장음표시 사용
121쪽
Adolescentes & pueri pariter festiuis diebus,
sed in ciuitate loco amplo & cebebri, unde videri & exaudiri a pluribus queant, conuenire solent. quibusda aute sibilis ceu signo dato, conuocatur. conuocati illico concUrrunt,man Usq; consesiui. cerea me pugnis ineunt, mox pedibus promiscue ac magno impetu faciem, guttur, pectUs, ventrem, genitalia quatiunt: aut quacunque raratione pos Iunt, alios alij inter se de victoria concertantes prosternui, adeo ut saepe inde exanimati asportentur. Porro quicunque plures vincit, diutius in arena durat, fortissimeq; verbera tolerat, is prae caeteris laudatur, victorque celebris habetur. Hoc certaminis genus institutum est , ut assuescant adolescentes verbera ferre, ictusque quoscunque tolerare. Iustitiam strenue exercent in praedones : quibus comprehensis, calcanea primum frangere, dein in biduum aut triduum usq; , dum intumem scant, quiescere:post, fracta iam ac in tumefacta, rursus motare iubent. Non alio genere torquendi & flagitiosos, ad confitenda latrocinia, sociosq; scelerum indicandos, utuntur. Caeterlimsi in quaestionem vocatus, supplicio dignus fuerit repertus,suspeditur. Alio genere poen* sontes raro puniuntur, nisi quid immanius comiserint. Fuitarato capitali poena, imo homicidia rauro , nisi praedae gratia facta fuerint, puniuntur. Qui vero furem in furto deprehendit, & occidit, impune id facere potest ea tamen conditio
ne, si occisum in aulam Principis detulerit, re
122쪽
COMMENTARII. 36 rem ut acta est exposuerit. Cum brutis congredientes,ne illi quidem ultimo assiciuntur supplicio. Pauci ex praefectis habent authoritatem, ultimum lupplicium irrogadi. Ex subditis nemo aliquem torquere audet. Pleriq; malefacto tu Mo coWiam,seu ad alias prin cipales ciuitates ducutur, Hye mali autem tepore ut plurimu insontes animaduertunt: testiuo enim, bellicis negoti j simpediuntur. I
oo 6fectet.i Vum re' fuerit in unum rubluco demnatus, soluat Iudici altinos duos, Notario octo degas. Si vero partes redeut in gratia.
priusquam in locum duelli venerint,no minus Iudici &Notario soluant, ac si iudicium factum fuisset. Si venerint in locum duelli, quem OcoInick & Nedellaick duntaxat decernere possunt, ibiq; forte in gratiam redierint, soluant Iudici, ut iupra, Ocolni ko L.dengas, Nedellaico similiter L. dengas, dc duos altinos: S cribae quatuor at tinos, Scunam dengam. Si vero venerint ad duellum, dc alter victus fuerit, tum iudici reus quantu ab eo postulatur, soluat, Ocolnilio det pollinam & arma victi,Scribae L. dengas, Nedelsinitio pollina
123쪽
R R R v M MOSCO VITICARUM& quatuor alti nos. Si vero duellum committi t ar propter aliquod incendium, necem amici, rapinam vel turtum, itinc accusator si vicerit, ab
reo accipiat quod peti jt, Ocolnilio detur pollisa a & arma victi, Scribae In dengae, Nedellia thopollina, Vestono est autem Veston, qui ambas partes praescriptis conditionibus ad duellum comittit j quatuor alti nos : Sc quicquid victus reliqui habuerit, vendatur, iudicibusq; detur: corpore autem, iuxta delicti qualitatem puniatur. Interfectores domi noxu suoru, proditores castri, sacrilegi, plagiarij, ite qui res in alterius domu clanculum inserui, easdeq; furto sibi ablatas dicut, quos Pod metetchek vocant, praeterea qui incendio homines affigunt, quiq; manifesti maslefactores fuerint, ultimo supplicio afficiuntur. Qui primu turti co uictus fuerit,nisi forte sacrilegi j aut plagij acculetur,morte non est affici edus, sed publica poena emenda dus: hoc es baculis c dendus, oc poena pecuniaria a iudice mulctadus. Si iter u in furto deprehesus fuerit,& no habuerit unde accusatori aut iudici satisfaciat, mos te
plectatur.5i alioqui sur conuictus,no habeat, unde accusatori atisfacere posset, celas baculis, tradatur
Si quis furti accusetur, & honestus aliquis vir
iureiurando affirmet, illum antea quoq; furti co- uictu . aut furti causa cuipiam reconciliatu fuisse, neglecto & o milla iudicio, morte afficiatur: de bonis eius fiat, ut iupra.
124쪽
COMMENTARI s. TSi aliquis vilis conditionis, aut suspectar vitae,furti in limuletur, vocetur in quaestionem. Si vero furti conuinci non potest, datis fideiussoriabus, dimittatur ad ulteriorem inquisitionem. Pro scripto decreto,seu lata sententia. aestimatione unius rubii soluant ut Iudici nouem den-gae: Secretario, qui ligillum habet, at tinum vnue
Praefecti, qui non habent authoritatem, causa cognita, decernere ac sen tentiam ferre, hi altera partium in aliquot rubiis condemnent, dein decretum ad Iudices ordinarios mittant, quod sit ullum ac sequitati consonum illis videtur, tum
de singulis rubiis, singuli altini Iudici, Secretario vero I I II dengae soluantur.
Quicunque alterum furti, spolij, seu homici- dij accusare vult, Mosco iam proficiscitur, petitque ut talis in ius vocetur. Datur illi Nedel-Dicli, qui reo diem dicit, eundemq; Molcobia
perducit. Reus porro in iudicio colli tutus, plerunque crimen sibi obiectum negat. si actor testes producit, tum ambae partes interrogantur, an dictis stare velint. Ad id communiter respondent: Audiantur testes secudum iustitiam & cosuetudinem. Si contra reum attestantur, tu reus statim se opponit, & contra testimonia & personas excipit, dicens e Peto mihi decerni iuramentum, meq; iustitiae diuinae permitto, petoq; campum & duellum. Atque illis ita, tu, ta patriae cosuetudinem, duellum decernitur. Vterque quem uis alium, suo loco ad duellum H s con-
125쪽
RERUM MOS CIVITI CARVM eonstituere, armis item uterque in liruere se quibustibet potest, pix ide & arcu exceptis. Comuniter autem loricas oblongas,aliquando duplices, thorace, armillas, galea acea securim, & ferrum quoddam in manu,instar pugionis,in utraque tamen eaetremitate acutum,habent: quo altera manu ita expedite utuntur, ut in quolibet congressu no impediat, neq; manu cadat. eo autem in pedestri certamine plerunque utuntur. Certamen primum ineunt lancea,dein alijs v tuntur armis cum multis annis Moici cum externis aut Germanis,aut Polonis, aut Lithmanus certantes, plerunq; succubuissent. Nouissime autem cu Lithwanus quidam x x V I annos
natus, cum quodam Mosco, qui plusquam x x
duellis victor euaserat, congressus, occisus esset: Princep s indignatus, illum ut videreticontinuo accersiri iubet, quo viso, in terram expuit,&statuit, ne in posterum ulli externo duellum contra ivos decerneretur. Mosci plurimis ac diuersis armis se onerant verius,qUam armant, externi autem consilio magis quam armis tecti, congrediuntur. Cauent in primis me manus conserat. quod Moscos plurimum brachijs lacertisq; valere sciunt, sola industria ac agilitate illos tandem lassos vincere solent. Vtraque partium habet multos amicos atque fautores, certaminis
sui spectatores: sed prorsus inermes, exceptis suindibus,quibus interdum utuntur. Etenim si alteri horu videtur iniuria aliqua fieri, tum ad proinpulsandam eius iniuriam fautores ipsius accurrunt,
126쪽
COMMENTARII. 3 runt, mox etiam alterius: atque ita utfinque certamen spectantibus exoritur iucundum. agitur
enim res capillis, pugnis, fustibus, sudibusque
praeustis. Unius nobilis testimonium plus valet, quam multorum vilis conditionis hominum. Procuratores rarissime admittuntur, quisque causam suam exponit. Princeps, quanquam seuerit simus sit, nihilominns tamen omnis iustitia,& palam fere, venalis est. Audiui quenda consiliartu, qui iudicijs praeerat, fuisse deprehensum, quod ab utraque partium in quadam caula munera accepisset:& pro altero, qui plus dederat, iudicasset. quod factum, ad principem delatus, non negabat illum,pro quo iudicasset, hominem dicebat diuitem, honesto loco , atque ideo magis huic quam illi inopi & abiecto credendum. Taindem, quamuis Princeps sentetiam reuocasset, ridens tamen,illum impune dimisit. Fortasse tantae auaritiae ac improbitatis causa est ipsa egestas, qua suos cum sciat Princeps oppressos, ad illorum facinora atq improbitatem, quas impunitate proposita, conuiuet. Pauperibus non
patet aditus ad Principem, sed ad ipsos consiliarios tantum,& quidem dissicillimus. Ocolnich personam Praetoris, seu Iudicis a Principe constituti sustinet et alias supremus consiliarius, qui semper apud Principem versiatur, eo nomine vocatur. Nedellain, est commune quoddam eorum officium, qui homines in ius vocant , malefactores capiunt, ca
127쪽
RFRV M MOSCO VITIC A R V Meteribusq; coercent. atque hi Nobilium numero
Coloni sex dies in septimana domino suo laborant. septimus vero dies priuato labori conceditur. Habent aliquot priuatos, Sca dominis fiuis attributos agros,& prata ex quibus vivunt, reliqua omnia sunt dominorum Sunt praeterea miseri imae conditionis, quod illorum bona, nobilium ac militum praedae exposita sunt, a quibus etiam per ignominiam Christiani, aut nigri ho
Nobilis, quantumuis pauper fuerit, turpe sibi tamen ac ignominiosum esse putat, si manu laboraret. Hoc autem turpe non esse ducit, cortices, seu putamina fructuum,& praesertim melonum,aliij, ac caeparum, a nobis & famulis nostris abiecta, de terra leuare ac ceuorare. Caeterum sicuti cibo parce, sic potu, ubicunq; se occasio offert, immoderate utuntur. Omnes fere tardi ad iram, item superbi in paupertate: cuius grauem comitem habent, seruitutem. Vestes oblo-gas. pileos albos apicatos ex lana coacta, qua penulas barbaricas confectas videmus solidosque ex ossicina gellant. Vestibula sedium latis quideampla,& alta: fores vero habitationum humiles habent,ita vi ingressurus quispiam demittere se& inclinare cogatUr. Manuario qui vivunt labore, ec operam sua Vendunt, mercedem unius diei referent degam cum dimidia: artifex duas, neque hi strenue laborant, nisi bene veiberati. Audiui servitores ali
128쪽
C O M M ENTARII. Syquando conquellos, quod a d ominis non essent probe verberati. Credunt se suis dominis displicere: signumjue esse indignationis, si non ve
N singulis aedibus & habitationibus
habent imagines sanctoiu, pictas, aut fialas, loco honorificentiore. N cum alius alium accedit, ingressus habitaculum, contiiruo caput aperit, ac ubi imago sit, circumspicitequa visa, ter se crucis signo munit, caputq; inclinas inquit. Domine miterere. Dein salutat hospite, his verbis: Deus det ianitatem. Mox porrectis manibus, deosculatur te mutuo, capitaq; inclinant, dein continno alter alter u intuetur, uter nimiiu se magis inclinaret, demitteretque . atque ita ter quaterque alternatim caput inclinantes , honoremque mutuo exhibentes, quodammodo concertant. Post sedent, negotioque suo confecto, hospes recta in medium habitaculi procedit, facie ad imaginem conuerissa: rursusque ter signo se criacis munit, prioraque verba inclinato capite repetit. Pol remo data acceptaque prioribus verbis salute, abit. Si est ali cuius authoritatis vir, illutum hospes sequitur ad gradus usque: sin praestantior, longius comitatur, habita &obseruata cuiusque dignitate. Mirabiles obseruant caeremonias, nulli etenim te. ioris fortunae homini licet intra portam do
129쪽
RERUM MOSCovITI CARVMmus alicuius praestantioris equitare . Difficilis quoque pauperioribus ac ignotis aditus est, etiaad vulgares nobiles. qui vel hoc nomine rarius in publicum prodeunt, quo maiorem authoritatem luiq; obteruantiam retineant. Nullus etiam nobilis, qui paulo ditior est, ad quartam vel quintam domum pedes progreditur, nisi subsequatur equus. Hyemis came tepore, cum equis,
soleis carentibus, propter glaciem, absque periculo uti non postulata. aut quando aulam Principis . aut Diuorum templa forte ingrediuntur, tu equos dorni relinquere solent. Domini intra priuatos parietes semper sedet, raro aut nunquam inambulando quicquam tractant. Mirabantur plurimum, dum nos deambulantes in diuersorijs nostris, atque inter ambula dum negotia frequenter tractare viderent. Veredarios Princeps, ad omnes ditionis suae partes, diuersis in locis cum iusto equoru numero habet: vicum cursor Regius aliquo missus fuerit, equum sine mora in promptu habeat. Est: autem cursori liberum, ut quemcunque voluerit, eligat equum. Mihi ex Nomogardia magna
celeriter Mostodiam proficiscenti, Magister postarum,qui illorum lingua Iam schnichappellatur, aliouado triginta, nonnunquam quadraginta, quinquagintaue adduci mane primo curabat equos, cum ultra duodecim opus non habere.
unusquisque igitur nostrum , equum qui sibi
commodus videbatur, sumebat defessis dein il
lissum ad aliud in itinere diuersoriu , quod Ias
130쪽
COMMENTARII. coma appellant, peruenimus, continuo ephippio& freno retentis,permutauimu g. Licet cuilibet celerrimo uti equoru cursu: & si forte aliquis cocidat, aut durare non posset t. tu ex proxima quaque domo alium rapere, aut alioqui abs quouis obuia forte occurrente, Principis duntaxat cursore excepto, sumere impun quide licet. Equuporro in itinere viribus e chaustu, relictu ; Iam-schnich requirere, item alterum ei cui ereptus erat restituere, preciumq; ratione itineris habita,
persoluere sciet. plerunq; de X vel X X vversi,
numerantur lex dei gae. Eiusmodi porro veredarioru equis, servitor meus ex Nowogardia Mosco ia, interuallo scio merst, hoc est. CXX Ger, miliar. LXXII horis peruenit. quod quide eo magis mirandum est, cum equuli tam patui sint, talonge negligentius quam apud nos curentur, tantos tamen labores perferant.
Monetam argenteam quadruplicem habent: Mosco iticam, Nohogardesem, T eressem,& Pteleo ensem. Moscomiticus nummus norotunda, sed obloga de ovali quodammodo forma, Denga dictus, diuersas habet imagines. antiqua,in una rosae. posterior, hominis equo insidetis imaginem. in altera autem p rte utraq; scripturam habet. Illorum porro centum, unsi Hungaricalem aureum: Altinum sex densae, Gri a viginti, Pollinam centum, Rubium ducentae faciunt. Noui nunc utrinque characteribus signati cuduntur.& quadringenti valent Rubium