Quaestiones Catullianae / scripsit et ... publice defendet Mauricius Haupt ...

91쪽

tisurine hostism perterritum ivra salutem petiasse, Iliam autem, saepe consuetam, insiliasse ει equum et reisquam exercitus copiam constituisse et complures hos um interfecisse: pro quo etiam Cali machus eum ma animam dixit. Eratosthenes autem dicit et eis*ίnibus Lesbias dotem quam cti que rei tam a parente nemo SODeret iussisse reddi et Ater eos constituisse petitionem. Sc- paravit liaec ab antecedente Hygini narratione Valckenarius et videntur sane ab recentiore aliquo grammatico esse addita, quem ad modum multas grammaticorum annotationes Hygini libris accessisse probabile est. Sed quicunque fuerit qui haec scripsit, illud apparet, et viderunt interpretes, usum eum esse Catulli carmine. Νam cum magnanimam Berenicem a Callimacho appellatam esse dixit, sumpsit hoc vocabulum ex Catulli versu 26 p. 57, 183. Deinde quod de virginibus Lesbiis narratur, recto animadvertit Falckenarius ad eandem rem pertinere Iideri ea quae in scholiis Arateorum Germanici leguntur dentur aliae stellae obscurae septem Axta Caudam eiuS, quae locantur CrineS Berenices, et sunt earum τί minum quae Lesbo perterrent. Sed quid illud esset quod de virginibus Lesbiis Eratosthenes in Mercurio suo narraverit nec Valclienarius neque quantum scio quisquam alius indagavit. Itaque haec quidem in medio relinquamus. Sed salsum esse quod perhibetur Berenice equos aluisse et ad Olympia mittere consueta fuisse persuasum mihi est: quamquam quae Valchenarius de hac re disputat, ea non possum probare. Negat regis Aegyptii aut huius fratris filiam equos trans mare

92쪽

tionein tamen cur non potuerit fieri nullam video. Itaque acquiescerem in Hygini narratione, nisi commenticium eam esse et simul unde orta sit probabili ratione do- monstrari posse existimarem. Nun dico illam rationem quam Valckenarius excogitavit, ea c0mmemorans quae de Callipatira narrantur, hanc enim φερενίκην appellatam esse Pausaniain 5, 6, T, tradere. Incredibilis confusior praesertim cum spectaverit tantum modo Olympia illa Pherenice. Longe laciliorem emendationemesillud ipsum Callimuchium Catulli carmen praebet quod lectum fuisse a grammatico supra indicavi. Nam cum Callimachum narrationis auctorem nominet, aio ei obversatos

osse difficiles illos et ab Vincentio demum Montio recte explicatos versus 51 ff. p. 58, 13

Abiunctae paulo ante comae mea fata Sorores Lugebant, cum se Memnonis Aethsopis Unstena impellens nutantibus aera pennis ob lit Arsinoes Locridos a S equOS. uae cum intellegere non possent librarii nec viderent

equos esse nominativum casum, Scripserunt alis equos:

idque in Laurentiano codice legitur et legebatur sortasse in prisco exemplari. Hoc igitur alis equos vel ales equos grammaticum induxisse videtur ut equos aluisse et ad Olympia misisse Berenicem somniaret. Quid dereliqua eius narratione statuendum sit alii iudicent: mihi quidem pariter videtur esse commenticia. Redeo ad Catullum, a quo ne discessi quidem Iongius. Et volo nunc minutas quasdam quaestiones, non indignas tamen cousideratione, breviter perstringere. Ac primum

quidem in proximo earmine LXVΙΙ, v. 25 ss. p. 60,

93쪽

21 ff. , impius aliquis homo filii sui cubito violasse dicitur

Sire quod pia mens caeco Moabat remore, Seu quod λers sterilί semίne natus erat, Et quaerendus et unde foret nervossus illud, quod posset zonam solvere vis*Meam. In his et tinde, quod posui, in Parisino codice legitur: Dati liber ratiunde praebet, Santentanus et Sive ut plane omittit: Itali sero quaerendum scripserunt: alii aliter hiatum tollere studuerunt. Sed scite Lachmannus intellexit quaerendus esse verissimum coniungendumque cum eo tinde, nota satis dicendi ratione. Verum si tamen eius minus possum probare pr0pterea quod sacilior versus emendatio praesto est. Nam qu0d in Parisino libro invenitur et, ex eo verum elicere Videor, cum scribo

Et quaerendus ei unde foret nerrosius illud. Sic disiunctionis ratio magis etiam elucet. Aut ipse ille Senex impia cupiditate flagrabat, aut rogatu inertis 1ilii nurum stupravit. Non opus si pronomine: synaloephe autem plane Catulliana. Leve item est quod de carminis LXVIII versu 158 p. 66, 183 pruseram. Apprecatur ibi Catullus selicitatem ei

qui principia nobis terram dedis aufert,

A quo sunt primo omnict natra bono. Haec est enim proborum codicum scriptura. De pri0re Versu, in cuius emendationem et explicationem interpretes multum operae contulerunt, nihil habeo quod affirmare audeam: Sed in altero versiculo hiatum tolerari p088e nego, cum ultuquam Catullum peniametri caesurum hiatu vel

94쪽

- 86 brevi syllaba depravasse persuasum habeam. Nam carni.

LXVI v. 48 p. 58, 10 rectissime Politianus Chalybon scribi iussit et caran. LXVΠ v. 44 p. 61, 103 Italorum

speraret orationis quoque elegantia commendatur. Itaque scribendum illic.existimo A quo sunt primo mi omnia nata bono. Paullo plus momenti habet quam invenisse mihi videor carminis CVII emendationem. Dicuntur ibi haecce

Si quicquam cupί optantique obtigis unquam Insperanti, hoc est gratum animo proprie. Quare hoc est gratum nobis quoque CarisS auro, quod te restituis, Lesbia, mi Cupido. Rectius haec ita consormavit Lachmannus quam ei qui post gratum interpunxerunt: quo intolerabilis efficitur oratio. Si deletur illa interpunctio et gratum Substantivi significationem habere existimatur, intellegi verba

p088e conced0, poetam decere nego. Vua usus fuerit Catullus orationis forma Achillem Statium recte sensisse puto, cum scriberet nobisque hoc. Sed lenius et vero etiam elegantius ita corriguntur verba ut scribatur quare hoc est gratum nobisque eSt carius auro. In quosve particula saepissime menda latent: atque ut hic nobis quoque ex nobisque e ortum esse Suspicor, ita Lachmannus carm. XXXI v. 13 0. 16, 29 eadem particula rosque o obliteratum esse perspexit. Sed de his levioribus quaestiunculis ad graviora me

converto.

Praeclari sunt enim versus elegiae, quam ad Manium

Allium Catullus scripsit, 5T ss. p. 63, 8 ff.

95쪽

- 87 qualis in aeris perlucens Mert e montis Risus muscoso prosilis e laps , qui cum de pronta praeceps eSt Calle Molutus, Per merium densi transis iter populi,

Dulce eiatori lasso M sudore levamen, Cum graris exustos aestus hiulcat agros.

Ibi quod Santono scribendum videbatur de prono - colle, merito retetit Husclikius ep. crit. ad Laur. Sant. p. 95. Nain rivus, qui in alti montis vertice prosiluit, de colle deorsum volvi multo minus concinne dicitur quum de prona Valle, h. e. per declives sauces convallium: haec enim simplicior atque aptior interpretandi ratio videtur quam quae Huschkio placuit, vallem in monte dictum existimanti locum depressum unde aqua collecta maiori deinde vi per scopulos ageretur. Scopuli videlicet pro vulgato populi substituendum censuit. Commendavit hoc Lachmannus: nihilo tamen magis assentiri possum. Consentaneum est enim rivum qui per praecipitem vallem devolutus est, itaque in planitiem pervenit, eluctatum esse sc0pulos, ut hic quidem praepostera Sit eorum com-

memoratio. Accedit quod ne oratio quidem satis pulcra, satis digna esse videtur Catullo. N ain quin densi scopuli iter Graeca ratione pro itinere scopuloso Catullus dixerit iure dubitare mihi videor, certe similiter nusquam locutus est: si autem putas mutato enunciati regimine, ut aiunt grammatici, ipsius iter rivi transire dici per medium scopuli, abhorret hoc a simplici poetae Venustate. Tertiam explicandi viam ipso Huscli ius iniit. Mutavit

enim hanc e88e Verborum structuram ut per medium densi scopuli rivus iter suum transire dicatur. Verum enimVerosi ire iter, ire τίam saepius scriptores Latini dixerunt

96쪽

nam talia comparat Huschkius), non sequitur inde transire quoque iter eos eadem plane ratione dixisse. Transit iter aut qui viam aliquam transmittit, aut is qui iter

suum per omnem eius Iongitudinem transeundo conscit. Vides alia tum ratione accusativum casum ad transeundi Verbum app08itum esse quam qua Huselthius seri voluit. Atque iter suum transire, li. e. emetiri, rivum

recte dici nihil quidem dubito, sed in Catulli versu

ita comparata est oratio, ut et transeundi verbum minus aptum videatur et quivis medium iter c0niungat, non medium scopuli, praesertim apud hunc p0etam, qui impedita et contorta omnia desugere solet. Denique ne illud quidem probo quod IIuschkius densum suum Sco- pultim ita explicavit ut esse diceret arbore opertum. sensos colles recte sic dixit Τibullus 4, 3,iT: contra scopuli vocabulo nuda potius et vacua arboribus et virgultis rupes signiscatur. 9uocirca densum scopulum

putarem artas p0tius es8e et consertas rupes, nisi Huschkii coniecturam omnino improbarem. Sed rectissime unus: Husclikius intellexit intolerabile esse densi iter populLEtsi enim hoc ita explicatum scio quasi esset via quam celebrat et frequentat populus, tamen ut aptum hic esse' credam illud adiectivum densi, cuius istaec remissior quasi interpretatio est, minime mihi persuadetur. Tantum abest enim ut non videatur nimium et incommodum, ut nucum sequentibiis quidem Verbis ita ut oportet congruat.

Ibi poeta viatorem describit aestivo itinere delatigatum, itaque si minus aperta verborum significatione, ut ipsius tamen rei ratione efficitur ut per desertam potius solitudinem, ubi gratissimum est si quis rivus obvium stlasso et sitienti, quam per densam hominum multitudiuem

97쪽

incedentem videre nobis videamur. Itaque densus ille populus imaginem quae animo nostro obversatur perturbat eiusque venustatem pervertit: id quod Hiisclikius pulcre perspexit. Vuae cum ita sint, illud ipsum densι vitiosum esse milii videtur. Vuo intellecto non dis scile est carminis Venustatem restituere. Describitur, nisi magnopere salior, rivus primum in vertice alti montis prosiliens, deinde per praecipitem Vallem deorsum sese Volvens, denique in planitie viam aliquam cursu placidiore et pedetentim transiens. ψuod sic expressisse Catullum puto qui cum de proreta praeceps est valle Solutus, Per medium sens transis iter populcsensi et densi vocabulorum eo lacilior erat permutatio, quo saepius viderant librarii adiectivum, quod ad substantivum nomen in sine pentametri positum pertineret, in medio versu aequabili Verborum structura veluti e regione collocatum esse. 9uae sensim seri dicuntur, ita sunt, ut ea seri sentiamus. Itaque usitatum est Itoc adverbio progressionem rei significari, quae inde a parvo initio paullatim crescit, nec subito sit, sed augetur continuo atque ita tandem perscitur. Neque tamen raro sensim seri dicuntur etiam ea quae tarde sunt, nullant initii et progressionis habeatur ratio. Sic Cicero

locutus est Phil. 2, 17 423 illo sensim dicebat quod

caussae prodeSSet, tu cursim dicis aliena. Non

aliter Appuleius 1, p. 11T Elin. Fotidem dicit spinam

quatere lumbis sensta Mibrantibus, et magis etiam quam haec et multa similia cum Catulli versu comparari possunt Plauti verba, Cas. 4, 4, sensim super attollo iamen pedes, nova nupta. Itaque apud Catullum hoc adverbium sens , quoniam lente rivum procedere signi-

98쪽

scat, satis demonstrat pervenisse eum in planitiem. Atque ut planitiem cogitatione insormemus adducimur etiam eo quod adiectum est iter populi: nam cum in montibus calles tantum sint et semitae, apparet non sine causa populi mentionem seri. Denique pulcre congruit illa temporis definitio cum gratis exustos aestus hiulcat agros. 9uae non tantum tempus aestivum describunt, sed cuin omni imagine qua poeta uSus est tam arte cohaerent ut per hos ips0s sole exustos agros viatorem incedere intellegamus. Vitare si sens- probas, vides Catullum mira plane arte orationem ita conformasse ut omnia apta essent inter se et convenientia. Et nunc tandem penitus perspici opinor quantum Huschkii scopulo ad restituendam carminis venustatem desit. Ipsa autem comparatio cum in eo posita sit, ut dicat Catullus tantam Iacrimarum sese profudisse copiam quanta ubertate rivus prosiliat, deinde rivus per vallem se devolvens et per planitiem lento cursu suens describitur, nihil quidem ad lacrimas

pertinet neque quicquam ad declarandam similitudinem assert momenti, sed suavi digressione et propositi quasi oblivione lectores sallit. Consimili Catullus venustate, ab ipso comparationis momento ita digressus ut dilutaret imaginem et per singula persequeretur, carmen quod ad Ortalum scripsit his versibus conclusit Sed tamen ει tantis maeroribus, Ortale, mitto Haec expressa tibi carmλα Batisadae, Ne tua dicta rugis nequ quam credisa Mentis V uxisse meo forte putes animo, Ut missum sponsi furtiro munere malum Procurrit casto risginis e gremio,

99쪽

quod miserae oblisa molli sub reste locatum, sum adventu matrio prosilit, excutisur: Atque illud prono praeceps agitur decurSu, μιc manat tristi conscias Ore rubor. In hac comparationum instituendarum et persequendarum arte quemnam Graecorum poetarum Catullus, elegantissimus in summa ingenii ubertate imitator, secutus fuerit, etsi non iniucundum fore existimo, si possit indagari, decrevi tamen hanc quaestionem, quoniam cum aliarum rerum complurium pervestigatione coniuncta e8t, peculiari disputationi reserVare.

Itaque pergo ad carmen LXXI, quod totum ascribendum censui, quoniam de singulis disputari nequit, nisi perceptum sit antea universe quo illud consilio Catullus scripserit. Si quoi, Esero, bono sacrorum obsistis hiscus, Aut si quem merito tarsi podagra Secat,

Aemulus iste tuus, qui veStrum exercet umorem, nisi co est a te nactus utrumquct malum.

Num quotiens futuis, totiens ulciscarer ambos: Illam Q git odore, ipse perit pod ro.

Sic haec scripsit Lachmannus, partim Italorum coniectu- . Tas Secutus, partim codicum errores, quorum difficilior et minus certa videretur emendatio, caute servans. quoi Italos recte Scripsi 8se, cum codices antiqui exemplarissimiliores quo sive qua haberent, dubitari non potest propter omnem Verborum constructionem. Ab eisdem Italis prosectum est Sacer alarum, quo absurdum illud Sacrorum concinne emendatur. Et videor mihi hanc emendationem probabili argumento posse confirmare. Ιsi-

100쪽

- 92 durus entin Hispalensis in libro do disserentiis sermonis t. 5 p. 63 Arcv. 'sacrum' inquit 'duo signUcat, et bonum et malum. Bonum, ut illud 'Inter stimλα

nota et fontes sacrose' malum , 'stiri sacra fames' et 'Sacrae panduntur portae et ' Leno sacer' et 'Sacer hisctis'. Ultimum hoc sacer hircus

Breulius p. 213h ed. a. 161T Oxidii esse significavit. Sed non reperitur apud Ovidium, qui omnino hisci vocabulum nusquam videtur usurpasse. 9uare cum Sacer

hiscus vix dubitari possit quin teter axillarum odor dicatur, Isidorum autem Catullum legisse constet, Sumpsisse eum puto illud exemplum ex hoc ipso Catulli carmine. uod deest ad emendationem, alarum ab Italis inventum praestat. Itaque sacer alarum hiscus Lachmannus in ipsa poetae verba recipere fortasse p0terat. Sed Voro vellem in annotatione putius quam in Catulli oratione collocasset. Hoc quoque, cum in codicibus riso scriptum esset, Itali excogitaverunt, Sed ut non possim assentiri. Νon urgeam illud, non inveniri hoc nomen in alio Catulli carmine: notum est enim utque satis usitatum. Veluti in Ciceronis versibus, quos

Vuintilianus 8, 6, T3 assert, munitum est librorum auctoritate. At hoc moleste sero quod, Virro si probamus, alius etiam vocabuli mutatio requiritur. Nam bono, nisi

aliud quid accedit, nihil potest significare. Non inepte

igitur Guarinus homini scribendum esse existimavit. Verum tamen si quis hoc carmen quantumIis depravatum accuratius consideret, intelleget, opinor, hoc dicere Catullum 'si unquam cuiquam homini merito contigit ut hirco et podagra laboraret, aemulus iste tuus utrumque malum meritissimo et poena iustissima nactus eSt. Nam