicuntur
secundum ter natione relationis non mutuae,ut iam nunc eκ s.Metaph. te N. o. in terpretabamur. Sic igitur in proposito negotio lepus absolute dc simpliciterens reale est,quod neq; fit a ratione . neq; perfici. tur aut consummatur ab intellectu, luauis intellectum .ieta aut habitu nutrierantem
respiciat, curiis numerationem terminet, ut
verum.terminat intellectibne,dc color viis stus nu- sione in. Quo sit, ut numeratio partium sit m ratio in ratione temporis, non quidem actualiter, sit in tem sed aptitudinaliter: similiter numeratio apuporta tu dinalis cum strii intellectis,iro est de eia sentia tem poris, quod integrum esse habet
seclusa operatione iii tellectus: idcirco nu- merus nulnera' non pertinet ad rationem
temporis,sed huine us numeraius est , qui
trahittit dii tibia in terit pori Silio quidem
denominatione iturinsecus 4n harente, sede Nir in lacus accedente: sicut toties dic um, st,qualico MA accidit ut iit Visibilis extris sita desidi nitiaticine a uisione, lus actio am
eri u ' : temporis diu inguente . quo histri in tempore non est paruum dροτὶ iis no foeti'Mi si s Dorus conuiuiua, ut pitu e ritusne- cto praesent , quod vinculum est praeteritino nume, cum sit Go. Ati adeo sicut 'sensibile, tui liassianis di sibi: ppetibile realitatern dicunt, quae
σiddi secam denominatione admittant quia sulitraxat ex- relativa ii iiiiiiiiia, de se h, binii licui uiEi infe ..surabile de mensura: ita tepus absolute ens reale est, licet e X trinsece & secundario numerus dicatur mi ineratus,& denominatio in ne extrinseca respectu importet.ad ratio nem numerante, ad quam refertur,nse quidem relatione in ipso tempore,sed relatio ne alterius ad ipsum, sicut mensurabile refertur ad mensura in , scibile ad stientiam,visibile ad visionem: sic tempus,quod num e rabile est,respicit numerantem uatellectu, numerans autem intellectus extrinsece de . nominat lepus, quod numerabile sit, sicut
colora visione habet quod sit visibilis, ensab intellecta quod sit uitelligibile, bonunt ab appetitu quod sit appetibile,ita tempus
ab intellectu eκtrinseca denomin Mone,ia quam mensurabile a mensura, habet quod sit numerabile . ob id S. Th. opuscul. 36.c. I. firmat,quod tempus non est numerus absolute, sed applicatus ab intellectu. Vnde obtesta
habes.quod obiecta potentiarum in ratio. Imrmata ne motiui per se pertinent ad secundum Se iugonus relativoru,quod fundatur supra acti O noe morinem & passionem: tamen quod hic dici- ui, inmus est,in ratione mensurabilis de mensurq σenere me ad tertium genus elle referenda, ubi rela- jurae. tio no est mutua ,sed in solo uno extremo,
cuius relatione alterum etiam resertur, eo
quod aliud dicitur ad ipsum, ad aliquid dicuntur ε s.Mera. tex. zo. sed non eo quod illa ad aliud.
Quapropter praeter relationem,quae et linscientia .visione de appetitione, nulla esst in
scibili isibili dc appetibili,sed nuda ct pretcisa terminatio actionis immanentis S viis talis ipsarum polemiarum: sic in tempore sola S purae it terminatio numeralioni , per illa itaq; consertur e X trinseca quaeda denominatio. Etenim isthaec Oinnia nomina, uitelligibile,appetibile, visibile, numerabile, relativa sunt,& solam praedicant relatione mi Sc illam quidem non mutuam,scι-- licet tertii generis mensurabilis ad mensu- rarit: quoniam solum termanant actionem de relationem existentem H ite dec u,appetitu , visa ct numerante iniς lectu, Haec Dictu ex Meriora dc firmiora elle videbis, cum ean- Thruic udem doctrinain approbet Theologorum γm ica schola de nominibus relativis, lux de Deo tur.
veri sicantur eX tempore , ut quod in prin cipio temporis crearet, antea non crearct, quod dominus realiter sit. 8c antei: non,&.tamen nori pePrelationem rea leni tu ipso,
sed per solam seruitutem increatura: in Deo autem nuda est tertiui uim qua lese
465쪽
Grg.ω minatione dicitur realiter dominus. Vbi
mi - temerarium est quod Greg. Arimi. I. d. 28. les nos q. 3. concl. 3.quε sequutus est Gab. I. d. 3 o. r. q. s .art. i.concl. I .ct Marsil.q. 3 2.art. I. notab. I. Deum dici realiter dominum accedete reali relatione: Nam quomodo Deus
non mutaretur,aut compositionem no ad in
mitteret diua est profecto opinio ista,&nos in ante Gregorij tempora inaudita. At Scotus pulsu. I. d. 3o.q. l. non philosophatur consone ad peripateticam disciplinam, dum vult te minari haec relativa ad absolui H nouum enim est, cum Arist. s. Meta. teX.eto. dicat esse ad aliquid, relatione tamen alterius ad ipsum tergo omne relatiuum ad correlatiuum debet terminari , sine quo nec dissicitet re- niri nec intelligi potest. Errat etiam Caieta-iccb F. nus I. p. q. I 3.art. 7.dum media videtur sibi excogitare viam, ut contra priores non ponat reale aliquid in Deo de nouo: at ve- ro contra Scotum, quod no terminatur ad ' . - absolutum , sed formaliter ad relativum: t itaq; Deus est dominus, quia terminat subintra ieetionem creature,non tamen realiter per aliquod accidens, sed formaliter: nam licet ab extrinseco dicatur realiter dominus,ta men ab intrinseco formaliter. Non tamen video,quo modo Deus dicatur formaliter ab intrinseco dominus de novo,& quod non mutetur Maxime cum Arist. s. Meta. iam citato velit relationem esse mutua.
Adhaec nulla est relatio formalis de novo, nisi sit nouum landa metum proximum de novo, unde relatio accipit totum suum esse ex assiimatione enim aut negatione sun- da menti proximi, assirmatio aut negatio relationis colligitur ergo in Deo non poterit ineXistere aut subsistere noua relatio, ubi non est possibile nouum aliquod fundamentii constituere:igitur nec subsistet opia umri -istachim ricia. Dicedum igitur, Deum menJ G secundum rem consideratum terminare ser nom. uitutem & subiectionem creaturae:& hinc lassicienter dicitur realiter dominus,omni ' operatione intellectus seclusa siquide nul la est ratio fundandi talem nouam relati
Nem, nec realem,ut Nominales, nec forma
. Iem, ut Caietanus sic fortasse intellectus Seotus sustineri poterit tamen in apprehesione nostra non potest terminari nisi ad relamium,quod apprelieditur&cointelligi
or v terminus , saltem per relationem ra
tionis & cointelligetiae. Sic omnino & nos in nostro proposito plutosophamur, quod
sicut Deus realiter dicitur dominus seclusa Ia Desoperatione intellectus,&omm semota re- ex tenore
latione eκ parte ipsius ut expositu est& nil ηοαοῦ contra Greg.& aduersus Caiet. sed sola reale, dat apprehesione rationis,ita appetibile,intel- formale ligibile, visibile sese habent, utpote quq ro essed ne-lative dicuntur absq; aliqua relatione reali querati aut formali in ipsis, sed per relationem ra- nis. tionis, quae ex sola cointelligentia tale-
latiui consurgit: ipsa tamen nulla sua muta- uzazitione,aut sine accretione aliqua,aut accidu .. . - . .
tis noua compositione,talia dicuntur,qua tenus terminant actus & operationes appe ς litus,intellectus,aut visust S ut coceptibus Q relativis concipiuntur, quatenus nude xer- minant relationε,qui est in fundamento aruterius eNtremi Non videbuntur tibi, mi
lector,haec extra rem dicta fuisse,siquidem arbitror e med o lianc Plutosophinu cx cem abstulisse qui diu in naturi temporis haerere videbantumnec graueris, quod plumribus,quam par si rem eandem saepius in culcarim,rum quia apudneminem lisci xi di aperte ad rem bapplicata, quae ego eriperipatetico λnte la ausi: tum etiam , quia etsi res liae in se parua tibi apparueris,scias velim, ob huius nostrae cosiderationis ignorationem plurimos alioqui doctissimos de diligetissimos viros hallucina i s Rise. Μ nima sunt haec, fateor, sed subtilia,& si
quibus multa, quae in Philolaphia & in ua
heologia grauissima sunt, nect Ompre v. hendentur, neque reso Mntur Boni iggur consule, ut catera persequar, & ς o,undet&gressi sumus, redeamin.
Nunc ut in summGicamus, et=Wss. id,quod movet ut instrumetum,
4bi est col loca ndum, ubi idem
principi j ratione, finisvὰ subit
vi in cardine sit: hac enim c me
alterum finis, aliqrym principium est. Quapropter alterum
quiescit, alterum mouetur. Smitur
tudine vero non separatur Vni-ua .s.
uersa nanq; pulsu, tractu i mouetur. Idcirco oportςt perinde,
466쪽
atq; in circulo, aliquita manere,& hunc incipere mot m.
Summatim dc in genere At 4st. de organo motus localis determinat, ql uod erat vit mum ex illis quatuor,quq ad motum com currunt: specialius autem dceterminare ad eum locum spectat,in quo as lectiones animae ct corpori communes tr actantur. Primum igitur omnium docet Osse huiusmodi instrumentum,ibiq; colloca ndum , ubi est
principium ct finis motus:qi Iod sic ex serismonibus uniuersalibus ostetidi lib. .Phys. patiem si tex. Io. dc expressius lib. I. det generatione πια cap. 6. de r. agens & passiim debere essetamul oportet ergo ut primum instrumentum olus finis & principii rationem habeat, . ut sit veluti aedifici j machina, qua appetitus totam coinoris molem , quocunq; cupiat, facile volvat: nam appetitus ab appetibili affectus hoc primo instrumento quasi m chinamento totum animal primo concitat. Deinde insertArist.hoe primum instrum eis tum motus esse animalis cor intellige vel aliquid eordi proportionale, ut in exagui bus etenim animalIs spiritus ab illo no secluditur,sed cum corde c5numeratur,quia spiritus cordi innatus est Se ab eo continetur , dc per spiritum vitalem omnis animal tu motus a corde progreditura habet enim cor ab spiritibus naturam hac,ut absq; vi lentia impellat,trahatq; , contrahat,atq; dι- latet:idcirco Aristoteles, ubicunq; de haere sermo incidit, obseruat corvi primum principium noniolum motus,sed etia senissionis S cognitionis.Tertio ibi, ut in card ne sit, inducta similitudine cardinis, huius rei necessitatem declarat, nimiru quod cor ex eo quod est instrumentum primum, si is mul de principii de finis rationem subeat. Pro quo oportet terminos exponam': ubi enim in hac trassatione ponitur ordine qui locus est; n quo fores vertutur in alia traia latione ponitur circulo, aut in circulati erquoniam cardinis concauum circulare est,
ct convexum sorium in se recipit, & intra cardinem valvae circumuoluuntur. Utruq; idem est atq; significat, quod in alia translatione vertitur in commissura ogium: sed i se lud generalias, hoc proprius praesenti negotio conuenit: nam os osii veluti e Niremum valvarum cardini committitur, ubi gibbosum di convexum unius cocauo al-
resalim. terius respondet. Vesalius lib. de fabrica
corporis humani Ginglymum vocat non Glygiscimu, ut male Caietanus de Thien. hie) est enim Ginglymus articuli species,
quia unius Osiis conue Xum alterius concauo committitur,de sic mutuo se admittunt, Vt amice connectantur, ut altero quiescen te,alterum moueatur. Vult itaq; Aristote- Θυμ'les,quod sicut in membris exterioribus vi demus motu accidere,ut super uno quiescete alterumoueatur,ut fores in cardinis cir culo,ita digitus mouetur mana. quiescente, manus in cubito, vina in humero: Sc perpetuo obseruatur, ut omne,quod mouintur,super aliquo fiκo S: quiescente moueatur et quia principiu unius finis est alterius, ct natura duobus ut uno utitur. Pari rem Cordis de Consequutia,eademq; proportione in cor- scriptio de concipiamus est necesse,ut in primis rationem habeat principii Sc finis, ut ab appetitu tangatur & excitetur. Deinde eX cocauo & gibboso componatur, ut concavo ct conuexo motus ita absoluatur, ut con cauu, quod principium est dilatationis de extensionis,sit conitrictionis de contractionis finis: S: eonvexum siue gibbosum ec tra principium est constrictionis de finis dilatationis. Hi ne fit motus pulsus de tractus in nobis,quia pellens ut principiu,trahens 'ut finis motus consideratur: ob id cor ponitur primum instrumentum,quia est pulsionis de tractionis principium primum, ruauis in caeteris omnibus,quae mouentur, ebet consi derari aliquid ,quod quiescit,&aliquid, quod mouetur, ut patefecimusetasmplo membrorum etateriorum tomnis enim motus ab aliquo immobile procedit, dc progressio vicissim altero pede quiescente,altero moto,ficiergo in corde, quod est omnis animalis motus, instrumentum primum debet esse principium de finis mo- tus,id est, aliquid,quod quiescat,& aliquid, quod moueatur: sine quiescente enim non fit motus, quia non esset principium motus , nisi quiesceret, cum omnis motus ab immobili Sc quiescente sit: neq; e sset finis motus, nisi moueretur,quoniam motus ad ipsum terminatur. Quarto cor ponitur ab C simili Aristotele mouendi principium,non respe tu inebactu alicuius motus particularis, ut in ma- bercu cirnu,pede, brachio , di capite,sed uniuersa- culo, sed
liter omnis animalis motus sensorium po maximὸ nitur , primiunq; organum omnis motus. cccaro. ideoque in medio animalis ponitur, Ut in omnium partium confinio si,utpote quod prima
467쪽
prima machina est ad omnes partes mouendas , ut similiter se habeat ad superiores,ac inferiores,ad leuas & dextras ob id Arist. in fine lurius te X tus ibi adcirco oportet potnde ac tu circulo,scicor cum centro cir culi comparat,in quo circulo ci Enserenis tia in ota, iitru quiescere est necesse . unde sumitur illa Aristotelis consequentia lib. 2.
de caelo tex. II. caelum mouetur, ergo ter
Ta quiescit: nimirum quia circum ipsam stacut circa suum centrum in orbem vertitur, atque terra respectu caeli perinde sese habeat, ac centru in circulo: similiter cor partem habeat quiescentem est necesse, quia centrum est ana malis mutua dc principiit, card bque ipsius. Ulternis smilitudo pro- V cedit: quoniam sicut caelum ratione totius semper in eodem sit unaan et tota enim ratione permutatur,mutatur tamen secundupartes, ut dicit Aristoteles lib. . Phrs.
Ie X.43.mouera enim est mutare locum: ted totum celuni non mutat locum secundum totum sed ratione partium:ergo si mouetur,tantiam secudum partes mouetur: vide
quae diximus lib. l. de caelo te X. s. ita corin animali,quod se habet sicut centrum in Obsem. 'circulo, quod iuxta Aristotele lib. 6. Phycda centri .leX. r. 8 .dc 3 s. dc lib. 8. Phys. te X. 76. no v. solum principium, sed medium & finis circuli est , dc centrum semper manet dc fixu. est, Sc virtute totus est circulus. Hanc ci .culi rationem, ex Mathematicis precario sumptam , hic ad motum cordis applicat
in hoc enim plutosophia Geometris sub-
alternatur, ut dicitur i. dos .cap. Io. v co-cipiamus tractionem dc pulsionem a cor ide fieri, sicut a principio motus Sc centro quiescente, sicut motus circuli a centro , de circa centru est, quod semper debet quiesce XJHΤti si re. Sicut enim caelum vertitur circa terram
Elisue vo . quiescentem dc polos immobiles, sic fing1ritas ape- mus cor circulum quendam esse, in cuius inruri medio ellet homo,qui manibus conueXam circunferentiam cordis utrinq; teneret, Scveluti solliculum nunc contraheret, nunc vero e Xtenderet: tunc enim videbis homi- nem istum in centro quiescentem, maminas
autem tunc inde tractione di pulsione cor, agitantem:persimili igitur moilo fit in cor-
, de, quod manet confiXum, sicut centra animalis firmum de immotum , mouetur au- . tem secundum circunferentiam a concavo
ad convexum dilatando, a conueκo ad c5 cauuiu restringendo.Quo fit, cor, quod antis malis motui terimuin instruarenti iii est, organicum dc c Orporeum cisse: quia motus localis in corpo te est, ct sine coipore seri nopotς9m ulla i sim pars ita cohi picue dc euidenter os lene it mouens, mobile θ in nr
araemum qua: tria ita Onisi motu necessiim
est contingerit lib. r. Phys. tςX 37. RcKo' ipsuiu, quod c Otii lac pullia dctractu secun dum dilatationem dc costricti sene n mouctvrynter quas paris S paruuls. ii edia; qui e te, Ssere in i perceptibiles..Tandem dicit Arall. ibi,Su . t. alioue quidd. - c. odeis cor mouearct nacueatur . principium Cor πο- sit atq; sinis, non Iamen sequitur, deni esse . . in actu oc potentia: quoniam cIs subiecto, re atq; magnitudine idem sint, neq; sepa- noueam rentur ab callem cordis parte, ratione ia- eis simen differunt secundum rationem princi- ω' ispo
pii ct linis motus. Et elum qu s principiu imi est pulsus,finis est tractus, minarum ipsuiu
concauun ricola uerium autem , quod principium est tractionis, linis est pulsionis: diueis a ergo ratione est quiescens dc mobile. T Nn Praeterea quia centrum est quod occupat 'a Quin media animalis parie in ,ideo circulo moto . LAcentrum quiescere netesse est. I uisum in
medio constituitur loco,ut sinis si prioris, dc principium posteriorib: quod medius li- meae punctus nos docet, qui princip)j dc finis ratione habet ad diuersas partes colla tus: sic cor dilatat se versus pricordia,trahit ad sese , dum se constringit. Aliud igitur est
quo mouetur, aliud quo mouet in eodem corde indiuilo, id diuisaque magnitudine: idem enim in diuerso tempore atq; motu,
tractione scilicet dc pulsione , principii de Osinis ratione indu ςt,ut dispari ratione,mo-.
tu diuerso,distinctoq; tempore non sit unis possibile idem simul esse iri actu dc poten- tia: mouere ergo dc quiescere non est im- ipossibile, si moueatur secundum partes, quiescat autem ut caelum secundum totum quatenus centrum est ipsius animalis It q; s ab Aristotelis est sententia,in corde prima in ius texi strumentariam mouendi vim inesse, quam caeteris partib' ministrat natiuo spiritu pqr totum corpus, per neruos dii laso atq; de
.lato,quae, dum musculis communicatur, motum particularium membrorum exercet vitalem atqtie animalem spiritum,quae in corde resident, seorsum a corde non co- numeramus cor enim appetitu eXcitatum,
pulsum atq; motu, spirii',qui intra se sunt, agitat: agitata autem spiritus totum animal u
468쪽
commouent, ut reliquae partes ad motum impellantur. Enarrauimus Se breuiter percurrimus textum grauissimu & difficilli- mu,& qui summa est atq; principi u omniueorum, quae de animalium motu dicuntur te aetera, quae eN illo libro petenda sunt, eκ his paucis expeditiora & illustriora erunt.
Omnino igitur, uti diximus, hoc sui ipsius motivum est animal, quo est appetit tuum. Appetitiuum sine imaginatione non est: omnisi autem imaginatio, aut rationis est particeps, aut est sensit tua: atque huius & belluae participes sunt.
Totius capitis est recapitulatio t dictum, inquit, de vi motiua,eiusq; obiecto,operatione & organo,&quatenus cum vi appetendi coniuncta, ut appetibile proponitur per imaginationem siue rationis participe, siue expertem, ubi nomen phalasiae ad in tellectum etiam transfert, ut principio huius capitis diximus , phantasia apparentia quidam est, unde rationali & sensi siti phatasiae nome comune est. Dicit igitur Arist.
ibi, mesui ipsias moriasm est animal, quo est
appetitiuum, c. omne animal moueri ab appetitu , non tamen sine altera phantasia aut rationali aut sensualit ideo animal est motiuu, inquantum est appetitiuum , quia appetitus est propria & proxima causa motus. Ad huius enarrationis illustrationem opportunus sese osserebat locus, ut multa examiniremus, quae ad perficiendam doctrinam huius atq; praecedentis capitis ne cessaria esse videbantur: nimirude unitate appetitu; & intellectus in motione,in quo consistat,ut te M. V.&.so.intellectus & appetitus ut unu in moueant. Deinde si appetitus sit potentia cognitiva, an vero cognitivam. Potentiam necessari' praesupponat, Vt te Xuo.tetigimus. Rursu in si appetibiledd simi moueat secudum esse reale, ut tems .Qugito loco si Voluptas deficere possit
sine errore S desectu intellemis. Quinto grauis; lna ina cotrouersia definienda erat,ninteuhctus oliuatem moueat esse time. an tant abier ava'ad specificatione. Sexto si virtus appetitiua & motiua distinguauir, quit Arist hic idetur colat id
ra essent dic eda, de quibus comodi is euaserato sequenti capite dicemus: argum et umenam comune est,comune quoq; sit & examerideo ponamus huius capitis iam mam.
Quo determinatur, animal appetitu seiurium mouere, perquatuor conclusiones, ad tertiam duo corollaria , ad quartam ea pitis scopum subiungit. I
mouendi in bominibus, in caeteris ratem anima
libus loco oe 'pice intelles phantum est. ID 2. conelu. tege ius prae ficus, qui ab speculativo sine offert principium est agendi, ut ab appetitu dete
nem forma appetibilis cum asperem mouer. Ob 3 .concla. DElam autem appetum bonu es,non tantὐm γωrum sed apparens, ideo errare deficere contingit. Quocirca Plato illa sua trimembri diuisio- I.coro ne torperam appetitiuam potentiam omisit: nams b um,quod illedium appetitus est, *num est, pos tu quoque appeteriri una critis ne etiam et .mis pater,inde appetituu discrimina in nobis nascatur, nimirum,quia sensus,qui ratum smularium est,ρraesentitiis trabiturnini Aedias aure,qui uni ut alia considerat scernit temporis di μο- nem: communis tamen forma m ratis boni utrunq; excitat appetitum quoniam adluale G p ibile Musi ιbis Hum es Vpetitus. I seu tuor .concla. sunt,quae admotu Prascienda concumunt, l/ imiles mouens immobile, ut appetibile ipsium.Secum dum es m es mobile, t appetitus cuius operutis tanquam adius pefeci se est appetitio.)Terrium mobili,quia mouem animal ipsium est. Quam, quo mouetur νt machina γ instrumen. ω'im,cων est,t quo in libro de animaliu m
tu.- ic sat sit summatim direre, ipsum m Scopus principii finis rationem habere: ideo in medio capitis
De motu insectorum determinata
'ist steriam,quidnam sit id quod imperfecta anima
469쪽
lia motu ciet, quibus sensus in est tantummodo tactus: atq; i n- uestigandum est, si his etiam insit imaginatio, cupiditasve, necne. Etenim dolor, atq; Voluptas
his inesse videtur. Quod si haec insunt, & cupiditatem necesse est eisdem inelle. At quona pa'cto his imaginatio ineli An asste
rendum est, ut videtur, haec δc in his inesse, imaginationem, in
quam, atq; cupiditatem, Verum Vt inde terminate mouentur, sic
& haec ipsis insunt indesinite
Pars est textus s 6.& praesenti capite Aristoteles disti insitus de ratione & vi inomia determinat,de qua in uniuersiana praecede-ti capite di Xerat,nuc in particulari. ZOophyta Graecis, Latinis dicta plantanimalia, identur immobilia, uiri phantasia careant rsoluin enim habet lenium tactus, omnium sensu um primum quidem,maNime neces sarium , tamen insimum dc crassit Simum:
quamobrem non sentiunt nisi quod praesens est,& stabilem habent sede petris assi-Na: non ergo aspirant ad absentia, neq; appetunt dillantia, sed ea tantum,quae secundum tactum externe accedunt pha uasi autem interna vis est & respectit absentiu ideo solo motu dilatationis,ct constrictionis mouentur, & motu locali progressivo
per se immobilia sunt. Quo non obstante ocet Aristoteles, voluptate ct dolore a Dsici huiust nodi animalia quonia sensu no ciui contrahuntur, sensatione vero iucundieriteniluntiar: rguineto igitur est,quis dii
lectantur S indolent , quod sine phantasia ct imaginatione fieri non potest. Tame uela phantasia in determinata est de indefinita , sicut in determinatas Sc indefinitus est motus: qualis enim illorum motus est,talis &3m agillati : mnius pro indefinitus signum eii confusae ct indesiniae imaginationis. Ideo imperfecta sunt ista animalia, s cui quidem' iii sua sperae 3 enim illis deest de iis cesssiariis ad propriam speciem: iemur inec orbita siti τ hie Monstra, sunt amen impellectam SeIic te a tu Inallu:quo. N
niam non habent omnes scnsus,quibus aniivalia pei sed ii sinia praedita si iit: ct tactus indefinitus cst,sed magis indesinita est phat Asia,Pranio in organo,quia nullum habent certum S determinatu: Deinde in apprchensione, quoniam non sentiunt nisi coniunctum ci praetens,ideo istum progres,iue non mutant, sed iii eadem sini per se demoratur. Sed si dicas,amna plia se ta,ut ver- Regul ni iculi, apes, tarniicae, Vc spae & muscae, cer eassim ex
tam videtur habere imaginationem S de- p, oportunsinitam,signum est,quod εαrtum habent: ne ipsis desiuium motum Facile respondeboimo ibatusuetum regulam esse ad uidi cadam phantas a. cia motu. sicut ex proprio ct per se ellectu . quare animalia persectissima,ut eNactis sinae gradiuintur ad certum snem,ceria es exactam h bent ph. taliam. in alio extremo sunt Zoo , phyia ista,quae, ut non hab ntinois desinitum neq, loco dimouentur, imaginationem habent consusissim in permistam
sensui communi,sensum autem coniux en1 . t
cum sensu tactu. obuolutum implicatu vini habent. Media autem sunt animalia , quM .cini edio modo mouentur,quq neq; tam pς insecte progrediuntur, t prinia,neq; stabilia. sunt di fixa, sed mouentur persectius autim per sectius,secundum quod magio ad i scaut illa accedut,recedunt v e. Quocirca nota, quod in animalibus habentibus perno anicapiti, figuram, a sensibus internis distinguitur tensus communi I, a communi autusensu separatur imaginatio: quan uas an sor' tuis di apibus non sit vaga & incerta imaginatio, quia certus est & determinat' ruo tus a loco S ad locimn muscis. vero S Ver-
nuculli vagus est & inceri motu sed auae . : non habent ligurgin capitis, neq; a ius ira bent proprios, neq; persectos, neq; sensus
communis a sensibus e X terioribus distin- guitur, neq; unlagmatio a sensu cCmmuni reparatur: non eo in habent capti; neq; se- 'rebrumam; fortat se aliquid capiti de cere-
Ximul animalibus inest. At deliberalitia his inest tantum, in qui
bus ratio inta. luam. virum hoc
asq; officium est. Atque necesse
470쪽
CAP UT. VIII. I . : l. ' 447 est, uno quodam metiri t maius enim persequitur. Quare potest
is unum ex pluribus psantasma - tibus sacere. Et haec est causa sane, cur non omnis imaginatio videtur opinionem habere: Quia eam, quae est ex ratiocinatione,
no habet: at haec illam nimirum habet. Quapropter delibera
tiuum appetitus no habet. Vin .cit autem interdum appetitus, mouetq; Voluptatem: interdum h c illum,appetitus, inquam, appetitum, Ut sp narra, cum incon
tinentia fit atq; semper superior
mligis et princeps, mouςtq; natura. Quo fit, ut tres iam motus efficiantur.
mplex Distinxerat Arist.imaginationem sensi pkam k tiuam in determinatam ct indeterminata, nunc vero secBD diuisione distinguit pha- tasiam determinatam in sensitivam frutorirum periectbritat, de eam, quet cum ratione di deliberatione est se homine, quam se Dryprium munus atq; Ostiarum trabere . 1 ttempe de agendis excogitet atq; Unsul-tin viis; metiti, oeci des no aliquo proposito pro regula caele
progrediendo. Hoc autem unum unis elicltinnus hbminis,que vi suae vitae scopu pretsi m immisi leui de stabilem , ' certa sic
.limus quid ut in. liui sequendii in quid co
tra vi deiecistis fugietidum: rectum emim, de sui,& obliqui iudeN est lib. I.tex. 8 s. flabile enim & firmum contingenuim variabilium certa regata debet esse. Quare ρο- testoreum ex plurimi tantasmatibus facerenex hoc autem uno unum, atq; e N plurimis phantasmatibus unum quoq; colligimus, nimirum cum practico syllogismo deducimus quid magis sit conducibile, unum eli. gitur , alterum reamtur , illo medio, quo praeeligituri unum alteri, istata ex pluribus phantasmatibus: unum colligitur . . Quare cum lenius non diu urrat, neq; eN pluribus colligat,aut praeeligat,opinionem non habet, ibi, Et Mee'causa sane, . nec delibe rationem , sed rationem deliberantem sine aliqua preelectione S collectione secundureetum naturae cursum sequitur. Dubita ii vero, cur appetitus sentitiuus delibera. tiuu iti hominibus vincit Respondit Arist. distri supra teX.s3. Sc hic exemplo confirmat di appetimicens, rincit autem interdum c. quia sensus m Ue praesentis est, quod vehementius mouet, mycmo quam absens: ideo deliberatio in negotio Mean absentis succumbit,quoniam appetitus de liberativus sensitivo non dominatur sera uili dominio , sed ciuilia quia appetitus ha bet aliquid sibi proprium, unde possit iminperio rationis Obsistere dc repugnare, cor. pori autem Imperat dominio seruili, tan quam seruo, cui nulla est facultas resisteti I .Polit.cap. 3. Hic autem docet vitiosa inesse huiusmodi appetitus rebellionem , ct si vincat,non minus contra naturam est,quasi sphaerae cclestes inseriores superiores mouerent & traherent:semper enim quod superius est,magis es princeps , magisq; na tura mouet.Quod si appetit' sensitiuus dein liberatione rationis a suo proposito di in ueat quod insensualibus α incontinentib' accidit profecto naturae ordo Peruertitur, ubi infernis imperat, paretqγ.superi':quod non sit,eo quod sensus bonum suum ratio. ni protonattanec enim hoc possibile est,cualtius sit voluntatis bonum, quam sit bona sensus, sed quia voluntas importune sensuum illecebris agitata perinittit se sensui, ut quae erat domina, ei seruiati Haec aperta Incus
sunt,sed non omnibus constat de eo,quod Ansi a ultimis verbis textuς subditur ibi, Quo sit, di cim
ut irraram motus Granate talis di- explo cit, male hunc locum explicari de stellato tun rbe,quonia ille erat ultimis sorbis S priamum mobile iuxta, Arist. Ob id approbat Simplicii sententiam, quod Aristoteles loquatur de ludentibus sphaera , id est, pila, qui vicissim vincunt de vincuntur. Sed hoc Simplis absonum est,tum quia non saluat tres mO- Gratus,quos ponit Arist.tum etiam mula-lu- naten. re
su pilae non est ordo tapetioris & inferio i his i.
ris sed concursus aequalium contra pugna itum rat appetitus sensitiuus & delibera tiuusiordinem seruant superioris S inferioris. Neq, ad rem loqueretur Arist.si motus sph rarum caelestium admotus iiilio mine accomodaret. Ideo dico, quod quic Autoris quid sit de Opinione Arist. circa. orbe stem sentitia. latum