Rerum Moscouiticarum commentarij

131쪽

RERUM MOSCO VITICARUMTwerensis utrinque scripturam habet, & valore Molaowitico aequiparatUr. Nowogardensis in una parte Principis in solio sed enus,hominisque exadueiso sele inclinatis imaginemran altera scripturam habet, atque Mosco viticum valore in duplo superat. Griina porro Nodogardensis X IIII. Rublus autem ducentas vinginti duas dengas valet.Plesco wiensis, caput bouis coronatum, in altera vero scripturam habet. Habent piae tes ea cirpream monetam, qUar Polani Vocatur. horumi exaginta dein gam Mosco uiticam valent, Aureos non habent, nec cudunt ipsi, sed Hungaricalibus fere, interdum etiam Renanis utun tur: preciumque eorum saepe mutant, praesertim cum externus auro aliquid mercaturus sit, tum continuo precium eius minuunt. si vero aliquo profecturus,auro indigeat, eius tum rursus precium adgent. Rigenetibusque rubiis utuntur propter vicinitatem, quorum unus valet duos Mos comiticos . Moneta Mos comitica est ex puro & bono argento . ea quamuis nunc quoque adulteratur. Non audiui tamen, ob hoc facinus in quempia animaduersum esse omnes fere aurifabri Mos comice nummos cudunt et 8c quicunque affert massas argenteas puras, nummosque cupit, tum nummos & argentum appendunt, atque aequa

lance librant. Exiguum eth, & constitutum preci um, quod ultra aequale pondus soluendum est aurifabris , paruo alioqui laborem suum ven

132쪽

COMMENTARII. gidentibus. Scripserunt quidam, prouinciam hac rarissime abundare argento: Principem praeterea, ne id exportate tur,prohibere. Prouincia sane argentum nullum habet, nisi quod sui dictu est importatur: nec Princeps usqueadeo effecto prohibet, sed cauet verius . atque ideo permutationem rerum facere,& alia, ut pelles, quibus abundant, aut quid aliud eius in odi, pro alii s rebus dare, recipereq; suos iubet, quo argentum scaurum in prouincia retineat. Vix centum annis utuntur moneta argentea, pr sertim apud illos cula. Initio cum argentum in prouinciam inferebatur fundebantur portluculq obloge argenteae, sine imagine & scriptura, aestimatioe unius rubii: quarum nulla nunc apparet. Cudebatur etiam moneta in Galilet principatu . ea autem cuaequabili valore careret,euanuit. Porro ante monetam, proboscide & auriculis alpreolorum, aliorumque animalium, quorum pelles ad nos asseruntur,utebantur:ijsque vitae necessaria, ceu

pecunia, emebant.

Numerandi ratione ea utuntur , ut res quasecunque per Sorose, aut Demenosto, hoc est,

aut quadragesimo aut nonagesimo numero, que admodum nos centesimo, numerent, diuidatq;.

Numerantes itaque subinde repetui, multipliscatq-bis Sorogk,tet Sorogk, quater Sorogli. i.

quadraginta, aut bis, ter,quaterDewenosto,hoc

est nonaginta. Mille,getili lingua Tisitetae. ite decem millia, una dictione, Tma: viginti mil

133쪽

RER vM M OSCO VITI CAR v MQuisquis merces qualescunque Mosco hiam attulerit, eas continuo apud portitores,seu telonis prefectos, profiteri ac indicare cogitur: quas hi stata hora conspiciunt, aestim antq;. aestimatas Uero, nemo nec vendere nec emere audet, nisi prius fuerint Principi indicatae. Porro Princeps si quicquam emere voluerit, tum mercato ri in terim res tuas nec indicare,nec cuiquam licitari eas integrum est. quo fit, ut mercatores interdum diutius detineantur. Neq; etiam cuiuis mercatori,praeter Lithwanos, Polonos, aut illoru imperio subiectos, Mosco wiam venire liberum est. Nam Suetensibus, Ibiwoniensibus,&Germanis ex maritimis ciuitatibus, Nowogardiae duntaxat: Thurcis vero& Tartaris Chloppigrod oppido, quo nundinarum tempore diuersi homines ex remotissimis locis confluunt, mercatura exercere ac mercari concessum est. Quando vero Legati ac oratores Moseowiam proficiscuntur, tum omnes undecunque mercatores in illorum fidem ac protectionem suscepti, Moscowiam & libere,& sine portorijs ire pol sunt, ac etiam cosueuerunt. Maior pars mercium sunt massae argenteae, panni, teri cum, panni seri cel & aurei, uniones, gemmae, aurum filatum. interdit viles etia quas dam refluo tempore portant, ex quibus non parum lucri referunt. Sepe etiam accidit, ut rei alicuius desiderio omnes teneanture quam qui primus attulerit,plus iusto lucratur. Dein cu plures mercatores earundem rerum magnam copiam

134쪽

COMMENTARII. caaduexerint, tanta nonnunquam vilitas conse quitur, ut is qui res suas quamplurimo vendiderat, easdem rursus vi Iercente precio emat, magnoq; suo commodo in patriam reducat. Merces

vero quae inde in Germaniam portantur, sunt pelles,& ceta: in Lithwaniam & Thurciam, corium,pel Ies,& albi longi detes animalium, quae ipsi Mors appellant, quaeq; in mari septentrionali degunt, ex quibus manubria pugionum Thurci a fabre conficere solent . nos rates piscium

dentes esse putant,& nominant. In Tartariam vero sellae,frena, vestes, corium: arma autem &ferrum non nisi furtim, aut ex singulari Praefectorum permissione exportantur,ad alia loca intra Orientem & Septentrionem. Panneas tame& lineas vestes, cultellos, cures, acus, specula, marsupia, aut quid aliud eiusmodi ducunt.

Mercantur fallacissime ac dolosissime: nec pauscis verbis, ut quidam scripserunt. Quin dum precium afferunt,ac rem minoris dimidio precio in

fraudem venditoris licentur: mercatores nonnunquam non uno tantum aut altero mense suspensos ac incertos detinent, verum ad extremam desperationem quosdam perducere solet.Caeterum qui mores illorum tenet dololaq; verba, quibus prccium rei imminuunt,tempusq; extrahunt, non curat,aut dissimulat:is res suas sine aliquo dispendio vendit. Ciuis quida Cracouiensis, ducentos centenarios cupri aduexerat, quos Princeps emere voluit, & mercatorem tam diu detinuit, ut is tan-I et dem

135쪽

RERUM MOSCO VITIC ARvMdem fastidio affectus, rursus versus patriam cum prum reduceret. Porro cum aliquot miliaribue

ab urbe abesset, subordinati quidam illum sequuntur, eiusque bona, ac si portorium non soluisset, inhibent, interdicutq;. Mercator reuersus Moseowiam, apud consiliarios Principis de iniuria sibi illata coquetitur. illi audita caula, mox se ultro constituunt medios: ac negotium sese transacturos, si gratiam petat, pollicentur. Mercator callidus, qui sciebat Principi ignominiosulare, si eius o di merces ex ditione sua reducerentur, ac si non reperiretur quispiam qui tantas merces mercari & exoluere posset, non vlli gratiam petit, sed iustitiam sibi administrari postulat. Tandem cum viderent adeo obstinatum, ut qui abduci a proposito non possenneq; illorum dolo aut fraudi cedere vellet, cuprum Principis nomine emunteac persoluto iusto precio, hominem dimittunt. Externis singulas res carius vedunt: ita ut quae uno ducato alioqui emunt, ea quinq;, octo, decem,interdum viginti ducatis indicent. Quanquam ipsi vicissim, aliquando rem raram ab ehternis decem, aut quindecim florenis mercetur, quae vix unum aut alterum valet florenum.

Porro contrahendis rebus, si quid forte dixeris, aut imprudentius promiseris,eorum diligenter meminerunt, pr*standaq; urgent. ipsi vero, si quid vicissim promiserint,minime praestat. Ite, quamprimum iurare incipiunt, aut obtestari,

scias illico dolum subesse animo enim falledi ac

136쪽

COMMENTARII. decipiendi iurant. Rogaueram quendam consiliarum Principis, ut me in emendis certis pellibus,ne deciperer, iuuaret. qui ut facile opera mihi suam erat pollicitus, ita rursum diutius me suspensum tenuit. Volui t proprias mihi obtrudere pelles. ad haec alii ad illum concurrebat mercatores,praemia pollicentes, si eorum merces bono mihi venderet precio. Ea est enim mercatorum consuetudo,Vt in emptione ac venditione

medios se costituat, atq; viriq; partiu acceptis separati munerib , opera sua fidele polliceatur. Est ampla & murata domus non longe ab arce, Curia domino ru mercatorum dicta , in qua habitant mercatores, mercesq; suas reponunt:

ubi sane piper, crocus,serici j panni, & id genus

alite merces, longe minoris quam in Germania, Venduntur. Hoc autem tribuendum est rerum

permutationi. Nam dum Mosci pelles alioqui vili precio comparatas, plurimi aestimante externi vicissim, forte illorum exemplo, merces suas paruo quoq; emptas opponunt, cariusque indicant, quo sit, ut utrique quali permutationere; rum facta,res praesertim pro pellibus acceptas, mediocri precio,&sine lucro vendere possint. Pellisi magna est diuersitas. Zebellinoru enim nigredo,longitudo & densitas pilorum, maturitatem arguunt. Item si congruo tempore, quod in pellibus alijs pariter obseruatur, capiatur,precium augent. Citra V Mug&Dwinam prouinciam rarissime, circa Pecet oram vero tapius Scpraestantiores reperiuntur.

137쪽

RERUM M OS COVITICARUM Madauricae pelles ex diuersis partibus, ex Semera bonae, ex Heluetijs meliores, eg Shetia vero optimae afferuntur. Illic tamen maior est copia . Audiui aliquando Moseomiae repertas Te- bellinorum pelles fuisse,quarum aliae X X x, aliae vero XX aureis venditae sunt. At eiusmodi ego nullas potui videre. Hermelinorum pelliculae ex pluribus pariter locis in versst afferuntur,quibus tamen pletisque emptoribus imponitur. Habent signa quaedam circa caput & caudam, ex quibus agnoscuntur, an congruo tempore sint captae. Nam simul ubi hoc animal captum fuerit, excoriatur, pellisque in uertitur, ne attritis pilis deletior fiat. Si quod non suo tepore captum fuerit, pellisque ideo bono ac natiuo colore careat, tum ex capite(ut dictum est & cauda, certos pilos tanquam signa, ne incongruo tempore captum agnoscatur, euellunt,extraliutqu atque ita emptores decipiunt. singulae autem tribus fere, quatuorue dengis Venduntur:paulo ampliores carent ea albedine, quq alioqui pura in minoribus apparet.

Vulpinae,& praesertim nigrae, ex quibus plerunq; tegmina capitis facere solent,plurimi tandecem enim nonnunquam XV aureis venduntur. Aspreoloru pelliculae ex diuersis quoque partibus asseruntur, ampliores tamen ex Sibier pro uincia e nobiliores vero alijs quibuslibet, ex Schwuais,non longe a Caeta. Porro ex Permia, V viatha, Vstyug, &Tuoloclida, fasciculis sem- per X. numero colligatae afferuntur: quarum insin

138쪽

COMMENTARII. ε . singulis fasciculis duae sunt optimae. quas Litetschna appellant: tres aliquanto deteriores, quas Crasna vocant: quatuor, quas Pocrassia: una, Mea quidem vitii na, Molo it clina dicta, omnisi est vilissima. Harum singulae una, aut duabus den-gis emuntur. Ex his meliores & selectas, in Germania & alias prouincias, mercatores magno suo commodo portant.' Lyncium pelles, parui: luporum vero, ab eo tempore quo in Germania ac Moscomia inprecio esse coeperunt, plurimi fiunt. Luporum praeterea terga longe in minore, quam apud nos, sunt precio. Casioru pelles apud illos habentur in magno precio: omnesq; iuxta ex his, qUod nigro, eoque nativo sint colore, fimbrias vestium habent. Pellibus domesticorum catorum, mulieres umtuntur. Est quoddam animal , quod gentili lingua pesset et vocant: huius pelle, quod plurimum caloris adferre corpori solet, in itinere teu profectionibus utuntur. Vectigal, seu portorium omnium mercium, quae vel importantur, vel exportat Ur, in fiscu refertur.De qualibet re, istimatione unius rubii, peduntur septem dengae. extra ceram , de qua noctsolum iuxta aestimationem,sed pondus quoque, vectigal exigitur. De quolibet autem pondere, quod gentiliter P ud appellant, quatuor dengae

De mercatorii itineribus, quib' in importa disac exportaeis mercibus, ac per diuersas Mosco-

139쪽

RERUM MOSCO VITI CARVM Wiae regiones utuntur, infra in Chorographia Moscowi , copiose explicabo.Vsura communis est: quam licet magnum peccatum esse dicant, ab ea tame nemo fere abstinet. Est autem quodammodo intolerabilis, nimirum de quinque semper unum: hoc est, decentum viginti. Ecclesia mitius, ut dictum est, videntur agere, quae decem pro centum (vt Vocant accipiunt,

NUNC CHOROGRAPHIAM

principatus O Domini, Magni Ducis Mosco iaaggrediar , puncto in Mosco via principali ciuitate

tonsiitulo: ex qua progressus, circumiaceutes ais celebriores duntaxat principatus describam. Etenim tu tanta assitate, prouinciarum omnium nomina macile indagare non potui. siuare ciuitatum, fluminum, montium, quorundams locorum celerabrium nominibus contentus si Lector.

R B S Moscomia itaque, Rufisiae caput Sc metropolis,ipsaq; prouincia,&qui hanc praeterlabitur fluuius,unum idemq; nomen habent, vernaculaq; gentis lingua Mo wa appellantur . Quodnam autem caeteris nomen praebuerit,incertum. Verisimile tamen est, ea a fluuio nomen accepisse . Nam etsi urbs ipsa olim caput

140쪽

COMMENTARII. cygentis non fuerit, Moscorum tamen nomen Veteribus non ignotum fuisse constat. Porro Mo qwa fluuius in Twerenti prouincia, LXX fere

supra Mosaisho mersit (est autem merst, Italicusere miliare haud procul a loco qui OIel clino dicitur, fontes suos habet. indeq; emeso L X X X Xwerst spacto .ad Moscomiam ciuitatem decurrit receptisq; in te aliquot fluuijs, Orientem versus, Occam fluuium illabitur. Caeterum sex supra Molaisho miliaribus, primum nauigabilis esse incipit: quo loco materia ad fabricadas domos, aliosq; vius ratibus imposita, Moscodia

defertur. Infra autem ciuitatem merces aliaq; quae ab externis hominibus importantur, nauibus aduehuntur. Tarda autem in fluuio, atq; difficilis, propter gyros, seu meandros, quibus multis incuruatur, nauigatio est. presertim in te Mosscowiam & Columnam ciuitatem, tribus ab

eius os ijs passuu millibus in littore stam: ubi

C C L X X werst spacio, flexionibus multis lon gisq; nauigantium cursum impedit atq; remoratur. Fluvius non admodum piscosus, ut qui praeter viles & vulgares, nullos pisces habeat. Mol-cowia quoq; prouincia,nec lata nimis, nec sertilis est: cuius faecunditati, ager ubique arenosus, qui mediocri sicci tatis aut humiditatis excessu segetes enecat, plurimum obest. Accedit ad haec, immoderata alperaq; nimis aeris intemperies, qua hyemis rigore solis calorem superante, sata quandoque ad maturitatem non perueniunt. Etenim tam intensa ibi nonnunquam sunt