장음표시 사용
61쪽
perciperem , ut nauta visu percipit, si quid in nave frangatur: cicum corpus cibo, vel potu indiget,hoc ipsum expresse intellige rem, non confusos famis & sitis sensius haberem Nam certe isti sensus sitis, famis ,doloris , M. nihil aliud sunt quam confusi qui dam cogitandi modi ab unione & quasi permixtione mentis cum
Praeterea etiam doceor a natura varia circa meUm corpus alia corpora existere, ex quibus nonnulla mihi prosequenda sunt, alia fugienda. Et certe e eo quod valde diversos sentiam coloreS,so nOS, OdoreS, sapores, calorem, duritiem, &similia, recte concludo aliquas esse in corporibus, a Quibus variae istae sensuum perceptio.neS adveniunt, varietateS iis respondentes, etiamsi forte iis non s. miles; atque ex eo quod quaedam ex illis perceptionibus, mihi gratae sint, aliae ingratae, plane certum est meum corpus , sive potiUS me totum , quatenus ex corpore & mente sum compositus, variis commodis & incommodis a circumjacentibus corporibus
Multa vero alia sunt quae etsi videar a natura doctus esse, non tamena revera ab ipsa, sed a consuetudine quadam inconsiderate judicandi accepi, atque ideo falsia esse facile contingit: ut quod omne spatium, in quo nihil plane occurrit quod meos sens is mox eat, sit vacuum; quod in corpore, exempli gratia , calido aliquid sit plane simile ideor caloris quae in me est: in albo aut uiridi sit eadem albedo aut viriditas quam sentio: in amaro aut dulci idem sepor & sic de caeteris quod & astra & turres ,& quaevis alia remota corpora ejus sint tantum magnitudinis & figuloe, quam sensibus meis exhibent, & alia ejus Odi. Sed ne cuid in hac re non satis dis in te percipiam. accuratius debeo definire ouid proprie intelligam. cum dico me al1Quid doceri a natura, nempe hic naturam strictius sumo, Quam pro complexione eorum omnium quae mi hi a Deo tributa sunt in hac enim complexione multa contines
tur quae ad mentem silam pertinent, ut quod percipiam id quo facium c tr infectum esse non posse, & rei i qua omnia quae himi qnaturati sunt nota, dc Quibus hic mota esst sei ino: inulta Vtiam Ougdo solum cor dius spectant, ut quod deorsim tendat, & similia Zβquibus etiam non ago, sed de iis tantum euae mihi ut composito
62쪽
ex mente& corporea Deo tributa sunt: ideoque haec naturaGO cet quidem ea refugere quae sensum doloris inferunt & ea pi Oicvqui quae sensum voluptatis, & talia i sed non apparet Illam rea nos docere ut quicquam ex istis sensuum perceptionibus unc
Praevio intellectus examine de rebus extra noS positiS concivi det
mus , quia de iis verum scire ad mentem solam, non autem ad Compotitum videtur pertinere. Ita quamvis stella non magis Ocum liam meum quam ignis exiguae facis assiciat, nulla tamen meo realis, sive positiva propensio es ad credendum illam non esse majorem, sed hoc sine ratione ab ineunte aetate judicavi; & quamvis ad ignem accedens sentio calorem , ut etiam ad eundem nimis Prope accedens sentio dolorem, nulla profecto ratio est quae suadeat in igne aliquid esse simile isti calori : ut neque etiam isti dolori , sed tantummodo in eo aliquid esse, quodcunque demum sit, quod istos in nobis sensias caloris vel doloris eniciat: & quamvis etiam in aliquo spatio nihil sit quod moveat sensum, non ideo sequitur in eo nullum esse corpus, sed video me in his aliisque per-mUItis ordinem naturae pervertere esse assuetum, quia nempe sensuum perceptionibus , quae Proprie tantum a natura datae sunt ad menti significandum quamam composito, cujuS parS est, commoda sint vel incommoda,& eatenus sunt satis clarae & distinetis, Utor tanquam regulis certis ad immediate dignoscendum quaenam sit corporUm extra nos positorum essentia, de qua tamen nihil nisi valde obscure & confuse significant. A tqui jam ante uatis perspexi qua ratione,non obstante Dei bonitate, j Udicia mea falsa esse contingat. Sed nova hic occurrit dissicultas circa illa ipsa quae tanouam persequenda vel fugienda mihi a natura exhibentUr; atque etiam circa internos sensit S in quibus errores videor deprehendisse: ut cum quis grato cibi alicujUssapo redelusius venenum intus latens assumit: Sed nempe tunc tantuma n tura impellitur ad illud appetendum in quo gratus sapor consistit: non autem ad venenum quod plane ignorat Unihilque hinc aliud concludi potest quam naturam istam non esse omn sciam : Uod non mirum , quia cum homo sit res limitata, non alia illi competit quam limitatae perfectionis. At vero non raro etiam in iis erramus ad quae a natura impelli-
63쪽
xo MEDITA Tromus et ut cum ii qui aegi tant , potum, vel cibum appetunt sibi paulo post nociturum. Dici forsan h c poterit illos ob id erit. re quod natura eorum sile corrupta : sed hoc dissicultatem non
tolliti, quia non minus Vere homo aegrotus creatura Dei est quam sanusi nec proinde minus videtur repugnare illum a Deo fallacem naturam habere. Atque ut horologium eX rotis, de ponderibus confectum non minus accurate lege S omneS natu rae obier Vat, cum male fabricatum est, & horas non recte indi Car, quam C Una omni ex parte artificis voto satisfiacit: Ita si coli. siderem hominis corpus quatenus machinamentum quoddam est ex o si bus, nervis , mu culis, venis, sanguine, & pellibus ita aptum & compositum, ut, etiamsi nulla in eo mens existeret, eosdem tamen haberet omnes motus qui nunc in eo non ab imperio voluntatis, nec proinde a mente procedunt, Facile a.
gnosco illi aeque naturale fore, si, exempli causia, hydrope labo.xet,eam faucium ariditatem pati quae sitis sensum menti inferre solet, atque etiam ab illa ejus nervos, & reliquas partes ita dis poni ut potum sumat ex quo morbus augeatur; quam Cum nullum tale in eo vitium est, a simili faucium siccitate moveri adpotum sibi utilem assumendum. Et quamvis respiciens ad prae- conceptum horologii usum dice re possim illud, cum horas non
recte indicat, a natura sua deflectere: Atque Codem modo coll- siderans machinamentum humani corporis tanquam Comparatum ad motus qui in eo fieri solent, putem illud etiam a natura sua aberrare, si ejus, fauces sint aridae, cum potus ad ipsius conservationem non prodest; satis tamen animadverto hanc ultimam naturae acceptionem ab altera multum differre: haec enim nihil aliud es quam denominatio a cogitatione mea hominem aegrotum,& horologium male fabricatum, cum idea hominis sani, & horologii recte facti comparante dependes irebusque de quibus dicitur extrinseca : per illam vero aliquia intelligo quod revera in rebus reperitur, ac proinde nonnihi
At certe etiamsi respiciendo ad corpus hydros laborans
sit tantum denominatio extrinseca, Cum dicitur eju latura es ccorrupea, ex eo quod aridas habeat fauces, nec tamen egea;
64쪽
SEXTA. 3 tpotu ; respiciendo tamen ad compositum, sive ad mentem tali corpori unitam, non est pura denominatio, sed verus error naturae quod sitiae cum potus ebi ipsi nociturus: ideoque hic remanet inquireNdum quo pacto bonitas Dei non impediat, quominus natura sic sumptassi falla . Nempe imprimis hic ad vereo magnam esse differentiam inter me Item re corpus, in eo quod corpus ex natura sua sit semper divisibile, mens autem plane indivisibilis: nam sane cum hanc considero , sive meipsum quatenus sum tantum i CS Cogitans , nullas in me partes post iam distinguere, sed rem plane unam & integram me esse intelligo:& quamvis toti corpori tota Cognosco ; neque etiam facultates volendi, sentiendi, intelligendi, et ejus Partes dici possunt, quia una & eadem mens est quae valliquae sentit, quae intelligi L. Contra vero nulla IES Corporea, sive extensa potest a me cogitari quam non facile in par- res cogitatione dividam , atque hoc ipio illam divisibinem esse intelligam: quod unum sufficeret ad me docendum mentem a Corpore omnino esse diversam, si nondum illud aliunde satis scirem.
am ab una tantum exigua ejus parte , nempe ab ea in qua dicitur esset lenius communis ; quae quo diffscunque eodem modo est ait polira, Enenti idem exhibet, Etiamsi reliquae corporis paries divellas interim modis poli1m se habere, ut probant innumera experimen ea quae hic recensere non est opus. Adverto pra terea eam esse Corporis naturam ut nulla eiusmin X tione . cum sentio dolorem pedis , docuit me Physica,
65쪽
sensum illum fieri ope nervorum per pedem sparsorum , qui in de ad cerebrum osove funium instar eXtensi, dum trahuntutin pede, trahunt etiam intimas cerebri partes ad quas pertili gunt, quemdamqtie motUm in iis excirant, qui institutus est a natura , ut mentem assiciat sensu doloris tanquam in pede exi stentis : Sed quia illi nervi per tibiam, crus, lumbo S, dorsum, &collum transire debent, ut a pede ad cerebr Um perveHiant,po. test contingere, ut etiamsi eorum pars quae est In Pede nonat tingatur, sed aliqua tantum ex intermediis, idem plane ille mo ius fiat in cerebro qui sit pede male affecto, ex quo necesse erit ut mens lentiat eundem dolorem, & idem de quodlibet alio sensu esit putandum Adverto denique quandoquidem unusquisque ex motibus qui fiunt in ea parte cerebri quae immediate mentem assicit, non nisi unum aliquem sensum ili infert, nihil hac in re melius nosse excogitari, quam si eum inferat qui ex omnibus quos infere potest ad hominis sani conservationem quam maximos Squam frequenti sis me conducit'; Experientiam autem testati tales esse omnes sensus nobis a natura inditos, ac proinde nihil plane in iis reperiri, quod non Dei potentiam , bonitatemque testetur. ita, exempli causa, cum nervi qui sunt in pede, vehementer,& praeter Consuetudinem moventur, ille eorum motus
per spine dorsi medullam ad intima cerebri pertingens ibi menti signum dat ad aliquid sentiendum, nempe dolorem tan quam in pede exist entem, a Tio illa excitatur ad ejus causam ut pcdi infestam, quantum in e est, amovendam. Potuisse verbnatura hominis a Deo sic constitui, ut ille idem motus in cerebro quidvis aliud menti exhiberet; nempe vel se ipsum, quate nus est in cerebro ; vel quatenus est in pede ; vel in aliquo es locis intermediis , vel denique aliud quidlibet; sed nihil aliud
ad corporis conservationem aeque conduxisset. Eodem modo clam potu indigemus, quaedam inde oritur siccitas in guttur: Ter VOS ejus movens ,&illor tam ope cerebri interiora; hicqUc motus mentem afficit sensu sitis, quia nihil in toto hoc negotio snobis utilius est sciret, quam Quod potu ad conservallo nim Va sletudinis egeamus,& sic de caeteris.
66쪽
h. SEXTA. Is Ex quibus omnino manifestum est, non obstante immensa
Dei bonitate, naturam hominis ut ex mente & Corpore compositi non posse non aliquando esse fallacem. Nam si quae causa non in pede, sed in alia quaVis ex partibus per quas nervia pede ad cerebrum porriguntur, vel ediam in ipso cerebro eundem plane motum excitet, qui solet excitari pede male affecto, sentietur dolor tanquam in pede, sensiusque naturaliter falletur, quia cum ille idem motus in cerebro non possit nisi eundem semper sensum menti inferre , multoque frequentius oriri soleat a causa quae laedit pedem, quam ab alia alibi existente alioni consentaneum est, ut pedis potius, quam alterius partis dolorem menti semper exhibeat. Et si quando faucium ariditas non ut solet ex eo quod ad corporis valetudinem potus conducar, sed ex contraria aliqua causa oriatur , ut in hydropico contingit longo melius est illam tunc fallere, quam si Contra semper fallerer, cum corpus est bene constitutum, in sic de reliquis. Atque haec consideratio plurimum juvat non modo ut errores OmneS quibus natura mea obnoxia est animadvertam , sed etiam ut illos aut emendare , aut vitare facile possim . Nam sene cum sciam omnes sensus circa ea quae ad corpori S commodum spectant multo frequentius verum indicare quam falsum, postimque uti fere semper pluribus ex iis ad eandem rem examinandam; ta insuper memoria quae praesentia cum praecedentibus connecrit; & intellectu, qui jam omnes errandi causas perspexit, non amplius vereri debeo ne illa, quae mihi quotidie a sensibus ex hibentur sint falsa , sed hyperbolicae superiorum dierum duba rationes ut risu dignae sunt explodendae; Praesertim summa illa de somno, Quem a vigilia non distinguebar
nunc en Im ZIVerto permagnum inter utrumque esse discrimen an eo quod nunquam insomnia cum reliquis omnibus a-citionibus vitae a memoria conjungantur, ut ea quae vigilanti OC- currunt: nam sane si quis dum vigilo mihi derepente apparerer, statimque postea dispareret, ut fit insomnis, ita scilicet, ut ne C unde venisset, nec quo abiret viderem , non immergo spe ctrum potius, aut phantast na in cerebro meo eis ictum quam verum hornrnem esse judicarem : Cum vero eae res Occursu ar,
67쪽
s M aDITATIO S g x T quas distincte unde,ubi ,& quando mihi adveni aDt adverto, ea. rumque perceptionem absque ulla interruptione cum tota reliqua vita connecto,plane certus sum non in somnis,sed Vigilanti occus .rere. Nec de ipsarum veritate debeo vel minimum dubitare si postquam omnes sensus,memoriam & intellectum ad illas exami. nandas convocavi, nihil mihi quod cum caeteris pugnet ab ullo ex his nuntietur Ex eo enim quod Deus non sit fallaX,sequitur om nino in talibus me non falli. Sed quia rerum agendarum Hecessitas non semper tam accurati examinis moram concedit, fatendum est humanam vitam circa res particulares saepe erroribu S ese ob DOXiam, & naturae noItrae infirmitas est agnoscenda.
Doctorum aliquot ktroruntan praecedentes Agediatones cum resonsionibus Authoris.
Vt vidi vos omnino istius animi esse , ut scripta Domini Cartesii penitius inspiciam non debui hac in causa viris mihi undequaque amicinimis non obtemperare; tum ut hoc ipso videatis quanti vos aestimem , tum etiam ut constet quantum di viribuS meis, & ingenio desit, ut in posterum & ametis plusculum,si indigeo , & minus oneri sitis si noli susticio. sarie D, Cartesius quantum animadverto vir ingenii maγimi, summaeque modestiae, quales vel ipse Momus ametsi adsit. Cogito , inquit, ergo sum , imo ipsa cogitatio, t messisium ita: atqui cogitando , ideas rerum in me habeo, ac i inprimis ideamentis perfectissimi & infiniti. Etiam: illius autem causa ego iidquid me perfectius est: aliquis qui non quovis modo ens esst, sed impliciter: & incircumscripte totum este in se pariter complexus,& velut causa anticipans, ut habet Dionysi. de divin. nom. P ' Hic
68쪽
Hic vero cogor paululum subsissere ne fatiger pimium i jam enim ingenium mihi assiuat instar fluctuantis Euripi: pio, gQ,
probo,refello iterum,dissentire a viro nolo,assentiri non potium quam enim, quaeso caulam idea requirit ' aut fare quid ita a ut, Est ipsa res cogitata quatenus objective est in intellectu, sed qui uest esse objective in intellectu e olim didici: est ipsum actum intellectus per modum objecti terminare : quod sane extrinseca dei ominatio est , & nihil rei. sicut enim. videri, nihil aliud est quam actum visionis in me tendere; ita cogitari, aut objective esse in intellectu, est mentis cogitationem in se sistere & terminare . quod re immota, immutataque,quin & non existente fieri potest. quid ergo causam ejus inquiro quod aetu non est, quod nuda denominatio, & nihil est. Et tamen, inquit, magnum istud ingenium, quad haec idea re
alitatem ob ectivam, hanc, delictam contineat potius qVam aliam, hoc profecto habere debet ab aliqua causa , lino a nulla et realitas enim objectiva pura denominatio est actu non est. Causa autem realem influxum donat,& actualem , illam istud quod actu non est non recipit,ac proinde actualem causti effluxum non Patitur, ne- dum requirit Ergo ideas habeo, causam earum non habeo, lassium abesit ut me majorem,& infinitam. At si idearum causam non das,rationem saltem assigna, cur haec idea hanc realitatem objectivam potius contineat quam illam. Opportune admodum: non soleo enim cum amici S parce agere,
sed quam largissi me. illud universim dico de ideis omnibus, qUOdD.Cartesius alias de triangulo : Et ortasse, inquit, talis figura
libi gentium extra cogitationem meam existat, nec unqdiam extiterit,
est tamen profecto determinata quaedam his naturas Ce essentia 'eforma immutabilis se aeterna Est nempe e terna illa veritas,que causam non pos Ulat. Scapham,scapham esse, & nihil aliud: Davum, DavUm esse, non Oedipum. Si tamen mordicus rationem eXigis, imperfectio est intellectus nostri qui infinitus non est: clam enim universum quod est simul&semel uno complexu non comprehencat bonum omne dividit,& partituri atq: ita qUod tot m p iurare non potest sensim concipit, aut, ut etiam ajunt, inadse Uate. 1 GH t porro Vir, atqui, inquit, quantumvis imperfectu t isse
69쪽
SN P R et M AE O AGI A C et 1 o N E s. essendi modus, quo res ess ob eclive in intesiectu per ideam, non tam , profec o plane nihil est, necproinde a nihilo esse potes. AEquivoca tio est, si enim,nihil, idem est quod ens non actu, omnino nihil .est , quia non est actu , atque ita a nihilo est, id est non a causa aliqua: Si vero , nihil, fictum quid dicit, quod Vulgo ens ratiovis indigitant, non est, nihil, sed reale aliquid quod distincte conei
pitur. Et tamen quia solum concipitur dc actu non est; concipi quidem, at causari minime potest. Sed ulterius. quaerere libet, an ego irae habens illam ideam esse possemsitate ens nultam existeret, nempe a quo idea era LlS me per fectioris procedat, ut immediate ante, dicte, nempe, inquit, iquo essem et a me ilicet, vela parentibus, vel ab aliis , &C. Atquisii me essem, Uec dubitarem , nec optarem, nec O UIUO quicquam mihi deesset, omnes enim perfectiones, quarum idea aliqua in me est, mihi dedissem, atque ita ipsemet Deus essem. Si vero ab alio fiun , tandem ad illud deveniam quod a se est, de ita de illo, idem quod de me, est argumentum. Illa demum ipsa illa via est, quam aeS. Thomas ingreditur, quam vocat viam a Causalitate caulaessicientis , eamque desumpsit ex Philosopho , nisi quod isti de causis idearum non sint solliciti. Et forte opus non erat; quid in enim stricte , rectaque incedam 8 Cogito, ergo sium , imo ipsas mens & cogitatio sum: illa autem mens & cogitatio aut a seipsa est, aut ab alio: si hoc, istud perro a quo et Si a se est, ergo Deus
est: Quod enim a se est omnia si di ipsi facile dederit.
Rogo virum, Obsecroque , ut avidum Lectorem,& forte minus intelligentem se non celet: accipitur enim , as, duplici modo: Primo positive, nempe a seipso ut a Causa, atque ita quod
a se esset sibique ipsi daret esse suum, si praevio delectu sibi daret
quod vellet, haud dubie sibi omnia daret,atque adeo Deus effeῖ. Secundo,accipitur, a I , negative, ut iit idem CLiodi ipso, a vi cst' ab alio: atque hoc modo, quantum metrum , ab OmmbUS ac cipi EUr.
Nunc vero si aliquid a se est, id est non ab alio: quomodo probem istud omnia complecti & esse infinitum 8 Iam enim non audio si dicas, si a se est , sib facile omnia dedisset; nec cetnima se est ut a causa, nec sibi praevium fuit , ut ante deligererum quod
70쪽
quod esset postmodum, scio me aliquando ita Suarem au divisse: omnis limitatio est a causa, ideo enim limitata, finitaque res est , vel quia causa majus, perfectiusque dare nihil potuit,aut quia non volo it i si ergo aliquid a se est, & nona causa, profecto illimitatum est & infinitum. Ego Uero non omnino acqUyesco I Quid si enim limitatio sit ab intrinsecis principiis constituentibus, hoc est ab ipsa forma&essentia, quam tamen nondum infinitam esse probasti, quantumvisa se sit, hoc est non ab alio ' sane, calidum,si supponas calidum es se, ex intrinsecis principiis constituentibus calidum erit, &non frigidum,licet imagineris, a nullo esse istud ipsum quod est. Non dubito D. Cartesio rationes non deesse, quibus substituat illud quod alii fortassis non satis clare praestiterunt. Tandem mihi cum viro convenit ; Illud pro regula generali statuit: quicquid clare, distincteque cognosco, istud sane ens verum est, imo quicquid cogito, verum est: jam enim a puero pene chymeris omnibus, & cui Vis enti rationis a a & igne interdixi-IDUS, nUlla namque potentia a proprio objecto deviare potest: voluntas si moveturan bonum tendit, quin nec sensus ipsi errant, visus enim videt id quod videt, auris aUdit, id quod audit,& si aurichalcum vides, bene vides; sed erraS cum j Udicio tuo aurum esse decernis id quod vides. Ita Ut D. C. meritissime o innem errorem judicio,& voluntati expetasVm ferat. Scid nunc ex regula ista infer quod volebas. Atqui ens infinit Im clare, distincteque cognosco, ergo ens verUm est & aliquid c interrogabit non nemo; clarene distincteque cognoscis ens infinitum quid ergo sibi vult tritum istud, & vulgo notum itum qua infinitum est ignotum Si enim ego cum de Chiliogono
Cogito figuram aliquam Confuse mihi repraesentans, non Chiilogonum ipsum distincte imaginor, aut cognosco, quia mille eius latera non distincte intueor et sane rogabit ille quomodo infinitum ut infinitum distincte& non confuse tantum cogitet, si anfinitas ejus perfectiones, quibuS constat, clare, &velut ad Ocillum videre non possit
Et forte istud est quod sanctius Thomas voluit, cUm enim negasset hanc propositionem per se notam orae: Deus objicit sibi H ex