장음표시 사용
221쪽
Rt NATI DES CARTE fi I. Quantum ad naturam rerum attinet, ea videtur pati, timens possit esse vel substantia, et qui Gam substantiae corpol imodos : vel, si nonnullos ab OS Philosophantes sequamur, qhi statuunt extensionem & CCgitati Cnem esse attributa, Quare i. dis substantiis , tanquam si bjectis insunt, cum ea attributa ubi sint opposito, sed diversa, nahil Cbstat, quo misius mens possistesseesattributum quoddam, eidem subjecto cum extension
conveniens , quamvis Unum ira at Lerius Conceptu non coci
prehendatur: Quicquid enim possumus concipere , id potest Tei Atoui, ut mens aliquid horum sit, Concipi potestinam nul lum horum implicat contradictionem : Ergo ea aliquid holus esse potest III. Errant itaque, qui asserunt, nos humanam mentem clate Edistincte, tanquam necesiario a corpore realiter distinctam,
i Vis Quod autem mens revera nihil aliud sit quam substantia, sed lens realiter a corpore distinctum, & actu , ab eo separabile, ae liquod seorsim per se subsistere potest , id in sacris literis, plus imis in locis, nobis esset revelatum. Atque ita, quod per naturassdubium quibusdam esse potest, per divinam in sacris revelatio, nem nobis jam est indubitatum.
Nec obstat, quod de corpore dubitare, de mente vero dubita re nequaquam possimus. Hoc enim illud tantum probat, quo , liquamdiu de corpore dubitamus, illam ejus modum, dicere nos i
VI, Mens humana, quamvis sit substantia a corpore realiter diu cta, in omnibus tamen actionibus, quandiu est in corpore, organica . Atque ideo, pro varia corporis dispositione cogitatist
222쪽
Cum haec sit naturae, a corpore, & corporis elispositione, inverse, nec ab hac oriri queat : ea est incorruptibilis.
Cumque ea nullas partes, nec ullam extensionem in conceptu suo habeat ; frustra quaeritur, an sit tota in toto,& m sanguimpartibus coxa, X Cum mens seque ab imaginariis, atque averis assici queat, hinc per naturam dubium est, an ulla corpora a nobis revera peret , ex*cipiantur. Verum, etiam hoc dubium tollit divina in Iacris rc Velatio, qua indubitatum est,Deum coelum & terram & omni iquae iis continentur,creasse,& etiamnum conservare. Vinculum , quo anima cum corpore conjuneta manet,est lex immutabilitatis naturae, qua unumquodque manet in eo statu in quo est, donec inde ab alio deturbetur. XI. Cum sit substantia, & in generatione nova producatur; rectissime sentire veidentur ii, qui animam rationalem , per Imme diatam creationem,a Deo in generatione produci volunt.
Mens non indiget id eis, vel notionibus, vel axiomatis innamtis et sed sola ejus facultas cogitandi , ipsi, ad actiones stras pera Eendas,sussicit.
Atque ideo omnes communes notiones, menti insculptae.exterum observatione vel traditione originem ducunt.
Imo ipsa Idea Dei,menti insita, est, vel ex divina revelatione, vel traditione,vel rerum observatione. XV.Conceptus noster de Deo , sive idea Dei, in mente nostra exirens,non est satis validum argumentum ad existentiam Dei Dd pro-
223쪽
aro RasLTI DE s C ARetts probandam. Cum non omnia existant, quorum conceptusi, nobis observantur; atque haec ideo, utpote a nobiS concepit idque impcrfecte, non magis quam cujusvis alius rei colle ptus,vires nostras cogitandi proprias Laperet. XVI. Cogitatio mentis induolex: intellectus & voluntas.
Intellectus est perceptio & judicium. XVIII.
Perceptio est sensus, reminiscentia, imaginatio. XIX. Omnis sensus est perceptio alicujus motus corporeis qua nullas species intentionales desiderat: isque fit, non in extunissensionis; sed loIO cerebro. XX. voluntas est libera, ad opposita , in naturalibus , indict.rens: ut ipsa nobis testatur conscientia. XXI. Haec se ipsam determinat: nec coeca est dicenda, ut visius non dicendus stardus. Xuciscium ad magnam pietatis famam perveniunt oum
superstitiosi S mpocritae. Sequitur examen Programmatis.
titulum notae. Adverto in titulo, non nudas affertiones de anima rationali sed ejus explicationem promitti; adeo ut credere debeampii OmneS rationeS , Vel saltem praecipuas quas author habuit, qea quae proposuit, non tantum probanda, sed etiam explican a in hoc programmate contineri: Nullasque alias ab ipso esse i pectandas. Quod autem animam rationalem nomine mentis is manae appellet, laudo: sic enim vitat aequivocationem, quae voce animae,atque me hac in re imitatur. .
224쪽
Adsingulos articulos nota, In articulo primo , videtur velle istam animam rationalemae ire, sed imperfecte : genus enim omittit, quod nempe u substantia, vel modus , vel quid aliud ; solamque exponit aluc'rentiam , quam a me mutuaru S C stet nemo enim ante me, quo et
sciam, illam insola cogitatione, sive cogitandi facultate, a C interno principio (suppi ead cogitandum consistere afferuri. In articulo secundo , incipit inquirere in ejus genus; dicitque, deri rerum naturam pati, ut mens humana possit esse vel ub Iaraita, vel quidamsub antiae corporeae modis. Quae afferes o contradictionem involvit, non minorem, quam si dixisset, rerum naturam pati, ut mons possit esse vel sine Valle vel cum valle. Quippe distinguendum est inter illa; quae eX natura sua polliunt mutari, ut qUod jam scribam vel non scribam, qu oda liquis sit prudens, alius imprudens de illa, quae nun-Cuam mutantur , qualia sunt omnia quae ad alicujus rei essentiam pertinent, ut apud Philosophos est in confesso. Et quidem non dubium est, quin de contingentibus dici possit rerum naturam pati, ut illa vel uno , vel alio modo se habeant, exempli causa , ut jam scribam, vel non scribam ; Sed cum agitur de alicujus rei essentia , plane ineptum est ae contradictorium, dicere , rCrum naturam pati ut se habeat aliquo alio modo quam revera se habet; atque non magis pertinet ad naturam montis ut non sit sine valle, quam ad naturam mentis humanae ut sit id
quod est, nempe ut sit substantia, si est substantia, vel certe ut sit rei corporeae modus , siquidem est talis modus; quod hic nocter conatur persuadere, atqtae ad istud probandum subjungit haec verba, teis nonnucos alios philosophantes sequamur, Sc ubi per alios philostophantes me aperte designat: primus enim sum , qui
cogitationem tanquam praecipuum attributum substantiae incorporeae, dc extensionem taHquam praecipuum corporeae, consideravi. Sed non dixi, attributa illa iis inesse tanquam subjectis a se diversis: cavendumque est, ne per attributum nihil hic aliud intelligamus quam modum e nam quicquid alicui rei a natura tributum esse cognoscimus ive sit modus qui possit
mutati, sive ipsam et istius rei plane immutabilis essentia d voca-D d a mus
225쪽
aia RENATI DE s CARYasmus ejus attributum. Sic multa in Deo sint artributa, non aui modi. Sic unum ex attributis cujuslibet substantiae est,quod se subsistat. Sic extensio alicujus corporis, modos quidem in varios potest admittere,uam alius est ejus modus si corpumia sit sphaericum,alius si sit quadratum: Verum ipsa eXtensio, tum, si modorum illo tum subjectum , in se spectata, non est substantii
corporeae modus, sed attributum, quod ejui essentium nai iramque constituit. Sic denique cogi Lationis modi varii sthi. nam affrmare alius est cogitandi modui quam negare, Esic de caeteris; verum ipsa cogitatio, ut est internum princi pium , ex quo modi isti exsurgunt, &cui insunt, non concipi.etur ut modus, sed ut attributum , quod constiruit naturam alic jus substantiae, quae an sit corporea an vero incorporea, hi
Addit,im attributa non esse oppositas divera, quibus in vet ii rursus contradictio esticum enim agitur de attributis aliquatur substantiarum essentiam constituentibus , nulla major inter illa oppositio esse potest, quam, quod sint diversa,Et, cum fatetur, hoc esse diversum ab illo,idem est ac dicere, hoc non esse illud: esse autem & non esse contraria sunt. Cum, inquit,non te pse
sita sed diversa, nihil obstat quominus mens ossis esse attributanquoddam eidem subjecto cum extensione conveniens, quamvis panin alterim conceptu nou comprehendatur. Quibus in verbis, Thnifestus est paralogismus : concludit enim de quibuslibet attri butis, id , quod non nisi de modis proprie dictis verum esse Ptest, & tamen nullibi probat, mentem sive cogitationi S inter, num principium essie ratem modum: sed e contra, non estici ipsismet ejus verbis in articulo s. positis , mox ostendam. s: aliis autem attributis, quae rerum naturas constituunt, dici poppotest, ea, quae sunt diversa, & quorum neutrum in alterius cosi ceptu continetur, uni & eidem subjecto convenire: idem em*est, ac si diceretur, unum & idem subjectum duas habere is x sias naturaS, quod implicat contradictionem saltem cum deum
plici& non composito subjecto quaestio est, quemadmo q*hoc in loco. . Cint
Sed tria hic advertanda sunt, quae si bene intellecta a
226쪽
ab hoc scriptore , nunquam in tam manuello disset. . . AliamviS substan-
fimum est;ad rationem modi p*xxii QTq' η mulee versatiam sine illo facile intelligamus non Pommuix' s. timodum clare intelligere, iusi simul concipiaret icuius est modUs,ut in E . parte principiorum an . 61- cn ' di
que in hoc omnes Philosophi consentiunt: mutet T
attendi e ad hanc regulam, ex ejus articulo quinto '--, ibi enim fatetur, nos posse de corporis existentia dubitare cum inte Im de mentis existentia non dubitamus: unde te luit mentem posse a nobis sine corpore intelligi,ac promae non elle Alterum, quod hic notari velim, est differentia Inter enelasimplicia dc composita, quippe compositum illud eli, in qu reperiuntur duo vel plura attributa, quorum utrumque une ano potest distincteintelligi: ex hoc enim, Quod unum line allo licintelligatur, cognoscitur non esiste ejus modus, sed res vel attributum xei, se potest absque illo subsistere: ens autem simplevillud est, in quo talia attributa non inveniuntur. Unde pater, illud subjectum, in quo solam extensionem cum VaruS extensionis modis intelligimus,esse ens simplex: ut etiam lubjectum, in
quo solam cogitationem cum variis cogitationUm mori IS agnoscimus . illud autem, in quo extensionem & cogitatIOnem simul consideramus,es e compositum, hominem scilicet , constantem anima de corpore , quem videtur author uolier pro loto corpore,cviuS mens sit modus, hic sumpsisse.
Denique hic notandum, in subsectis, ex pluribus substantiis ,
compositis , saepe unam esse praecipuam, quae a nobis ita consideratur,ut quod ei ex reliquis adjungimus , nihil aliud sit quam modus : sic homo vestitus considerari potest, ut quid compositum ex homine & vestibus sed vestitum esse ,respectu hominisest tantum modus, quamvis vestimenta sint substantiae. Eodemque modo, potuit author noster i n homine, qui ex anima & corporo est compositus, nsiderare corpus tanquam praecipuum quid, ratione CUjus , animatum esse vel cogitationem habere, nihil aliud est quam modus sed ineptum est , inde interre, spiam ani-
227쪽
IA RE NATI DES CAR TR s. mam, sive id per quod corpus cogitat, non esse substantia, Corpore diveriam. Conatur a Utem , quae digit, confirmare hoc Syllogis h.
illequi possimus concipere,id potes esse: atqui ut mens aliquidi, rum si s nempe substantia, vel modus corporem substantiae si, ripi potest: nam nultam ho rum implicat coratradicrionem: Erg., Vbi notandum est, hanc regulam, qσicq idpossumus concipe e potest esse, quamvis mea sit, & vera , quoties agitur de claro distincto conceptu, in quo rei possibili as continetur, quia Deus potest omnia emcere, quae nos possibilia esse clare percipimus: non esse tamen temere usurpandam, quia facile fit, ut qui, putet se aliquam rem recte intelligere , quam tamen praejudi cio aliquo ex coecatus non imelligi P. Atque hoc contingit h..ic authori, cum negat implicare contradictionem, ut una&ea dem res habeat alterutram e duabus naturis plane diversis,nem pe, ut sit substantia, vel modus. Si rantum uixisset, nullas sie lpercipere rationes, propter quas mens humana credi debeat substantia incorporea poti Us quam substantiae corporeae do dus , posset ejus ignorantia excusari si vero dixisset, nullas ab humano ingenio posse inveniri rationes, quibus unum potills quam aliud probetur, arrogantia quidem esset culpanda, set non appareret Contradictio in ejus verbis cum autem dicit, te rum naturam pati, ut idem sit substantia, vel modus, omnino pugnantia loquitur,& absurditatem ingenii sui os cndit si articulo tertio, suum de me judicium profert. enim sulli,
qui scripsi mentem humanam clare & distincte posse percipi
ut substantiam a substantia corporea divenam, noster auteae quamvis non aliis nitatur rationibus quam istis contradictio, nem involventibu S, quas in articulo praecedenti explicuit, is errare pronunciat. Sed hoc non moror . Nec examino verba necessario sive actu, quae nonnihil ambiguitatis continent; non e nim sunt magni momeDti. Nolo etiam examinare, quae in articulo quarto de sacris sic ris habentur . ne videar mihi jus arrogare de alterius religios: inquirendi. Sed dicam tantum, tria genera quaestionum esse hic
distinguenda; quaedam enim sola fide creduntur, qualais
228쪽
N o T a. 2s de mysterio incarnationis , de Trinitate, de similibus Ualiae vero, quamvis ad fidem pertineant, ratione tamen naturali quaeri evtiam possunt, inter quas Dei existentia re humanae animae a corpore distinctio solent ab Orthodoxis Theologis recenseri, ac denique aliae sunt , quae nullo modo ad fidem , sed ad Ioluin ratiocinium humanam spectant, ut de quadratura circuit, de auro arte Chyinica faciendo, & similibus. Atque ut ini Sacrae
Scripturae verbis abutuntur, qui ex iis male explicatis has ultimas elicere se putant ita etiam ejus aut horitati derogant, qui priores argumentis a sola Philosophia petitis demonstrandas suscipiunt: sed tamen omnes Theologi contendunt, elie ostendendum,ipsas lumini naturali non ad versari,atque in hoc praecipuum suum studium ponunt; medias autem non modo lumini naturali non adversari arbitrantur, sed etiam hortantur Philosophos, ut ipsas rationibus humanis pro viribus demonstrent. Neminem autem unquam vidi, qui assirmaret, rerum naturam pati, ut res aliqua aliter se habeat quam docet Sacra
Scriptura, nisi vellet indirecte ostendere, se scripturae illi sidem non habere. Cum enim prius nati simus homines quam facti Christiani, non credibile est, aliquem amplecti serio eas opiniones, quas rectae rationi, quae hominem constituit, contrarias putat, ut ridet per quam est Christianus adhaereat. Sed forte etiam authorno re hoc nQn dici Let verba enim ejus sunt, per naturam dubium quibusdam es esse, quod per divinam in sacris re
melationem nobis jam es indubitatum, quibus duplicem contradictionem invenio et primam in eo, quod unius & ejusdem rei essentiam, quam implagna t. non eandem semper manere,(ouia si supponatur alia fieri, hoc ipso erit alia res,&alio nomine indigitanda) lupponat, esse,per naturam, dubiam, ac proinde mutabilem et aliam in Verbo quibusdam qui , cum omnium eadem sit natura, quod non nisi quibus ciam dubium esse potest, non est per naturam dubium. Articulas quiuius referendus est ad secundum potius quam ad
quartum: neqUe enim in eo agit author de revelatione divina, sedo e natura nientis, an sit substantia vel modus atq: Ut probeti, de
fendi posse, illam nihil aliud esse quam modum,conatur solvere
229쪽
objectionem ex meis scriptii d*sumpxam, Quippe scripsi, hii non posse dubitare, quin me ni nostra existat, quia, ex hoc ipso quod dubitemus, sequitur, illam existere; sed interim nos pos
dubitare, an ulla corpora existant; unde collegi ta demolita vi, illam a nobis clare percipi ut rem existentem , sive,ut substah. tiam,quamvis nullum plane corpui concipiamus, ac etiamsi .gemus, ulla corpora eXistere, ac proinde , mentis concer non involvere in se ullum conceptum corporis: quod argumen
tum putat se dissiare, cum ait, illud tantum probare . quod qua ude corpore dubitamus, mentem cui modum dicere,Uorapossimus. Ubi ostendit,se plane ignorare, quid sit quod a Philosophis voci
eur modus in eo enim cousistit natura modi, quod nullo past possit intelligi, quin conceptum rei cujus est moduS in conce.ptu suo involvat, ut jam supra explicui; Noster autem, fatetui mentem posse aliquando intelligi sine corpore, quando scilicit de corpore dubitatur, unde sequitur, illam tunc saltem dici nocposset ejus modum; atque, quod aliquando verum est de alicteus rei essentia vel natura, semper est verum , sed nihilominus ast
mat, rerum naturam pati, ut merassit tantum corporis modus . Det
duo manifeste contradictoria sunt. In articulo sexto, quid sibi velit, non capio : memini quides audivisse in scholis, animam esse actum corporis organici, sedi fradici organicam, nunquam ante hanc diem audivi. Atque ideo ab authore nostro Veniam peto,ut, quia nihil hic certi habeo quod
scribam, meaS conjectUras, non tanquam rem veram, sed tam ouam conjecturas duntaxat, exponam. Duo inter se pugna tia mihi videor advertere;quorum unum est, quod mens humi
na sit substantia realiter a corpore distincta, hocqu e aperte q i dem dicit Author sed rationibus, quantum potest, dissuadetist liusque sacrae scripturae aut horitate probari posse,contendit; ab
ud est, eandem illam mentem humanam in omnibus suis asto nibus esse organicam sive instrumentalem, qua scilicet perscrumhil agat, sed qua corpUS Utatur, tanquam membrorum suo; consermatione, aliisque corporeis modis: atque ita, nos dem expressis verbis, sed re ipsaeassirmat, mentem nihil a quam corpo=u modum, ut etiam ad hoc unum probanopi' i
230쪽
N o et 2 mnium rationum suarum aciem instruxit. Quae duo tamnifeste contraria sunt,ut non putem , Authorem velle utrurnq Jesimul a lectoribus credi. sed ea de industria sic inter semis uix e, ut simplicioribus quidem si iisque Theologis scripturae author
tate aliquo modo statis faciat, sed interim nastutiores agnoscant, illum, cum ait, mentem esse a corpore distinctam, ironia uti. atque omnino in ea et Te opinione, quod nihil sit quam modus In primo etiam & octavo articulo videtur tantum ironia uti Atque retinet idem Socraticum schema in posterioreparte articuli noni Sed in priori rationem auertioni suae adjungit, ideoque, illum ibi serio agere , Credendum esse videtur. Nempe, docet per naturam dubium esse, an ulla corpora a nobis reVera pCrcipiantur, rationemque affert, quia mens aeque ab imaginariis atque a veris affici potest. Quae ratio , ut vera sit, supponendum est, nos nullo intellectu proprie dicto pos e uti, sed ea tantum facultate , quae Icns Us commUnis Vocari solet: in qua scilicet reriam Lam verarum quam imaginariarum species recipiuntur Ut mentem assi latandi quam ipsis brutis Philosophi vulgo concedunt. Sed sane, qui habent intellectum, nec facti stat tanquam equuS & mulus, etiamsi non a solis rerum verarum imaginibus assiciantur, sed etiam ab iis,quce in eorum cerebro aliis ex causis occurrunt,ur contingit insomniis, unas tamen ab aliis rationis lumine clari sti me dignoscunt. Et, qua via id recteas tuto fiat, tam accurate ira meis scripti explicui, ut neminem,
qui ea perlegit, de intelligendi est capax, Scepti cum esse posse,
In decimo di undecimo articulo , licet etiam ironiam luspicari et Atque si anima credatur esse stubstantia, ridiculum est & ineptum , dicere; vinculum, quo manet cum corpore conjuncta, esse legem immutabilitatis Datura , qua uUumquodque manet in eo statu, in quo esset aeque enim , quae disjuncta sunt, ac conjuncta, manent in eodem statu, quamdiu nihil eorum statum mutat, quod hic non quaeritur: sed quomodo fiat, ut mens sit corpori conjuncta , non autem ab eo disjuncta e Si autem anima sup ponatur esse modii S corpori S , recte dicitur, non aliud quaerendum e Te vinculum , quo ei jungatur, quam quod maneat