장음표시 사용
81쪽
aliunde est probandum ; ut enim Optime respondet subtili,
Theologus,putari potest rem unam quamque hoc vel illo modo esse ii mitatam, quia hoc attinet ad Uus naturam ut est de natu ra trianguli quod non pluribus lineis constet quam tribus. pei se autem notum mihi videtur omne id quod est, vel este a cauisa, vel a se tanquam a cauSa; nam cum non modo existentiam
sed etiam existentiae negationem intelligamus, nihil possumu, fingere ita esse a se, ut nulla danda sit ratio cur potius existat quam non existat, hoc est ut illud a se non debeamus interpre
rari tanquam a causa, pro Prer exuperantiam potestatas, quam
in uno Deo esse posse facillime demonstratur. Ouod deinde mihi concedit,etiamsi sane dubitationem non admittat, tam parum tamen vulgo consideratur, re tanti est momenti ad omnem philosophiam e tenebri S eruendam, hi dum illud authoritate sita confirmat, me in instituto meo mul. tum juvet. Prudenter vero hic quaerit an clare, & distincte cognoscaninfinitum, etsi enim objectionem istam praevenire conatus sinitam sponte tamen unicuique obvia est, ut operae pretium sit ad illam fusius respondere. Itaque imprimis hic dicam infinituet qua infinitum est, nullo quidem modo comprehendi, sed nihil ominus tamen intelligi, quatenus scilicet clare,& distincte ill telligere aliquam rem talem esse , ut nulli plane in ea limite postant reperiri, est clare intelligere illam esse infinitam. st
quidem hic distinguo inter indefinitum, & infinitum , illud qV:
tantum proprie infinitum appello, in quo nulla ex parte limitti inveniuntur; quo sensu solus Deus est infinitus; illa autem is quibus sub aliqua tantum ratione finem non agnosco, ut es tensio si alii imaginarii , multitudo numerorum, divisibilitae partium, quantitatis, indefinita quidem appello , nos aurem insinua, quia non Omni ex parte fine carent. Praeter distinguo inter rationem formalem infiniti, sive infinitatemita rem quae est infinita; nam quantum ad infinitatem, etiam
si illam intelligamus esse quam maxime positivom , non L men Dasi negativo quodam modo intelligimus , ex hoc scilicet quod in re nullam lamitationem advertamus; ipsam vexe
82쪽
PRIMA s Orem quae est infinita positive quidem intelligimus, sed non adaequate, hoc est non totum id quod in ea intelligibile eis comprehendimus, sed quemadmodum in mare oculos con VerrenteS,, etsi non totum visu attingamus , nec immensana m s varii tatem metiamur, dicimur tamen illud videre: di qu2dem si emamnus respiciamus , ut quasi totum simul oculis complectamur, non videmus nisi confusei, ut etiam confuse imaginamur chili Ogonum, Cum omnia simul ejus latere complectimur; sed si
Cominus in aliquam maris partem obtutum defigamus, talis, visio esse potest valde clara re distincta; ut etiam imagina iochiliogoni, si tantum ad unum aut alterum ejus latus se raten dat. Simili ratione Deum ab humana mente capi non postecum omnibus Theologis concedo: & nequidem etiam distin- ste posse cognosci ab iis qui totum simul conantur animo complecti , dc tanquam e longi nouo respiciunt , quo sensu dixit S. Thomas loco citato Dei cognitionem sub quadam tantum confusione nobis inesse: Qui autem ad singulas ejus perfecti neS attendere. illasque non tam capere, quam ab ipsis capi, re intellectus sui vires omnes in iis contemplandis occuPare convnantur, illi profecto multo ampliorem facilioremque materiam clarae, & distinet e cognitiones in eo inveniunL, quam in ullis rebas creatis. Neque hoc ibi negavit S. ThomaS, Ut manifestum est ex eo quod articulo sequenti Deum existere demonstrabile eme assirmet. Ego autem ubicunque dixi Deum
clare & distincte posse cognosci, non nisi de hac finita, &ad
modulum ingenii nostri accommodata cognitione intelleXI. Neque etiam ad veritatem eorum quae asserui, aliter intelligere opus fuit, ut facile apparebit si advertatur duobus tantum iri locis me hoc dixisse et nempe ubi quaestio erat utrum in idea, quam formamus de Deo, aliquid reale, vel sola rei negato Contineatur, ut forte in id ea frigoris nihil aliud est quam negatio caloris ; qua de re nullum dubium esse potest : & ubi asserui existentiam ad rationem Entis summe perfecti non minus pcrtinere, quam tria latera ad rationem trianguli, quod etiam potest absque adaequata Dei Cognitione inrelligi. Confert hic rursus unum ex meiS argumentis cum alio ex
83쪽
S. Thoma, ut me velati cogat Ostendere qUae major vis inuli, quam in altero reperiatur: atque hoc Videor sine magna inhi dia facere posse, quia nec S. Thomas argumento illo usus et tanquam suo, nec idem concludit quod meum, nec denaque ut
la hic in re ab Angelico doctore dissera Li O. Q aeritur enim ab ipso,an Deum esse sit per se notum secundum nos , hoc est, an unicuique sit obvium: quod negat, de merito : Argumentum autem quod sibi objicit ita potest proponi. Intellecto ouid si enificet hoc nomen Deus, intelligitur id quo majus significati non potest; sed est majus esse in re,&intellectu, quam esse illintellectu tantum: ergo intellecto quid significet hoc nomen Deus,intelligitur Deum esse in re, & in intellectu . Ubi est mi nitiestum vitium in forma, concludi enim tantum debuisset, ergo intellecto quid significet hoc nomen Deus, intelligitulsignificari Deum esse in re , & in intellectu, atqui quod verbo si.
gnificatur, non ideo apparet esse Verum. Meum autem argumentum fuit tale. Quod clare & distincte intelligimus petii
nere ad alicujus rei veram & immutabilem naturam, si ve essen tiam, sive formam, id potest de ea re cum veritate affrmari; sed postquam satis accurate investigavimus quid sit Deus, clare &distincte intelligimus ad ejus veram & immutabilem naturam pertinere ut existat; Ergo tunc cum veritate possumus de Deo assirmare quod existae. Ubi saltem conclusio recte procedit. Sed neque etiam major podest negari, quia jam ante concessum est illud omne quod clare, aedistincte intelligimus, esse verum et sola minor restat, in qua fateor etfe dissicultatem non parvam: Primo quia sumus ram assueti in reliquis omnibus exi, stentiam ab essentia dinstinguere, ut non satis advertamus que pacto ad essentiam Dei,potius quam aliarum rerum pertineaῖ ac deinde quia non distinguentes ea quae ad veram, & immura bilem alicujus rei essentiam pertinent, ab iis quae non nisi peifigmentum intellectus illi tribuuntur, etiamsi satis advertam ui existentiam ad Dei essentiam pertinere, non tamen inde Con cludimus Deum existere , quia nescimus an ejus essentia sit immutabilis, & vera , an tantum a nobis effcha. Sed uxprima hujus dissicultatis pars tollatur, est distinguendum inicr
84쪽
existentiam possibilem , ta necesi Udm3 β' Tieon
rum quidem omnium quae clare & distincte 'S ' ceptu, sive idea, existentiam possibilem cos ii nnecessariam nisi in sola idea Dei. Qui enim talem quae est inter ideam Dei, & reliquas omne QSHN- attendent,non dubito quin sint percepturioriam si caeteras q'
dem res nunquam intelligamus nisi tam quainieX iste Les, non tamen inde sequi illas existere, sed tantummodo Porie extatere ;Quia non intelligimus necesse esste ut actualis eXIstesstra Cum
aliis ipsarum pro Drietatibus conjuncta sit . Ex hoc autem quod intelligamus existentiam actualem necesiario, re temper Cum reliquis Dei attributis esse conjunctam , sequi omnino Deum existere. Deinde ut altera pars dissicultatis tolla Lur, advertendum est illas ideas quae non continent veras & Imm UtabileS Daturas, sed tantum fictitias, & ab intellectu compositas, ab eodem intellectu non per abstractionem tantum , sed per claram redistinctam operationem dividi posse, adeo ut illa quae intellectus sic dividere non potest, procul dubio ab ipso non Lue in
Composita. Ut exempli causia, cum cogito equum alatum, Vel leonem actu existentem, vel triangulum quadrato inlcriptum, facile intelligo me etiam ex adverso posse cogitare equum non alatum, leonem non existentem, triangulum sine quadrato, tatalia; nec proinde illa veras & immutabiles naturas hanere.. Si Vero cogitoatiangulum, vel quadratum, (de leone aut equo ni cnon loquor, quia eorum naturae nobis non sun L plane perspicuae tunc Certe quaecunque in id ea trianguli contineri deprehendam, ut quod ejus tres anguli sint aequales duobus rectis, &c. de triangulo cum veritate assirmabo, & de quadrato quae-Cunque in idea quadrati reperiam; et si enim possim intelligere triangulum abstrahendo ab eo quod ejus tres anguli sint aequales duobus rectis, non possum tamen de eo id negare per claram & distinctam operationem, hoc est, recte intelligendo hoe quod dico. Praeterea, si considerem triangulum quadrato inseriptum, non ut ea quae pertinent ad solum triangulum quadrato tribuam, vel triangulo ea quae pertinent ad quadratum , sed ut ea tantum examinem quq ex utriusq; conjunctione exurgunt,
85쪽
non minus vera & immutabilis erit ejus natura, quam lolius qua drati , vel trianguli : atque ideo assirmare licebit quadratum non esse minus duplo trianguli illi inscripti,& simina, quae ad compo sitae hujus figurae naturam pertinent. Si vero consteterem in idei corporis summe perfecti contineri existentiam, la nempe majot perfectio est esse in re,& in intellectu, quam tantum esse in intelle ctu,non inde possum concludere corpus illud summe periecturi existere, sed tantummodo posse existere: satis enim animadverto ideam istam ab ipso met meo intelictu omnes corporeas pel fecit ones simul jungente fuisse constatam: existentiamque eX aliis cor poreis perfectionibus non exurgere, quia de illiSaeque poces ne cetri, atque assirmari: Quinimo eX eo quod ideam corporis exa minando nullam in eo vim esse percipio per quam seipsum pro
ducat,sive conservet, recte concludo existentiam necessariam, de
qua sola hic est quasio, non magiS ad naturam corporiS, quantumvis summe perfecti, pertinere, quam ad naturam monti S pertinet ut vallem non habeat; vel ad naturam trianguli ut angules habeat majores duobus rectis. Nunc autem si quaeramus non de corpore sed de re, qualiscunque tandem illa sit, quae habeat omnes eas perfectiones quae simul esse postunt,an existentia inter illas sit numeranda. Prima quidem fronte dubitabimus; quia cum mens nostra quae finita est non soleat illas nisi separatas considerare, non statim fortasse advertet quam necessario inter se conjunctae sint.
Atque si attente examinemus an enti stim me potenti competat iexistentia, & qualis, poterimus clare & distincte percipere primo . illi saltem competere possibilem existentiam, quemadmodum re, lliquis omnibus aliis rebus,quarum distincta idea in nobis est,eti, am iis quae per figmentum intellectus componUntur. Deinde quia cogitare non possumus ejus existentiam e sse possibilem, quin simul etiam ad immensam ejus potentiam attendentes aen Olcamui
illud propria sua vi posse existere, hinc concludemus ipsum reV ra existere atque ab aeterno extitisse: est enim lumine naturali notissimum id quod propria sua vi potest existere, semper existere
Atque ita intelligemus existentiam necessariam in idea entis sum me potenti S continere, non per figmentum intellectus, sed quia pertinet ad veram & immutabilem naturam talis entis, ut eXjst x
86쪽
nec non etiam facile percipiemus illud ens summe pote is Donposse non habere in se omnes alias perfectiones quae in id ea D ei continentur, adeo ut illae absque ullo figmento intellectus, & ex natura sua simul juncte sint, atque in Deo existant. Quae iane omnia manifesta sunt diligenter attendenti; nec differunt ab iis ouae jam ante scripseram, nisi tantum in modo explicationis, quem de industria mutavi , ut ingeniorum diversitati setvirem. Neque hic dissitebor hoc argumentum tale esse, ut qui non omnium quae ad ejus probationem faciunt recordabuntur, facile ilia
lud pro sophisimate sint habituri, & ideo me initio nonnihil dubi
lasse an illo uti deberem, ne forte iis qui ipsium noncaperent Occasionem darem de reliquis etiam dissidendi. Sed quia duae tantum sunt viae per quas possit probari Deum esse, Una Hempe per effectus , & altera per ipsam eius essentiam , sive naturam , prioremque in Meditatione tertia pro viribus explanaVI, non credid1
alteram esse posse a praetermittendam.
Quantum attinet ad distinctionem formalem quam doctissimus Theologus affert ex Scoto, breviter dico illam non dsfferrea modali, nec se extendere nisi ad entia incompleta, quae a completis accurate distinxi: & siuificere quidem ut unum ab alio distincte, &seorsim concipiatur per abstractionem intellectus rem inadaequale concipientis; non autem ita distincte ,& seorsim ut Unumquodque tanquam ens per se,&ab omni alio divertit mintelligamus , sed ad hoc omnino requiri distinctionem realem. Ita, exempli causa, inter motum,& figuram ejusdem corporis, distinctio est formalis possumque optime motum intelligere absque figura,& figuram absque motu, & utrum que abstrahendo a corpore : sed non possum tamen complete intelligere motum absque rein qua sit motus, nec figuram etiam absque re in qua sit figura: nec denique fingere motum esse in re, in qua figura esse non fossit, vel figuram in re motus incapaci: Nec eodem modo justitiam absque j usto,vel misericordiam absque misericorde intelligo : nec fineere licet illum eundem qui est jusitus, non posse esie misericordem. Atqui complete intelligo quid sit corpus , putando tantum illud esse extensum, figuratum, mobile,&c. deque illo ne- Sando ea omnia quae ad mentis naturam pertinent: & vice
87쪽
g SscvNDAE O 3IECTIONE S. versa intelligo mentem e e rem completam ; quae dubitat, qu=intelligit, quae vult &c.quamvis negem in ea qnicquam esse ei iis quae in Corporis idea continentur. Q uod Omnino fieri non possennisi inter mentem & corpus esset diuinctio realis.
Haec sunt viri clarissimi quae ad amici vestri perossiciosas in. generosissimasque animadversiones habui respondenda quibus si nondum ipsi satisfeci, rogo ut eorum quae Vel desiderantutvel errata sunt admoneat: quod si ab ipso Per Vos impetrem in magni beneficii partem bonam.
Vm authorem rerum omnium V.C. adversus
novos gigantes asserendum , illiusque demon. strandam existentiam adeo foeliciter aggresses fueris ut deinceps probi sperare queant nullussiesise futurum qui post tuarum meditationuna tetentam lectionem non fateatur esse numellaeternum, a quo singula pendeant, te monitum atque rogatuae voluimus ut quibusdam locis inferius notatis tanta luce affulgeas nil ut supersit in opere tuo quod non clare, si fieri potest, demonstretur. Cum autem a pluribus annis tuum animum ita Continuis meditationibus exercueris, ut que reliquis dubia pei obscuraque videntur certissima tibi sint, eaque forte claro mea tis intuitu,veluti prima, praecipuaque naturae lumina percipia iea solum hic advertemus quibus operae pretium est te clari ut llatiusque explicandis atque demonstrandis incumbere: quibui peractis vix est qui possit negare tuas rationes, quas ad majo rem Dei Gloriam , S omnium mortalium ingentem fructum inchoasti, vim habere demonstration Um. IMPRIMIS, memineris te non actu quidem, &revera, se tantUm animi fictione corporum omnium phantasmata prqviribus rejecisse, ut te solam rem cogitantem esse conclUderei
ne postea forte concludi posse credas te revera nil effe
88쪽
S E C v N D AE OBIE CT ION E s. Titer mentem, a UVCogitationeret, vel rem cogitantem quod circa
duas primas meditationes solum animadvertimus, in quIbus clare ostendis saltem te esse qui cogitas certum esse: se tantis oer hic subsistamus; hactenus agnoscis te esse rem cogi autem, sed quid sit res illa cogitans nescis: quid enim si fuerit corpus , quod variis motibus, & Occursibus illud faciat quod vocamus cogitationem e licet enim CXistimes te corpus omne repulisse, in eo decipi potui siti Quod teipsum minime rejeceris quisis corpus. Quomodo enim demonstras corpus non polle cogitare vel motus corporeos non esse ipsam cogitationem et sed dc totum tui corporis Sysiterna, quod rejecisse putas, Vel aliquae partes illius , puta cerebri, poliunt concurrere ad formandos illos motus quos appellamuS cogitationes. Sum, innuis, res cogitans; sed quis clS Num siS motus corporeus,auc COT- pus motum e S E c v N Do ex idea sunt mi entis , quam a te minime produci posse contendis, audes concludere necessitatem existentiae summi eritis, a quo solo possit esse illa idea, quae tuae menti Obversatur. At vero in nobis ipsis suffciens reperimus fundamentum, cui solum innixi praedictam ideam formare possumus, licet ens summum non exi ieret, aut illud existere nesciremus,& nequidem de eo existente cogitaremus : nunquid enim video me Cogitantum gradum aliquem habere perfectionis Igitur Sc aliquos praeter me habere similem gradum , unde fundamentum habeo cujusis bet numeri Cogitandi, atque adeo
gradum perfectionis alteri de alteri gradui superextruendi us que in infinitum - quemadmodum etiam si unicus gradus lucis aut caloris existeret , novos semper gradus in infinitum usque fingere,& addere possum. Cur simili ratione alicui gradui Entis , quem in me percipio, non possim addere quemlibet alium gradum ,& ex omnibus addi possibilibus ideam entis perfechitor mare: Ied Inquis, effectus nullum gradum perfectionis, seu realitatis potest habere, qui non princesserit in causas verum praeterquam quod videmus muscas , & alia animalia, vel etiam plantas produci a sole, pluvia, terra, in Quibus non est vica , quae nobilior est quolibet gradu mere corporeo, unde
89쪽
VS St cvNDAE OBIECTIO Nas. sit ut effectus aliquam. reali ratem hab cat a cama, qUae tam en non
sit in causa) illa id ea nil est aliud quam ens rationis, quod ment
tua coctitante non es h nobilius, Praeterea nisi doctos internu
tritus esses,sed solus in deserto quopiam tota vita degi sies, uli. de scis tibi illam ideam adfuturam e quam ex prae conceptis
animi meditationibras, libris, mutuis amicorum sermonibus Acc. non a sola tua m Cn te , aut a summo ente existente hausisti Itaque clarius probandum est istam ideam tibi adesse non pos se, si non existat summum ens a quod ubi praestiteri S , manus o mnes damus. Quod autem illa id ea veniat ab anticipatis notionibus, inde constare videtur, qd Od Canadenses, Hurones, Preliqui Sylvestres homines nullam prae se ferant hujuscemodii deam quam etiam efformare possis ex praevia rerum Corporalium inspectione, adeo ut nil idea tua praeter mundum hunc corporeum referat , qui perfectionem omnimodam a te cogitabilem complectatiar; ut nondum quidpiam concludas probter Ens corporeum Perfectissimum , nisi quidpiam aliud addas quod ad incorpore tam seu spirituale nos evehat; Vis addamus te angeli posse (quemadmodum dc entis perfectissimi formare ideam, sed illa id eta non essicietur in te ab angelo, quo tamelles imperfectior . Sed nec ideam habes Dei, quemadmoduae nec numeri infiniti, aut infinitae lineae: quam si possis habere, est tamen numerus illet impossibilis. Adde ideam illam unitatis, i& simplicitatis unita S perfectionis quae omnes alias complecti tur, fieri tantummodo ab operatione intellectus ratiocinantis, eo modo quo furar iani Lates universales , quae non sunt in re; sic tantum in intellectra, ur constat ex unitate generica, transcep dentali, &C. TERTIO, Cum nondum certus sis de illa Dei existenti ineque tamen te de talla re certum esse, vel clare, & distincte ali
quid te cognoscere Posse dicas, nisi prius certo & clare Deu et noveris existere. DEquitur te nondum clare & distincte scis: Quod sis res cogitans, cum ex re illa cognitio pendeat a cla Dei existentis cognitione, quam nondum probasti locis illii ubi concludis te clare nosse Quod sis. Adde atheum clare, rumdistincte cognoscere trianguli tres angulos aequales esse dii
90쪽
, S E e v N D m O a I E C T I O N E S . bus rectis; quamvis tantum absit ut supponat existentiam Dei, quam Plane negat, ex eo quod si existeret, inquit, estet lummum ens, summumque bonum, hoc est infinitum; at infinitum in omni genere perfectionem excludit quodlibet aliud, nempe quodlibet ens, & bonum,imo & quodlibet non ens,& malum, Cum tamen plura, entia, bona, non entia, tu mala sint; cui objectioni te satisfacere debere juaicamus, ne quid impiis superutouod obtendant. v A R T O , Deum negaS possie mentiri, aut decipere, cum
tamen non desint Scholastici qui illud assirment,ut Gabriel, A minensis, & alii, qui putant Deum absoluta potestate mentiri, hoc est contra suam mentem, & contra id quod decrevit, aliquid hominibus significare, ut cum absque conditione dixit
Ninivitis per Prophetam, adhuc quadraginta dies ct Ninive subvertetur: re cum alia multa dixit quae tamen minime contigerunt; quod verba illa menti suae, aut decreto suo respondere noluerit: Quod si Pharaonem induravit, & obccecavit, in Prophetas mendacii spiritum immisit, unde habeS nos ab eo decipi non posse Nunquid Deus se potest erga homines gerere, ut medicus circa aegros , dc pater Circa filiolos, quos uterque tam saepe decipiunt, idque sapienter, re cum utilitate e si enim Deus puram nobis ostenderer veritarem , Uis eam Ocul US, Uae mentis acies sustinere valeat Quanquam non est necessarium Deum fingere deceptorem, ut in iis quae te clare,& distincte nosse putas decipiaris, cum deceptionis istius causa in te possit esse, licet de ea nequidem cogites; o uid enim si tua natura sit ejuscemodi ut semper decipiatur, vel saltem sepe saepius e sed unde habes quod in iis qua clare de distincte putas recognoscere, Certum sit te neque decipi, neque polse decipi quoties enim Quempiam experti sumus deceptum fuisse in iis quae sole clarius se scire credebat A hoc igitur principium clare, & distincte cognitiones ita clare & distiniste debet explicari, ut nullus probae mentis possit unquam decipi in iis quae se clare, dedistincte scire crediderit, alioqui nullum adhuc certitudinis gradum penes homines , seu apud te possibilem cernimuS.