장음표시 사용
131쪽
m Re ondetur,oe lic*t extenuo quantitatis est Gre ratio successionis motus necesse est tamen d C et
ratio tante aut tantae volocitatis Y
virtutem motivam nam ut ait Piri, em usi resistentie & eg parte virtutis attenditur de haec elicie da est regulas; unicuique virtari moritat naturali correspondet certa vel Cua ' tar si potest crescere ex rasistentia medii: qua sedlata mou bitur in vacuo ea velocitate,quae correm Ider ita tuti. Obidque velocius descendui iti quod graiatas ei 'IQ,ipd si arguas solutionem hane verte pia Regula ve- tra Aristo.tex. o. via eam exp ene repro Darmi Clocitatismo si maior virtus motiva velocius mouet Siaa est quia faciliusvincit resistentiam medis, ct Iaco Vnulla fuerit retsistentia me dij,nihil cause testat,Cur maior virtus vclocius moueat. Respono tiar cum
iniectione. t quod thoe intelligit Arist. adm
cadem suppositione v n Ila sit relistotitia aciet repugntia eae parte mobilis: quam ipse non admitteretris Post rem tam argumentum quod alicuius sit est. Alteratio incipit in instanti per Itimum non esid itaque mic no est calor in passo,& immediates post hoc eritavi lib. i. qupestri .disputabamusrurgo eadet m ratione potest esse motusIocalis instantaneas noc modo, ut in hoc instati mobile sit in hoc loco ,& immediate post hoc sit in alio distanti S. Trio is l. d.; .cI. 2 -am , 1e s resondet negando consequentiam:ait enim T. quaa motus est inter terminum priuatiuum & potettiuum,m-hil repugnat ut in instaminat. v d est diceret, Diari retprenat id auod modo non est calidum :1in medim Post hoc sit calidam:sicuti eco uerso in generatione subest d, ne fit in i sistanti per primum esse , id qaod imme- rei coro oratis inter duo positiva extrema, ad rio potet contingere: no enim subierium potest mouet X a calido vi unam ad calidiam ut triaraat augeri a pedalitate adbioedalitatem lito modo tu bito r& eadem rationet V Cmoueri localiter ab uno in aliam locum. Hinc Lequitur Quod nec corpus gloriosam ut illic ait. S. 1 EI. poetica in tanti moueri: quan uisci medium non resistat. sed mouebitur in temporet breuit simo: atque adeo seream perceptibili secundum virtutem dotis agilitatis. Hoc tilmen theologis rellinquatur
prorsus res sunt,ut signifieatur per nos tres torminos diuersis connotationi st& sic Ium esset differentia ioconnotationibus retamnorum quod est at Luda: nam tempus,ut ait. S. hom-2.sentera. d. r. q. I . articul. s. estens naturaIs,imo est quodammodo causa corruptioni urerum,ut ait hic Philosophus terit. I II.& teX. Ieti Se
quitur. r. quod ista praedicatio esset concedenda , caela est tempus etquod stultum ait esse Aristo. tegi, 'g.& per consequenside effet annus & dies ct hora. item motus
Tex.cj Est tempus numerus motus, dcc.
teporis recte fuerit a Philosopho constituta.
Terenus nihil est et ergo diffinitio sup-
ponit halsum. Probatur antececiens. A ut
e P ae dii temptas est res altera distinctaqtae a mo
tu, aute adem res v x est motus, sola ratione at tinera.non orimum quia UL Qicitur ex di nitione, te pus non est nisii prias&. Post*Ti a ipsius motus:haecaute la1hil aliud sunt qua par ei *or vionis motus: durat1o v ro non ita disti iguitur axe,ut sint daceres: ergo. Si ve-xb tis distingusteiar ve ea retrisi ut lib. 3 q. arbitra
qualitas cotinua,ut ait Aristotet. in Psaeeticamentis. ca. de quantitatem umerus vero est quantita S discreta: ergo tempus non est numerus. Quod tu responci eas tem-Pus esse numerum ex opere intellectas distinguentis inter prius & posterius tanquam inter do,ut videtur Aristotel. sentire tex I 3 I. tunc sequitur quod tempus sitens rationis ,conseo uens tame est salsum. Nam secluso quocunque intellectu numerante si caelum moueretur, et1et lcmpus,etuo durarent,&per conseciuens mensura Tentur res omnes corruptibiles
GTertio principaliter arguitar. Si te pus est numerus motus secandum prius & posterius: aut intelligitur det numero solius motus caelestis: aut de numero prioris de posterioris istorum inferiorum. Secunda pars videtur esse contra Aristotel text. 13 3 .ubi ait omnet S motu Sme furari unico tempore quod est in caelo. Sed quod prima pars sit etiamsalsa arguitar sic. Illud est teptas per quod metim ut durationem aliquam aut actionem nostram: sed quocunque motu locali uniformi metimur actiones nostras quantum durauerant, Ut patet in bor Iogij s& in motibus halen e vclaquae quibus horas cognoscimus ergo quicunque talis motus,a salte Prius in posterius illius,est tempus. Quarto denique & postremo principalitcr argu tur Tempus est, nunc, unum& idem fluens per totam successionem motus(quae expressa est Xentcntra Pntiosephi text. I os, nunc autem idem est quod indivisibiles instans,numerus vero constat ex pluribus partibus: ergo contradictio est dicere qnod tempus sit numerus ' Et confirmatur argumentum. Temporis nihiI est, nisi sotu in Ei uisibile nunc:quod quidem non est pars temporis,ut Philosophas ipse docet te Ri. 8 p.ergo rictquam tempus est: & per consequens non est diffinibile. 'I et contrarium ad partem affirmativam quaestionis eri aetthoritas Aristotelis text.presenti. t o 1 ubi ponit diffinitionem temporis,
Temous c ait Augustin. II. con
fessicapitul. t . quis facile breuiterque explicauerIt-Vnde si nemo ex me(inquit querat,scio: la querenti et plicare velim . etscio.Bene id profecto ac sapientiar ictum est. Nihil enim familiarius ac notius, qctam quos tempus est: nillil tamen, quam quid sit, explicatu dii Icxlius. Arist.nanquet et metia.tex. I duplici decatasa arm- cultatem ait reram cIgnoscendarum contangere. empe aut ex defecta potentiae nostrae vi sole ma 1me per se visibile egre nos cetrni mustam ex parte reriam 2Pλarum quae, cum sint minime emitatis,c gNatu,an miciles: qua rationet secundas intentioneS, atqui acieto resistas successivas,ut motam &tempus cum m nrteirum
sit eas esse,vix quo ad quidditate intelligere Podia IIa . ' Hinc non solum inter antiquos , quGS oristo aes commemorat.sed inter iuniores variet det tempore Ver
132쪽
doque inti . arquet adeo omnets sere semper concorporadium
PA.s essem coelo: eo motu regularissimo ac certi moso,is tempora distinguuntur:nempe diis re noctes,men reique & anni. Ude inter alios usus ad quos luminaria era coel1 creara sirint,i S unus est, ut sint nobis veluta norologium ac mensura vitae nostrae , omniumque corporalium mutationum quae sunt in orbe Et ideo Gest. Ut IT. det ciuita Dei. c. t s adnotauit Augustin.)nant. Linquit luminaria in nranamento coeli,&diuitat. Clem at Noctem,& sint insigna ct tempora & dios Sarenos. i 1 res ergo Aristotes.recitat antiquorum opinio-MeS det tempore, ut super teXV 2 3. adnotauimus. Alii enim putabant tempus esse motum coeli: alij spheram ipsam celestem: alij motum queneunque particularem QV arta vero opinio Aristote fuit q uod tempus non Est motus, sed aliquod accidens motus: vi text. y . affirmat: videlicet numerus & mensura prioris & posterio-Tis in motia,ut text. I O 1 .concludit. Ex qua diffinitione duae aliae pullulant opiniones inter Nominales atouet Reales. Nominales enim dicunt quod tempus non estres distincta a motu coeli rimo cum nec motum distinguant a re mobili,tempus inquiunt esseipsum primum mobile . Reales vero,contra, censent tempus esse accidens quoddam realiter distinctum a motu coeli, veluti aloedo distinguitur ab albo. In tetr has nos opinione S, ut in praedicamentis de sex ultimis,&Iibr. 3 huius de motu diximus, intendimus medium ponere. Distinguimus autem articulos duos. In primo Quinque conclusionibus exponim as diffinitionem temporis:&in altero diuoluimus dubia tria inde emergentia. 'r eadem res,tamentarinaliter nunquam de lairm vi. m. det quantitate copiose morauimus. In temo Ista conecdunt non solum et, eade res sint
ta dies est messis miri is est annus, propter diuersas
connota ronis, sicut si ens est dormiens. Haec a temnec philosophus pro sto, nec de vulgo quispiam audi
artis equitur tua P tanta est hora quantas e t et12S, ct dies quantus minus et & quod dicis baberet
I r. mentes caes C et annus: & sic qui iei Inaret unam talem retrunaret unum annum. I tm concedunt quod inuans pCesens fuit praeteritu me inro quod tetmpus ouodiata Pretei itum erit futurum,& quod erit ruturum tu id PT teri iam Item codem tetmpore pertransirent idem spariam mobile tardum et & mobile velox et nam in hoc
dium quod tormica transit in mense. Item Letouitur in
QUI Est in peccato tempore unius holere poste penit
fluatur,maneret in peccato tempore totius vii ,& tamepostea magnaretademiam. Aliaque id genus ridica Ia Iequuntur plurima. Quod autem addit Gregorius non solum cce um,sed quodlibet corpuS este tempus, inferius peculiarrier impugnabitur. Sed miror interim altos qmve mi hanc opinionem Aristot.apolicare oui non solum contendit tempus non esita sphetram verum neque motu eius, sed aliquid ipsius motas. Et Graciora magis miror quod citat Augustin. in hanc sentent .
I et detoui. Do. Ca. I s.Vbi certet non modo non reuocauit in ciuolum tempus esset coelum aed nec voluit an ro
i 11. est aperte conspicere. X.Consus.coelum non
Prima igitur opinio est quam sen
tire videtur Occham. r. feni. q. I T. P tempus Cut corpus apium primi mobilis,Non altis sit nisi motus eius: at, cum motus secundum eum non distinguatura remo
bala, colligitur ut sit ipsum primum mobile.Et hanc opinionem plures Nominalium set quuntur. Gregorius vero Ariminensis. r. sen .d. r. q. I .e prcsscus ait B non soluprimu mobile,sed corpus qQodcunque continue & regulariter motum,est tempus. Aduersus hanc opinione
sit prima conclusio.Nullatenus formaliter Io quendo aut primum aut quodvis aliud corpus mobile est tempus Conclusio haec expresse est Aristotel. hic textu g. ubi ait quod dicere spherameasse tempus , stultius est, quam vi de eo impossibilia confideremus.' Primum autem argumentum quod illic insinuat est,s, res aliter Lant in sphera & aliter in tempore.In sphera enim sunt tanquam in loco sed in tempore sunt tangin mensura durationis. Locus aut no est durationis me sura. Quis enim dicat locum metum qui est mensura quantitati Sm eae, esse tempus quo metiuratur vita mea Itaque sic colligimus argumentu. Locus & lepus sunt mensura rerum diuersari na locus est mensura glitatis Permanetis,&tepus est mensura non motus: sed dura- ionis, ut expresse ait Phi Text. I I '. ergo locuS 'tenus distinguntur: sicut amphora, quae est mesura liquidorti: vina quae cist mensura continui. Sphera aut habet se ut locus re Vas continens corpora petrmanentia ergo nGCst tempus quo eorum duratio mensuratur Secundo Corpus quoci est subiectum motus est cie predicamento substantiae,tempus vero deprWdic metuco , quanti xZLii res aure diuersorum praetat amm Lorum, licet
S ccunda opinio est quod tempus opimo, et
est motus ipsius primi mobilis. Hanc opinionem Peaeter Arist. tex. y i. rectrat August. I i. conse L. c. et Et isti magis proprie Ioquuntur,quapr cedetes. Narem pus est per quod iudicamus q at irate motu si,ut permotum sons Uudicamus quot annis vivimus, qIot horis opera-
Contra hanc opinionem statuitur secunda eεdiu o 'st ' P*
Siue motus eadem res siri quae tempus, siue alia formaliter tamen loquendo motias non est tempus. Hanc conclusionem ex professo probat Philo.tex.s s.&.ci s duab us rationibus. Prima Motus no est nisi in suo subiecto quod mouetur unde tot fiant morus quot sunt rcis quae mouenturo tempus vero no seiu est in coelo ut accidens an suo subiecto, verum est in omnibus mobilibus icq ua eoru mensura, ex quo c5cludit. Phil text. 13 3 P csi sint diuerte species motas diuersique morus numetro,est tame unicuoim tempus. Seclida ratio est. Motus est ei aevel tardas, tempus vero minime. ergo stant diuersa. T Item text 8'. e Xpresi e Cocliadir rempus neque motus Cktneq; reperitur tinet motia. Er rex. I o I .air o, tempus est numerus ct mensura mota, Duqua in dixisset intepus est numerus teporis.Ite, ut Pata. Venet super tes s refert ex Avicena, alie sunt di retiae te oo iseputa annus, mensis ct dies aliae vera species motus,piata altet Tatio, augmentario,&c. Item quia ut Philosophus hietet t. I s i DIra ostendit , possent esse plures diuersiquet morias iam II rem potet, neutiquam tamen esse pos-Lantplura tempora simul. At de Aristor dubitam ei tenet Euri Postquam tam multis verbis loquitur de repore Set
133쪽
motu,tanquam de rebus ratione diuertis. iam tum nos cognoscere tempore & tempus mo, me citato probat motum non effet tempus. Setqenim tuc quod circularis motus diurnuSquod falsum esse probatur N am si(per impostibi criculus ille integer unica hora peragere cur,exste q
adem motus (quippe quo idem spatium pertram et
Quanuisesset velocior: & tamen non esset idem tem pasnisi quis diceret quod dies fietret hora ideoqIC - H cadit. Nemo mihi dicat coelestium corporum motus ellet re ora Quomodo ergo ait Gregorius Arramelet re Avetust . dixit Iet coelum esse tempus In summa. Octa. Ium dicit actionem & ordinem mobilis ad ter D eenim acquisitio quantitatis aut qualitatis aut upi temPus autem est mora illa qua motus fit. ut con Lu1 Ont quarta euidentius patebit.
opinio, 3, Tertia opinio est Pauli Vene. ac
serme Realium: quam veluti opinionem S.Thom detendit Caoreol. et .sen. d. r. q. 2. videlicet, quod tempus est quoddam accidens realiter distinctum a mota Primi mobilis tanquam res a re, quod subiective inest
motui ipsi, seu potius primo mobili mediantet moturna accidentia omnia sunt in substantia: quod quaedem est quaedam quantitas successiua , id est, cuius partes non possunt ei Iesimal, continuantur vero per instantia incla uisibilia: atque adeo nihil potest esse praesens temporis: nisi solum instans indiuisibile:&per conseques per hoc
dicitar hora esse nunc,aut dies, aut mens IS, aut aDnuS: Quia est unum instans quo pars praeterita huI Lm ait et Porum continuatur cum futura GCotra quam opimonem statuerim ego tertiam conclusionem. Tempus noest aliquod accidens realiter distinctum amotu. Hanc conclusionem multis argumentis nituntur perluadere Occham &Gregorius: quae tamen mini ndem haec sunt, quae libro. 3. q. A. de motu afferebamia S, ct In
secedicamentis cap. de ad aliquid' . eiss Primo, Si tempus est res distincta a coe1o eiusque
tu,sequitur quod Deus potest coelum & motum eius seruare, illo accidente destructo(nullam enim videtur
repugnantiam inuoluere P Deus moueat cviluvi nunc mouetur suspendenuo concursum ne producatur Illud accidens)tunc autem in celo erit tempuS UL ITII do .ergo illud accidens est superfluunt. Minorem Est nonne stant. Nam bene vident latunc esset mcntara nostraruo perationum, sicuti est modo. Sed maiorem etIcunt 1nuoluere contradictionem. Sicut enim Deias Don potest
facere album sine aIbedine, ita nec potest facere ut aliquid moueatur iise accidere distincto quod est motus:
esse album in sua ratione formali includit albedinem: noueri autem solum includit motum mora tamen includie quod talis motus sit res distinem mobiIi, Led sola
G, mobile sit in cotinua acquisitione alterius S alterius quantitati aut qualitatis aut ubi .nt ideo D c Praeteriit Argumentiam Tiron repugnat celiam aur me moueri Io IIeter Oer hoc acqairam alium S alium lacum seclusa quacunque auare in sic certe nec motus nec tempus
sunt res distincte a mobili. Sicuti ad hoc q, Petrus sit patet satis est in habeat filiom, lectusa quacunque alia en-
go contradictionem esse rem moueri sinet motu; sed sine motu distincto , hoet tu habet probare. GPraeterea est peculiare argumentum ad Gersius res has successi uas, Si enim tempus aut motus esse V decidens distinctu, eg et quidem successivum, cuius nulla unquam pars est praesens nec fuit praesens: sed solum instans indivisibila e Aristotel. textu. 8 s.fatetur non esse partem temporis Hoc tamen profecto, quicquid dicant, est intellecto p ne impossibile. In linea enim intelligimus partes continuatas per punctum quia vere sunt Praesentes . In tem Pore autem aut motu quomodo intelligitur habuisses partes,si nunquam fuit praesens aliqua pars secudum is totam aut aliquid sui. Ratio haec. II. conlisissere per i tum adeo vexavit Augustinum, ut senaper se sateret ut ignorare quid sit tempus mempe quia , VT Capitulo. x ait, temporis n8hil unquam est: nisi in diuisibile, &ide, intelligere nequibat, quomodo habuissiet aut habiturin esset partes Et ideo intelligere no potare ubi esset paret praeterita aut futura. Atque adeo pro sto sola rationes
secedo intellexit distingui ab existentia illius quoamouetur. Ei Addit Gregorius quod sequeret ac rem aliquam nanqciam esse, nisi quando simul& fit&corrum pitur(qum Aristotel. s huius text. Ig. videtur haberet Pro inconuenienti nam in quocunque instanti est tempus vel motus,est in fieri & in corrumpi- Sed qai stiperiora argumeta deuorauerit,hoc corollarium facile iudicabit. Arguitur praeterea. Si tempus esset res distincta, potaset Deus idem tempas numero re producere,uam quaecunque entitatem praeterita potest Deus Aerato proci iacere. Quod tamen idem tempus numello quod praeteriis tum stat modo redeat, contradictionem implicat , eo
quod natura eius est fluere, fluxui aut e n ut repugnae non fluere,repugnat reuerti. Non enim est intelligibilet quod Deus hesternum die hodie re producat, sicut nec re producere potest praeteritam actionem. Potest enim Deas reproducere panem quem ego heri comedi: comestionem tamen illam numero certe non potest. Ita confir. si eundem hesternum diem Deus possiet nodie producere eadem ratione posset conseruare hodierna avtntiqua praeterirer, esto emiam1emper moueretur,&sic viverem quantum Mathusale,& in nu qua habet rem plures annos quam modo habeo Et eadem rati ne Disset eandem numero horam qua equus percurrit tria miliaria, retinere per mensem,qcto formica mouetur per tantundem spatium, S sic sormica moueret uetam velociter quam equus,postquam eodem temporet
idem spatium pertranfit. Quod si respondeant quod Deus potest reproducere & retinere idetaccidens quoa
est tempus, non tame idem tempus formaliter,idest, eaedem Harationem aut moram praeteritam,tunc sequitur
quoil non sufficit ail rationem temporis quod sit res distincta,nisi confideretur sub ratione praeteriti,aut Ocari. Hoc ergo quod ipsi attribuunt illi entitati, nos a tri
ordine ad partes priores & posteriores Satis. Ecm m, secundum aliam rationem qua aliter & aliter te haoectu Praeterito &futuro est tempus. GPraeterea exusdem rationis sunt in ratione mot us (quantum Ad reo Dircalaris ille coelestis & quicunque alius in istas inferiorabis
ergo nullum accidens nouu producitu ra coem motum,cuius simileno producatur motIous nora 1 Tiora. Mobilia aute limc inferioracio producis aliquo a
accidens quod Vst tempus nam suxa axim P Q . b, mus ex Aristod tempus non est Iabocviat, nasi in --
134쪽
cti MI, et 11 ad prius ct posterius quod ratione distinguitur Q a moro & ἀ mobili In summa. Postquam intelligere po-umus' motum & tempus sine rebus distin- non det Demus res illas multiplicare, nisi vel ad eui- Andum praedicationes illas, quas aduersas primam re1-cunda opinione inserebamus: vel propter aut boritates Aristotelis sed re verba Ari. sane intelliguntur , chPrSQicationesiliet optimet excusantur per solam distinctione rationis ct diffinitionis inter tempus re motu: ergo non opus est vidistinguantur tanquam resaret.
Est ergo quarta conclusio. Tem
pus distinguitur a motu, ratione formali re diffinitione ne inum. Conclusio haec mani reste sequitur ex secunda &tertia. amolim Si enim distinguitur a parte rei , ct non tanquam res are, fit vidistinguatur ratione formali. At ne commenta nostrum esse censeatur:videtur mihi profecto sententia esse expresso Aristote.textu 's .ubi ait quod tempus id qui detin quod est,motus est: esse aute id est ratio & quidditas alterum est &non est motas:&tex. 13 1. ait quod si non est possibilis intellectus qui numeret prius & posterius, non est completa ratio formalis temporis a parcet rei. Sequitur(licet esset hoc, quod aliquam do est existens tempus: ut si contingit motum esse) id est esse motus qui est idem realiter quod tempus. Non ergo dictinguit tempus a motu tanquam rem a re, sed quid ditari a ratione et Quantum autem ad S Tho. pertinet nulaus est locus quem ego viderim,De et hic,Neq;. I .p.q. I o. nec alibi unquam,v bi contrarium dixerit, quia nulli bladdit verbum aE verba Aristo. Videt omnes locos apud Capreo. et .senten.d. r.q. r. Quinimo lect hic. t T super
extum citatum. ''. ait P prius re posterius sunt idem subiecto cum motu, sed differunt ratione Et Iec. vItima super textu. I 3 I. idem sentit. Quod si aliquando dicat tempus esset accidens ipsius motus: S esse successivum esseque subiective in primo mobili & similia, custa nos concedimus: nam accidens, etiam realet, non dicit semper rem distinctam ed id quod accidit rei praetetr eius essentiam. Non enim negatur quin esset patrem sit accidens Petri,quanuis paternitas non fit res distincta. Et Scotus quamuis S relationes det motu distinguit a subiecto,nihilominus in. . distin. 8. q. r. expresse ait qae
Dria inthes xemPus nossest quantitas distinctaa motu: sed solummo i es id differt ab illo iuratione mentare. Et Duran li. r. dist et . q. . idem dicit tanquam demente philosephi. V Animaduertenda est ergo differentia inter tempus , mo tum. Quae in motu locali recto super planum exempli gratia oculatius patebit.Demus iuper planum tripedale uniformiter moueri lapidem. Illud aliter se habere mobilis respectu spatij, scilicet, quod prius est in parte Priori quam in media, ct in media quam in posteriori, est motus: quia est actu sentis in potentia, quod nodum Peruenit ad terminu. Ex hoc prius 'posteritas, conse- Cotinultac quitur aliud prius re posterius mora ct duratione et stremporis. hoc cst tempus. Et sic plane intelligitur verbum Phil sophi text. 33 s. quod ex cominuitate magnitia dinis sequitur continui ras motus:&ex cotinuitne motus, conetinuitas temporis. Ex hoc em P spatium imbet partes continuas sita & positione , motus quo mobile perransit illas, est continuus, & ex hoc quod motus est continuas,mortale quas mobilet facit in illis partibus,sunt coetinuet. GEst tameto hic praeterea adnotadum quod hoc Prius & posterius no habet rationem temporis, nisi qetatenus mensura est motuum ac durationum omnium retrum(hoc enim proprie sonat numeia te Pus res autem ut habetur. I o .metaph. ext et . mensa aret conposta mus.nisi per aliquam quantitatem: qua utimur tanquaindiuisibili, multiplicando illa(alias si mensura et de
uisibilis, habereti aliam mensuram sui) ut vinum metimur amphora triticum modio, stadium pede pannum vina Et hac ratione iii ad prius re posterius auod voca
muS tetmpus,partimur per ara NOS, annum per mentes
mensemque per dies, diem autem per horas: & hac hora utimur tanquam indivisibili : quae est Seut minima Pars numeri: nam minima pars simpliciter magnitudine non est dabilis, ut ait hic Philosophus textu ro S Et
cum tempus in reti vcritate sit continuum , habet vi sit Diametrus per operationem intellictus diuidentis illud in partes: tacui pannas continuus non est numerus, nisi quatenus petr intellete um diuidimus in dece verbi eraria vinaS' Et quia inter motus, ille qui natura sua est regulari simus, est subinde simplicissimus,&per consequens inter alios irregulares habetur sicut unitas adiudicandidde illis,& talis est motus primi mobilis: propterea illud prius & posterius in motu primi mobilis etst lepus omnium lcmporalsum: ut docer Philo. text. r33. Est enim considerandum quod quemadmodum si vina, aut amphora esset variabilis , nunc malor nunc minor, non esset mensura: ita motus si iauc esset tardior, nuc velocioue
non esseti mensura. Et ideo quia solus motias coeli suaptet natura est in uariabilis,ille est aliorum mensura. Quod si arguas, de ratione metra fure esse ut sit notissima (ut eodem tex io 8 .asierit Aristotel. quia per mensuram detbemus iudicare de re metarata motus autem primi mobilis est nobis ab seonditus: sicut ipsum primum mobilet respondetur P ille est motus notissimus per motum solis, qui mouetur quotidie motu primi mobilis: & ideo sol est signum temporis.
Per haec lucida habetur expositio Teporisdu
diffinitionis temporis: qua dicitur text. XoI. P tempus est numerus motus secundum prius S posterius. Est enim n umerus ille dierum aut horarum in quem diuidimus moram illam Sc durationem quam facit mobilecta tinuo motu . Non Crgo dicitur quod fit numerus Partia mobilis aut spatij, sed numerus motus. Nec rursus dicitiar niametrus partium motus diuiti ad diuisionem mobilis, sed dioisi secundum prius ' posterius: non quidem positione ut est in spatio(ad quod prius S posterius sequitur proprie ratio motus sed secundum prius & posterius mora & duratione in rationet praeteriti ' futuri.' Sed contra. Iam ponitur diffinitum in diffinitione: quia hoc prius S posterius non potest explicari, nisi Fer preteritum re futurum, quod est prius S posterius
INegatur quod fit petitio principij. Nam illud prius
Sposterius est ipsius motus, cetempus diffinitur tanquam passio ipsius motus. Sed quia prius A posterius est aequivocum nam potest intelligi aut sitia ae positionet, sicut in magnitudine, aut duratione & mora notapoissumus distinguere unum prius a posterius Ab alio,
nisi utamur terminis temporalibus: ut si dicas verbigratia heri &hodie, praetetritum &futurum &c. Hac ergo de causa subinfert AristoteLeodem text. ro S. quod cet- pus quatenus est numerus qui intellectu diuidatur in plura dicitur mialtum' naucur quatenus vetro est quaticas continua,dicitur Iongum aut breue. Nam illa sunc predicata quantitatis discrete haec vero con in eisi Ac deinde rex u. 1 odi subinfert quod tetmPias nori
135쪽
S u p er et uari u in playsic oria m
Namerus est numerus formatis quo numeramus, sed net meruA mqui & qc. rerialis numeratus. Vbi aliquidistinguant dapki earn ameram scilicet numerantem,qui est anima n ametras ct numeratum,qui est roes numerata. At vero clari meta haec non elicitur ex Aristotel necintellectum numerantem aut conceptam quo numerat appel1attat unqNam
' Est enim terminorum abusio, quia n UmeriaS, Curii species quantitatis discrete,non est nin aut TCSiphe, aut
aliquid quod de illis rmaliter praedicatur Nact CTum
ergo formalem, quo appellat numerum degenere q H-ritatis,ut abstrahitur operatione intellectu suo nis N illis rebus numeratis: qui obiective dist in anima:&net me Tus numeratus appellantur res ipse. Ait ergo quod tempus non est numerus quo numeramus ut dicit quantitatem discretam in communi,ut explicuimus reta PrCc ietamen. su Der eundem textum, sed est numerusnumeratus Puta prius ipsam Sc posterius motus, ut expontum et L.
vr si1 dicas decem vitias panni nillil aliud est et quam sit
Ad primu Quinta conclusio. Quod dictum
P in*jPa' est tempore , sentiendum est proportionabiliter de
instanter nempe quod sola ratione distinguit Ur a mobili. IIgitur ad primum principalet argumentiam Concedimus illam partem scilicet quod tempus nos; est anares numero distincta a motu: negamus tame inde sequi ouod Iolci differant penes connotationei t Irminor U. Medio enim modo incedimus inter Reatis Sc domitiales a quibus sorsan non tam re ouam modo loquesndi differimus. Illi enim quas illi vocant connotatiZIES terminorum nos dicimus esse rationes Se quid ditates distinctas in re ipsar ut expositu in est Et proptetrea it m plciter non conceditur nomen, tempus normaliter sipponat pro motu : sed (identice) pro re que est motus:
Iiec,motus,pro tempore sed pro re que est tempus. Ob idque negant ut iste predicationes, monile Cit morus, avi tempus: motus esit tempus,in se sosormali licet res quae est motus sit res quae est tempus. Et Eadem ratione negatur quod annus sit dies aut dies hora et ieci dies est mora illa & duratio quam Deit coelum ab oriente in ories circulo diurno: Schora est viget ima qDareta pars iI Iius,& meniis triginta circulationes. Atq; adeo pari ratione negantur omnes ille praedicasiones quas contra Primam de secundam opiniones obi j ciebamus. V Quod si dubitaueris nos cocedere in eceaturis quod in diuinis credimus, quod eadem res quae est motus est remnus: de tamen motus non est tempus sicuti eadem essentia quae est pater est tilius stamen pater non est filius: haec &alia vide in praedicamentis capit. de quantitate. quaesti. a. Sc libr. 3 .huius quaestion. I. ubi hianc modum loque di copiosissime explicamus. Qui si semel in scholis admitteretur,multe prosecto realitates ex una parte exe arentur,&ex altera loquutiones quae inepte sane sunt in Philogoohia corriderenturis
Atticia. T. In articulo secundo restant tria
Primo cloi precipua dubia, quae sunt apud Aristot .prim iam est cir-xdti ea materiam secundi argumenti principalis- Vtrum tempuS sit ens reale,aut rationis: quod est apud Aristo. tex, 1 3 et .vbi inquit , si1 non esset possibilis intellet eius, non esset possibile tempus. Et inde infert v si de facto non sit intellectus neq: est tempus & per consequets Videtur sentire P sit ens xdtionis. Ex alia parte videtur Psit ens vere rea te . Ndm lcmPus est vere accidens reale, eam sit vera causia rerum: & priui ' posterius In moti, est tempus,Imo circunfertur articulus Parisiantis: ubi habetur oe dicere tempus nora ei Se a Parte rei, est error G Hane dubitationem scitet sane dilait Sanct. Thom. hiel est. et s. Vbi considerandum est quod eum numerus non distinguatur realiter a rebus numeratis: vel saltam ab unitatibuά,quae sunt quantitates ipsariam rerum nameratarum sui capit. de qualitate, quaestion. r. censebamuso fit ut numerus quantum ad suam esse materialoe quod habet in rebus non dependeat ab intellectu:(salincretato nam ab intellectu diuino omnia dependentici fieri&conservari. Ratio vero ipsa numeri dicit respectum ad numerantem.Sicut, sensibile,dato quod de foemali significet qualitates reales, Ut colorem aut caloret&c. nihilominus dicit respectum adsensum: quia illes qualitates non diceretur sensibiles,ri is respectu sensus
Et ideo illa consequentia Aristotel. de possibili scilicet si non esset possibilis intellect us, non esset possibilis numerus bona est: quia si non esset possibilis aliquis intellectus numeras,nulle res denominarentur numerus:eo quod, numerare, dicit actum rationis realtem inpotentia)multiplicantis & colligentis unitates. Sicut si notac silet possibilis sensas nulla qualitas diceretur passibilis. Tam autem Inferuntur propositiones dein ei Te, consepusntia non valet in rebus permanentibus.
SNam dato quod nulla nuc esset potentia de facto serestiua nihilominus resesient sensibiles: quia,sensibile, solam dicit potentiam.
Et pariter numerus decem equorum aut hominum, vero ct formaliter esset nam erus, seclusa operatione ita
tellectus: quia satis est quod sit numerabilis. Sed tametaquia tempus nullas habet partes simul stempus enim nihil aliud est quam indiuiti bile nunc, ut dubio tertio et plicabimus nullo modo partes ille sunt presentes nise
per operationem animae actu conseruantis prius & posterius.Dici cur enim modo nunc dies Sabbati esse quia est unum nunc quod anima considerat tanquam continuatiuum praeterite durationis &future.Ex quo sequitur quod tempus sectata operatione intellectus nu- metrantis habet fundamentum in ret: puta motum: acta tamen, quantum ad formalem rationem temporis quae est esse numerum: non est actu nisi per operationem intellectus . Et haec est expressa sententia AristoteL Iococidat ,eoae m. tCXt. I 3 I. scilicet, quod sine intellecta non est lepus, sed tamen est illa res quae est existens te-Pus, quo ad materiale puta motus. Simile est in secundis intentionibus. Natura animalis vere est materialiter in quocunque indiuiciuo animali seclusa operatione intellectus et quia non distinguitur realiter ab illis et sed tamen tuod sit genus, hoc habet per operationem. intellectus abstrahentis illam a singularibus, ut habea crationem uniuersalis . Ita ergo res quae est tempus eae praeter operationem intellectus: sed quod sit numerus habet per operationem intellectus. U Et ex hocpatet solutio ad secundum principale. Qv d si rursus qui Percontetur an simpliciter concedendum sit , rempus esse in rebus etiam quocunque intellecta lectuso. Ret spondetur quod forte ita est conccidendum: sicut in praedicabili, questione secunda, de uniuersalib' diximus PDori obstante genera &species acta abstrahantur pec
petratu,netmintellectus,nihilominus, propter fianaamentum quod habent in re, concedimuci sectasia operati ue intellectus effet multa genera ct species herbarum atqueanimalium,&c-
136쪽
dubium. G CGODM e im loco citato. r. secto p pter ill ad argumeneum ait: quodcunque corpus regulariter motii Ciae temporum. E. Occbam itidetm ubi citatus est , licet id Do tam absolute affirmet, nihilominus ponit multas acceptiones temporis icilicet in primo modo accipitur Pro motu velocissimo qualis est mot primi mobilis et &Alio modo large pro motu quocuqiae horum inferiora. Et ratio istorum est, quia parant tumpus esse quicquid
nos accipimus Tanquam indacium re lignum temporis. Attametet,vt bona venia bonorum, alias, aut horsi di-ntrim . ici in prunis est expresset contra doctrinam Aristo t. qui textu. 3 3 3. ex professo multis verbis docuit unicum Esie tempus omnici motuum. Alias inqEit GUeretur P plara aequalia tepora Essent simul. Si enim deambulatio mea esset tempus,etsi Et proindet hora tertia:& sic si alius simul ambularet , esitant duae horaetor-rlat. Et ita postent esset mille horae fimul & mille dies
mattis si essent mille motusvniformes qui durarct per die ut super eunde leae tu e xplicaba in uS.EL PT tetrea nocest manifeste contra communem modum loquendi , resipientum,& vulgarium. Nam secundum istos quodlibet horologium esset tempus: S sic dicedum csset quod aliud numero tempus est Parisijs ct aliud Salmanticu, ct aliud Romae imo aliud effet tempus scholis, ct aliud an ecclesia maiori: quod profecto ridiculii esset dic u.' Respondemus ergo cum Aristote . loco citato quod
tempus solum est subiective in caelo: in alijs autem non nisi tanquam. mensura in mensurato Et ita expresse air. Sanch.Thom. I. p. q. IO arti. 6. Grande ad argumetum negatur illa maior, quod quocunqUe utimur tanquam signo iudicamus actiones nostras, sit LempuS Requiritur enim ad rationem temporis Psienumerus motus cessi a na tura,ita regularis, Ut per naturam non possit Vrrare. Na tempus est mensura naturalis rerum: S per essequens debet esset naturaliter inerrabile. Et talis oest Coius motus primi mobilis. M PUS aiatem inferioris, naturales quidem velociores sancio fine quam in principio
violenti vero,Ccontrari I. Irem Eata morus horum inferiorum nullas potest esse natural s ni ii retctus: motus atrEem rectus non pol naturaliter Perpetiuo duraret: lepus
aut debet esse suapte natura mensu ra perpetua ae indet Fatigabilis. N Vnde sequitur u licet nos arte instau emus aliquem motum regularissimum, ut sacimus in horologijs: quia trino habent ni motus Enatura illa regu
tuum non esitempus, sed signa temporis. Et ita pro acto sunt dicetnda horologia. Et haec est sentensia Arist.
rex. I I et scilicet, quod tempus cognoscimus motu sicut motum tetmpore. Si enim prius &posterius cuius cunque motus esset tempus , Don dixit et quod mota cognoscimus tetmpuS sed in uno tempore cognoscimus aliud tempus. Digit autem P mota tagnoscimus tem-Pus: quia motus qui fiunt apud nos tant tigna tempo-aeis. Ita enim horologium signat nobi rempus mo certet quod est in illo, sed quod est in casso. Vnius enam eiu dem*oenumero horae signum diait quotquoL in munctum horologia simia1 sonant.
Sed oriuntur hic parua quaedam
dabiola. Primum. Cur Potra ponitur tetmpias in momtia primi mobilis, quam in motu alterius orbis, praesertim talis: cum hic lat nobis omnium noti, simus. R C
spondetur qaod orbes proprij planetrarum Iant ab occidentet in oriens:Quae non fiant ita veloces. Nam luna
mouetur inmetiae sol manno, Sal:s aliis temporibus:
ut Astrologia docet. Nec cantha et isorm
illos dii inguuntur dies re noctes Sed orimeti - quotidie facit integrum circulum , secum ros oti nes orbes. Et ideo motos ille solis quo distin, ui dies &noctes est pecialiaris primi mobilis: Sid reo it Iic est lepus E Alteria dubi icst: virum si alias fieret ' - . Dab.
1mpossibile motus velocior DAm magis rogulare in aevniformim fieri non est possibilo in illo enditemnas Videtur enim ex una partet v I . Si tu idem te us est Dub
bili conueniret E alia parte videtur in illo tunc mo tu ellet tempus et quippe et ii et Ser brcuissima mettisi ea
' Item est dabiam sol ad utrunq; simul dicamus si orimum mobile nunc per impossibilo Ccs Laret: vi cet Tatia rum est in fine mundi, ct cessauit tres horas rem pore Iolae nihilominus edet tempus sidiam possemus a tion's nostras tunc metiri ae tamen ullus Esse Et unet motus 'ergo tempus non est mensura motas primi mobilis. Arctamentum est Augustini.xi .confessi. capit. ra. Et idem est argu nentum secundum opinionem eorum qui dicuntio creationet mundi tempore Praeetersit et maletriam iri forme antequam esset lux qua distingueres diem&noctem Et set enim tunc timpias sinet motu. ' Ad utrunqurespondetur Ptempus vi. 1 .p. q. V S. are. s.ctit S. Tli I. ino per se & necesssitate intrinseca est in motu primi mobilis:sed per accidens: quia accidit ei ut sit primus motus eorum qui sunt moroe. Et hoc profecto est mihil stimonium quod no est accidens distinctum et sed morare duratione iplius motus consideratur in qua neu m ensara. Et ideo si materia fuit creata informis prius tetm pore qua et Cet motus illius laetis nec me est ponore solait illic S I nom) aliquem successionem conciptionast affectionum in mentet, quae habereti ratione taporis. Id quod manifeste colligitor liic ex Phi texi 'd ubi dicit quod etiam permotum animae poliamus Cognosciret rempus. Et pariterin bello Iolciet per motum ipsius brIIi aut aliquem alium arti licialem, poterat cognosci quatum tot stetitat. Et tun cillet motus,licet in detrat pro orietem Pus, erat tamen sagnam temporis quoci fluxi Tet, si motus cicili non cesiaster. At vero post diem iudicij cerasante motu coeli cum omnibus motibus genetrationis realterationis alijsq: id genus physicis,proosus cessabit ratio temporis G Sed critra: quia rempus est propria pa
sio motus coeli:etrgo non pol e et tempus nitet in illo,ncet
pol ill di in tolligi quin habeat temp as . ' Responderer Quod habere prius repostetrius saccessione etsi passio
Cius, sicut cuiuscunq; motus. QJ autet sit prima me a acritaenit eiq diu sit primus motus. - Sod quid tet et ea- eretur alius aeque uniformis & aeque velox sicut ille Respondetur P illud no a possieti si ori nisi cretareturalius m udus. Et tuc illet et Tet aliud te pus numetro: quia ille motus non esset signa aut mensura huius naci: te illius,&ideo citant duo tepora eiusdinia attonis. V Alia Dab. dubitatio est,utram tum pus non solam, sit mensura motuum omnia inferioria, sed etia motus ipsas primi mobilis Uidetur enim g non sit mensura motus primi mobilis et quia per illud no certificamur de quatitaret illius
motus cia tam uniformis sit morias iri Varrone motuq(scilicet secudu prius A nostetrius: quod det cribit in spatio
Imaginario quam in ratione luporis: scilicet in ration prioris S posterioris in prqteritu & tatura. Sed in cri traria est etiam ratio,Quod cuillet leti motus successi a QS,Variabilis secundu prius ,& postetrius,non Vst cur Hs me a
137쪽
In alijs autem non nisi laquam mera sura in mensa ratis Sed est intellictendum quod est mentara, illius intrinseca,aliorum autem extrinseca .EXepli gratia. In ulna lignea signantur tres pedes, quae sant tres tertie.Illa pars tertia est intrinseca me usura illius ligRee vine extrinseca autem panni Sc aliorum quae illa tetrita mensuratur. Ita una hora est intrinseca metara illius moi 'coeli (na
vicies quater m ultiplicata merit ur totum circulu diurnum sed est extrinseca mensura vostrarum actionum. N Vnde ad argumentum in coPtrarium respondetur quatiuis motus sit tam uniformi Siquam tempus, nihil obstat quominus intrinsece rnerataretur ipso tempore. 8 Quam ob rem . Commen. com- IO et .ait quod cum dicitur tempus est numerus motus secundum prius & posterius:ly motus accipitur pro quocunque motri et sed, prius S posterius pro solo priori ct posteriori in coelo Visit sensus quod tempus est numerus cuiuscuque motus coelestis quidem, intrinsecus, Salioru extrinsecus sed est numerus & mensura secunda prius &posterius quae regularissime sunt in coelo. Tametsi forte melius est oicere quod motus flumaccipitur pro motu coeli, ut sit numer' solius motus metur quia est numerus nulneratus ipti' prioris S posterioris et licet per ipsam extrinsece metriamur alios motus. Imo tempus non solum cuiuscunque motus est me sara
sed etiam per accidens est mensiura quietis ut ait Philo.
ca quartum argumentum est de instantibus temporis: virum unum& idem fit nunc fluens per totum tempus. Quod certe apud nonnullos Realiam impletum atque intricatum est valde. I Tenentes nanque tempus distinguis motu tanquam alteram rem numero, dicunt in primis partis temporis continuari per instantia indiuisibilia: quemadmodum partes line et continuantur per pucta. Quod sentire videtur Ph.tex. Eo . comparans instans puncto linee: ct ideo sicut in qualibet parte linee sant infinita puncta, ita in qualibet parte temporis sunt infinita instantia. Et hoc quidem satis est intelligibilet illi qui credit tempus
esse rem distinctam ae motu . Sed tamen ad ij ciunt quod preter ista plura instantia indivisibilia est unicum nune fluens idem manens per totum tempus. Quod quidem asserunt solum propter verbum Arist. loco modo citato tex. I Og ubi ait. Ipsum autem nuc est quide ut idem est vero ut non idem. Et putant esse opinionem S. Tho. Eriam tamen profecto nec ex Aristor. nec ex San. Tho.(vel ego fallor elicere possunt: sed cst merum figmentiam praeter utriusque intentionet m. Nam Primum omnium verba Aristotelis manifestet huic opinioni aduersantur. Non enim inquit quod aliud sit, nunc,quod est idem, S alia sint nunc numero diuersii et sed unum&idem numero Duc est quodammodo unum, quodam-m d plura. Qua te nos enim sinquiro in alio re alio est, diuersum estiuaatenus vero est ici quod is , ipsum nunc idem est Et subdit exemplum: ncuciapis qui per idem
spatium mouetur, unus est Scidern re, perseia erans in toto motu: sed est alius A alius ratione , qua tentas consideratur in alia S alia pastes spatij. Id que etiam confirmat exemploCortici: qtai iddim est re disio est in foro S dum est in lyceo, sola rario De differesns. G Item isti, ut Capreo et sera. Vis . a. Ta- d. alij Thomiste: uo possunt fingere quid iar nunc Perm duens , Disi unitas mobilis quod manet in toto ilianu te Pori . vetitas autem mobilis non dicit respectum proximum ad tem&ἀse tametsi sit causa unitatis & continuita is motus: ut ait Arist oleI tex. et o s.ctillic a nobis eX positum est. Igitur planis A
simus sensus Aristotelis est quod quemadmodum puti 'rum'
Cum motum Per aliquam Planitiem, a mathemiisei. M' qici fingitur sacere lineam, ita existentia mobilis continuo fluens per omnes morulas quas mobile facit in spatio intelligitur facere tempus. Itaque ipsam et existentia mobilis. quae in se considerata realiter est una & eadem numero, considerata ur in diuersis morulis, est & dici tur plura instantia, la ratione diuersa GIgitur si teneatur tempus esse accidensnumero distinctum a mobili & motu , solum sunt Ponenda infinita iastantia numero distincta, quae continaent partes remporis:& instans permanens solum appellada est existentia mobilis et non quod continuet partes temporis, sed quod suo fluxu ad imaginationem intelligitur Leere te meus. Sicuti in ligea non ponimus,proerer infinita pacta indivisibilia, aliud punctum in rei veritate fluens: sed punctum ipsum,quod est continuat suum, suo fluxa
si per impossibile moueretur, ad imaginationem tino itur facere lineAm.
Si vero squod nos opinamur tempus non distinguiatur n tamero amotu & mobili e sed solum adhuc setntum realiter quod est res alterius praedicamenti a mobili quam ego voco distinctionem formalem & quidditalitiam) tunc non opus est ponere infinita instatia numero distincta:sed ipsamet existentia mobilis, sub illa ratione qua nunc est in aliqua morula & mometo , in qua immediate ante hoc fuit, nec immediate post hoc erit, est nunc indivisibile praesens. Atqui illa ratio primi mobilis qua nunquam perseuerat in eodem loco & morula, sed semper succedit ac fluit a preterito in praesensa prassiente insuturum,est tempus. Et hic est planus sensus illorum verborum Aristotelis eodrantextu. Io . quod ipsum nunc sequitur id quod
sertarint tempus motum. Idest: quemadmodum te pusic habet ad motum, ita nunc ad mobile.
N Quod est dicere. Ouemadmodum mobile unum ae idem illa ratione qua est saccessive det continue in alia Salia parte spatii(quae sunt positione &situ priores Scposteriores habet rationem motus:lta existentia ipsius mobili, una & eadem,in alio & alio momento & moria-la quae sunt priores &posteriores duratione ct ordinet praeteriti &futuri est nunc ex cuius fluxu sit lepus. Et eadem est expressa sentetia Sancti Thomae prima pamquaestio. Io. articu l. . ad secundum argumentum ubi
ait quod nunc temporis est idem subiecto in toto tempore,sed differens ratione: eo quod sicuti tempas respindet motul. ita nunc temporis respondet mobili. Mobilet autem est idem realiter toto decursu temporis, sed di serens ratione in quantum est hic & ibi. Et ista alternatio est motus. Similiter fluxus ipsius nune, secundum quod alter natur ratione,est tempus. Haec ille.Et eandem serat*ntiam Prqtendit in illo opusculo, quadragesimo qu/xx et de tempore: si suum est . Re vera nisi isti interpreteta saricti Thome tam essent cupidi realitatum multiplicandarum: non quererent in sanci .Tho. istas realitates, sicut nodum in scirpo. Hinc patens est differentia inter temptis, eum &eter Temp*'uira(emrvi loco proxime citato docet Sanctu Thomas, m Beernitas enim per extremum opponitur tempori. Nin uix euim solum consistiteternitas in hoc quod oec princi-ptia ni habeat nec noem: sed effetitialiter in hoc coni istic
ais sit duracio quaedam pro asinaariabilis.& Traiam
138쪽
nune talam re matione permanus. Et prodierea Deus. taquicquidest in illo est aeternum , quia nihil haberes potest 1uccetaonis aut variabilitatis, sed totum suum e te & oper Ioeshabet simia in se ina Iabuiter Aetiuautem est medium inter tempus A aeternitatem. Est CNam mensura rerum qiae quar -- esie ct durationem lunt in uaria biIcts : habene Tamen operationes aliquas saccessi uas: naturalit CT AnnexaS Aia coro a-Ies, ut coelum aut spirituales ut angeli. Hoc autem sola exempli gratia ad explicandu naturam teporis dictum Fuci rit: non Tamen vi de re theoIogica amplius addatur hic verba Eoo naiidarerpuli onturbentur.
Sed restant contra hanc instantiu
interpretationem argumenta parua ex aristote I. Ait nim text. Iras.&CXPrestiuste XL. In I. q, nunc tempo- fit, et ividit Parte; temporis, Setiam cotinuat: sicuti prictum partes lineae Et tex. Eo I ait nunc numerat rem
Pus.Et multa alia id genus: quae videntur sonare ista instantia numero distincta. VM spondetur quod haec omnia , sJ milia saluari possunt positae distinctione rationis modo quo superius explicata et t. Dicitur inim nun et temporis diuidere praeteritum ae futurum temporis: quia est terminus pretieretri& initium futuri: ad huc sensum quod nunc res mobilis est in tali mora qua necim
tiam rationem disterminans praetetritum ' saurumae re autem continuans, quatenus h diranditassibile consicet rarur ut unum commune quo pallicsant tertici Nam et nil Tua sunt quorum ultima sunt unum. Vacatur autem numerus, quatenus considet Et
plura instantia quorum unum S it principilam & aliud inas eiusdem temporis et ut eiusdem horae aut eiusdem mer Hac enim ratione multiplicantur instantia. Adhaenormam totus textus Aristotelis facile potest intellibi: ut latius in commetntis patet. Unda . p incipale argumentum Latis responsum cst. Ad confirmationem vero, quaecst argumentum Aristotelis textu octua oesi mono Ho, respondet ipset text. ros. Vbi dicit tem p s rein stans habore se conuerribiliter initi t A temptis se nunc est: ctia nunc est, tempus est. Nihil enim aliud docere vult illi nisi quod tempus Arioltcit et rest, Per hoc
nunc indivisibile continuans luccessionem temporis
quod est in motu integro circuI in striinti se Et a
citur ei et hora praesens Evia idem uirim a tinuat par tes talis durationi Et ita Proportionabuiter dicedum est demese,& anno,atq; adeo de io, temDore, i principio ad finem usq; mundi. .
139쪽
Reuerendi Patris Fratris Dominici Soto
Segoviensis, Theologi ordinis Praedicator una,super ciuintum Physicorum Aristotelis
in suas spetcies. Estq; disputatici
haec tripertita: ncmpe de speciebus motus, det unitate&diuersitate motus O dec tu, corrarietate. Ob idq; prima quaestio de sp acie bus motus circa tex.io mouetur hqc.T, A parte I gatiua arguit Vr, Et primo aduersus clistinctionem qua Ph statim lex. I. Praeponit,videlicet,motu contingere, aut peracra deIIS, aut ratione partis aut simpliciter ratione totius. I
Cuod ratione Dariis mouetur, simpliciter mouetur ua
do em quis solum laborat pectore, cu illa par S sanatiar, si inpliciter dicitur sanari apud omnes: nam simpla orercvadit sanus. Item qui est crispus secundia capillos, impliciter est crispus:& qui est aquilinus aut simus: secunda nasumi si m oliciter e st aquilinus , aut simus. qc-2. Pr aedicationes istae no possunt comperere toti, nisi rationet istarum partio: ergo quod mouetur secunda partet,i1 Pliciter mouetur . Et confirmatur, qui lingua 1 qu turis totus simpliciter locitur,&qcii pecibus ambulat videt ergo moneri se cadu parte est simpliciter morae .a. Et confirmatur secundo , ex parte term 1 Di. res qu mouetur ad speciem, simplicitetr mouet Ir ad genus . tqui discit Mathematicas, simpliciter discit Iolentiam,qum est genus ad Mahiematicam et &qui discit arra nastruendarum aedium, simpliciter dicit arteeti,tam ex Cycles est pars subiectiva, cuius totum est genus: ergo-- de Parte integrali idem arguitur: ignis enim dum aicendit sursum versus Tenit, nostrum, simpliciter Icen*ited concauum lunae, &tamen non ascendit, ni fiata v DaPdrvieulam illius. Male ergo distinctum est moueri aut Quere secundum partem, contra moueri simplicit*r, in m ueri ad partem contra moueri ad totum. De ij iduobus membris sestieet det causa&effectu perset&PCraccidini,superuacanea esset hic disputatior qua doqiai cem.*-hui is quaest. ; . satis dictum est. ii Secundo prin
cipaliter Argia itur contra id quod habet urtex. 3 .videli iaet solum sabiectum proprie moueri. Motus est flawus quidam, & mo eri nihil aliud videtur esse quam rem successivo S cotmuo aliter se habere: sed qualitas qum
acquiritur aut intenditur, in uterationet sc mpernia .t, quatenus habet nouum amo iam gradum intensionis:
in pariter quantitas in augm*nini nec quatenus semper crescit forma substanti ista generatione dum sue cessitae extenditur haec subiectum videtur moueri post 'uam procedit sempera minori ad ravioram extenset, non :ergo non solum subiectum,sed te mitius ad questi
S Tertio arguitur aduersus illud quod statim subditue
text. moturri scilicet re mutationem qua ncunquetunominati a termino ad quem Motus localis non potiues denominatur Etermino ad quem qua a termino a quo nam termini sunt omnino eiusdem rationis: vi patet cirquis deambulateae potissimam id pater in motu citcu Iari dixti: cinu; idem est terminus a quo re ad quem: primum enim mobile mouetur a boriente in idem oriens.' Et confir.creatio denominatur a termino a quor definitur enim quod sit productio alicuius ex nil illarergoa non omnis motus sortitur speciem a termino ad quem Quarto arguitur aduersus aliud tex. s. quod ea quae mouetur ' mouent per accidens sunt ascientia prae-Lere da Fortuna eaecausa per accidens: & tam et de il-Ia inter alias causas est scientia vi. r. libro huius visum est: ergo mouentia re motus per accidens no sunt asciettia physica relinquenda. I Quinto principaliter arguitur aduersus illud assertum tex. p.quod generatio non est motus. In post praedicamentis distinguit Pi .sex species motus: inter quas Ponit generationem & corruptionem: & Iibro. 3. huius et X. inter mobilia commemorauit generabile. Sed ratione arguitur sic. Si generatio non es et motus, id esset v. Conclusi aut quia generatio non est successiva(cum successio sic de ratione motus) aut quia omnis motus est inter contraria,& substantie nihil est contrarium,ut habetur hic t CX. Io. neutrum istorum est verum, ergo generatio est motu S. Probatur pars prima minoris . Generario ignis
ex ligno (ut adsensum apparet sit successiuerimo &iri
generatione animalium (vtest in doctrina medicor successive forma inducitur in materiam et prius enim cor vivit qua pedes. Quod si dicas minimum naturale substantiae in instanti produci, ut lib. primo quaestione quarta dictum est,eadem ratione subsequit ur quod neque alteratio sit proprie motus: nam minimum etiam caloris 'oducitur in instanti , aut si non datur minim asu tibiciem arbitrati sumus) saltem incipit esse calor ira subiecto in instanti per ultimum non esiet. Secuda Pari eiusdem minoris probatur. In genere iubstantire est oppositio priuatiua: quae ut habetur. 1 o. metaphy h. te XL. I s .est prima contrarietas: omne enim genus diuiditur per duas differentias quedam modo contrarias et ut animmal per rationale & irrationale, ergo substatiae aliquid Cst contrarium.Et confirma. primo. huius text. s p .dOc ait Aristotel.principia generationis esse contraria pr- P creta quod priuatio quodam odo corrar1atur formae ct percosequens termitius a qiao termino ad via et .s D aer, Crio ergo generatio si ex no aeret genera Lar Acrra deficit a rone motus ex detectu cotrarietatis. Sixto cogra jd ii insinuatur rex. r. c explicat leo 1 o. Videlis
140쪽
quantitati nihili est contrarium. Ut habetur in praedicamento quantitatis Et ratio est quia sui lib. I. q. s. ostentam est inter illas duiuaxat formas est c6trariettas, qu recipiunt magis & minus: quantitas vero no recipit magis &minus cum non sit intensibilis. Et eadem rationet neque motus Iocalis proprie est motus: quia cum locussit cle genere quantitatis, nihil est ei propriet contrarisi. Et confirmatur, sequeretur P motus circulsiris coeli
non isset proprie mot us, quia non est inter terminos cotrarios,imo est ab eodem in idem punctum. Netque motus progressivus animalis est in tetr contraria.' Et lectando conii r. sequeretur,illuminatio aeri S non esset motus, tum quia non est a contrario in contrarium. tu quia fit in instanti. Septimo &postremo directe ad et uaestionem arguitur.Rarefactio est motus Stame nec ostmotus localis,nec alterationis, neque augmenti siquidem nihil illo motu aut materiae accrescit, aut forme ergo non sunt tres tantum motus species. In contrariuin authoritas Arist..in hoc teX. IO,
stinctio. Responsio huius quaestionis tri
bus distinctionibus' seprem conclusionibus, quae ix priori capitulo Aristo .colliguntur,concluditur. Prima distinctio est in Doce statim text. r. Tripliciter aliouid
dicitur moueri s. aut secundum accidens aut secundum
partem,aut simpliciter per se primo. Similis distinctio
ascribitur text. r. mouenti: q; adeo similis text. s termino motus.TEt licet in commentis distinctio haec ut cunque taetrit exposita, ad maiorem n Ihilominus cuid etiam notandum est v motu conuenire alicui oer se simpliciter,est coueniat illi ratione formae quae exprimitur in subiecto, aut age te, aut termino, cui attribuit moet'. Ut si dicas, mobile mouetur,altetrabile alteratur,augmentabile augetur. Hoc est enim quod ait eodem tetxtu Phi. mobilia per se differre & de mominari secundum
motus. Item CR parte agentis: ut si dicas, calidum calefacit, aedificator aedificat, medicus Canat. Et ex parte termini,vt si dicas alteratione fit qualitas, calefactione calor
augmentatione quantita S,&C. PCT accidens aurem morus conuenit formae quae accidit subiecto causae ve, aut termino motus. Ut musicus ambulat,alterabileaugetur medicus sanatur. Et ex parte agentis,ut, album calefacit, medicus aedificat. Et ex parte termini:Ut calefac Fiore augetur quantitas,homo ambulando fit sapiens,&c.
De huiusmodi causis & effectibus per se & per accidons lib. et quaest 3.abunde(vt reor dictum est secundum NIgitur circa aliud membrum diuisionis de motu secta
partem. dupartem , se cado notandu est v rem moueret Aut moueri aut motum terminare secia dum partem, contingit
dupliciter. s. aut secuda parte subiectiva s puta specie)aut secudum partem quantitatiua Primo modo, ut si dicas,artifex aedificat,mobile alteratur,na artifex est gcnus ad aedificatorem , ct mobile ad alterabile. Et de his Praedicationibus non loquitur hic Aristot. quippe quas
libr. t te El. 3 et decreuetrat non et per se primo: de se causas aut effectus univorsales Non enim conuenit
artifici ut sic,aedincaret, sed in quantum est talis arti R. Caedificator: quia pictor est artifex re non aedificat. Nescmobili inquantum mobili couenit alterari(Ut patet det coelo sed ino uantum est alterabiIe. Et Dariter ex parte Termini, quod iret album no fit per te primo coloratum,
Ita, o Deet i impliciter ni coloratum 1 r quidem iam erat nigruo At si non crat coloratum , t nc ni mediat et colora
modo aliquid dr moueri, aut mouetret aut motum terminare ratione partis quantitatiuae. Vbi pro solutionet orim i argumenti terrio notandu m est, quod dispositio aut Ad. r. forma, alia est quae conuenit reti rationet cera, ct deter minato partis, ut hominem esid crispum aut aquil in si, aut claudum, aut mancia. Et timcii dispositiones per hoe solum P conueniant parri simplicitetr conueniunt toti. Unde si capillum habenti comPtia atque candente . capilliis ipse mutaretur in crispum , t oras homo simpliciter mutaretur in crispum. Et pariter si aquilinus nasu et mutaretur in simum, totus ho simpliciter fieret simus. Alia est dispositio, vel forma quae in determinate cuicu-q, parti coaetnit ut albedo, calor,&c. Et de his aiunt dialectic ad hoc seu tu sit albu , requiri vc maior eti' paret Leeudo quodlibet fui sit alba Et de istis inquit Ari. v id
quod mouetur secussu parte no mouettiar simpliciter,a- Iiaside mouetretur simpliciter simul motibus c6trari js, ut si sic cadu vnn parte calefieret & secudum alia frigefici reteta ut si ho una manu eleuaret sursam aliaq; moueret
deorsum. Mouetur ergo solsi secsid si quid sorsum.& cudu quid deorsum. Quod aut ambulat secudum pedes simplicitor ambulat: quia no pol secta tu alia parte ambulare. CAttame istae dispositiones quae possunt indi fereter cuilibet parti couenire: alirum sunt quae si integrono in sint toti no denominant totu, ut sanitas: Iicet etsi
ho reliquu corpus habeat fanu, si caput habeat infirmu. totus ho est infirmas: quia stanitas dicit integram dispositionem corporis. Obidque si tota residuu corporis est num &unica pars infirma , qn illa pars senatur totus homocategorematice simplicitcr sanat ur, sicut simpliciter totus erat infirmus. At vero quado homo habet multas partes infirmas ut pectus&oculum & manum, licet sanetur secundum unam,non simpliciter sanatur. Et sic intelligitur exemplum Aristo. T qui sanatur secundum pectus, aut secundum oculum non simpliciter Lanatur ' Atquet adeo solutum restat primum argumentum cuprima confirmatione Et pariter CX. r. nota bili di luitur secunda . Si enim qui discit artem odificatoriam sciebat aliam artem no fit simplicitor artifex et si aut nullam sciet bat, fit arti ae mediare tanquam effectus remotus'
univcrsalis. Et parit cr qui fit per se theologus:fit sciens, si ante nullam habebat scientiam. Ignis aut simpliciterascetndit ad concauum lunae , Versas quan curaque parret illuc moueatur et sicut qui ab Italia venit Salmanticam simpliciter vinit in Hispactiam tanquam ad locum commvncm. Sed si quis vetniret Segovia Salmanticam, non simplieiter moueretur ab Hispania in Hispaniam.
Post hanc distinctionem sequun- xi Paco'
tur tres coclusiones Prima est in rex. 3. EN quinq; quae in motu considerfitur Lagens, subiectum,timpia S retrminUS a quo, terminus ad quim. Subiectum tantum est cemouet Lia r. Cuius ratio est, quod moueri est dispositiones aut forma aut locum mutare, ut successio est sub utro-Quet termino cuenim ligRum mutatur det alboin nigro, albo m sub illa rationet nci manet nigrum, re nigrum n,
erat sub albedinet, sed solum lignum est, quod est sabutraquet forma. Agcs viro in tuantuagens n6 mota tu per se,ut. 8 .huius rex. II. dictu est, liceti per accidens cotingatquandoq; repati. Netc Iocus in quo sit motuS mouetur ta ratione qua et st locus,vi libr. AE tetx. I. dictam est. Nec rempus mouetur: cuia est mensura motusae motus i Pse Dora mouetur, ut textu. t x .sentetratia est Aristotel. Restat dirgo conclusio quod solumflabiectum proprie mouetur. V Unde ad secundum arsumentum con ' Ad. et pilo