Litterae annuae Societatis Iesu, anni 1602

711쪽

ribus annis ducto initio, decem supra centum institutae. Quinque qui pluribus annis nefarias ha reses& dogmata impia coluerunt, ad rectae religionis cultum traducti. his accessit unus, quia schismate Rutheno ad unitatem Ecclesiae transiit. Decem a turpi quaestu corporum abstractae, honestiorem subleuandae vitae rationem inierunt. Duo de primoribus vitis dubio perplexoque circa Ecclesiς veritatem animo, confirmati.Atque ut summam ossiciorum omnium verbo concludam, nullo loco partes nostrae desideratae sunt.

CVnestauit annum hunc optimorum operario-Vrum obitus. Horum primus Matthias moici cho vvicΣ , stcenuus rerum doinesticarum adiri,nister, in obedientia promptus, ad labores Impseger, periculorum contemptor.εQuo factum, ut cum aliquando tempore pestis mansisset in Coli gio, lue pestifera fuerit affectus. Cuius impetum etsi tunc superarit, saepe tamen recrudescente Vimali altius haerentis, dolores experiebatur, tandemque eiusdem occultis viribus creditur extinctus. Nec diu cessatum. P. Florianus aetatis sermo 37.in Societate vero actae vitae i . sublatus.Is postquam Philosophiae & Theologiae studia absoluisset, tanto cum fructu missiones obibat, viij cum quibus versabatur,aegeirime eum a se diuelli pate-zentur, saepiusque eiusdem reditum postularint. Huius funus non ita multo pbst excepitP. Richardus S nigletonius, Anglus, vir non solum magni Macris ingenij, sed rari etiam exempli: qui cum triennio cursum Philosophiae, nec paucioribus annis eam Theologiae partem , quae in resoluendis

controuersiarum nodis consumitur, magna cum

i ude praelegisset, pariq; cum approbatione S cho-

712쪽

Iasticam Theologiam iam quartum annum ser- me, tum hic, tum alibi profiteretur, magno iuuan-d ae patriae,& religionis in ea amplificandae, ac funis dendi pro Christo languinis desiderio inflammatus, dum re Sponsum R. P. N. Generalis super ea re exspectat, acuta correptus sebri, ad egregiae huius voluntatis, & laborum susceptorum percipienda

praemia, euocatus est in cactum. Funus eiu S magno cum doloris sensu , a summis iuxta ac infimis, &praecipue academicis nostras quibus omnibus ca-Tus acceptusque erat, est celebratum. Nec diu factum; cum P. Petrus Κrimerus, codem tentatus morbo, cundem finem est sortituso Hic etsi non

-multis annis in Societate vixerat, magno tamen animo conabatur ea munera obire, quq sunt vocationis nostrae propria.. Eam Ob Iem cum esset na- tione Gel manus, linguas tam e tres inter se diuer-

sissimas, Polonicam. Lotha uicam, Lithuanicam M ita didicerat , ut consessionibus excipiendis , ex-diortandisque rudibus fuerit idoneus. . , Ad hoS omnes accessit unus e Philosophiae, auditoribus, Mieronymus Wilhovvshi, cur tu sinito, in ipso*-tatis flore elatus In maxima annonae tota Lithua - nia difficultate, clara plurima egentium hominum multitudo, ex circumiacetibus vicis Vtinam consueret, nos comia aliquQt, pra ter OIdinaria, con-iductis in aedibus ex tempore excitata In allis fame frigoreque confectorum hominum aliquot millia, orrogata per nostros stipe, alebantur . . Quotidie per urbem & suburbana conquirebantur , atque ὀ publicis fordibus simoq; extracta, mortuis quam iuis similiora, hominum macie luridorum simu--Iachra curru devehebantur. Ibi demum nonnulli, quorum corpora Vel mibus sanieque scatebant,. balneo, omnes cibo reficiebantur. Aderant sacerdotes confessionibus excipiendis, moribundis iuuandis,

713쪽

PROVINCIA POLONI'. TITuandis,ignaris instruendis , amictis solatio subleuandis. Moriebantur in singulos dies minimum viceni, saepius triceni quadragenique. iis humaudis seruitum est diligenter, magna cum Societatis

commendatione. Longum ellet lingula numerari,

quae isthic agi fuit nece ilia. Ponentur ea, e quibus licebit aliquam de reliquis quae tacebuntur, facere coniecturam. Rustica illa plebs erat rudis omnino,& rerum ad salutem pertinentiu penitus ignara. Nulla plurimis Dei, nulla Sacramentorum, nulla etiam sacerdotum ipsorum notitia, quamuisset Christianos nomine agnoscerent. Quocirca plerique tum prim diri in rebus fidei instruendi, & sacro

fonte abluendi erant, clim iam Iam animam agerent. Dalim prope in illium consessiones exceptae eorum, qui nunqua antea, quid esset confessio vel tenui, fama acceperant. Illud accidebat ibidem perquam luctuoium, quod nonnuli grauidae mulieres, secreto effusos infantulos , maternum affectam egestatis magnitudine exstinguente, interimere voluerint. harum una parieti allidere , altera in latrinam, tertia in puteum iniicere editos eius moliebantur: sed aliorum egentium praesentia obstitit tam impiis conatibus ; a quibus sacerdos noet

ster rei factas certior, A matres parricidij sceleri liberauit, & infantibus baptismi praesidio caelum

aparuit. Plurimi inter eos reperiebantur coniuges, quorum matrimonia ut essent rata, adhibita sunt

ea, 'uae ex prςscripto Ecclesiae desiderabantur. Nee solum dictis in ptochodochiis a nostris laboratu, sed obibantur urbis platear & loca suburbana, ibi inque infimo iacentium confessiones propὰ mille ab aliquot sacerdotibus suntexceptae. Cadauerum quoque passim in publicis viis iacentium magna

multitudo, nostrorum ductu, humata. Haec circa

aegros ac egentes e multis pauca. Nec valentiori-

714쪽

bus minus nauata opera. Quattuor sacerdotes ge-cem circiter millibus peccata confitentium aures dederunt. Hos super duo ferme millia eoru erant, qui vel nunquam antea Poenitentiς Sacramentum adierant, vel minus sincere id fecerant. Res scholastica floruit de more. excellunt maximε ij adolescentes . qui Marianae Sodalitati nomina dederunt: quorum ut numerus auctus hoc anno, ita αpletas magis enituit. Argumento esse possun interularum cilicinarum usus creberrimus, in publicis supplicationibus sese diverberantium magnus numerus, expiantium confestione peccata octauo quoque die frequentia. Quin etiam reperti nonnulli, qui bis terue intra hebdomadam idem factitarunt. Tota Quadragesima singulis sextis feriis propria corpora flagris ceciderunt. Ex eorundem numero Societas nostra in vitet Religiosae tiro Α-nio instituendos accepit duodecim t plures etiam reiecit dum eorum desideria magis mathitescant. Aliis item Religiosis Ordinibus septe sese adiunxerunt. Piis B. P. N. Ignath exercitation1bus quinque perpoliti. Haae circa scholas. Ea demum, quae ad simultates tollendas, aeris alieni condonationem, coniugum dissidentium coniunctionem, inopum virginum elocationem, rudibus doctrinae Christianae in praecipuis urbis locis explicatione, male possessorum restitutionem,& his similia pertinent; quoniam ita iam usitata sunt, ut ipsa sui frequentia , noua & magna videri desierint, verbo tantum tangimus. Puellae aliquot, adolescentes-6ue, qui ad nos conscientiae noxas eluturi accedunt , ne herorum herarumque suarum foedis &illicitis sollicitationibus succumberent, a nostris sunt salutaribus consiliis armati. Duorum feruor spectatus maxime fuit. Alter erat militum praefectus, qui licet grauissimo confii ctaretur morbo;

715쪽

sed tamen de peccatis tota vita commissis coram sacerdote cum accusaturus esset, nullo adduci potuit, ut id aliter, quam procumbens in genua, faceret. Alter genere nobilis adolescens , ex regio comitatu, cum acutissimae febris ardore ureretur, expiata prius conscientia, acerrime virgis ignaro sacerdote in proprium corpus saeuiat s nec multos post dies pie defunctus. Infelix quaedam mulier filiolum fumo susto care decreuerat ue alia laqueo collo inserto, alia in profluentem praecipitio, finemm Iscriarum quaerere statuerant: sed nostrorum opera earum obstitit cogitatis. Iam carceres duplices nostrorum charitati exercendae uberem ministrarunt materiam: Ex iis vincti fere centum, qua prece, qua pretio emendicato, liberati. Effectum ut nemo inde dimitteretur, nisi prius de peccatis rite confessus. Carcer infimus multorum annorum collectis sordibus foedus, expurgari curatus .Libelli ph lingua vernacula scripti, coempti, carcerumque parietibus ferreis catenis aflixi, ut eorum lectione, tum pietatem imbibant vincti, tum otium colloquiaque miniis honesta deuitent. Saepe pane cibisque coctis, fame laborantibus est subuentum. Inter lictores, carcerumque custodes, homines ad audendum proiectos,seuerior disciplina, arcisPrς-fecto iuuante, sancita. imo etiam iidem inducti, ut in publica supplicatione flagris sese diverberaxent. In eos quoque qui vel Graeco schismate implicati, vel'Anabaptistarum & Caluinistarum coeno immersi, bellum Ecclesiae Catholicae indixerui, labor nostrorum excurrit. Quinquaginta fuerunt, qui veritate agnita, diuersos eriores damnarunt.1llustris erat conuersio fili et unius, qui se Ministros verbi diuini, sub Caluini magilterio dici volunt. Anabaptista: cuiusdam filius, iuuenis egregia in dote baptizatus est. Adolesceas vaualitemq puer,

716쪽

superstitione relicta,instructi Christiana catech si,salutaribus undis sunt a luti. Femina quaedam Germana cum tota ferme familia Lutherum abiurauit. Altera vacillans in fide, est confirmata. Adiacum nobili Caluin ista, qui impudenti in Dei para: . integritatem blasphemia, cum nostras Hauso colloquio , vix pedem domo extulit , cum materni honoris studiosi filii dexteram magno suo malo sensit. Nam homicidio foede patrato, fratre in eadem caede amisso, trepida fuga vix ipse saucius euasit. Haec fere in urbe. Itum etiam foras atra ous sacerdotibus . unus excepit aeonfessiones eorum, qui ab annis 4 o. eas non fecerant. Idem cum ad

quendam nobilem virum diuertisset, magnam illi subditorum partem, & totam familiam aulicam, ad peccatorum confessionem adduxit: insuper etiam perluasit, ut domestici omnes hero plaeeunteresticolis plagiariis propria terga diverberarent. Horum exemplum secutae feminae sitne arbitris, idem fecerunt. Alter sacerdos clim Collegio sub tectos obiret pagos , effecit, Vt a quibus externa commoda percipimus, ij interna a nobis acciperent adiumenta. Tertius demum ampliorem nactu S campum, uberiores etiam conatus est fructus referre. Nam missus rogatu Episcopi ad quandani parcociam, quae ipsos 2 O. annos Curione caruerat,aeo ris pariter ac sanis curialibus aures praebuit. i aros instruxit,errores tum in fide, tum in moribus correxit. Idem dum hospith gratia ad quendam nobilem Caluin istam diuertisset , coniugem.

ipsius grauiter aegrotantem, & nocturno grandaeui hominis viso territam a quo ob desertam ingratiam mariti auitam religionem grauiter reprehendebatur j consessionis Sacramento expiatam,

corporis & animi reddidit sanitati. Quendam a-

- lium l

717쪽

PRO VIN cIA POLONIAE. artium Arriana insectum perfidia ad Ecclesiam Catholicam accessus nequicquam plurimis eiusdem farinae homuncionibus dissuadentibu si graui corporis morbo liberauit. Alius item Caluinista erro .

Tem eiurauit, cum suum cocionatorem nostri Patris conspectum, nedum colloquium fugere aduertisset. Eiusdem sacerdotis altera excursio aequὰ fuit fructuosa. Nam & erroris Caluini acrem pro- pu natorem, acutis febribus aestuantem eo indu- ait, ut non modo pestilentis doctrinae venenum euomeret, vertim etiam ad pie &christiane moriendum per Sacramenta sese compararet. Auxit Catholicoru lettitiam coram coniux, praeter spem, maritum secuta. Quamuis enim nostro funebrem concionem de more habente, ipsa velut lymphata fremeret , factumque coniugis obstinate damnaret, & se ditis omnibus deuoueret, prius uam simile quid, vel leuiter ad animum admisissct: nihilominus tamen placuit diuinae bonitati, etiam reluctantem ad se pertrahere. Libros igitur venenatorum dogmatu flammis urendos tradidit, seque

a peccatis simul & haeresi absolui petiit. Iucundum etiam nobilis puellae facinus fuit: quae ut a paren tibus Caluino addictis more Catholi eo noxas conscientiae exsoluendi veniam saepe alias frustra petitam impetraret, multis spectantibus ubi nostrum sacerdotem adesse vidit, ad eorum se pedes supplex abiecit : & voti compos effecta, tantos ita pietate facit progressus, ut etiam parentes videatur breui in eandem mentem inductura. Alia item in Missione eiusdem sacerdotis opera zo. ab haeresi

sunt liberati: confessi. quibus nome ipsum poenitentiae ignotum erat, supra 18 o. itemque 663. qui a

multis annis id facere neglexerunt. Ibidem superstitiosae obseruationes sublatae r quas inter piaecipuae erant , gallinae a seminis, galli a viris dome-

718쪽

yRovINCIA POLONIAE. hieo Lari oblatio: pro frugum autem ubertate,

vaccae&bouis mactatio. Ingens ibidem fuit e xum hominu multitudo, qui nec templa unquam adibant, nec Sacramenti vel nomen nouerant, imo

ne confessionem quidem facturi, quid esset in ge

nua de more procumbere intelligebant: cuius car-xemoniae loco in terram sese proni abiiciebant. Incidit idem sacerdos in quendam Anabaptistam, qui suasibus suis uxorem a Catholica veritate adhaeresim conuerterat. Cum hac dum agend1 facultas ob mariti diligentem custodiam adimeretur; effectum tamen est, ut per speciem familiaris colloquij Sacramento confessionis conscientiam expiaret. Cum extremis tribus anni huius mensi-hus pestilentia in urbe grassaretur, scholasque diς soluere, & nostros in locum salubriorem secedere coegisset; relicti erant quattuor sacerdotes, tum concionum Polonicae & Lithuanicae; tum consensionum gratia, qui omnes intacti permanserunt Uberrima omnino messis erat, sed illustriores tacitum laborum fructus ponentur . Vnus ex ijs sacerdotibus, qui ciuitatem, ad aegros vocati, obibant, excepit eorum, quos pestilens lues lecto iam assita erat, confessiones 338. Eorum vero, qui tametsi iam malum contagionis hausissent, venire tamen ad Ecclesiam poterant Io8L Horum plurimi nunquam erant alias confessi: longe plures , qui vel a multis annis intermiserant, vel non integre fre-qNentauerant Poenitentiae Sacra metum. Vnus Pi- cardicam h*resim eiurauit. Alterius quoque sa

cerdotis eidem muneti destinati, his quasi capitibus labor constitit. A turpi corporum qu stu per

sal tarem poenitentiam abductae mulieres I 8. Α peccatis absoluti, qui nunquam Sacramentum hoc adierant 49. qui a multis annis neglexerant 3so.

719쪽

. , .

et i

propriis in aedibus 96α plerique iam pestifero

contagio infecti. Hos inter excelluerunt, Praelatusi quidam 'totius anteactis vitae sordibus ante moratem proxime purgatus. Haeresi insecti 8. ad Echleasiam reducti. Tria illegitima connubia sanctiori vinculo adstricta. Dissidentium par in gratiam reductum. Quidam ciuis amissa uxore cum B. P. Ignatij opem implorasset, sacrumque calicem Domui Professie daturum se sanctὰ recepisset , cum tota familia illaesus permansit. Quattuor itidem matron eiusdem A. P.N. Ignath precibus salutem

suam acceptam referunt. Reperta adhaec una lex iis quae apud nos conscientias peccatis exonerantὶ virgo, ut fortunis egens, ita bonis diues operibus: .l quae auertendae communis calamitatis gratia, cilicina Zona adeo corpus affixerat, ut scateret putredine, setarumque echinatis aculeis conuulneratum redderetur. Accedebat acris flagro actibus ferreis referto diverberatio, cum oratione summa hyeme, in templo pene continua, & inedia voluntaria quotidiana, si diem Dominicum excipias.

N On minori alacritate ac industria hoc atque superiori anno, ad animarum incolumitatem persectionemque tam in scholis, quam in templis laboratum est. Totam vitam confessione detexerunt supra trecentos & yo. Ab haeresi expiati 7 6. In

his quidam nobili loco Elbingar natus, qui studio religionis eon seruandς relict' solo patrio,Vorm diti squod variniensis dioecesis est oppidum j sedem fixit. tredecim item e Borealibus regnis Daniae &Noruegiae oriundi. Calendae Ianuaria supplicatione publica, religione & frequentia singulari celebriores fuere. mille & quingenti salutari zzZet 2 pand

720쪽

24 PROVINCIA POLONIAE. pane resecti. Quidam Canonicus Varmiensis, ψt

praeterito autumno ad recogitandos piis commetis annos suos salubriter est adductus, ita initio huius anni,&ante mortem, &in ipsa mortis ho-xa, plurimum adiutus, memorabili omnibus C, nonicis exemplo. Alter hac aestate ex eodem Carionicoru Collegio, spiritualibus tuum hebdomadidarum exercitiis , magno suo bono. excultus est. Idem beneficium tribus aliis sacerdotibus , nec non Olivensis coenobh Priori praestitum, Neque nostri tam praestabili animorum recreatione, &spiritus recollectione seipsos fraudarunt Maxima namque Sociorum pars etiam ante generalem Admodum R. P. Generalis indictione, piis illis commentationibus fluctuose vacavit. Tres desperatione quadam manus sibi adserre meditati, ad saniorem mentem reuerterunt. De vitae statu&castimoniae voto periclitantes duo melioribus cotistiis acquieverunt. Quidam ciuis permotu S concionibus, per multas noctes nequiuit habere pacem conscientiae 3 semper plorans ac eiulans, do-noc ad sacrae exomologeseos asylum confugit , ac totius vitae noxarum consessione, tranquillitate

potitus est. Ex Missione Vorm ditensi , admirabilis fructus collectus est. Vndeviginti abiurata haeresi, secum Catholica Ecclesia coniunxerunt. Virgines Christo consecratae septem, molestiis & angoribus animi liberatae, & in religioso instituto confirmatae. Congregatio ibidem B. Virginis ciuium&sacerdotum, quae nutare coeperat, erecta&stabilita. Simile Matris Dei est Sodalitium e ciuibus& clero institutum. Quidam Brunsbergensis ciuitatis incola Paschatis die, in vicino oppido haeretico, execrandum panem pro sacratissima Eucharistia sub utraque specie sum plerat. reuersuS po intestinorum doloribus infeli-