장음표시 사용
71쪽
inserta est : ergo Deum esse est per se notum. Et respondet, co. o noscere Deum esse in aliquo communi, sub quadam, inquit confusione, in quantum scilicet DeuS est hominis Deatitudo, ici naturaliter nobis insertum est: sed hoc, inquit, non est situ pliciter cognoscere Deum esse, sicut cognoscere Vedientem, non est cognoscere Petrum, quamvis Petrus sit veniens, &c. quasi dicat Ucum sub ratione communi, aut finIS ultimi, aur etiar primi entis, & perfectissimi, aut denique Iub ratione comple.ctentis confuse & in genere omnia, cognosci: se a non sub prae cisa ratione sui esse, ita enim infinitus est,& nobis ignotus. Scio To C. facile sic interroganti responsurum esse. Crecio tamen quod ex illis quae exercitii ego causa solum allego, istud Doetii recordabitur, quod quaedam sunt communes animi Concepti, Ones, & per se notae apud sapientes tantum , Adeo ut miraddum non sit si multum interrogent qui plus sapere dc si ac rant: sicque his rebus diutius immorentur , quas ut primum totius negotii fundamentum inculcatas esse noverunt; & tamen siue magna investigatione non intelligunt. Iraque permittam usi; aliquis claram distinctamque idean habeat entis summi, & perfectissimi ; quid inde promoves ut tertius 8 nempe istud infinitum ens existere dque ita corro, ut si eodem ad minimum certitudinis gradu Dei exissentia apua m
ex tentia, choc est, aliqua Perfectio) quam cogitare montem cui se et illis. Ibi totius rei cardo est, qui nunc cedit, victum se fatet tur oportet : mihi, quia cum fortiori ago, libet paululum veliti ri,ut cum vincendus sim, nonnihil tamen differam quod vita non possum. AC in primis, etsi modo aut horitate non agimus, sed ratior tantum; tamen ne ex libidine maximo ingenio videar , rerum etari, i plum potius S. Thomam audito : objicit sibi: intelle quid significet hoc nomen Desin statin i habetur quod Deus citi
72쪽
ti P si 1 M m O h i E CIT I S N E S. so est in intellectu tantum: unde ciuia intellecto hoc Domine O Deus statim sit in intelloctu, sequitur etiam quod sit in re . quoii argumentum in forma ita reddo et De Us eri quo majus agm- cari non potest, sed illud quo malus lignificari non pote ,1ncludit existentiam, ergo Deus ipso nomino , Vet ConcepLusu includit existentiam, ac proinde sisse eXistentia. Nec con potae esse potes .nunc,amabo vos, nunquid ipsum noc argumentum
est D. Cartesii e S Thomas Deum ita definit ; quo maJus
id quo majus significari non potest, in udar CXuLentIam : a O- qui eo majus aliouid significari potest , nempe id quo a etiam existentiam significatur includere. AE nunquia D. idem subsurnere videtur Z Deus est ens tum me perfectum, arqui enssumine perfectum existentiam incrudae, alioqui summe pes TC-ceum non esset Infert S. Thornasi, ergo Cum intellecco D o Cnomine Deus stati in in ipsb intellectu sit; sequitur etiam quocisit in re : hoc est , eo ipso quod in ipso conceptu essentiali entis quo majus significari non potest, involvatur existentia le-quitur illud ipsum ens esse Midem Oominus Carletius inferet . atqui, inquit, eueo quod non possim cogitare Deum nisi exsteutem, sequitur existentiam ab eo esse in parauellem, acproinde illam revera existere. Nunc vero S Thomas & sibi, & D. Carteno re pOH-dear. Dato, inquit , quod quilibet mi igat hoc nomine Deus Agnificari hoc quod clicitur, scilices istud quo majus cogi ari non pomis non tamen propter hocsequitur quod intesistat id quod Anicuatur Per Uomen, esse in rerum natura, sed in apprehensioue intece-ctus tantum. Nec potest argui quod si in re , niis daretur quod sis in re aliquid, quo ma us cogitari non potess, quod hon es datum a ponensibus Deum non es. Ex quo ego quoque breviter respondeo: etiamsi detur ens summe perfectum ipso nomine suo importare existentiam , tamen non sequitur ipsam mer illam existentiam in rerum natura actu quid esse , seu tantum Cum conceptu entis sinam i conceptum existentiae insepara biliter esse conjunctum. Ex quo non inferas , existentiam
Dei actu quid esse, nisi supponas illud ens summum actu eXiste-
73쪽
co P R I M ag O p I E C T I O N E s. Hre, tunc enim & omnes perfectiones,& hanc quoque realis ex istentiae actu includet. Ignoscite viri clarissimi, lassus suria ; l Uciam paululum. Com. plexum hoc, Leo exibiens utrum que ii cludit,& quidem e flentia iiter, nempe leonem & modum existentiae; si enim alterutrum demas, idem hoc complexum non erit. Nunc a Utem, nunquid ab aeterno Deus hoc compositum clare, distincteque cogno.vit de nunquid id ea hujus compositi, Ut compositum, utram. que ejus partem essentialiter involvit hoc est, nunquid exi stentia de essentia hujus compositi est, Leo exibiens. Et tamen distincta cognitio Dei, distincta, inquam, cognitio Dei ab aeter. no non necessario urget alterutram partem hujus compositi esse, nisi supponas ipsum compositum este: tunc enim essentiales suas perfectiones omnes, ac proinde etiam actualem existen. tiam involvet. Ita quoque etiamsi distincte cognoscam ens summum ; & licet ens summe perfectum in conceptu suo esssentiali existentiam includat , non tamen sequitur existentiuain modo a ct u quid esse, nisi supponas ens illud summum et se tunc enim ut Omnes sui perfectiones , ita etiam hanc existentiam actu includet. Atque ita ens illud summe perfectum existe, re aliunde probandum erit. De essentia animae, ejusque distinctione a corpore pauca dicam. Fateor enim magnum istud ingenium jam ita m e defatigavit , ut ulterius pene nihil possim . distinctionem animae a corpore si sit, Videtur probare ex eo quod distincte, & seorsim concipi possint. Vbi virum doctissimum cum Scoto committo : dicit ipse ad hoc quod unum ab alio distincte, & seorsim concipiatur, sussicere distinctionem quam vocat formalem, Sobectivam, quam mediam ponit inter realem,&rationis, atque ita
distinguit justitiam divinam , & ejus misericordiam: habes
enim, inquit, ante omnem operationem intellectus ratione formales diversias, ita ut jam tunc una non sit alia: & tamen nos
sequitur i, seorsim justitia antisericordia concipi potest, ergo
seorsim existere Sed omnino video me epistolae modUm ex
cessisse. Haec fiant quae de proposita re dicenda habui Uos Veroi
Clarissirru viri, dispicite quid melius esse judicetis. Si a me si
74쪽
tis, facile Dominum de Cartes amicitia obruemus, ne inposterum male me sit habiturus si paululum ei contradixerim. Si ab illo estis, manus do, victus sinn, idoue libentius ne iterum
Responso Auctoris ad Primas objectiones
Fortem sane adversarium mihi Concitastis, obusque ingenium , & doctrina multum mihi negotii facessere potuissennnisi pius, & perhumanus Theologus Dei cauta, ejusque etiam qualicunque patrono favere maluisset, quam illam serio impugnare. Sed quamvis ista in eo prievaricatio per honesta sit, non tamen aeque in me collusio esset laudanda: Ideoque hic: malo ejus in me juvan do artificium exponere , quam Velut adversario respondere. Imprimis praecipuam meam rationem ad existentiam Dei probandam paucis complexus est, ut tanto melius lectorum memoriae inhaereret, iisque breviter concessis quae satis clare demon strata esse judicavit, atque ita authoritate sua firmatis, in illud unum inquisivit a quo dissicultas praecipua dependet, nempe quidnam hic per nomen ideae intelligendum sit, Sc quam causam ista id ea requirat. Scripsi autem , ideam esse sm rem cogitatam, quatenus est objective in intellictu, Maae verba plane aliter quam a me dicuntur, fingit a se intelligi, ut occasionem det illa clarius explicandi. Esse, inquit, ob ective in intellectu, est ipsum actum integetectus per modum ob ecti terminare, quod tantum extrinseca denominatio es , O nihil rei , Sc. Vbi advertendum, illum respicere ad rem ipsam tanquam extra intellectum positam, ratione cujus est sane extrinseca denominatio quod sit objective in intellectu me autem loqui de idea quae nunquam est extra intellectum , & ratione, cujus esse ob ectivg non aliud significat, quam esse in intellectu eo modo quo objecta in illo esse solent Ira, exempli gratia, si quis quaerat quid Solli accidat ex eo quod sit objective in meo intellectu , optime respondetur nihil ei accidere nisi extrinsecam de nominationem, quod nempe Opera H. 3 tion erum
75쪽
tionem intellectus per modum obsecti terminet: si autem de idei Solis quaeratur quid sit,& respondeatur , illam esse rem Cogita tam , quatenus est objective in intellectu , nemo intelliget ut alii, esse ipsum solem, quatenus in eo extrinseca ista denominati best : neque ibi, obiecti esse in intellicita, significabir ejus opera.tionem per modum obsecti terminare, ted in intellectu eo ino.
do est e quo solent ejus obsecta, adeo ut idea solis sit sol ipse in m tellectu existens. non quidem formaliter, ut in coelo sed objecti vet, hoc est eo modo quo objecta in intelletu esse solent, qui sati effendi modus longe imperfectior est quam ille quo res extra intellectum existunt: sed non idcirco plane nihil est ut jam an te scripsi. Cumque doctissimus Theologus dicit esse aequi .cationem in illis verbis, Videtur me ejus quam mOX DOtavi mo nere voluisse , ne forte illam ignorarem. Ait enim primo redita existentem in intellectu per id eam non esse ens actu, hoc est non esse quid extra intellectum positum, quod verum est;deinde ait etiam eandem non esse fictum quid, sive ens rationis, sed reale aliquid, quod distincte concipitur quibus verbis omne ii quod assumpsi admittit: sed addit tamen, quia solum Concipi- ur,& non actu est, (hoc est, quia tantum idea est Sc non res eX-tra intellectum posita concipi quidem, at causari minime pol, se,hoc est causa non indigere ut extra intellectum existat, quo
fateor : sed sane indiget causia ut concipiatur, det de hac soli quaestio est. Ita si quis habeat in intellectu ideam aliculus mi chinae summo artificio excogitatae, merito protecto quaeri pote quaenam ejus ideae sit causa; neque satisfaciet liquis Iscat illa* extra intellectum nihil esse , nec proinde posse causari, sed rati tum concipi, nihil enim aliud hic quaeritur, quam quae sit caci
quare concipiatur; neque etiam satisfaciet qui dicet anteis ctum ipsum esse ejus causam , nempe ut suae operatio Da S, Oe m enim re non dubitatur, sed tantum de causa artificii onjec
quod mea est. Nam quod haec idea machinae tale artataci Objectivum contineat potius Quam aliud, hoc profecto bab; debet ab aliqua causa j estque idem respectu husus a rem indobjectivum,quod respeetu ideae Dei realitas objectiva. dem hujus artificii causa varia potest assignari, vel enim ci o
76쪽
alis aliqua talis machina prius visa, ad cujus similitudinem idea ista formata est, vel magna Mechanica scientia quae est in illo
intellectu , vel forte magna ingenii subtilitas , cujus ope etiam sine praevia scientia pCtuit illam invenire. NotandumqUlom ne artificium quod in idea illa est tantum objective necessario esse debere in ejus causa, qualiscunque tandem illa sit, vel formaliter, vel eminenter: Et idem etiam de realitate objecti Vacuae est in idea Dei esse putandum. In Quonam vero haec ita erit nisi in Deo realiter existente 8 Sed vidit optime haec omnia vir perspicaX, ideoque fatetur peti posse, cur haec idea hanc realitatem objectiVam potius Contineat quam illam, eique qu-stioni respondit primo de ideis omnibus idem esse quod scripse de
ea trianguli, nempe etsi forte triangulum nucibi gentium exi at, e tamen ejus determinatam quandam naturam sive e nitam , hive formam immutabilem , ct aeternam. Atque illam ait causam non postulare. Quod tamen non satisfacere satis vidit, Etsi enim natura trianguli sit immutabilis &aeterna, non tamen ideo minus
quaerere licet cur ejus idea sit in nobis e ideoque sum unxit, si
tamen mordicus ratiouem exigerem , ese imperfectisnem intest Ius nostri , Sc. Qua responsione non aliud videtur significare volu
iise, quam nihil verisimile hac de re posse responderi ab iis quia
me voluerint dissentire. Neque enim profecto magis probabile est causam cur id ea Dei sit in nobis e Te imperfectionem intellectus nostri, quam imperitiam artis mechanicae esse Causam cor machinam aliquam valde artificiosam potius quam aliam imperfeceiorem imaginemur; nam plane ex adverso , si quis habeat id cana machinae in qua omne excogitabile artificium contineatur, inde Optime infertur, ideam istam ab aliqua causa profluxisse, an qua Omne e XCogitabile artificium re ipsa existebat, etiamsi in ea sit tantum objective ; eademque ratione cum
habeamus in nobis ideam Dei, in qua omnis perfectio cogitabilis continetur, evidentissime inde concludi potes stam deam ab aliqua causa pendere, in qua Omnis illa perfectio et amis eo revera extire raro. Netque sanem uno maior
difficultas quam in altero appareret, si quemadmodum omnes non sunt periti mechanici, nec idcirco ideas machinarum valde
77쪽
e R E s P o N S Iartificiosarum habere possunt ita etiam non haberent omnes eamdem facultatem ideam Dei concipiendi; sed quia illa omniurimentibus eodem modo est indita, nec advertimus unquam no e bis aliunde quam a nobismet ipsis advenire, ad naturam nos tiintellectus pertinere iupponimus. Et Nuidem non male, se laliud quid omittimus quod praecipue est considerandum , &i Quo tota vis, & lux hujus argumenti dependet, nempe quod haec facultas ideam Dei in se habendi non posset esse in nostro
intellectu, si hic intellectus tantum esset ens finitum , Ut revera est, nullamque haberet sui causam quae ess et DeuS. Ideoque ut terius inquisivi,an ego postem existere si DeuS non CXiiteret,non tam ut diversam a praecedente rationem Asterrem, quam Ut ean dem ipsiam absolutius replicarem. Hic vero vir nimis ossiciosius in locum invidiosium me adducit, confert enim meUm argumentum cum alio quodam ex S. Tho ma, & Aristotele desumptum, ut ita veloti rationem eXigat, cui cum eandem quam illi viam essem ingressias, non tamen in omni bus eandem sim secutus: Sed permittat qUaeso de aliis me tacere, atque eorum tantum quae ipse scripsi reddere rationem. Primo itaque non desiumpsi meum argumentum ex eo quod viderem illsensibilibus esse ordinem, sive successionem quandam causarum cssicientium; tum quia Deum existere mUlto evidentius esse putavi quam ullas res sensibiles; tum etiam quia per istam causa, rum successionem non videbar alio pos e devenire, quam ad imperfectionem mei intellectus agnoscendam , quoa nempe non possim comprehendere quomodo infinitae tales causae sibi mutuo ab aeterno ita successerint,ut nulla fuerit Prima. Nam certe ex eo quod istud non possim comprehendere, non sequitur aliquam primam esse debere, ut neque ex eo qUOd non possim etiam com prehendere infinitas divisiones in quantitate finita, sequitur aliquam dari ultimam, ita ut ulterius diVidi non possit, sed tantum sequitur intellectum meum, qui est finitia S, non capere infinitum Itaque malui uti pro fundamento meT rationis existentia mei ipsius,quae a nulla causarum serie dependet, mihique tam nota est
ut nihil notius esse possit:& de me non tam quaesivi a qua causa o lim essem productus , quam a qua tempore praesenti conserueri
78쪽
ut ita me ab omni causarum successione liberarem. Dcino quaesivi quae sit causa mei, quatenus consito mente & corpore , ' - QPraeci Se tantum qUatenus sum res cogitans: quod puto nota porum ad rem pertinere: nam sic potui longe melius a praejudiciis me iiderare,ad naturae lumen attenderet, interrogare meipsum ac pro certo assirmare nihil in me, cujus nullo modo sim conscius,esse posset; quod plane aliud est quam si ex eo quod indeam mea patre genitum esse, patrem etiam ab avo esse considerarem: & quia in parentum parentes inquirendo non possem progredi in infinitum, ideo ad finem quaerendi faciendum statuerem aliquam esse Causam primam. Praeterea non tantum quaesivi quae sit causam et,qu tenus sum res cogitans,sed maxime etiam & praecipue quatenus in ter caeteras cogitationeS ideam entis summe perseeti in me esse animadverto, ex hoc enim uno tota vis demonstrationis meae de-
Pendet ; Primo, quia in illa id ea continetur, quid sit Deus, sal emquantum a me potest intelligi;&, juvia leges vene Logiciae nulla unquam re quaeri debet an sit, nisi prius qui ii intelligatur: Secundo quia illa ipsa est quae mihi dat occasionem examinandi
an sim a me, vel ab alio, & defectus meos agnoscendi: ac postremo illa est quae docet non modo aliquam esse mei causam, sed praeterea etiam in causa illa contineri omnes perfectiones, ac prO- - inde illam Deum esse. Denique non dixi impossibile esse ut ali- quid sit causa eis ciens sui ipsius: etsi enim aperte id verum sit,quando restringitur effcientis significatio ad illas causas, quae sunt effectibus tempore priores, vel quae ab ipsis sunt diveris, non tamen videtur in hac quaestione ita es Ne restringenda, tum quia nugatoria quaestio esset: quis enim nescit idem nec seipso prius, nec a seipso diversum eme posse 'tum etiam quia Iumen naturale non dictat ad rationem effcientis reo uiri, ut tempore prior sit suo effectu; nam contra,non proprie habet rationem causae, nisi quamdiu producit effectum , nec proinde illo est prior: dictat autem profecto sum ennaturae nullam rem exiliere, de qua non liceat petere cur existat, sive in ejus causam essicientem inquirere: aut si non habet, cur illa non indigeat,postulare; adeo ut si putarem nullam rem idem quodammodo esse posse erga seipsam quod est causa effciens erva Uectiam tantum abest ut inde concluderem aliquam esse causam I primam
79쪽
primam; quin e contra ejus ipsiuS quae Vocaretur prima, cau. samr ursus inquirerem, & ita nunqUam ad ullam omniumpti
mam devenirem. Sed plane admitto aliquid esse polae, in gubsit tanta, & tam inexhausta potentia, Ut nullius unquam op eouerit ut existeret neque etiam nunc egeat ut conservetur; at.
que adeo sit quodammodo sui causa, Deumque talem esse in.telligo. Nam quemadmodum etiamsi filissem ab aeterno, ac proinde nihil me prius extitisset, nihilominus quia Consideto temporis partes a se mutuo sejungi posse, atque ita ex eo quoi jam sim non sequi me mox futurum, nisi aliqua causa me qua
rursus esticiat singulis momentis, non duoitarem illam causala quae me conservat, e cientem appellare r 1ta etiamsi Deus nun.
quam non fuerit, quia tamen ille ipse est qui se revera conservat, videtur non nimis improprie dici posse ui causa. Ubi tamen est notandum, non incelligi conservationem quae fiat per positi uum ullum causte effetientis influxum, sed tantum quo a Dei essentia sit talis ut non Possiet non semper CXistere
Ex quibus facile respondebo ad distinistionem verbi, a fquam doctissimus Theologus monuit esse explicandam: Etienim ii qui non nisi ad propriam, Sc strictam efiicientis signibcationem attendentes cogitant impossibile esse, ut aliquid sit causa effciens sui ipsius, nullumque hic aliud causta genus eri cienti analogum loCUm habere animadvertunt, non soleastaliud intelligere cum dicunt aliquid as esse, quam quod nullasshabeat causana: si tamen iidem ipsi ad rem potius quam ad Ves ba velint atrendere, facile advertent negativam verbi a se inceptionem a sola intellectus humani imperfectione procedere nullumque in rebus habere fundam entum: quandam verba quam esse positivam, quae a rerum veritate petita est, & de qui sola meum argumene iam processit. Nam si, exempli gratia 'putet corpus aliquod a se esse: forte non aliud intelligit quipnullam causam habere: neque hoc ob positivam ullam ratiq nem assirmas, sed negative tantum, quia nullam ejus causis' agnoscit: Atqui hoc imperfectio quaedam in eo est, ut facit experietur postea , si Consideret partes temporis unas ab ali
non pendero, nec proinde ex eo quod illud corpus supponaxq
80쪽
ad hoc usque tem pus a se fuisse, id est, sine causia; hoc sum cere
ut etiam in posterum sit futurum, nisi aliqua potentia in eo ueipsum coutinus veluti re producens, tunc enim videns talem potentiam in id ea Corporis nullam reperiri, statim inde colliges
istud a se non esse jiumetque hoc verbum a se positive. Simila modo cum dicimus Deum a se esse, possumus quidem etiam in telligere istud negative, ita scilicet ut tantum sensus si nullam esse ejus causam, sed si prius de causa cur sit, sive cur esse perseveret inquisivim Us, attendentesque ad immensam, &in Commprehensibilem potentiam quae in ejus idea continetur, tam eXUperantem illam agnovimus ut plane sit causa cur ille esse perte, Verer, nec alia praeter ipsam esse possit, dicimus Deum a se est e, non ampli Us negative, sed quam maxime positive, Quamvis enim dicere non opus sit illum esse causam essicientem tui ipsi- Us , ne forte de verbis disputetur, quia tamen hoc quoa a se sit, sive quod ullam a se diversam habeat causam, non a nihil O, sed areali ejus potentiae immensi a te esse percipimus, nobis Omnino licet cogitare illum quodammodo idem praestare respectu sui ipsius, quod causa essiciens respectia sui effectus , a Cproinde esse a seipso positive: licetque etiam unicuique seipsum interrogare an eodem sensu sit a se ; cumque nullam in se invenit potentiam quae sussiciat ad ipsum vel per momentum temporiS Conservandum, merito coo cludit se esse ab alio; dc quidem ab alio qui sit a se, quia cum de tempore presenti, non de praeterito, vel futuro quaestio sit, non potest hic procedi in infinitum: quin imo etiam hic addam, quod tamen ante scripsi, nequidem ad secundam ullam causam deveniri, sed
omnino illam in qUa tantum potentiae est ut rem extra se positam Conservet, tanto magis stipsam sua propria potentia conserVare,atque adeo a se esse. Cum autem dicitur omnem limitationem esse a causa, rem
quidem veram puto intelligi, sed verbis minus propriis exprimi , dissicultatemque non solvi, nam proprie loquendo limitatio est tanti ire, negatio Ulterioris perfectionis, qUa negatio non est a causa, sed ipsa res limitata. Etsi autem Nerum sit rem Omnem limitatam esse a causa, per se tamen non patet, sed