장음표시 사용
491쪽
quoniam sine fine & comoditate cierentur procedui enim ad cosequutione couenietis & fuga noctui in suu aut exitiu potius moueretur, siqui desine taciti non possent molesta a lucudis distinguere. Itaq; persecta&progressiua animalia finem non asse queretur, I vita suam incolume seruet, gratia cuius progrediendi viscocessia est eis: se runtur enim cum sensu & imaginatione ut lib. 8. de His .animal.& lib. de incessu am- mahu ob id organa habet accomodata ad gradi edu,&praeter gustu S tactu,quib' sentiunt per mediu internu,alios sensus habet, ut eminus suas perficiant operationes.Imperfecta aute, quae Zoophyta appellamus, ii sensu tactus carerent,salua esse non possent: et si sensuum ministerio alimen tu non inuestigent,ideo neq; visu neq; odoratu Valent,ut alia animalia,sed sensum tactus habent,ut propinquu Sc conluctum alimentu
quod natura eis destinauit & quas ad manum positu preparauit percipiant: no secus ipsis alimentum ab ortu pr paratur,ac -- tui quandiu in matrice est: ideo no necesse est,ut gradiantur aut vagentur, ut alimen tum quaerant,sed unus solus sufficit tactust S cochis durioribus vesuti armatura qua dam includuntur,ut minus a contrariis os sendi aut laedi contingat.
Fieri autem nequit,Vt corporum quicqua mobile,atq; ortu, anima quide habeat,discernen
teq; mente,sensu aute Vacet. Cur
enim no habebit Aut enim animae aut corpori id ipsum melius erit. At neutri videtur melius es
se. Illa naq; ob hoc no intelliget magis illud aute non ob id ipsum agis persistet. At Vero neq; corpus quicquam ingenitu anima tum tensum habere necesse est
Luculeia Dissoluit Arist.quod quis obi j cere pos-timae cuti set,nempe hac inuestigatione atq; alimentinuatis. distinctione fieri posse solo intellectu ideo no esse necessariu sensum,quonia quorum est iudeκ sensus,poterit esse intellect': quia quod potest virtus inserior, poterit&superior. Respondet Arist. impotatbile esse hominem intelligere sine sensu. Ita probatum suit cap. .& s.huius 3. lib., c in hoc no est aliqua difficultas: homo enim no potest ad finem,ad que a natura ordinatur, per soluintellectu absq; ministerio sensuu peruenire: quia sine phantasmate in vita praesenti
nil possumus intelligere. Sed quod dissicultate ingerit,est,cur dicat Arist. Vt corporum
p. icqua mobile are οποῦ nam superuacanee de corpore mobili atque de orto, id est, generabili S corruptibili specialiter loquitur, cu generaliter videatur & absolute esse .pferenduὶ Comunis igitur expositio est prima ex de sententia Arist.nepe caelum esse anima- positio tatum anima intellectiva,& no sensitiva. Ah- munis. ter tame dicit S. Tho. t illa parte, r mim secunda non habebit non tam interrogatiue legendu, expositio quam relative: quasi dicat, tu id causae est e S.Iωου. potest ut multorum seri opinio caelos esse animatos& intelligetes,non tamen habere sensum quia si haberet intellectu sne sensu,aut propter melius esse animae,aut propter melius esse corporis:sed neutrii videtur dicendum,quia no magis cu sensu, qua sine sensu intelligeret caelu,cuin cognoscat
per modii substatiae separate: ergo sine sen-lu,na sensu praediti esse non pollunt, quia
datur ad propulsionem noctui,atq; conuenientis prosecutione: caelo aule aut ei' ni tui nihil est contrariu lib. I. de caelo c. 3.& . a quo se incolume seruet inon ergo meis litis cu sensu intelligeret,quam sine eo: nec minus conseruaretur cum ipso,quam sine
ipso.Quibusda extorta videtur haec eNpo- Tertia exsitio propter ea,que in textu sequeti habe- pos . tur, nepe nullum corpus esse intellectivii, quin ide sit Sc sensti uu. Ideo dic ut, locum esse contra Platonem de quibusdam Platonicis animalibus aereis,quae dicu tur in te rationalia,corpore aerea,animo passiua, tepore sterna:& ita illa verba,Cur enim non lebit nterrogat me legenda,id est,qua ratione huiusmodi animalia sine sensu ponere c5pellemur 'Argumentu est contra Pla tonicos,qui rationem non assignat,cur illa
animalia intellectum sine sensu habeanti quia propter bonum animae necessarius est sensus, quoniam sine sensu non intelligite nec propter bonu corporis,quod sine sensu non conseruatur e & ita dicunt omnia consonare. Tamen non videtur exhauriri difficultas propter verba , quae sequuntur inde, ineunt Midetur melius esse,quq dictis non solum non quadrant, sed viden- . 2.tur omnino esse contraria. Videbatur mihi olim
492쪽
Quarta olim Aristotelem in hoc textu dubitatiue
exposia loqui,&pro utraq; parie arguere,& in se-DO. queti assertiuere spodere atq; rem definire hoc non esset multu a veritate alienuomocotexturet quadrarevidetur tame altius res
est indaganda , neq; ita leuiter satisfacienduna , quando lib. I. de Anima textu I. ad 4. S lib. 2. textu. II. in hunc locum cessura exame reiecimus. Locus iste implexus est, ruris de quo non satis costat apud eNpositores. ex Principio igitur Platonis opimo de illis anisaudi - malibus sublunarib' fictilia est&diuinatone eunde mainec de illis meminit Aristot. hoc loco, sosucos quavis D. August.eorum meminit lib. z.dester . vi ordine cap. 9. Deinde litera lisc,quae in hac de s rus tristatione nepative habet,Cur enim non ba- οῖ σύ - Mir uadratius legitur,quam si absq; negatione sic legatur, Cur enim habebit Loci enim difficultas ct ambiguitas de mete Arist. varia induxit lectionem,tametsi eX utraq; idesensus sequatur.Nam sine negatione sensus est,qi etsi generabilia sensum habeant,ingenerabilium tamen anima sensuum inisterio non indiget: quia neque propter corpus indiget inuestigatione alimenti incorruptibile enim est neq; propter anima: quonia sunt illa corpora veluti gloriosa, qui animς intellectivae iunctione non impedivi:& ita non negative, sed relative intelligitur cu S.Tho. quia si haberet sensum,exinde esset,l per sensum melius se haberet aia caeli aut corpus caelat neutri autem comodum aliquod resultat.Ide sensus est si negative legas, Gurenim non habebithuia scilice t neque propiςr anima,neq; Aapter corpus sensus est necessarius.No est igitur facienda vis in lectione, cum ere utraq; eadem sententia resultet,&semper mens Arist.incerta ct ambigua maneat,ut in v trauis parte quo malueris facit ὀvertas: vel quod sint animati caeli,& tamensne sensu,& intelligant per modii substan-
tiarum separatariam,quq ad singulariu etianotitia sensu no indigent, cum notitiam nolamant a rebus,sed penes conpersonem ad
superiora: vel et snt animati,sensum tamehabeant alterius ordinis & altioris gradus. Eunim si sensus noster rerum species situ materia suscipit altius, quam sint in se me ipss ideo sine alteratione ct corruptione)quid mira de corpore illo caelesti & quali diuino Sa ne ibi no erit sensus tactus, quia crassissim' est & nimis materialis: vel si est,
Iam non habet usum, ut continget nostris
corporibus,postqua gloria suerint adepta:
vel si habet, altiorem quidem & eleuatiorem esse oportet: itaq; simplicior illis in erit sensus tactus. Vides igitur quam Incertum sit de sensu huius loci, dc Arist. vel dubius fuit in hac caeloru animatione, vel certe de eius resolutione non costat,ut cum S.Tho. . , lib. 2.c Otra gent.c. . tenui lib. 2. de cetio teN. I 6. initio in I. q. qua ob id problema
esse dixi,ct utruq; probabile defendi,& ad
Vtriusq; partis argu naeta pro virili respodi. Initio tame disputationis di Ni cum S. Tho. loco citato,dc D. Aug. in Enchirid.quε ibi pro se citat S. Tho.dc citatur il c.42 .S 43. ct non reperio.sed in c. s 8. Hoc fortasse vocabat citu intellectuale lib. I et .cofessi.c. I 3. S lib.super Genes. dc lib. .de Ciuitate Dei
illud Ecclesi.c. uniuersaper circuiris pertiis ritu se is cireulos suos reuertitur, a Terit idem tramen superill Deuteron. cclet.
Audite caeli quae loquor,crc.negat caelos ani malos.De hac re nihil ad side pertinet,sive μυρον si unam,sive alteram partem tueamur, quod ipsum . quide innivus S.Th.autoritati & D.Aug. S. n. O.cον testimonio dixi. Nunc autem quicquid sit de istorum sanctoru sententia reperio cocilium secundu Constat inopolitanum,quod fuit quinta uniuersalis synodus anno domini s ue 3.ubi lego Canone in hunc modii, Aquu dicit caelu.Alcm,m Lunam, dias σaquas,quaesuper caelos sunt, animatas qua a se stet materiales τιrtutes analbemasin qua Cano
inducitur coiraorigene.Non igitur iam au
derem cum S.Tho.tenere,scilicet quod liceat utramuis parte sine periculo fidei de
sedere, cum ibi de in Canone I I .anathem
Ii Zetur Origenes & alii eius coplices. Veia ess,et in antiquis cocilijs hic condenatio noadducebatur, neq; habetur,sed Fraciscus Io . Ouerius in suis sanctionibus Eccles asticis sua diligetia haec tanqua couenientia & ad coinciliu illud pertinetia adiungit e N Nicephoro lib. I .Historiae ecclesassicae c.et .dc et 8.
No est igitur ia locus dubitadi . sed S.Tho.& D. August. quorum autoritate in libris de caelo ducebar excusari possunt inuinciis bili ignorantia:quia haec pars concilii suo tepore no erat inueta,neq; eam mihi coti gerat legere ui prima editione libroru de csto: ideo libeter sententia illa ex toto animo retracto, Sc vera, calliolicaq; fide cum cocilio Costantinopolitano profiteor,nepe caelos
quicquid dicat Arist. animatos no esse,de quib'iatis lusim' libris de xύο loso citato.
493쪽
Nuciam, ubi de fidei sensu Dei Opt. MaX.
beneficio mihi costat,relinqueda est huius loci perplexitas,dc ad ulteriora pergendit. Iacobus Quare corrigendus est Iacobus Nactantus Naesan- q. .de infinitate primi motoris asserens, pius. a stertio de extorum animatione no repugnat Theologiae sacrae,vel documentis hactenus habἴtis a sacrosancta Ecclesia: in cς-teris tamen,quod attinet ad Philosophiam bene resoluit,dc multa dicit,ad quet cosulto te remitto. Na etsi D. Bernard' homil. s. in per Cati c. cotrouersiam istam in discussam relinquat,tame Chrysostom' homil. i 3. Sc32. in priorem ad Corinth. Si homil. 22. in
Angeli Genes.adscribit Dionyso Areopagitet,qui
non sunt e. s.caelest.Ηierarch. angelos nominatim corpora, materiales de incorporalea substatias, insuper dei formes simplicitates de immaterialitates: Sc certe nec subsistendi,neq; intelligεdi causa corpore indigere videntur, nec ut seipsos moueat:quare eam partem amplector, et incorporei sint.Granatesis disputat,
si angelus si aliquod corpus simplex,qua
de re nihil certi statuit. S.Tho. I.p.q. s I .arinti c. I.tanqua certius ponit ,angelos incorporeos esse de melle intellectuales atq; immateriales,que sequuntur comuniteri cholastici existimantes, sine periculo fidei utramuis partem defendi posse. Tame mihi temera diu videtur, angelos corporeos sacere propter comunem autoritatem scholae de se
ctoru: quavis D. August. Origenes di Basilius,qui in Philosophia Platonis sunt ver sati,aliqua do corporeos fecerint,vi Origenes lib. l. Peri archon cap. 6. Basili' de Spiritu sancto cap. I 6. Aug. lib. 3.superGenece . to . de lib. . de Ciuitate Dei c. 6.Sc lib.et. de ordine cap. q. dc lib. de Eccles ast. dogm. Obseru/. cap. ii. Sc ir. Sc Epist. I I s .ad Nebridiu:ta
men corporeum sumunt, no vi opponitur
inuisibili de spirituali, sed potentiali, quomodo solus Deus est incorporeus dc inimaterialis. Sed absolute mihi plusquam temerariu iam videtur: luonia in 7.Synodo generali, qus est secuda Nicaena act. s. diso utatum est de hac re, de definitur, quod solus Deus est incorporeus: quo modo intelligibiles creaturae nequaqua/eκ toto sunt in corporeae, ideo depingi possunt:quia etiam in proprio corpore angeli visi sunt. Subdit
mrei, pore ex quatuor Aemeretis crassa illa materia constantes, nemo tamen Nil anyelos,mIdaemones, M animas dixerit incorporeas,
Scio tamen hoc loco concilium no improbare angelos esse corporeos corpore sim inplici neq; id eX proposito agebat conciliu
sed tantum in animo erat determinare imaginum cultum,Scet angeli in forma humana depingi postent. Magis tamen me com Mincit concilia Lateran .lub Innocentio 3.
ubi sese. i. iii consenione fidei confitetur Deum creatorem omnium visibilium c inuisAbitamspiritualium corporalium:vbi vides,
concilium confiteri creaturas aliquas inui-
sbiles de spirituales:quod de angelis intelligendu esse statim docet dum subdit, Qui sua omnipotente virtute simul ab initio temporis utrunq; de nibilo condidit creaturam νιν alim corporalem,an elica cilicerm mundana. Et in cocilio 6.Costantinopol. actione ii. resertur Epistola Sophroni j Patriarchae Hierosolimoru ad cocilium, ubi inter multa, quae eleganti oratione de christianasais pientia dicuntur,absolutissime disputat de mysteri js fidei, Se inter multa alia docet,angelos Sc animas, caeterasq; inuisibiles sub- statias no coralipii de haec Epistola sese. 13.
pertractata est, de ab uniuersa Synodo approbata,vicu una fide atq; apostolicis sanctorum Patrum doctrinis conueniens, atq; pro orthodoxa Se catholica ibi de recepta est. Uerum est, quod non dicit angelos in torporeos,sed immortales Sc incorruptibistes,non per naturam,sed per gratiani: dc ita de proposto non determinatur immaterialitas angelorum, quia caeli incorruptibiles sunt dc corporei.Concilium tamen Latera mense urget, quod refertur eXtra de sum m. Trinit.&fid. cath.cap.Firmiter. Sed no est iste locus ad hanc disputationem opportunus,com odior sese nobis offeret disput adioccasio in nostris theologicis disputationi
Nullum igitur, uti diximus. Itex.62. non immobile corpus habet anima absq; sensu. Atqui si sensum habet, necesse est, ipsum vel simplex corpus,vel mistum esse. Sed
fieri no potest, ut sit simplex: n5
enim habebit tactum. At hunc sensum inesse necesse est.
Videtur igitur Arist. ut eum colanEad fidem iuxta quartam expositione interpretemur
494쪽
temur dubitationi propositae in praesenti
textu satisfacere, nepe i nullum animatu habet intellectu sine sentur quia tactus es fundamentu omni ii sensuum, S iste no est in corporibus sim plicibus,qualia sunt celestia: in reliquis autem generalibus & corruptibilibus neque intellectus est sine sensu, neq; sine tactu,qui no solum primus est &funda metum omnium sensuum,sed maxime neces Larius,ut saluum permaneat animal quoniam animal tactu distinguit molesta a iucundis, ct conuenientia admittit, aduersa propellit: alias no se incolume seruaret. Caeteri aute sensus utiles qui desunt ideo eminus per externa media videmus, audimus, odoramus: tactus vero cominus sentit per mediu intraneum, qui ob id maxime est necessarius.
cuu euadere potest. Na cum animal omne corpus sit animatum
corpusq; omne tagibile sit, tagibile aute sit id, quod est sensibile
tactu, necesse est&animalis corpus vim habea enti egi tange do, si debeat ipsum animal co seruari G teri nanq; sensus per alia qu dam externa sent unt,odoratus, inquam visus, ac auditus.Ta
gens autem, nili sensum habear, non poterit alia quidem fugere, alia aut e capere. Quod si ita sit,
fieri no potest , ut ipsum animal
quasi tactus est: quidam: est enim
alimeti sensus. At alimen tu, cor
pus est,quod tactu percipitur. So
nus autem,& color,& odor, non nutriunt, nec accretione, decretionemve faciunt. Quare neces
se est ipsum gustum tactumque-da esse,quia rei tagibilis, ac nutritiuae est sensus. Hi igitur sensus necessar ij sunt animali. Atq; perspicuum est, fieri no posse, ut
sit animal absu; tactu. At caeteri sensus, boni sunt gratia:&definito iam generi, no cuiuis anima liti sine ullo discrimine, sed cui, da vi gradieti, necesse est in sint: nam si co seruari debeat, non solum tangendo, sed eminus etiam sentire ipsum oportet. lPraecedet iteretuenarrauimus quq adho- rum duoru teX tuum interpretatione perti. nent: tu tame addo unu,videlicet, tactum ς' nece stario inesse omnib' animalibus i quia P omne animal animatu est,ct omne anima - ,
tum tangibile est .sed corpus caeleste no est δε' tangibile .ergo neq; anima tu, neq; animal. mφ' Prior procellus ab inferiori ad sup friu, as Mfirmative est,si est animatum, est tangibile. SI 'O
Posterior autem a superiori ad inserius ne satiue, si non est tangibile,no est animatui ' ς' quare caelum non est animal,quia non habet tactum:aut si habet,a qualitatibus t agibilibus necessario immutabitur, ut tangi do saluum permaneat, ct se incolume seruet:hoceri teX.6 3. At eri teX.6 addo alterum,nempe gustu ad tactum reduc in actus enim S gustus necessarii sunt, ct ut tactus, sic gust' intelligitur necessarius: reliqui a te sensus non necessitatis,sed utilitatis gratia animalibus gradientibus cocessi sunt,ut non latum cominus quae coniuncta sunt tagendo & gusta do animal sentias,sed etiam eminus posita alijs sensibus discernat, ut ad ea consequenda progredi valeat.Gustus igi .rtur, quia quidam tactus est ut lib.2. cap. IC. dictum fuit necessitatis est sensus, caeteri
autem utilitatis gratia conceduntur,no cui
uis animali in sua specie, sed in generr: narra italpa vel no habet visum, vel illuru habet pellicula obductum ut lib. et .cap. 3. videtenim veluti nos,qui clausis palpebris nonnihil lucis sentini': lacessiti ergo oculi & inchoati relinquuntur nam degit subtus tem
ra,cuius crassitie eNce caretur. Caeter u dicit
Arist. p sonus,color & odor non nutriunt neq; auget ideo no sunt necessarii auditus, visus & olfactus, qui circa illa tria obiecta versantur. Gustus autem & tactus sunt de nutrimento S alimeto,sine quibus animal
495쪽
non costat ex eisdem enim sumus & nutrimur lib. r. de generatione tex. 1 o. ergo sine tactii nullum animal est: sine aliorum autesensuum popa dc apparatu esse potest animal imperfectum et persectum autein non,
nisi sit orbatu & defectuosum, ut caeci, qui aliorum subsidio sibi sufficiunt,&sensuum desectum supplent. De his distincta est exinplicatio lib. de Histor.animal.cap. 8. quo autem modo sensuum sensibilia non nutriant, nisi tactus, habes lib. 2. de Anima tex. 28.Dubiu igitur est,uidelicet quo modo valeat illa Aristot.consequentia,Omne animal tangibile est: ideo si corpus caeleste senium tactus habet, tangibile esse opor
tet e nam videtur etiam concludere, omne
corpus inanimatum habere tactu:quia verum est dicere esse tangibile Respodetur, Aristotelem non concludere caelu esse tan sibile eκ hoc praecise quod est corpus, sed ex hoc quod est corpus tacituum: quia intel lectus in corpore non est sine hoc sensu. Εκ duobus itaq; infert Arist. unum est, erehoe quod sit corpus animatum:alterum est,eκ hoc quod habeat tactum. Vtrunq; auteal sumitur, eκ eo quod intellectias u compore non est sine sensu tactiis: nam si est iis sibile,qualitates habet activas ct passiuas, a quibus corrumperetur , nisi sensu distingueret noctua & iucunda tangibilia,ut sese tueatur. Et illatio Aristotelis formalis est, ct intendit, qubd sensitiuum . sicut est altioris naturae, quam vegetatiuum, ita suam salutem incolumem seruet altiori modo, nempe sentiendo, ut operatio excelletiani habeat secundum proportionem ad naturam,cuius est.
Quod quidem erit, si per externum sentire medium possit hoc pacto, ut a sensibili quidem medium ab hoc autem ipsum pa
tiatur, ac moueatur. Nam ut in motu ad locum accomodato fieri solet, cum permulta efficitur primum nanq; mouens pellit sensum pellendoq; facit, ut illud pellat id quod dei nceps post illud est collocatum, fitque hoc pacto motus per medium. Atque primum quidem pellit, & non pellitur. Vltimum autem pellitur, & non pellit. Medium verbpellitur,atq; pellit: & interdum plura sunt media, interdum pauciora) sic&in alteratione fieri
solet, hoc excepto dutaxat, id, inquam,quod alterat,eodem in loco manere veluti si quispiam inceram tinxerit, usque ad id mota est, usquequo tinxit ' Lapis autem non moueturiat aqua,ad di- stantiam longam. Aer autem ad longiorem mouetur,atque agit,
& patitur, si maneat, sitq; Vnus,& non diuisus. Quapropter &de reflexione melius est acrem a
figura,colorem pati, quousq; si unus est autem unus in ipso leui quam egredietem vilionem frangi, atq; reflecti cesere. Quocirca rursus hic moras visum
perinde, atque si signum, quod
in ceram imprimitur, transmitteretur usque ad finem
Hinc occasone sumpta comunem ra- Pulchenitionem sentiendi omnium sensuum similis mure titudine lationis aperte explicat Arist. Pri- culenti mὁ in motu locali ubi est moves primum, mu4t quod pellit de non pellitur: ultimum,quod rus. pellitur di non pellu:ntedium,quod pellit,
atq; pellitur: verbi gratia ,homo mouet manu immanus tu ota mouet baculum et baculus, dum mouetur, mouet lapide sic fit in tio usq; ad ultimum,quod mouetur & non mouetrantermedia autem S. mouet & mois uentur. Secundo ide in docet accidere in alteratione, nisi quod primum mouens localiter necessario mutat locuninprimum autealterans non neces Iari θ mutat locum. Iam tertio eκ his duobus quali gradu facto coincludit Aristot. quod intendit,nimirum veriorem esse seritentiam illam,quae tenet sensionem fieri per passu nem di immutario
496쪽
nem ab ipsis sensibilibust quoniam es imis mutatio quaedam dc alteratio, quae fit per quandam assimilationem ab ipso sensibili.
Nec colentus Arist. similitudine rerum n turalium,eκ rebus artificialibus sigillum in exemplum adducit, ius Impressio in cera
eo usq; desertur,quousq; actio sigillum imprimentis pertingit, ut ceram tingat, atquessilli forma imbuat:liquida enim est cera, quae tingi potest dc signari sigillo, cuius msuram lapis no admittit ob eius duritiem. Vt igitur se habet fgillum ad ceram liquidam,ita sensibilia ad aquam , quae, mollior cum sit, melius recipit,quam cera: quia non tantum superficie tenus,sed secundum profunditatem perfecte omnifariam tingitur de imbibitur: aer autem, qui adhuc magis est mollis de subtilis,quam aqua, plausibilius recipit impressiones sensibilium , dein longiorem distatiam promouet,nisi sit aliquod opacum aut interruptio, quae obstet. Si ergo denarium, verbi gratia, in scutella plena aquae constituas, denarius sus speciei similitudine veluti sigillum tingit ceram aquam immutat Sc imbuiudelibuta autem Sc assecta aqua,aerem simili a sectione imis mutor aer vero sic affectus visum pertingit, ubi alterationis est finis de sensio ipsa perficitur.Ηte ideo Aristoteles dixit,ut doceat probabilius de conducibilius esse a Dserere, quod fiat visio per intus suscepti nem sensibilium,quam ut dicit Plato peremisitonem radiorum visibilium , qui per reflexionem visui renuntiant quae eκtra sint per contactum quendam, ut caeci baculo instar oculi uti tolent. Melius inquit Aristoteles, rationi esse magis conlanta. neum,quδdsensus a sensibilibus immutentur per medium a Frem, qui partim immutat, partim immutatur: visibile ergo in aere suam similitudinem imprimit, Susq; ad visam pertingit,quasi sigillando S suam figu
ram imprimendo,ut sensus similes ipsissens bilibus relinquantur: sentire enim est spiritaliter alterari: ages autem omne agit in quantum est in actu: sensus vero non est in
actu peridiquod tra sit δc egreditur,sed per V m Ἀ- illam speciem , qtia informatur. Vides 1
rramitto tur, germane lector, quo modo visio haedo. intra mittendo.& non extramittendo: qua de re diκimus lib. 2.de Anima cap. 7.quem veris locum visites Yogo. Habes etiam e X prese
insibiles sum locum ad asserendas species sensibi-Iuuia les, cum doceat Aristot. eN motu loca li, al-
teratione de sigillatione fieri sensationem persens bilis impressionem.
Distinguit sensus in necessarios,& utiles per sex conclus Ones.
uerasensum habet, utplantae ipsae maius uni. Sine siensi nullum animal cemsistite ideo gra- xc clu.dientia alios a radiu sensus habent, ut alimentum es ent,pιο immobilia coniunct.m penes se babent. Nullum corpus corruptibile anima ba- conclu.bet absquesensu rac se debeat conseruari gu-sus autem similiter necessarius intelliditur, quias quidam tactus, oe alimentum tactum 4
percipitur. Tres alii sensus non tam neceDitatu, s .concla quam boni commoditatisgraria animalibu/Junt conce'fomu enim, color atque odor neq; nutriunt, neq; augent,mi; imminuunt,neq; tam
tur,aut moucatur:)ὰ moriosecundum locum oealteratis sunt ., ars ipsa in stiliatione ceraesesidi elius es erro latrisu tormam,snam egressu radiorum ab oculis viseionem feri.
De simplicitate corporis animalis,&necessitate tactus.
quo perspicuu est, fieri nex. 66.
non possie, Vt corpus animalis sit simplex, igneu,
inqua, aut aqueum, aut aereii: nanullus alius sensus absque tactu haberi potest. Corpus enim animalis omnis, ut dictum est, vim habet sentiendi tangendo. Caetera autem elementa, praeter terram, instrumeta sensus esse posse sunt. Atque omne tale, per aliud sentiendo sensum nimirum efficit,& per media: at tactus in tan
gendo sensibilia sua.consistit.
497쪽
Quapropter & hoc nomine nu-cupatur. Atque tametsi caetera quoq; sensuum instrumenta tactu sentiunt, tamen per aliud medium sentiunt. A t ipse tactus per seipsum .solus sentire videtur. Quibus efficitur, ut nullum talium elementorum, corpus sit
animalis. At vero neq; terreum
esse potest. Tactus enim, veluti mediocritas est omnium tangibilium,& instrumentum ipsius,
non modo terrae disserentiarum
est susceptiuum, sed etiam calidi, stigidit,c terorumq; omniu
tangibilium:&ideo neque ossibus, neq; pilis, neq; talibus par tibus vllis omnino sentimus, quia terrea sunt. Hinc & plani omnium sensuum sunt, ut pater, expertes, quia & ipsae terres sunt. At absq; tactu fieri non potest, ut alius quisquam sit sensus. Huius autem instrumentum sensus
neque teri s est, neque c terorum vilius elementorum.
M AOP In prooemio horum librorum teX. I L. Sedoclume 1 . reprehensibiles dixit Aristoteles eo si Σου - qui de anima determinarunt, de corporem'. autem nihil dixerunt. Ne igitur in illud tium inter determinandum de anima incidat Aristoteles,uniuersaliter de corporibus animatis sermonem miscet, & de organis, quibus anima suas absoluit functiones,metionem facit,de quibus subtilius atque eX-
actius,pressiusq; in libris de platis& de animalibus. Insuper vivens sensimitum ad cor ora simplicia confert Aristoteles,&pro at quod obitet &persunctorie praecedeticap. dixeras, nimirum animalis corpus si inplex esse non posse, ut sie tractatu in de anima absoluat, & ianuam aperiat ad exacta instrumentorum animae expositione. Do- cst itaq; Aristot. corpus animalis non posse
esse simplex, ut aereum , aqueunt Igueum, terreumue quod Platonicis visum est sed ex omnibus his attemperari oportet. Ostedit primo eX tactus naturam am cum omne animal necessario tactum habeat ut tactus sentiat qualitates tangibiles, temperatas habet qualitates, ut accommodata sint instrumenta adsentiendum animal igitur non habebit corpus simple X:ob id etiam terrea omnia non sentiunt, neque quae his vicina sunt,ut plantae,capilli & ossa et habent enim multum de terrestri lib. I.de Anima lex-- 9. Uis autem argumentationis deci ratur ab Aristotele eri nonunc tactus:qui tactus dicitur a tangendo & ex iunctione, quoniam per medium internum S per seipsum vice medij sentit,ut cum neruus sensorius pungitur,medium est una parte, altera vero sentit tergo animalis corpus,quod pr ditum est sensorio tactu ,si esset corpus simpleX,non haberet temperam emit proportionatum , ut sentiret I alii vero sensus
per aliud sentiunta Attactu in tangendosesin ilia sua consipht,lioc est,non per eNtrinsecum mediu, sed per seipsum sentiti necesse est ergo denudetur ab omni simplicitate Rexcellentia tangibilium,ut supra teX. Ide secundo manifestat Arist. ex ipso sensorio tangendi,quod in mediocri Iate lagibilium consistere debetest de quo lib. et . de Anima
c. II .leX. III . dicitur quod est corpus animalis tergo tempς rari debet, en qualitati
bus ,alias non se ti tactus. Subdit Aristota illis verbis, Quibus efficitur sat
corpus animalis attemperetur,si tamen millo: temperamento ma Nime vincat terra,
utpote quae ad sentiendum sit ineptat ideo plantae sitne Iactu sunt, quia terreae , animal autem nonsst sine sensu: eadem enim est de
omnibus aliis elementis ratio,quanuis ter ra marii me omnium sensum impediat. Du- Quia d bitanti vero,quomodo mista moueatur ad murm te motum elementi praedominatis ut dicitur rae tactu lib. I . de caelo te X. 7. mouentur autem mo- impediat tu grauium ad centrum e ergo sunt terrxa, atq; adeo non sentiunt Facile respondebimus, dominari terra quoad qualitates in tiuas,no tamen quoad alterativas. Deinde - . dici ldominium illud est arithmeticii, id est, se- i. dicundum excessum quantitatis plus enim . Ade terra habent animalia,quam de reliquis elementi, non tamen est geometricum, id M. est,secundum proportionem dc dispositio nem, qua qualitates prinis ad debitum me- . . dium
498쪽
dium rediguntur, ut fiat immutatio tactus: haec autem mediocritas latitudinem habet: non enim est mediocritas rei, sed proportionis & rationis.Caeteri autem sensus at eruetiam sentiunt tangedorquia sine tactu non fit actio & passio lib. I.de generatio
ne cap.7. tangunt tamen communi raticiis
ne tangendi & per medium extrinsecum: tactus vero per medium intrinsecusese coram oe tingit ,& haec est disserentia. Prolixus estastis rati in hie textus,tamen perspicuus,qui sic potest nis. in summam redigi: Omne corpus animalis
habet tactum quia sine tactu non sentit, neq; est animal sed tactus non totest sabuari in uno simplici elemento cum debeat omnia tigibilia percipere,ita debet ab omnium excellentiis denudari,ut omnibus suis scipiendis sit aptus ergo nullum corpus animalis potest esse simplex,sed mistum, di ad debitam mediocritatem redactum.
.61. Haec cum ita sitit, patet, animalia necessarid mori, cum hoc solo sensu tactus priuantur. Neq; enim fieri potest, ut hunc sensum non animal habeat: neque si animal est alium sensum, praeter hunc, habere necesse est. Et propterea fit, ut caetera quidem sensibilia non corrumpant suis exuperationibus animal, color,
tantum sensuum instrumenta, nisi per accides: ut si simul cum
sono pulsio imis si fiat:& si a re
bus, quae videntur,atq; ab olen-- tibus alia moueantur,quae tactu eorrumput. Sapor etiam hoc sa-
nὸ corrumpit, quo simul accidit, ipsum tangibile esse. Exupe
rationes autem tangibilium, ut
calidorum, frigidorum,& huiusmodi ipsum interficiunt,atq;
enim sensibilis cuiusuis, sensus 473
destruit instrumentum , atq; de uastat quare& tangibile exuperans, ipsum destruit tactum.
Secundo colligit Arist. habitudinem ta- cofertaηἱcius ad animal, quae est essentialis S con- mal adseuersua: nec enim animal sine tactu est,neq; sis omtactus sine animali:desectu naq; tactus animal interire est necesse : tactus ergo inter sensus simpliciter est necessarius,quo posi
to aut ablato animal constitui aut interire
est necesse: alii vero sensus non sunt necessarii:Probat Arist.quia sensibilium eorum excellentia sensum corrumpere potest, notamen animat:*ledor enim excellens di iaspat visum:terribilis autem sonus in surditatem inducit & corrumpit auditum,& ita de alijs.Animal tamen ipsum istorum sen sibilium superfluitas non destruit, nis india recte & per accidens,quatenus cum eNuperantia alicuius tangibilis miscetur, ut visus Basilisci venenatis radijs admissus interi init: terribilis autem sonus, ut tonitruum, quia vehementer obstrepit, & pulsum a rem diuidit & interrumpit,no eri soni eXuperantia ,sed ex vehemeti aeris impulsionerct sic sapor ex immoderata aliqua qualitate tangibiluodor vero,quia aliqua qualita
te noxia inficitur' exuperantia autem tangi
bilis tactum laedit,& animal ipsum directe
corrumpit, ut vehemens frigiditas stupidum iacit: eXuperantia tamen caloris adustum relinquit: ita etiam de aliis philosophadum.Tacitas igitur vitae an unal tu prin- Disiumcipium est , & in ipso incipit, ct cum ipso sus αὐ-
tactu finitur,ct mors inducitur,quae priua- sentia iutio vitae est: vita autem participatio est ani- nonnae nutritiuae in calido naturali,cuius calo- .ris duratio,animae est permansio:calor auteeousq; durat,quousq; pabulum recipit ab
humido radicali, quo consumpto,calor na
turalis evanescit A vita perit.Concipe etia, ita se habere calorem naturalem ct humiudum radicate. ac lumen & oleum in lucerinna: deficit enim lumen, quando resoluitur oleum: humido igitur radicali de substantifico absumpto,calor non habebit unde suinstentetur,sed vita finitur. I
At hoc sensu definitu est ani- Tex. 6ῖ mal. Sine n ahque tactu fieri non posse, ut sit animal, demonstra
499쪽
uimus. Quamobrem exuperationes eorum,quq tactu percipiuntur, non solum instrumentum ipsius sensus, veru metiam animal ipsum interimunt,atq; cor rumput' quia necesse est, animal huc sensum habere Caeteros autem sensus animal habet, non visit, sed ut bene sit, ut antea diximus.Visum enim habet, ut videat: quonia&in aere,& in aqua,
& omnino in perspicuo degit. Gustum aute ob id quod voluptate affici aut dolore, ut in ali-
ueatur. Et auditum, ut aliquid significatur. Linguam pr terea,
ut ipsum aliquid alij per ipsam
Conclusione totius capitis colligit Arist.
nempe tactum esse necessarium,cuius eo perantiis non tantu sensus,sed animal cor rumpitur I aliorum autem exuperationes
sensum destritere possunt , animal tamen minime: ideo solus tactus necessarius est ad vitam:caeteri autem utilitatis gratia donati sunt. Quod quidem eleganter inducit Arist.per omnes sensus, nempe ut visus sit concessus,ut videamus per omne diaphanum siue naturale, siue artificialet auditus vero ad significados animi affectus,ut gregaria animalia ostendut,licet distinctius de
explicatius apud homines fiat:Tibia est is lterium suasis faciunt melodia, s suster rutrapiti 1 a suavis Ecclesiastici M. Sed de gustu
etiam ὸ icit Arist. no esse necessarium,cum per se non sit nisi ad voluptates ciborum, ut conuenientes facilius acci piatur,alij vero Telatentur i ideo gustus est veluti salsamentum ipsius tactus mi Actias autem minister est gustus,quia odor est alimenti,& ad nutrimentum distinguendum brutis praesertim animantibus maxime necessarius. Si 'tamen roges, cur teXtu 6 gustum necessarium docuit & cum tacita connumerauit,
nuc vero vulem esse docet,& cum reliquis
tribus computatur Respondetur, nullam esse in Aristotele collutonem, quia dixitellia necessiarium , ut sentit per modum intraneum & media aliqua qualitate tangi bilingustus enim non fit sine tactura deo ratione necessariae sequelae, S per concomitantiam gustus est tactus, & ita est necessa rius eat vero e X propria sui obiecti ratione sensus est voluptatis, S ut ad alimentum
auidius moueamur,& ut voluptate perfruamur,concessus est i omnia igitur consentiunt. Sed si iterum roges , quomodo animal sensu tactus primum constituatur, cum sensus communis ante omnes sensus
sit Dicam,quod sensus communis & taci non se habent disparate,sicut visus & olla Etus. Secundo, nec tantum se habet prisuppositive, ut olfactus praesupponat tactum. Neq; tertio duntaXat se habent secundum ordinem S dependentiam, sicut sensus &phantasia. Sed habent se sicut aliqua vis&facultas atq; eius radix: est enim sensus cori
munis ut radi X et tactus autem veluti trucus arboris: re liqui vero sensus ut rami: ut ergo truncus non est sine radice,radiri autem no
fluctificat sine truco, ita nec tactus est sine sensu communi,neq; sensus communis sentit,nisi habeat colundium tactum, cum quo simul elicit actum primarium , scilicet sensationem sensui tactus & communi germanam,communemq; utriusq;: est enim sen
sus communis centrum terminatiuum omis
nium sensationum. Primo enim saluatur animal per sensum tactust ideo sensu tactus primo constituitur animal in ordine ad alios quatuor sensus eXteriores. Deinde primo constituitur tactu et quia nisi tactus sentiat,sensus communis non sentiet: quo niam sensus communis habet pro obiecto propinquo sensationes sensuum exterio rum. Tertio primo constituitur sensu tactus: quia sensus communis ct sensus tactus non ponunt innumerum quoad constitutionem animalis,siquidem neuter sine alioqlicere potest sensationem: quare ambo simul perficiunt unum principium ad absoluendum sensationem , quae est prima an malis operatio,qua anima propriam suam saluat substantia mi ideo in suo genere uterq; vocari potest primus sensus, quia se habent inseparabiliter ad eliciendam sensatio
500쪽
Animalis corpus no esse simple X,Sc tactum animali necessarium , per duas conis clutiones docet,& ad secundam unum c rollarium.
Perspicuum igitur es, imati corpus simplex non es quoma cur animaisneta Ela non est, ita laetiti in simplici elemento non saluatur , sed in tangibilium temperameto,ut tantibilibus f scipiendis Urussit. Agumento est, quia planta cor ossa ηοη fm vnquia simplaia sunt te
rea corpora. Animalsime tactu nous,nocta- 2.concia. Eius sine animab: quare radia Mesente animal interire es necesse. hi enim sensu κ sunt de animalis constitvnone, sed commodι graua coue i. Quost,tangibilium exuperantias non μ- Corolla. tum sensum radias, at etiam animal ipsum Dialere e caeterorum autem sensibilium excellentius sensum laedunt: animi autem minime corrumpunt, nisi ex accidenti , quando tangibilia '