장음표시 사용
61쪽
iuxta locorum, hominumque consuetudinem. Ea verci, quae in has literas motionibus affectas exeunt, seu quae vocali, vel L finiuntur; assumunt in genitivo is ante sic uti & sonat ut nivisib, & in dativo ς i, exempli gratia.
Nominum secundae declinationis. Elel
legati Genit. patris Bahanungli
legato Datiuo patri Babaia vel ie
Babadan vel den ti,abuIn plurali numero, similiter atque superiora inflectuntur: sed ad quartum
SPecie duplex est nomen , . aiunt Arabes, idest, deriuatum, - αιs in seu O. L, idest, non derivatum, seu primitivum. Primitivum autem est quod a nulla alia dictione deducitur, ut viiii Deia: derivativum, quod aliunde formatur. Et quidem,
DeriuantuF a Nominibus substanticis.
I D Ossessiua, quae componuntur a primitivis, addita particulas tu, vel g
62쪽
DERIVATIONES A NOMIN. SUBSTANTIVIs . 1
primunt: dc haec fiunt particula gi, ut A capv ianua, capugi ianitor , bustan bortus, obus langi hortillanus, ΘΣαα ghiemi , uti, ghiemigi, nauta. III Nationalia :& sunt particulas tu, vel ali, ut Istanbul Conrianti tropolis, Ista tabullii Cousantivis ο-hia ius, . . , Ηhaleb Hierapolis, 'IAI Ithalebiti Hierapolita. IV Diminu- ima, quae sermantur particula G gic vel gluc, ut i eu domus, eugic domuncula, rabian puer, Oghlangic puerulus: sed aduertendum , qu5d si ultima litera nominis primitivi fuerit ibi vel cs; tunc ea omittitur in derivativo, ut Ela ra chiupek eanis, o Hra chiupegic catellus; cicek sos, G - cieegic flosculus. V Abs a D, quae fiunt partieulatio, vel ect , ut ista Tangliri Deus, Tanglirilic Deitas, eat adam homo, adamlix humanitas, I er vir, virilitas. VI Patron ira, quae religionem, ordinem, sectam, aut sactionem significant: de fiunt litera te ut Mahlim med Mahometus, Mahlim mel Mahomelantis , Nestur N sinitis, Nesturi Nesoriamis, i, MAE Marula Maro, Uta
Deriuantur a Nominibus Adiectivis.
I Immutiva, ut supra particula gic, ut ghi; et pulcher, si str/ ghiuetelgic pulcheruitis. II Ab irami, ut supra particula eglik luli vellic , ut Gail aric macer, ariclic macies. Quae vero vocali, aut L sniuntur, quandoque ob ni gratiam recipiunt O ut ηυ' cara nere, L IIS,ῆcaran luc nigredo. III Nomina Prouinciarum, Regionum &c. quae fiunt particulatat i istan , ut ciba Arab Arabs , Arabistan Arabia , Gliturgi Georgianus, tau Gliturgis an Georgia; & ita Hindusian India, cita bs Phran hi stan, Gropa dcc.
63쪽
amicitia, seu potius, ut ita dicam, amatio, vpsculare, Qv I vpist osculum, vel stilatio , tria caue, tritiesse cautus, cautatio. III Omisssparticipijs, de quibus suo loco dicemus, deducuntur a verbis ea nomina, quae personam agentem significant: & fiunt addita imperati iis syllaba in gi, vel si consona finiuntur, particula igi, ut sevio amator, vpigi osculator, iri agi cantor. IV Adiectiva, quae denotant rem optimat , dignam , vel scillam fm . & fiunt mutata ultima litera infinitivi in particulam ii vi seumek amare, seumeli dignus, digna, dignum qui, qua , quod ametur, ii lamati dignus, vel optimus, vel facilis cantu, oldurmeli dignus qui intersciatur . .
Numeralia nomina, seu Numeri cardinales sunt.
Ab his ergo numeralibus nominibi is deducuntur. I Ordinaria ut primus, secundus, tertius &c. quae fiunt particula ingi, ut bes cingi quintus, oningi decimus, iuZingi ceu rsim . s. II Disributiva, seu diuidua: & haec sunt addita cardinalibus stllaba ster; vel si vocali s-niuntur, litera , ut via birer sinatili , Ital. a - ὸ ο: ikhiscer bini, lini. a due a due,&sic de reliquis. III collectiva, quae finiunt addita syllaba da vel consona finitis, particula do. ida, ut thhida, Ital. tuiti due , vccida, Ita l. tuuit re &c. I V Quaedam subsant a feminina, quae sunt
addita distributi uis stllaba lic, veliniis, vel lux, ut oner deni, ob l
64쪽
De comparatione Nominum Turcicorum.
Radus comparativus exprimitur ablativo nominis, cui aliquid comparatur ut L ω-1a deueden botuli , camelo maior ; 'LLI OUL baldantasu, melle dulcior dec. Aliquando etiam Turcae addunt positivo particulam Ebvel ii , ut melior dici sed rudiores utuntur adverbio EL,il artulimus,& eL fili minus, ut elati artuli glii vetet, magis pulcher , idest pulebrior dcc. quae quidem recth usurpantur, quum nulla est comparatio. Similiter supe Iativus gradus si absoluth exprimendus sit, si per additionem alicuius ex iis asuerbijs, Be dictionibus, quae in suo quoque idiomate quibus ibet usui sunt. Ea apud Turcas simi cioc satis, en pek Rrtiter, Abi in ata idest, eum excessu, atque alia. Si vero de coeteris rebus etiam sermo habeatur, gradus su- . Perlativus exprimitur genitivo plurali, iuxta regulam Latinorum, ut adamiarungi, ghi ueteli hominum pulcherrimus. Notabis tamen positivo, prunomen affixum adiungi, de quo in seq. cap. disseremus; ita ut hic sensus sit thominum pulcher rerum. Item positivi gradus nominis at bonus. Comparatiuum esse irregularem c L m lior, de superlativum ina Hol optimus .
Pron. demonstrativum est,hu hic, hac, hoc; pluriuIba buniar, hi, ha, hae. Pmn. relativiun λεια Ici. qui, qua, quia, dictio in utroq; numero indeclinabilis. Pmn. interrogatiuum eis kim quis P plurat. F kimiar, vel ximier. Et haec omnia praeter rel. instar nominum inflectuntur; si tamen dandi casu H a excia
65쪽
excipias, in quo quaedam us hoc modo recipiunt: ta, banglia, vel potius basii. imihi, sanglia vel sagha tibi, si onglia illi, Go bunglia huic. Verum vul-gb haec iere pronuntiantur: baa, saa , oa, bua ; ut P. D. Iacobus Stephanius rectε in sua Grammatica docuit. Aduertendum est tamen, geniti uis primitivorum, quae pronomina posses sua appellantur, 'M benum mei, cita senungli tu , onunsh fui, bietum nostrum, setungi, o strum, addi a Turcisci istiunculam relativum qui, quae, quia, hoc modo: benumhi, senunghi, onunghi , bonumhiler, senungkiler, onungkiler, qui meus, qui tuus, qui suus, qui mei, qui tui, qui sui , bitumhi, si et unghi, oniarungki, blatim Liter, siaunghiler, oniarunghiler. qui noster, qui Teser , qui, quae, quod eorum est, qui nostri, qui vestri, qui qua ursi sunt,
Et cum hisce aliis, solita inflexione declinantur: sua vel qualis,
Denique sciendum , pronomina possessiua, ut in coeteris Orientalibus linguis, exprimi a Turcis frequentius in hunc modum: possessivum primae personae, se matur in singulari, adiecta litera in quatim autem aut imautam nomen termina tur ; & in plurali particula Pin quae intie vel rete solet pronuntiari. Possessivum secundae personae in sing. formatur addita litera ces qua nomen finitur Ub; di inplur. particula P inae sonae exel hiet. Possessivum tertiae personae, tum in singulari, cum etiam in plurali numero, fit litera I; si verti nomen vocali finiatur, additur syllaba Si, uti S interpositi hyatus duarum vocalium elidatur. Et exempli gratia, in nominibus Od. 1l ongillan puer, de bu baba pater, atque aths , Omnia praedicta assixa subsiciemus. e II suum,
66쪽
patre M . margarit et eius. pater nillar . margarita nos a. pater v ser.
- - laniarum pueri mei, Babalarum patres mei, Euleri domus eius, vel eorum &c. Obseruabis tamen haec duo nomina adem , α ,1 bir, pro possessivo tertiae personae admittere particulam Si, ut si vocali finirentur, e. g. ademsi homo eius, bi risi Unus ex ipsis. Saepe etiam ornatus gratia, MXo tertiae personae, praeponitur nomen, aut pronomen hoc modo: ctis, hunungli babasi pater eius, Gul en L. Suliman ungit eu domus Salomonis. Nam eiusnodi assi xum semper ponitur, quoties duo nomina substantiva in oratione continuantur, di alterum ab altero regitur. Imbillius tanta quidem est vis, ut si construendum in genitivo, in recto remaneat absoluta , di recta sit oratio, ut adem ghiozi hominis oculus eius , quasi dicerent: homo oculas eius. De indu possessiua nominibus assixa, varia tur per Omnes casus, iuxta nominum inflexiones, quas supra tradidimus; immobili tamen manente substantivo, VI HII domus mea, domui meae, Qui domui rura, domum meam, a domo mea, domus meae , EL, domuum mearum, domibus meis, domos meas, a dom ibus meis: & sic de reliquis. Nomina vero, quae cum tertiae personae affixo ita I litera terminantur, & iuxta germanam inflexionem, cum O N in genitivo,&cum sΙ in dativo declinari deberent; mos est tamen, ut in omnibus obliquis casibus retineant literam ON , seu potius syllabam In, ut e. g. si ita Sullani Dominus eius, Eata blII- Sullam nun gli Domini eius, a. QAtta, Sullanina Domino eius, is ΔΙ-u ia Sullani a Domine eius , Sllaxo. Sullan in inden a Domi-
67쪽
stacita CONIUGATIONIS VERBORUM.
iis, eius vel eorum d . sic Babasi pater eius, Babasinunsh patris eius, Babafina patri eius dici
De Coniugationibus, ct Deriuationibus Verborum.
De varijs speciebus Turcicae inflexionis Verborum.
V Erborum coniugatio secillima est apud Turcas, quia sere una , eademque, omnia verba inflectuntur. Puto tamen cum Petra delia Valle Patricio Ra. mano, viro docto, hisce literis excultissimo, in sex veluti species diuidendam. Et I omnia verba habent infinitiuum lex a m k, aut inamae bl Iaba termin eum: sed inter has duas species verborum lio et interest, ut ea vocalem B, haec A, retineant, in formatione suorum temporum. Et ita EL P. Lumeh, per E in si Ctitur, ut A in seuerum, puer , μω suer: Go . clamac per A Vtricarum, ricasn dcc. II Thema, radix, atque origo verborum unde omnia serε tempora derivantur, prima vox imperatiui est apud Turcas, quae tollitur ab infinitiuo , reiecta particula eta me . vel famae. Ita ergo om nia verba Turcica habent thema, vel vocali, vel consona terminatum, ut Q Uverme ver istimae inti. Et inter has duas species illud discimmen est, ut quae vocali in themate finiuntur, in nonnullis temporibus .s imperativi, praesentis subiunetiui ,&gerundii, in quorum Armatione Α vel E vocali opus est, o D mediam admittant ut e. g. iclaialum canamus, M. III Omnia verba, quorum themata in consonans exeunt, vel in sermatione suorum temporum, retinent vocalem infinitivi, ut αυ-ssume k, quod per E contu gatur, ut vidimus i & G elemae, quod per A vel vocali ins nitivi reiecta, I Vturum accipiunt, & per V inflectuntur, ut exta laesin. , dc inbimae; fit enim ex ipsis M ahielarum, thielui sin; olurum solar Acc. Sex igitur hae verborum classes, ut diximus, ita inter se conueniunt, ut prorsus una, eademq; quam mox trademus, coniugatione inflectant t. SE-
68쪽
PARADIGMA VERBORUM TVRCICORVM. 63g. SECUNDUS.
De sorinatione Vodorum, Temporum , ac Personarum.
D. Iacobus ηοfer omnia sere tempora a prima voce indicatiui derivat : quippe Lexicon Turcicum , grande quidem opus moliebatur; in quo pereas voces, omnia verba digesserat sed ut praeced. docuimus, I indicatiui in di tempus p sens ab infinitiuo emuit, mutata syllaba alta , vel mae, in quae iuxta variam Regionum atque hominum consuetudinem , rum, ram, aut rim , proferri consueuit: & tertia persona sing. exceptis verbis negati uis, semper exit in r, sicuti pluralis in il ter aut lar, e. g. tu amas , len severun QO amo , ben seuerum
mos amatis, seuersenghia P - 'M. vel, sia seuersiκθεα illi amant, onler, vel onlar seuerteria III Praeteriti imperfecti persona prima , formatur a tertia praesentis, assXas articula dum, vel eo idum, ut fueridum, c. g. amabas, seuerdingli amabam , seuerdum Hobuiau
amabamus, seuerterduk vel seueruduic vel seuerduhamabatis, seu.rlerdinglii et a Dia. vel seuerdinglii et ostia. vel seuerilia os amabant vel seuerterdi cta, vel seuerditer
III Praeteritum persectum, ut ita dicam, longinquius, fit mutata ultima sIllaba infinitivi in Ra dum , e. g.
69쪽
co PARADIGMA VERBORUM TVRCICORVM.
amaturum , seuditer, Lia is, amavi iis , seudijs vel studungliuet Hic aduerte a D affixum proferri ut a duplicatum, si una earum literarum praecesserit, quas I. p. p. a. retulimus. Sed Praeteritum persectum propinquius hoc modo sermabis.
Mutatur enim ultima infinitivi in xup ut sevupamavi, amauisi, dic. ut enim Andreas si Reyer annotauit, inser iit omnibus eiusdem praeteriti personis,&aliquando coutuntur in utroque numero, per omnes persenas, ac rem pora; & potissimum in diplomatibus Regijs. Sed vere es participium. I V Mutata vi K vel o C infinitivi in Sc, atque addito is ιν adi fit praeteritum plusquam persectum e. se amaturas, seumiscidinali ces ita amaturam, sciami sedum n m amaueramus, seumisciduli amaturat , stumi scidiuinauerantJeumisciditer Lo, i amat teratis, seumifici dinglii2AMISaepius tamen compendii gratia, ait Andreas duDer, omis EL. me , dceli-
se I ex μ I idum, ab eodem ιαρο- seumeli, sermatur seueidum amaueram, seueidingli &e. V Pro suturo, ut recte P. D. Iacobus asseruit, voces praesentis temporis usi pantur : sermat tamen ille suturum hoc: modo : e . seueim amabo, seuesen amabis, =- seuedur amabit: si2 seuei Z, seuesinia 3cc. sed eiusmodi vox primae per nae frequentilia usui est. Format ille iterum atq; Alij suturum sic
70쪽
pARADIGMA VERBORUM TUI CICORVM. cf
uinabis, seusangh ghiere k a P. amabo, seusam ghierehamabimus, seusah ghiereh amabit, seusa ghiere hamabunt, seu alar ghi erek νε υλυ- amabitis,seusangliuagh. Verum ego his vocibus non assentior: quippe non amabo, amabis lanant; sed amem oportet, amu oportu dcc. Alij demum utuntur voce participh cum assi xis verbi substanti uti sed sensus est amaturus sum, es Jcc. Rectius ergo utemur praesenti, ut ipse D. Iacobus annuerat: quem quoque imitantur Andreas si Der, dc Ioannes Molivus in suis Italicis rudimentis. VI Imperativus modus, ut diximus, fit reiecta ultima stilaba infinitivi; cui tamen aliquando ornatus gratia, additur particula abit atque usquam tbile . ama tu, seu sen
Futurum imperati uir amato tu, seua vel seuesen 3 -
amanto, seuel Er μυ- amatore, seuesia 26- 'VII Optativus modus praeposito semper actas a L se se, sic formatur ab alijs: eoo ν- seueidum minam amarem, seueid ungi, amares, seueidia maret, seueiduhamaremus seueidungliuet amareth, seue id iter amarent. Altera autem huius temporis vox, qua Italice dicimus, amaria, amarisi dcc. re M Turcich redditur per omnes numeros & personas, simili-liter ac praeteritum imperfectum modi indicatiui. Veram ego desicerativi modi tempus praesens & imperfectum, assumpta per omnes personas ac numerum virumque in particula bulaihi utinam hoc modo Armarem: