장음표시 사용
91쪽
Eclypticam de ho tiron tem obliquum distinguemus thoc excepto,quod linea recta,quq in ipso plano Astrolabi per contra circulorum diuidentium ducta, in distincticiae horizontis recti. reprssentat ipsum horizontem rectum: In distinctione autem Eclypticae, aut ii rizontis obliqui, praedicta linea est umbra circuli per polum radiantem incedentis,& ipsi eclipticς vel ho- 4 iiii rizonti aequidistantis. Quod ut intelligatur, pona
tur meridianus a b c d. in Sphaera, cuius centrum α& in eo axis Eclypticae b d. oc eius poli b d. qui proij-ciuntur in planum ad puncta fg. Diameter eclypticae n o. cui aequidistans & perinde ipsum b d. secans orthogonaliter ducatur a kh. Eriti punctum h. per se tam , centrum circuli in plano Astrolabit cuius diameter fg. circuli, inquam, incedontis per fg. polos eclypticae, per quos incedent alij circuli diuidentes ipsam Eclupticam: per quorum centra omnia incedit linea recta in plano Astrolabi ducta per punctiun h.& orthogonaliter secans ipsam fg. quae linealis vi bra est paralleli ipsius Eclypti : in cuius paralleli plano iacet linea recta ah h. Sed Eclupticae dia tetn o. proiicitur in planum per radios a n. a O. prodi ctos ad puncta pq. terminantes eius diam ctrum. plin plano instrumenti. Item linea al m. Orthogonaliter secans diametrum n o.& cadens in plano aci punctum iri: indicat ipsum punctum m. centrum circuli, cuius diameter n o. proiicitur in rectam p q. Quippe quae in ipso puncto m. per aequalia secatur, per se tam . circuli,inquam, Vel Eclypticam vel horizontem Obliquum repraesentantis: cuius axis ut diximusὶ bd.
poliq; b d. Hoc itaq; pacto diuidetur tam Eclyptic ,
quam horizon obliquus per circulos per utrunq; ρο- tum d iactos. qui Arabice aeti in ut Nocanturia PAR L autem circulorum mala ru du cuntur per terminos drin soniani in linea meridiana :& singuli centrum habent in medio puncto sui di metri. Ex quibus quidem paraliciis unus, qui inc igdit per polia in radiantem, proiicitur in lineam rects, quae transit in plano Astrolabi per centra circulorum descriptoriim per polos ipsius circuli maioris di ipsum diuidentium. Certai vero parallesa proiiciuntur in umbra a. cucularcs hinc & inde i
92쪽
i cta recta polum ipsius circuli maioris circumambientes, nee concentricos, propter inaequales differentias diametrorum. Inspice pr cedetis descriptionem, in qua circulus a b c d . repraesentat meridianum: in
quo b d. sit axis horizontis obliqui: cuius poli b d. proiiciun tur in planum subiectum ad puncta fg. Cumq; n o. sit diameter ipsius horizotis, iam radi j a n. a o. producti, sui dictum est, indicabunt in plano Pus Uta p q. per quae incedet periseria horizontis in planum proiecta. de ipsius paralleli describentur ordinatim per sequentia puncta diuisionum: ut puta proximus parallelus intra ipsum horizontein per pactars.&deinceps sequentes usq; ad minimum citra polum f. Ita 6e extra horizontem: quamuis in horizonte paralleli exteriores non soleant describi: quemadmodum in Eclyptica fieri solet ad distinguedas
utrinq; stellarum latitudines. Vnus autem exteriorum parallelorum tant dira per punctumh. describetur perlinrem rectam orthogonaliter
secantem ipsam g f. de incedentem per centra polosq; circulorum diuidentium horizontem : qui vocantur ut dictum est Aetimui. Ipsi autem paralleli nuncupari solent, Almucantarat, si Arabinis terminis vii lubet. STELLAR v M loca in Aranea sue Reti statuentur aut per diuisionem zodiaci, au t Aequinoctialis. Per zodi cum scilicet, Ut ducatur
circulus Aetimui per polos zodiaci per locum longitudinis Stellae.&deinde Almucantarat parallelus zodiaco abscindens de azimul arcum latitudinis stellae a zodiaco versus partem sui nominis . Nam ubi Al- mucantarat & Azim ut se interierant, in eo sectionis pucto locanda est stella. Per Aequinoctialem verb facilius.Ibi enim locabitur stella, ubi circulus parallelus Aequatoris, qui terminat declinationem Stellae, ab uatore ad partem,aci quam declinat, sumptam intersecat semidiame trum instrii menti, quae terminat ascensionem rectam stellae, in limbo inputatam. Itaq; quod in zodiaco fit per longitudinum & latitudinem ; in aequatore net per ascensionem rectam & declinationem. Solet autem notati stellet insigniores,praesertim primi ordinis. Aranea vere, tota constet ex Tropico Capricorni,ex zodiaco in signa cum suis nominibus de in gradus distincto, cum coluris ad rectos te inuicem secanimbus,cum parte aliqua Aequatoris: quae in medio foramen habeat, &per illud inserta, clauo per centrum Astrolabi transmisso, super saciem instrumenti faciliter circunduci possit. Radij quidam siue appendices indicent loca stellarum . Clauus autem ex dorso habeat Regulam cum pinnulis soraminatis versabilem ad captandas altitudines. Donsu M verb Astrolabi habeat limbum in quatuor quadrantes distinctum, duabus diametris se inuicem orthogonaliter in centro
secantibus in quo Regula ut dudum dixi clauo inserta & circa centruE volubilis,
93쪽
volubilis, transmisso astri per tabellarum foramitia radio, indicat astri super horizontc ni eleuationem, siue a genit regionis distantiam : quae computatur in circulo altitudinis,quem reptiesentat limbus instrumeti. Intra limbum distinguuntur in ambitum signa zodiaci i 2. totidemensibus in dies distinetis respondentia inspacio interiori. Qui mensium circulus de bet fieri ccccntricus : ut maior numero di tum detur maior arcus . Nam hoc nos tempore quoniam Aux eccentricus Solaris
est in principio Cancri)Sol peragit semicirculuaestiuum zodiaci in di bus sere is . scilicet a die decimo Martii, usq; ad i 3. Septemb. rcli quum vero semicirculuin diebus i 78. Colligam nuc faciei Astrolabi descriptione, repetitis regulis. Sit Acquator in plano instrumenti per tertiam ,& per via secimam descriptus a b c d . cuius
cetrum e. iam linea meridiana bd. utrinq; incindesinitum producta.& per railios, ut Octaua docuit, diuisa tu partos ordinatas utrinq; a centro e. hoc est in spacia singula ternorum, quinorum, aut senorum graduum, secundam capacitatem instrumenti: quae spacia utrinque a centro e. crescunt, ut in octaua fuit ostensum . Iam ex his semidiameter aequa
toris e b. assumet vo . Postoq; spacto b s. graduum 1 3 Solaris maxime declinati nis . per punctum s super centro e. descri- periseria Tropici Capricorni. Pon
idem graduum linea b o. dc per tapunctum
94쪽
punctum O. isit Tropicus Cancri. Vnde periseria et iaci deducetur pet puncta Q. quae puncta includunt gradus i8o. Sumatur sub polo e. spacium t e. graduum o. ut tanta sit, exempli causa, ha-titudo propositae regionis. & supra aequatorem linea b h. graduum 1 o. Sic per puncta kl. ducetur periseria talis horizontis. Et quoniam
sy diameter Mypticae comprenendit gradus i8 c. si punctum medium m. relinquens utrinque gradus p o. eritq; per septimam m. punctum polus zodiaci. SimiIiter, quoniam h l. diameter horizontis,
continet gradus Is o. ideo punctum medium n. relinquens nonag
nol trinque gradus, erit per septimam polus horizontis. Deinae quoniam e m. spacium inter polos aequatoris & todiaci, habet gradus as k. ponatur huius duplum spacium e p. scilicet gradus 7. eritque per sextam p centrum , super quo describetur Σodiacus. Similiter, uoniam spacium e n. inter polos aequatoris & horizontis habet gra-us 3 o ponatur spacium e q. duplum scilicet gradus ico. eritque per sextam P centrum,super quo lineandus est horizon. Quae duplatio ideo fit: quoniam in descriptione septimae angulus h a c. duplus erat
ad angulum c a m. ubi punctum c. repraesentat centrum instrumenti, punctum m. polum. & punctum h. centrum circuli habentis in plano istoc astrolabi diamerum Q. pro zodiaco, k l. autem pro horizonte . Sic ergo linea meridiana ordinate diuisa per octauam, iam per regulas in sexta & in septima traditas suscipit in punctis diuisonum periserias, polos & centra circulorum . quatoris, Zodiaci,& Psoria iis,& circulorum per horum polos incedentium e quorum periseriae se inuicem secant in punctis a c. aequinoctiali tuis . Itaque pro diuisi De zodiaci describendus erit circulus ductus per m. polum zodiaci. &per puncta a c. & per alium polum, cuius diameter orthogonaliter si cans lineam meridianam h h. suscipiet periferias, polos, Z centra reliquorum circulorum diuidentium zodiacum, & per eius polos ductorum . Similiter,pro diuisione horizontis, delinea bitur circulus per n. polum ho motis, de peripi, a c. puncta, per alium polum, cuius diameter adiectos item secans ipsam meridianam h h. & ordinate diuisa suscipiet in punctis diuisionum periserias, polos centra reliquorum circulorum diuidentium horizontem, S per ipsus polos cumtium , sicut duodecima ratiocinatur. Item, si de Tropico Caprico ni sti. sumatur arcus f r. graduum 1 3 Tunc recta rc ibit perpunctum b. Est autem f. punctum,in quo ae c. diameter occurrit Tropico. Item recta re. secet aequatorem in puncto t. Nam tunc recta ita
transiet per punctum O. Atq, ita descripto primum Tropico Capricorni, habesis punctu b. p quoὸ circinabitur aequator,& punctum O. per quod circinatur Tropicus Cacri super e. centru. sicut in q. factu cae
95쪽
Sur EROT parallelorum tam zodiaci, quam horizontis delineatio: quae gradatim fit per puncta diuisionum in meridiana linea o di natatu: scut decimatertia propositio docuit. A D et v c notandum est, quod quamuis listrumenti descriptio non egrediatur ut dixtimus Capricorni Tr
Astrolabu imperfectionis argui potest, vel debet. Nam sphaerae portionem 1 dicto Tropb co abscissam ad polum australem,quq in instrumento no apparet: sup
plere potest portio,quq έ Cancti Tropico ad reliquum polum, quod
instrumenti centru est, semitur: ut scilicet hi illius vice sungatur,IUtatis tantum signorum nominibus & latitudinum partibus . videliacet, Ut Cacer Caprico
singula singulorum oppositorum ligna nomen induant de ossiciti.& ut latitudo septentrionalis appelletur australis; & econtrario. Nam, si cum isto nostro Astrolabio ad antaecos nostros migrar mus: hanc permutatione per totum instrumentum sacere cogeremur. Nec magnus labor, si caeteris intactis, opposita quaeq; binasgna commutent inuicem nomina: Vrq, po lus tangens planum Astrolabi sit australis ; v re superstans, unde radij ad planum fluunt, septentrionalis. Huc accedi siquod si portio illa relicta describeretur in planum, postularet immensum spacium.
fiat in latiori spatio, Vt puncta diuisionum, & cen
tra,& poli melius distinguanti
96쪽
t: De quadrato,quod in dorso Astrolibi describitur,ad captandas viri Maa rectas seu versas, & ad obseruidas turrium celsitudines, vel plan rerum longitudines,sive puteoru profundi tates, nihil hic dicam. Nam de hoe in I instrumento geometrico satis actum est. Item de lineis horarum inaequalium satius tacere duxi quoniam timque peri seriae, quoniam neq; periferiae, quae in dorso,neque ills quae in . sane Astrolabi delineari solent,certis innituntur geometriet sundamentis. Vnde melius existimo,eas ex supputatione horarum aequinoctialiuin re. Adde, quod horae, in quibus distinguitur successuum domini si
Planetarum, no sunt i 2 partes arcuum diurnorum ac nocturnorum,
ut communiter astronomi opinatur;sed debent cile spacia temporum, in ciuibus quindini gradus de zodiaco pero iutur. Vt sicut hors qua les sequun tur Aequinoctialis eodem semper renore procedentis disti ctionem ; ita horς in quales, siue temporales cum arcubus zodiaci successive orientibus computentur. Quo sit ut horς temporales unius diei, ues noctis non sint i 1 partes diei uel noctis : sed inter se in aequales: quantas postulat lingulorum arcuum zodiaci aequalium mora ad exoriendum. Quia & si ratio uideatur postulare, nihil tamen decer-- : esset enim res longiori tractatu discutienda . Quem ad modum in ipsa domiciliorum ri. diuisione non parma inter Astronomos controuersia uersatur. Et adhuc sub iudice lis est. Sed de his alibi. Regula uolubilis in dorso circa clauum centralem in Humenti Ar bice uocatur Allidada. In qua linea recta per centrum ducta dici solet linea fiduciae,super quam directe locari debent soramina tabellarum, ipsi regii in cultrum inhaerentium. Quς transitum solatis, lunaris uera iij, uel stellet uisionem transmittant ad obseruandam altitudinem. Alinuri aute uocatur index in Aranea principio Capricorni in limbo adi rens, ad iudicandos, supputandosque gradus exterioris limbi,
per quos Aranea tota circum cetralem clauum uersata circumducitur.
Haec de Theoria, structumq; Astrolabi pro modulo compendis satis
esse duxi: arbitratus prolixitatem sicut non prodeste crassis, ita obcis: acutis ingeni s. Nunc ad usum paucis explicandum ueniemus.
5vs N so igitur ex armilla instr lmento,ut liber atque ad perpendiculum pendeat; vertatur sic penden), in cultrum versus a tirum, quod obseruas. Et eleuata aut depressa Regula, ita ut Solis, Lunque, aut astu radius per ramina tabellarum transmittatur: capiatur in limbo graduum numerus inter regulam & diametrum dorsi transuersam coprehensus : tanta enim erit Solis, lunae uri aut stellae altitudo. Mox in , iacie Astrolabi uoluatur super clauum isum centralem Manea, do locus
97쪽
locus Solis vel astri cadat super parallelum siue Almucatarat hortet
iis, qui determinat altitudinem in dorso cludion acceptam, super partu rudem holietontis orientalem, si obseruatio fuit meridiana : aut occi-ientalerii, si fuit post meridianam. Sic enim Aranea cum zodiaco, de locis stellarum in ipso instrumento sistetur ad situm caelestis rodiaci: Mquidquid de Aranea in Astrolabo super horizonte extat: fic & in caelo, extat. Et quidquid ibi latet sub horizonte : latet etiam de caelo. Vnde
gradus zodiaci in instrumento tangens peri feriam orientalem horizonitis quae scilicet ad leuam tibi stati erit gradus ascendens ad instas obseruationis . Gradus autem oppositus cadens super peristriam horizotis occidentalem,erit cuspis septimae domus. Duo autem gradus super lineam meridianam cadentes, & oppositi erunt gradus medii coeli supra terraneus,dc mediae noctis ; quae sunt cuspides, siue anguli decimae ct quartae domorum. Voluatur deinde Aranea donec locus Solis ca- , dat super horizontem occidcntalem : nam peris ita limbi, perquam . mouetur alinuri siue iudex, indicat tempus inter instans obseruationis, ,& occasum Solis elapsum vel elapsuruin . Similiter habebis tempus linter instas dictum 5 ortum Solis, aut inter instans ipsum & meridie, is ue mediam noctem cadens, loco Solis illucusq; per motum Araneae
doducto: & arcum limbi, per quem mouetur almuri capiendo: si pro quindenis gradibus horas lingulas,& pro singulis gradibus quaternas:
D rq minutias acceperis . unde& arcus diurni, ac nocturni Solis Mastrorum in horizonte tuo notescent. Item ascensiones ac descensiones Solis, ac stellarum tam rectae quam obliquae : & disterentiae ipsarii ascensionum: Nee non declinationes in ipsa linea meridiana,vtrinquet
ACCEPTA denique hora , potes praecisius , si lubet, ad ea loca
planetarum cum ascendente, c terisq; domibus per Diarium, siue per Isuasuis tabulas supputare. Sed ex ascendente notescunt aliae domus, lsocio in ii. arcus squales zodiaco. Quae distinctio ab Hieronymo Ca dano comperta, mox a Ioane Schon ero, a Nicolao Coponico, alijsq 'commendata fuit,ac probata,& meo quidem l udicio, imo ipsa rati nne dictante, haec solaris orbita; per quam annuo & perpetuo motu sertur hic unicus mundi oculus , haec unica & admirabilis uniuersi lampas, hic venerabilis astrorum princeps, Naturae minister, & temporis mensurator. Quam scilicet Luna de planetae caeteri hinc inde ad ei ut Inutum d obseruatam regulam, obambulant: Haec . inquani, notabilis sciviis,' arte, ac prouidcntia diuina o liquatus,& ad generationes re-rum adcornmodatus circulus tantae est excellentiae , tantae dignitatis, tintae prirrogatiuae, ut non si luna ra. domorum diuiso, sed etiam aspectuum ae radiationum dimensio , item omnis directioni ira ac pros iction L m
98쪽
ctionum computatio in eius periseria i arcubus computanda Sc numeranda ac distribuenda sit. Quamquam si directio consideretur inaequatore, ut pretcipit Alberaget,parum discre-ppi h zodia . Abraamus &Trapezuntius omnia reserunt ad Zodiacum . V N D E sequitur, ut omnis alius calculus, sue secundiam Campanum, siue secundum Gaetulum, siue secundum Io. Regimontium circa aequandas domos, omnisq; labor circa positionis circulos ad dirigendos significatores, sue promissores , sit frustratorius & inanis. &vt omnia secundum zodiaci longitudinem sint consideranda. Sed haec alibi sunt latius
menti fabrica . DV λε Armillae fiant, quarum Vna ΣΟ-diacum, altera colurum Solstitiorum repraesentet. In polis et iaci qui scilicet in ipso coluro iacet, duo clauiculi interius & exterius prominentes figantur: in quibus clauis duae armillae, una interior, alter3 exterior, ipsi zodiaco contiguae, 'per ipsos csauos qui poli sunt zodiaci; facile circunduci possint. zodiae s & interior armilla dii tinguatur in gradu :&interior habeat Regulam cum pinnulis s
raminatis circa centrum volubi Iem o Mox in
liolis Mundi, qui sunt in dicto coluro, de I po
is zodiaci per arcum maximae dcclinationis solaris distini, duo clam figendi sunt, axem Mu.li repraesentantes. Qui claui sunt interendi in foraminibus duobus diametraliter oppositis in quinta armilla totum instrumentum complectente & meridianum repraesentante. Quae ax' 'milla in ipso meridiano urbis tuae lili'nda est, ac firmanda ui basim, ita 'quidem, ut poli mundi eleuati sint se lum situm de latitudinem loci.'nde loquetur Vt axis instrumens aequi disti taxi Mundi, super quo semotus diurnus Caeli. Et ipse meridianus perpendiculariter instet homontis fano
99쪽
INSTRUMENTO ita, ut circium est, collocato, si per Iocum Solis cognitum, velis locum Lune cognoscere; quando scilicet into diu videtur utrunque luminare: Pone armillam exteriorem super locum Solis in zodiaco : & ibi eam firma . Inde volue rotum in i rumentuna super polos mundi, versus Solem, donec utraque armilla, scilicet zodiacus,& di cha exterior, sese obumbrer. ivt scilicet linea loci Solis iaceat in diametro communi harum .inarum armillarum :quae sectio communis est zodiaci cum a illa tunc determinante loti gitudinem Solis. In tali enim situ etodiacus instramenti zodiaco coe Iesti respondebit: hoc est si ius huius illius si tui. Tunc itaque instru . metiro sic fixo ac firmato, volue armillam intrinsecam cum Regulassia pinnulis ad Lunam , donec per foramina, aut acies pinnulis rum Lunam in cado videas . siue Lusae radius transmittatur per ipsa foramina . Nam tunc armill p niterior in periseria et tae indicabit locum longitudinis Lunae. Et eius idna armillae arcus inter zodiacum & Regulam comprehensi is, crit latitudo Lunae. Non aliter per locum Lunae cognitum , planetaruit r. c Stellarum loca singula in longitudine ac latitudine nancisceris. sed tacum Luna hic intellige vi sum , non verum : quorum locorurn diuersitas seu differentia ilici tuediuersitas aspectus. Quod, si obseriratio fia Luna existente in m dio puncto semiςirculi zodiaci extantis: tunc danemtas aspectus ireto igitudine, nulla est. Item quanto Lima suerit vertici horirontis vicianior ; tanto diuertitas in latitudine minor erit. Tamen instrume 'rum semper rectificari poterit, secundum visum Lunae locum in lon
gitudine. Similiter.per locum alicii ius Stellae cognitum poterit i ueniri alterius astri tam in longitudinit, quam in latitudine locus e Namque in astris superioribus , ac fixis Stellis diuersitas ast ectias est iustulabilis. Quandoquidem terra firmamenti respectu puncti quasi vicem habeat, & perinde centrorum instrumenti & terrae di stantia nilatam sensibilem differentiam obseruationibus diciarum Stellarum iligerat . Haec de instrumento armissari ex quinto magna Ptolematicae constructionis in sumniam redacta sint satis. Nam Ioannes de Monte reg o iti libello quodam suarum obseruationum , huiusmodi instrumenti, ac Torqueti, Sc Qiodrati fabricam, usum & descim' i moliem saris exposuit. Nobis tamen, qbi tam instrumentorum, kii iii librorum penitri, in hisce regionibus'& hac tempestate laboni mus , satis superque fuerit Quadrans : &pro miraculo Astrolabum
100쪽
ASTRONOMICIS. DE SPHAER A SOLIDA.
SPHAERA construatur ex metallo,aliave tenaci materia e in qua statuantur duo puncta diametraliter opposita,qui sint poli zodiaci.&zodi cus super nupoloru descriptus diuidatur in gradus 36o. dc in I a. signa nominibus adscripti. Mox laminam in semicirculii curuabis: qui potis zodiaci, clauis astixis, per duo soramina insertus applic tu ita ut sup polos ipsos circvuolui possit per totu ambitum zodiaci. Qui semicirculus hinc inde a penseria rodiaci, in s o. gradus distinguatur,ita ut positus super longitudine astri, in termino latitudinis Septentrionalis, vel australis indicet astri locum in superficie Sphae me signandum. Hoc modo loca singula stellarum firmamenti per obseruationem, ut praecedentis doctrina nos instruit vel per calculum siue Ptolemaicum, siue Alson sinum cognita, in superficie sphaerae, ut in cςlo iacent disposita locabuntur.& imagines singularum constellationum graphice depingi poterunt. Mox per polos eclypticae & puncta Solstitialia
describatur circulus colurum solstitialem repraesentans : &in eo duo puncta per maxima Solis declinationem a polis eclypticae remota referant in udi polos. In quibus duo claui figantur: sup quibus Sphaera circunuolui possi i inter armilla p gradus alui fim,quae meridiani vice gerat:&in meridiani plano fixa statuatur. Sed in ter alia armilla, quae si rizontis ossicio fungatur,in horizontis plano iacente, eletrari ac deprimi possit cu tota Sphaera, secundtim altitudinem poli cuiuslibet regionis ac loci. Deniq; opus crit quadrate cuiusda quartae armillae, qui avertice horizotis quod summu in meridiano punctu est ad horizote descedes, inq; 9 O. partes diuisus, teraninet stellaru aItitudines supra horizote. reuoluta Sphaera,donec stilla, cuius nota sit prius altitudo statuatur in pucto suae altitudinis in peristria dicti quatiantis terminato; iam tota Sphaera sistetur, in eo instanti ad si tu Sphaerae coelestis, hoc
est,Firmameli. Vnde tuccostabit in instrii moto,quae stellae ad tale horizonte,oriatitur, quae occidat,quaeve in meridiano cosilitat. Item, quς inppetuit delitescat,& quae occasum nesciat. Et quo pacto,du poli mundi sistuntur in horiz5 te hoc est in Sphaera recta uniuersa altra oriatur,& occidata.&quo demu pacto, tu polus Sphaerae collocatur in vertice summo meridiani, timidiu cςli nunqua occidat, ac reliquu dimidium qua ibi Aequator unitur horizoti nuqua oriatur. Ite costabui stellaru
declinatiOes, alcesiones,arcus diurni ac nocturni:& relique reliquorsistitu passiones, i in astronomicis rudimetis exponunt. Haec ex S. magnae Ptolemaicae costructionis. Haec copendio nostro sunt satis . hinc
enim curiosus lector poterit sibi vitiiquodvis ex dictis instrumctis sa bricare. aut si instrum etsi paratu habeat, hinc speculatione ad ingeniusta ornamentum,addiscere,& usum init: umento adcommodare.