장음표시 사용
61쪽
Et tunc prosecto videtur repu gnantia dicere, P sit po
si autem sit neutra, nulla est inclinatio , nec resistetitia Obidque dicere quod est potentia,& est neutra, videtur inuolueret co tradictiooem. Sed neutra potentia ideest quod nulla potentia. 8 At quicquid sit de potentia neutra in alijs,quoil tamen celum non habeat potentia
naturalem ad suum motum circularem, re vera videtur
auertio indigna homini philosopho Ex his quidem qui
lumine fidei creationem mundi nouerui, satis debereret se hoc argumentum. Detus qui omnia disponit suaviter rebus omnibus sub celo indidit naturam ad suos P-Prios morus igni,ut naturaliter calefaceret: terre S arboribus,ut naturaliter germinarentaanimalibus,ut naturaliter prolem facerent: ac denique materiam prima Cretauit, quae naturalem ad omnes formas haberet potet2Zm,at tanquam uniuersalem omnium horum causam creauit ordies celestes, qui suis moTibus omnia haec inta Tiora procreassent rergo a fortiorim unus hoc celi imp- tenRtura faciunt: S per conseques motus unde hq comnia pendet est illis naturalis . Mirabile est formicam naturaliter moueri: non autem coelum. Secundo arguit ar Celum,perinde AZ res Unluer naturales, aliquam habet inclinationem naturale:sed nul Iam potius potest habere quam moueri, quippe cuboc Perpetuo ii sicconueniat: ergo motus eius est naturalis. I Et confirm. A ut materia a forma coeli lanat naturalia principia illius motus,aut non. Si sic, ergo motus est naturalis: si non, ergo Deutra earum est natura: quia cum nullo alio motu possit moueri clium, neutra esset Priaclpium moi Setias in quo est.' Et tertio arguitur, Celum habet naturaliter figuram rotundam ascissimam ad circularem motum: est etiam substantia incorruptibilis, ad motum perpetuum accomodata:ergo de motus ipse est naturalis: si enim media
ordinata ad finem sunt naturalia coelo: finis etiam ipse naturalis utique est. veluti si homini naturale est habere oculos ct pedes, naturale est illi videre & ambulare. OEt quarto arguitur. Idem est aliquid cuipiam per se
competere,& naturaliter competere: nam per se conue
nil alicui quod a natura conuenit: seil moueri circulariter per se conuenit culo,sicut graui descendere , ct leui ascendere quia non conuenit illi per accidens ergo co
Et confiridatur. Motus celi est rnensura &causa prima omni iam motuum inferiorum et sed motus omnium inferiorum Perse conueniunt suis substat ijs: ergo a fortiori motus coeli per se conuenit celor nam mensura in unoquoque genere debet esse res talarissima: quod non esset ueste e res per accidetus.
Est ergo conclusio quo ad secun-
d mPrin iocile respondetur. Motas coeli est ei naturalii 'on quidem ratione p rincipi j intrinseci activi, quia focma ceu tio est activa sui motus sed ratione principiqPasilui,quia scilicet potentiam habet re aptitudine naturalem ad ilium motum. Conclusio est Saenet. Tho. r. p. qu esti n- ZO-articu . s. ad quartum. O ineriam est expetella Arist Lel x r. metaphysi.text. I o. Vbi ait quod celum maeeriam 5a et: non ita potentia ad alia formam sed admotum locolcm- ditiinulasseritur , ct quod est compositum e Tma et id forma,contra Commentatorem dicentem cuia c. 1PR- si Elim, ta quod motus eius est naturalis El. I. celi,teTQ- i '. 2 ex prosea pro bat se motus circularii est UaQuralis celo sicuti motu suetam est naturalis aeri Signi tam Pu deorsum, aque&certae, ubi haec omnia veniora patebunte Est ver tamen animaduertend um P cu dicimus in celo esse principium naturali sui moLus, non id solum intellio imus esse mattriam,sed principaliuS formam: nam ali s cum nullus alias motus coueniat cel ,si forma rio esset principium illius,tunc non esset Datiara et sed intelligenduis est,ut est intentio Arist. I .celi. sicut graui ct leui con venit motus naturaliter deorsum, a L sursum rationes suarum tarmar ita Scelo ratione lae forme conuenit ille motus circularis' cam ratio De etiam forme conueniat figura illa circularis. TDubiolam tamen restat ex
dictis,utrum motio Qqli inquautum est accio Procedes r. h.
ab intelligentia,sit naturalisveluti diistum est in qu ahia M conclusione: calefactionem qua ignis calefacit, esse illi
naturale. Et vivetur quod illa motio no Et, nisi voluta riana angeli libere videtur mouere intelligetias. Et ita cie sequitur P nullum esset miraculu,si intelligetia vellet cessare a moturatq; adeo si cel aquiesceremi Respondetur,licet intelligetis secuda fide per voluntate moiaetat: quia in est lex naturalis celoru, ut BPetuo moueatur, ill q in te iligetie imo tacsi essent meremuse naturat . Er ideo si motus celi cessasseis ut cessabit in die iudicij esset supernaturale. QuemadmoduDeus volutarieco currit et uetauris scitis cri cursu gnati mihilominus quia agit Irge naturali, censetur agere per modu natura . Et id eo ca cessat concurrere cci causis secundis(queadmoduDanielis. 3. noc6currit cu igne ad c ii arendu pae- ros) est veret miracula. ' Unde ad orimu argumeta Aut Adargumece negatur ilia sua maior syllogis i. No.n est nece ta Aut ea sartu motu naturale esse a dispositione& statu no naturali ad naturaleffeci hoc solli est veru in motibus natu rati ii generabiliu & corruptibiliu:quoru finis est quies ut in graui &leat In mixtis vero motus corruptionis est a dispositione naturali ad non naturalem est etiam ex parte materiq naturalis: vi motus quo putrescit lignam aequo corrumpitur animal. Caelum vero, P non ordinatur adquietem in aliquo loco, neque est corruptibile, habet motum naturalem invariabilem&uniformem Enimuero, ut perfectio naturalis viventis( ut paetio ante dicebamus) consistit in hoc quod est mouere sciita perfectio naturalis celi est perpetuo moueri ab intelligentia. m Adsecundum respodetur natura cEliue est recedere a puncto orietis, nec accedere ad illud: sea est perpetuo moueri & transire per quodlibet punerum
coeli. Quare recesius a puncto orientis cy accelius ad 1Ilud no sunt mot us cotrarij et sed sunt partes unius motus naturalis.m Ad tertium argumentum respondet nonnulli corace dentes, quod cigium est indifferens admotum ab orieret in occidentim,ut modo mouetur, aut vice uersa si ab i*telligetia moueretur modo retrogrado. Egoram et Pr fecto id non concedo: sed credo naturam coeli eue, moueri ut modo mouetur Nec virtus intelligentie, net 1Imul omniam,posset mouere ipsum econuerso, nisi sola de potentia Dei absoluta. Et hoe euidentius confirmarmotum celiquem modo habeteile illinae taraterna, Momtus aut Proprij ct naturales planetarum sunt de occide- Te ad oriente,ut eli ex libris de celo intelligere. Sed cahoc est etiam illis naturale ut a primo mouili rapiantiar ab oriente in occidentem moria diurno Sed de no-
alias. Ad aliud si intelligentia vellet sistere ae teneret ccliam,respondetur,quod nulla esset latigatio: sed pecboc quod jPLi cici mouerat, si et motui et avia in di
62쪽
P- ce lubst ria orbas.c.a. tenentis P celum habet oriaci Prum quietis .itaq; quantum cst lx se est indi Te ens asmotum ' quietem .Et in hoc sensu citat Arist. P. meta
lebi di , nesse timendum ut coetu qui et Ac si dixisiet ut ait Commentator q, licet habet et
tram patavam ad quietem, intelligentia verum tam nTunquam cessabit mouere. Et alij ci in verba C6Staratoris iurarunt, dicunt v licet celum Cecundum totum motum non quiescat,tam in quiescit quodammodo ho
si orum discipulorum eius est reipLysii cora sentanea. Tu Itur. n. nc.Natura non est principium quietis, nisiqn motus ad quem inclinatur ordinatur ad quietem ut Patet ingrauibus&leuibus: d motus Celi ad nulla Draus ordinatur quietem ergo natura Celi non est Prinmi-Prum quietis. Minor latissime probatur ab Aristo i dis et mmum crateste perpetua, ut generationes
horum inferiorum perpetuo duret. Undet. . celi tex macule ait motum celi suspicere quietem horum nferio. Quod est uicere, cessatione & corruptione horti in Tiorum(hanc enim appellat quiete uti liqua via ad nouas generationes . Ob idq; non solii non ordinantur adquietem propria, veruneq; ad aliquam quietem horum reterior v. deci habet pro fine,perpetia o motu conserua re semper species rerum suae dese sunt corruptibiles. Secundo arguitur quia figura celi rotunda non est sua picinatura facta ad quietcm, sed ad motum: eroo noc viIa est inclinatioceli ad quietem. Et tertio arvuituro assi esset in celo inclinatio ad quiete, sequeretur ci, o rescii et finis motustist petr coseques esset aliqua difficultas C parte celi ut mouetretur quod est contra Arist. v moeta. te IT ubi ait P nulla est fatigatio,nec resistentia in motu coeli. 8 Et postr emo arguitur: quia in die iudicii cum motus coelicet abit, erit profecto Attiaculum ' non solum ex parte intelligentie cessantas, sed supra natura elu&tamen i Inc lo esset principium quietis,tam naturale ei et illi quieti cere, quam moueri. Et authoritas Arist quam citat. ' meta. potius est contra eum: sentitcnim Phi non esse timendum rum celam quiescat: non Iumequia intelligentia non cessabit, sed quia repugnat nature csti. Accedit huc demumsententia Themist. tenentis in Io nullum esset principium quietis. Et Sanet.1 hom. quaest. s.de poten ar. s. hanc eandem dri m costituit inter celum re clementa Alia opinio recitatariaicuia euprosecto et na coelum nullo modo quiescit amotu hesterno: sed mere negative se habet respectu illius: quia est transactus. Alis dicunt T celum quiescit secundam puncta polorum super quibus vertitur. Autleeanetum Al1os(Quod itidem est quiescit in loco totali H quo mouitur: quia non mutat iocum secundam se torum RS Sedrfecto arbet tror, P in celo nulla est quies,nec quietis principia. Et ideo potius dicendum cst, ouan- eoArire dixit copulati ut naturam esset principiumorus qia1etis,intellexit, , ubique est aliqua natura quaesit Principiam motus eius in quo est:sed ubi motus ordinaetur ad Gaietem,principium motui Esc erram principium
Primo quo secunda partes est princin motus Iocalis
rura cadit:& quia apperitus parti si appetitus cst totius sequitur rerram haberet Principium moeu S. ET Prael a materia terrae est principium motus aberationga ct corruptionis ipsius.
Ad tertium principale conceditur
elementum quodcunque habere in se naturaminon qui clem propter principium activum fui m Dria S, vi. q. S. Aconelunonibus caepositu est. Forma enim ignis non poteria aplunam et ignem in quo est, aut alterare aut auraetret iraS CDIm et et vivens. De motu autem locali, quamprimum videbitur. Et hae de causa Alber. Ponebat inchoationes hormarum,&aId alias possibilitates, ut libria r u - . visum est. Nempe ut astrudirent calefactionem aquae re generatio gem ignis egea,esse naturalem ex Partet pas1r. Nam cum forma aquae nihil iuuet ad talem motum si nonponeretur Illic aliquid conferens vim re quod adiauet agens putabat etiusmodi motus esse violentos. Has tamen opiniones abunde illuc expugnauimus. uocirca secundum Arist dicendum est, ut tales motussant naturaIES,Latis esse, g, materia ignis aquae lion c. est principium passivusui morias ruion cuius cor ruptio ignis calefactio aquae, aur ligni est illi naturalis acit pasium conferre vim, est formam edu ci de potentia materim aut saltem quod materia sit in Porentia natura H quq ad eius receptionem concurrit,ut in generatio ut hominis.' Sed est argumentum in contrarium. Siques retur quod cu Iapis sursum pro ij citur, motus ille esset naturalis:nam quavis non habeat principium activum intrinsecum, habet tamen materiam quae est recretiua Ellius motus. Quod si dicas illum motum repugnare forme grauis,eoclem modo calefactio aquae repugnat etius forin q,vr pote cum sit motus tendens ad Cius corruptionem. Quod si rursus respondeas motum locale sursu rei recipi in toto composito, cui ille motus restilenat,calorem vero recipi in matexta aqualique est in potentia ad
Solutio in primis in via S. Thomae non habet Iocum rnempe qui tenet accidentia omnia subiectari in toto composito. Et praeterea licet calor subiectetia r in materia postquam repugnat formae quam astu habet, videt-1ur quod motus non sit naturalis. Respondetetur quod si calor subiectet in materia siue in toto composito nihil ad praesens refert:sed motus dicitur naturalis ramtione principij passi ut, quando illet motus dismonit ad Tormam substantialem ad quam materia Prima est in Potentia qualis est calefactio aquae motusvero Ianidis 1 ursum quia repugnat sor me substantiali,ct non aispo nit ad aliam formam sabstatialem ad ovam materia sit inpotentia, est violentus. Marciria enim ad nullum mo-etum est in potentia iniuratione sorme substantialis qua
' Et per haec respondetur ad aliud de Cnte naturali re-ῶPetam forme artificiatis. Est enim coelusio quo an sinu Naturaria Cni ramurale habet principium naturale,nm: aeticium respectu Rr
qu2etrii ubi vero motus est naturalis statas ct persectie, Tetae,non est necet Larium et, sit pranei Eliatae putetis. TDeianiaraau em terre palam est quo sit Petinavium motusne et passinum respectu forarae ATL,Sciatis. Cum enim forma artincialis inliguo, aut arre, non sit disposui di ad
introet ultronem formet substantialis, materia haru Thv- naturalium nullam n ira appetitu ad talas formas Tec-Proprie dicanE T educa cet potentia materiet: q ia eda-Σctio de prirentia n Atura i materie solutisi respeci et age Lisua ratiS-Dicuntur autem entia naturAliis APTA, Aiac
63쪽
habeant ad talem sermam nihil enim Iignum inclinatur ut inde fiat Mercurius aut Iupiter sed quia vel melius obediunt in cisioni, vel cuiuis alij operationi artificis, aut quia sunt longioris durationis.
Ad quartum principale argrimen
tum conces Tosolisvivetibus in elie principium activum sui motus ad primum argumentum de motu graui iam& leuium, negatur formam substantialem grauis, aut grauitatem,effet principium activum descensus.Et idem negatu et in leuibus. Solutio est quam ex profesta philosophus. 8. huius text. 3 et .& affirmat & comprobat. Traetat enim illic ut tractauerat in . .quod omne quod mouetur,ab alio mouetur: ct si quid mouetur intriUfecta S, debet distingui pars per se mouens a narte per CC mouetute,ut in animali cor mouet alia membra. Et ciam incorpore simplici, videlicet, quod est homo genetiam secundum qualitates primas mon sint partes diuerse complexionis & natu ,ut una posset mouere aliam( qualia sunt elementa) concludit quod non mouentur intrinsecus,sed S generante Quod si quis dicat formam lapidis
esse partem quae moueti: ct materiam, partem quae mouet tur. Hoc staret non potest: quia forma non es quae agit,
sed suppositum agit per formam. Neque materia proprie est quae descendit, sed lapis . Forma enim animalis non est quae nutr1t, nec materia est quae nutritur sed totum animai nutrit & auget se per formam. Unde in v
ventibus partes ill*per se mouens S per se mota, debet esse integrales,vt in . S. huius vide bimus. Et ideo qui dicit formam lapidis effe principium activum , sol iam dicit eae principium quo,sed principium quod, esset tune lapis:&Per consequens moueret se Quod ne Arist. co- cedat,didit principium mouens, tanquam quod,esse generans sed forma lapidis est id quo lapis mouetur a gC-nerante. Ratio est haec,Generans aliquid: sicut dat formam,dat omnia iaccidentia 'consequentia ad formam quae requiratur ad persectum statum naturalem ipsius geniti: sed statas per Chus grauis.v.g. lapidis est,et se incentro, generansformam Lapidis dat illi impetum que damnaturalern ut descendat ad crutrum, nisi impediatur. Et ideo motus grauis attribuitur generanti. Sicuti qui iactat lapidem imprirnit illi irnpetum quo moueatur. Non disputo an impetus sit res distincta, nec ne: est enim hoc impertinens, ut bimpertinens grauitatem,
aut leuitatem accidetia esse distincta a substatijs tametsi probabilius est distincta esse. Est tame prusto argumentum. Arbores ct omnia uiuentia nutriuntur augetueturque per Vir tem, quam habent impressam a generante(generanSenim formam dat consequentia adformam ergo eadem ratione huiusmocii motus attribuerantur generaei. V Solutio huias facile Iicitur ex differentia supraposita inter viaemia & non Viuentia quod status naturai is viventium consistitiai moueri:status vero Perserico non vitiet1Ilium,inquiescere.Illuc seqUix Rr quod aetio gerie antis plantam aut animal illic cessi exiv dramana1 genitum habet vianti propriam formam jT Urem,qua posset nutriri & augeri cuius pro iudenu T. x - agmenturii attribuiturietpfiantur aliscuit .
generans quou iii ad sp ut v - Respondetur quod res
ut in exemplo proiecte sagitte,aut globi catapulte in nifestum est.Ignis enim est qui mouet globu illum etiaqoando distanter mouetur per impetum impretium Et idem dicturi sumus modo de semiue emisso ab animali, quod semen mouetur ab animali per virtutem ab
eo impressam. Colligitur ergo si tam forma sabstantialis lapidis, quam grauitas sunt principium passivum motus:forma quidem substantialis principale: & etrauitas instrumentale.Et idem dicendum est de leui. . sed
non deest adhuc aduersus hanc sententiam argumentsi Forma substantialis lapidis est veluti instrumentum, ut dictum est, generantis: sed instrumentum reducitur ad genus causae efficientis calor enim quo ignis calefacit est principium activum : sicuti & dolabra qua artifex dolat lignum. Item si grauitas est instrumentum , vide
tur se sorma substantialis sit principale agens respectu
illius. Respondetur,u instrumentum quando est coniunctum agen Ti,ut in exemplis modo positis, reducitur
ad genus cauta efficientis, sed tamen forma producta ab agente in pasta quod mouetur, reducitur ad genus cause formalis,& ideo est principium passivum. Calor enim qui est sormaliter in igne calefaciente, est velut principiu activum,sed tamen ille qui ab igne productus est in aqua, non est principium activum, sed formale aquo aqua est calida. Unde si ille calor productus moueret aquam localiter, certe esset principium passivum taIis motus sicut impetus in sagitta. Et hac ratione grauis dicitur principiam passivum. Verum est tamen B licet respec u generantis sit passiua,tamen respectu grauitatis dicitur aliquando activum,eo P grauitas consequitur ad talem forma am,acsi produceretur ab illa. Et hoc modo S. Th. q. s. de potentia arti. s. dicit formam granis&leuis quodammodo esse principium activum sui
motus .Licet loco citato super Arist.&. 3 p. q. 3 2. art. q.
re ubique simpliciter dicat conformiter ad Arist. in graui&leui non esse nisi principium passivum sui motus.' Similis fere reti ponsio est ad secundum membrum de semine. Virtus enim seminis est virtus generantis, per quam generans immutat semen usq; ad productionem animalis. Non tamen eodem modo quo dictum est de graui &leui. Grauitas enim & leuitas sunt principia passiua, virtus tamen seminis est acidua. Non enim comparatur solum ad semen quod mouetur, sed ad animal inde generandum ,resectu cuius illa virtus est activa, u-cuti calor qui formaliter est in igne est instrumentum Actiuum calefactionis aquae. Et pari modo se habet virtus in grano ad producendam spicam, &in semine Plante ad plantq generationem. In ferro aute quod mo
uetur Ad magnetem, dicendum est ut in . . huius videbi 'mias gi non mouetur per virtutem activam quae est iu
ferro,sed per activam que est in magnete qui ferrum alterando ad se trahit.
Ad postremum membrum qia ar- Reducti
ti argumenti principalis,vtPaulus hic one: ut recitat, . taetrant quatuor modi diuerside reductione aquae ve- sici Ahementer calide ad suam frigiditatem . Primo est opinioAuicen pri sue physice dicentis, illam redactionem fieri per se a forma substantiali aquae. Quia ramen non exprimit, an id fiat mediante frigidatatet, necne, qQi-
dam CXPOneuicis Avicena dicunt id fieri mediante trigiditate virtuali: alis sine ulla prorstas frigiditate. Secciso est opinio Egidij, 3 illa reductio est quIdem Z for
64쪽
rumpere ro quia ad corrunti nem
Burlaus. Pr duhio frigia itatis, fit ut per accid n. Ud urd Producat frigiditatem GTeii aesto iei, P alia reductio non sit Stadima j iis .i r es , -- ro plus est caloris qua
medio circunstante frigido, paulatim friget Tior-Deobus de CXLCrio ets, deinde interiores actuae vij,
Calidiore S. His addit sua: n Paulus Uen tus Reent T
osophos pavore stupeficerit, ut in tot eos dii erferit
atem reducat,ita in hoc fallitur, quod forma substan- 1aalis aquae non sit etiam in causa talis rediictionis mnim ut modo diaebamus, forma grauis in virtut Synerantis sit principium motus localis quo graue t nil,
Iabor et caloris qui frigoris:& ideo Idem rosta
' Tunc veto at dubi Tu es et g. -
ratem ad fit. Sunt enim ora putant ri J Tn -ci
qum est se Aiditas ct humiditas, ut
Aristotcit. I. det gene. ergo ubi nulla est frigduta ,aquaesi e non potest h, et est formam aquae introdu-i appetit se in esse conseruare. C Et praeterea cui
qua TCdiacit se ad frigiditatem mai des et
circunstantis:& tunc tota illa non Dotest et e X et
ai aquae sit principium huiusmodi reductionis Se r iactant Op1niones AEgi dij & Pauli quod illa rediis fiat de per accidens st forma substantiali ni, O A
PTOLec O, salia atorum authoritate, non est eres Nam quod ait aegidius per se aquam intendere corru Ptionem caliditatas, ad quod per accidens consenuitur trigiditas, non videtur physice dictum. Primo quia, gens naturata nunquam per se intendit corruptionis
Iarii int: utendo producitionem formae cui ali ebrii i 'riatur & Ideo potius per se aqua intendit reducere mim quam corrumpere caliditatem dex modo Dcra ratione confirmatur,nam si aqua cresipit calorem,non est nisi ut consequatur disposition naruralem qua se in esse conseruetaqualis est frig ditas Sicuti graue certe non mouetur,nisi Vt quiescat in ccreo GEt praeterea in genere cauta efficientis certe prius na cura est productio formae , quam expulsio contrari Hrem,nisi producendo frigiditatem. TEadrinargi merix currum 'duersus P vi dicentem,s des siescas tendit conde tionem ad quam subsequitur frig ditas
Enimuero frimitas tam de per seret uiritur ad conser g. et Aq*Riq*d CD si ad moratione densitatis eaxo duas: quareprincipalius intendit se aqua reduceret Zet tragidatatem, quam ad densarate irrum et Confirmatur tib idco 'Liui D Tu a aquai et ad frigiditatem, re
-qra equa esse adeo cal aut per tota sit ori AE
coanduat videtur et l imbui isti
c ae. G. Eia non lic2 a vita o, V -- ia quo actus ochumiduas ergo ad cons eruationem eius requiritur Cra
ta frigiditas ct humiditas: sistet sit sen dirim
O Ianes confitentur retquiri certam denisitate ci a ciui
st frigiduasrergo nec potest aqua conservari sine cetr-yd trigiditate formalitee. -- Reuera qui hoc negat, fateri subinde tenetur consedici dissse rum Dd rum dii Crior ara aquae sitne aliquo peois
on mi s Lari non video quodnam aliud sit acci-d ns tari Sed quo alio, rogo, opus est argumento quam hoc. Aut in suoiecto aliquo est calor summus, aut citra ium mundi. Sisummus,illiad est i ais nam summus calor determinat materiam necetsi arto ad troductionetna formae ignis Si non est tam muster o habet tantam frigiditatem,quauta sufficit ut cum calore simul adequetur gradus summus. Erenam si fumet dus est v t. 8.1arcessiarium est ut cum calore ut G. ita frigiditas ut duo:& cum calore ut. . frigiditas vi. .re siet Proport1onabilitetr, ut Itb. I. de genc etpalam fiet.1 Cr harc condemnatur alia opinio quae asserit trigiditatem virtualem. Nam illa solum asseritur ab illis qui credunt nullam esse in aqua calidissima Digiditatem. eoque hac posita superuacaneum est Praerer Wigidi- x-xem tormalem ponere etiam virtualem in aqua' isti Frigi ditas xamera omnes inde decepti sunt q, Pius equo eredi des MAii- Tuis en ibus: quibus tame debet philosophias eminere experimur enim aquam Calidis simam vehemetius m loco Durere manli, quam flamma ignis. Et indeta utit
P si-β in ne non est Sigiditas,ita neque in aqua.
Et tamen Hlatio nulla est penitus. Causia enim cur aqUR P ui comburat, non est quod caIor sit illic magis intret. implicatio Est enim contradictionis in extra i 'nemit tam in tesus calor qua in igne . Sed causa est y aquaere densior quam flamma ignis:ac subinde habet plus clet multitudine materiae,&percora sequens plus demula rudine caloris. Unde si aqua illa rarefieret ad tantam raritatem sta uanta est flamma ignis, multo minus cae ceret qua motrit Echaberet tam inresum '
anifestat Vaporem qui exhalarur abaetua calidissimae, ta Intensum cerret habet calore, o aqv sed ciuia estrastor habet min' de multitudine formae:&ideo minus C lethacat Ea irgo fallacia argueret:est hic plus de multu iacim et caloris tergo calor est magis intestis. VP libr. x--g -q-et et in 12 rone elucidabit. Digitus enim cadetuliserri multo p1us habet multitudinis tarmat caloris, Mi-is N SP datis,in non habet tam intestam calorim.
65쪽
alias eSat ignis: quoniam partes illius caloris non uniuetur secundum intentionem sed extenduntur per materiam:quae est multo maior quam in flamma ignis pedatis. Vt ad propositii denique reuertamur, cum in aqua
quantumcunque calida, non sit summuS calor, nece larium est ut illic sit tormalis stigiditas. Vnde hae habeo
Pro certa conclusione e naturaliter non potest eue aqua sine frigiditate aliqua. Naturaliter sin quam quia Deus ut libr. r. q. .dicebamus)potest rem quamcuq; Ina api' sine suis dispositionibus miraculose seruare.' Addidesem Pe x est rim profecto, non esse penitus improdabili, quod Donseis*xiβα-- potest naturaliter esse aqua tam calida, quin plus haheat frigiditatis, quam caloris. Quia cum summa frigiditas & humiditas sit dispositio & perfectio aquae,videtur P ad generationem aquae saltim requiratur,multo maior frigiditas quam est gradus medius, ct ad conseruationem, licer minus requiratur,semper tamen re qui Titar ultra gradum me diu Vili summa Digiditas quarcst naturalis auuae)est v t. et ad generationem aquae re-
uirit T. V. g gradias vi s vel 5.& ad conseruatione in
quicunque gradus ultra . . ita vi tatem gradus ut quatuor sit maximus sub quo non potest conseruaria qua Bene intelligo nullam e e det hoc dumonstratione: est
tamen rationi naturali contenraneum ut nulla forma
citra medietatem tuae naturalis dispositionis conseruari queat. Ex hoc confirmatur: quia certe in vivetibus
ita est probabile:& de igne nullus prosesin diceret uepossit conseruari quiu ad minus habeat criorem ultra gradum mediam. Si ergo aqua nunquam esse potest,nisi cum frigiditare ultra. . necesse est ut calor eius sit minor: nam ut paulo ante dicebamus ex ambobus simul debet resultare gradus summus. Et ad experientia quae in contrarium videtur pugnare, resipddetur praeter id
quod dictam est de maiori densitate s quia frigiditas non est tam activa,ut caliditas,licet plus sit illic frigiditatis minus tamen sentitur: imo non sentitur. V Quod
si haec vera sint,nulla est difficultas in redactione feruetis aquae ad frigiditatem. Reducit enim se a tua forma substantiali principaliter per frigiditatem quae exupem rat calorem. Nirrilominus probabilius existimo minus este frigiditatis in aqua bullienti qua caloris.Ideoque laude respondetur,s, illa reductio ad frigiditatem attribuitur generantia quam,ut dictum est de motu graulum ae levium. Et ideo licet frigiditas sit multo minor calore, tamen quia sorma agit in virtute ginerantis, plus potest sorma, ut reducat se ad frigiditatem &conseruet se inesse, quam calor in absentia conseruatis possit resistere. Calor enim,nisi sit in subiecto naturaii,puta in igne,vel in mixto vendicante sibi talem calorem, indio et semper ab extrinseco conseruarie alias non potest resistere formae subiecti in quo est : licet minus ibi sit de accidente contrario. Unde regula illa, a Proportione minoris inaequalitatis non fit actio, intelligenda est inter accidentia cotralia,quae sunt in suis ciuiusque Naturalibus subiectis: puta inter calorem qui est in ig-De ct frigiditatem quae est in aqua. GHinc sequitur. se animal infirmum, quod semel est extra suam naturalem dimositionem, non ita faciIe ab extrinseco reducitur ad sanitatem & integrum statum naturalem.NemPet quia illa reductio animalis fit per hoc quod parS sana mouet non sanam l& quia omne agens in agendo rePaliciar, debilior fit in tali actione semper calor naturaliS-Vt iud* Cst v natura indiget medicinis extrinsecus adiuuari, mirac CR qcior adam opinio medieorum qui ex litiae dux C PM3 qu semel motabiliter est extrasiuam uaῖur c; dii vi si-RQ raro aut nanquam
ad integrum statiam naturalem redire. Tametsi milia nondum sit hoc CAPLOTaxum icd amen hiaeviis ob
relaonsum est in Comme uto teXtus seXti Vbi recitauimus opinionem Avicen. tenentis non esse per se notum: naturam esset eiusque rationes diluimus. Undesnproposito talis est dicere quod Aristo. in . I.Phy. non demonstrauit naturam esse , idest, aliquod esse principi remotus. Imo dixit quod qui hoc Negat, negat primum principium scientiae. Sed intentio e Ius fuit in illo libro
ostendere quae nam res sit actus natura, scilicet, quod materia non est eras acta completam, sed pura potetiar nec forma est duntaxat accidens: sed actus substatialis. In quibus ambobus errabant antiqui. O Ad commentatorem vero non est necessarium respondere: nam ipse se exponit: quippe qui ait, naturam esse, non esse de monstrabile et sed esse quodammodo explicabilem eius diffinition dim per experientiam, videlicet,illud eiae iditelligendum nominet naturae, quod est principiu motata naturalium, quos evertentia comperto S habemus. .
Temvij.Lecti natura lignum , &c. Et capitii istex.xviij. Determinatis his,dita
Quaestio secunda.qV T R v M ET NATUR Alia ab artificialibus: Si physica a mathematicis distinguantur.
Duersus partem firmativam primimgbriouaestionis arguitur sic. Sunt artificialium formae plurimae, quae principiae sunt motus eius in quo tanta ergo non est. haec viaiuersalis differentia inter naturaelia & artificialia. Antecedes patet lasorma nauis, in foemis rotarum plaustri, re alijs id genus Nauis enim non ita velociter mou retriar, nec rota, nili sub illa tarma aetifi-iali Item ars cithariZandi&saltandi est per se pridicipium motus eius in quo est. Etenim motus manuum citharoedi & motas pedum saltatricis no potest heriinfisi ars sit in ipso subiecto quod mouetur,Put ammteue-
ctu moventis pedes aut manuS,ergo. I Et confirmatur. Stat aliquem eundem motum CSet hi mul ab arte & natura: ergo artificialia non cititissumtur a naturalibus. Hoc pater de sanitate quae fit ad artet medici,sed concurretnte natura infirmi: S des doctrinae quae fit a doctoro: sed concurrente ab intrinseco natura discipuli: ergo non in uniuetrsam differunt naturatra Se artificialia.' Secundo principaliter arguitur. 21 nal ralia distingueretur ab artificialibus, Iequeretuc quis
forma artificialis distingueretur i subieto naturaludistinctio enim rerum no est, nisi a tormi quae lumctae: consequens est falsumergo Santecedis. Proba urminor C u in fustis recta incuruat ar ut fiat arcu Smul extrema Iamine auri iunguntur ut nae annuluS, C nc tu
te: quia noet vide quodnam accides manus artetficis linet alioua alterationet sola per m Tum locviem po ri pro
duce: ergo naturalia nodi grana, et
66쪽
Aristot toto cap. r. stilicet scientiam piissicam - metam esse amathematicis, eo quod mathematicus abstra
Egura orbium Q oderum quia haec omissa sunt firmar proprietares natur's rerum, ergo non prorsias di fest anter scientiam phnicam ct mathematicas et Incontiaraum est Aristo qui text. r.&. et .a erit naturalia distingui ab artificialibus, ct in hoc textu. I. dicit quod Iignum est natura &su detectum lecti: ct aes,statuae bimetetur di traguere inter eas naturalest formam artificalem Et capias distinguit inter scientiam physicam ct mZtnematicam. TU A M
a uos breues articulos designat
quaestionis titulus.Primus est quomodo naturalia dis xerant ab artificialibus :& fecitdus quomodo phvsica a mathematicis. Circa primu hoc imprimis attendon- cum est quod diuersa est quaestio, utrum naturalia dias inguantur ab artificialibus,' utrum forma artificia-II, det stinguari s a subaecto naturali: in quo est. Prima enim est quae o physica, quam hic tractat Aristo text.I r. Stere in . a. cI. Cuius sensus est, sintne eiusdem an diuersorum praedicamentorum: secunda vero est me rapn3sica: qviet Oolicet hic inseritur. Et ideo de sinet ulis
' Prima conelusio est Naturalia differunt formaliter ad artincialibias, siue forma artificialis sit ris distinctaci subiecto inue non Etenim scamnum dom us, ctc. sunt an praedicamento qualitatis lignum vero lapis &c. sunt an praedicamento substantiae.' Hanc probat hic Arist. quia ens naturale, inquatum et L nIturale habet in se principium sui motus. artificia Ie vero non Lectus enim aut statua ab illa forma artificiali nullum habet proprium motum: ed tamen a sermanaturali habet ut descendat deorsum.' Atqui rem aliquam, quae in hoc differat e naturali exhibere non positamus,nisi artificiat nam forma oro prae loquendo aut figura esse non potest, nisi aut naturalis, aut amfaciatis. Sed tame si operationes aut actio di
haereticus comburitur, combustio illano est violera ut opponitur naturali: est tamen vitam a , ut oDIonitur voluntario: quia passiam consert vim per maletriam nar Talem non ramen per volutariam electioncm. Rur supra araaias naturale opponitur supranaturali siti. Deus mo mi Ueret Iapidem sursum , motus ille non e t naturalis qua a non esset a principio intrinseco activo, aut passi-Uo. Sed tamen nec est violetus acii moueret cir , cauta naturali: quia respectu cati naturalis lapis resistit: te Uectu vero Dei minime, quoniam in omni re naturali Clia obedientia ros oectu Dei. Vndet motus linguae asin Dalaam, nec fuit violentus nec naturalis et sed Lupranatu alis. Et idem est de cessatione Olis Iosue. 1 o & d mcellatrone caelorum in finet mundi. At dubium cst cum Acmgrdue ascendit ne ditur vacuum, vi cum atteaeh, fici sUS ascendit aqua per fistulam,virum motus ille sit uiolan
rus postquam est contra particularcim natiaram assum' an sit natura iis cum sit a natura uniuersali. Rcfoonde ur quod licet posset responderica distinctione scilicet est uno modo naturalis, ct alio modo violitus in simpliciter loque io est natis ratis: siqui deos anni ii ,--2uersali. Sed est violetus secundii quid Idedi edeso tibino Monstr* ' istra C si enim alat nascit orbat si aliquo me
Dro,aut sub effigie alterius speciei css sit intela aena in Particularimos rui est,to Pes ccitraetratura parties re sed in simpliciter est naturale. Na qn homo nascitur. digitis,aul. .illud fuit ex impedimeto disio sit riis e
iu, re uitri cauta particularis in matrice. Quemad-
u quid pos et vocari contra natura acuat e ni dinus sampliciter naturalis. Fortuit rasit seu casuale si V id Vcipietur Vt distinguitur contra naturale; m5n .sa. rum Pstiant dici sortuum qu biunt praeolatta et
terram. Sed de hoc latius. q. s. Unde ad primum ar
enim virtutis ii Derum, licet sit quodammodo naturale adest, ex inclinatione naturae ad bonum,tamen non dicu ur naturale, ut in proposito: quia illud no est a nata Ta,1dest,a materaea vel tarma, nec ab aliquo accidentet naturas arsed a D Elecitione. Unde tam naturale quam VoIuntarium fit a Principio intrinseco Ait enim . Arist.2 Ctm.capa tui. 1 . quod voluntarium est cuius principi se est intus in ipso agente. Differunt tamen: quod naturale est a principao naturali: voluntarium vero ab electio . . . Me Volua Laris,qta Eest principium liberum. iolentum qcto sequar ar quod violentum opponitur utriqueta a Icer. naturalita voluntario Est enim violentu, via Daciem naoetur, quod fit a principio extrinseco Dasso non conseretnte vim. Sed passam conferre vim sat du-Fucrier v no modo per inclictationem principii naturalis. Quem a modum GiximuS Zale cetionem aquae nouel et I riviolentam: quia calorille educitur de potentia
s. - . - Pialiac pr lato,qui etiam posset resisteret,non r. 2 aest vapulatio violenta:sed libera. Vndet ciu
gumentia Principale, quod directe est adu es hae, Ad i Pria
Cne Ca .non quade motus naturatis quoad substantiam sed velocitatis quoad modsi Globus eisi velocius
descedit, qua quadratus Iapis: quia foueaei erit et
De artibus vero saltandi&citharigandi, posset Quis
Ideo non sunt naturae. Sed hoc est quod argumentum Contendit: videlicet, quod diffinitie natume arta, quae non est natura.Quod si dicatur quod ars non es principium prim iam illius motus,sed forma substare Ualasaolutio non Latistacite quia cetrae ars illa est oriri EPrum prunum motus talis.Dicendu mergo arbitror
I cIS artIbias, sicut deforma nauis Nam ars sit, A ' di
d j est motu, est iu n te respondetur, quod
67쪽
renis; Iuuanta naturam.Et ideo ille motus est partima principio intrinseco&partim ab extrinseco puta ab arte.Et idem est dicendam de acquintione doctrinae, est ab intellectu discipuli, arte magistri citrigente.
Secundus sensus scilicet an forma
artificialis distinguatura subiecto naturali est, ut di Timus metaphysicus: a quo proinde facile, nos extricabimus. S tit de hoc duce extremae op1niones. Prima est nominalium, qui ut negant quantitatem distingui a re quanta ita negant formam artificialem distinguia sub tecto, Sed dicunt quod cum artifex facit domum, aut calceum, aut statuam, nihil aliud facit quam rem aliter se habere. Potissimum argumentum est secundum principale .Et certe qui scribit non videtur aliquod accides Producere,sed atramentum facit aliter se habere.' Alia est realium opinio in alio prorsus extrCmo, tC-nentium , quod non solum quantitas distinguitur aret quanta, sed praeter quantitatem produci ab artifice formam artificialem, Q uae est qualitas. Es Inter has duas o Piniones arbitror medio modo dicendum. Non faciles declinare vellem avia regia: in hac tamen parre fortet non displicebit modus iste noster loquendi: quem hac di .Conclusi secunda conclusione huius arti. expono. Forma artificialis non distinguatur realiter a quantitat tanqua re
alia,sed solum formaliter. Forma inquam artificiali gquae est accidens ab arte praecise pro ductum-Nam pomsunt per artem applicando ac tua passi uis produci formae nouae substantiales, vi patet de sorma panis ciuespecie distinguitur a tritico et & de serma vitri quae distinguitur a massia: unde fit Volo dicere quod cum faber lignarius tacit quadratum lignum, quod erat rotadum, nihil de nouo producit,praeter nouam superficiet quae est terminus quantitatis illius corporis. Et ide statuario dicendum est. Unde qui domum ex sectis lapidibus &lignis construit,nullam prorsus accides producit: sed ex superficiebus partium fit una figura dom'
Quae non est unum ens,nec una quantitas, sed est una
figura in genere qualitatis, Sidem dicendam de sarto.
re & sutore facientibus vestem.aut calceum. ' Hac coclusionem aduersus negantes quantitatem distingui are quanta,non alijs rationibus corroboro, quam illis quas in praedicamento quantitatis secimus ad suadendum quantitatem distingui arre quanta. Quae licet non sint demonstrationes,certe in physicare potissimum secundum Arist.rem faciunt probabilissimam. Admissa vero quantitate distincta,cu figura & forma sit quatitas,quae est passio quantitatis,manifestum est figura vel Est qualitas distincta a quantitate, ita vel saltet quangitas ipsa: i Quod autem non sit qualitas realiter distincta a quantitate,ita ut sint duae res,liis mihi saltem rationibus persuadeo.Primo pluralitas ista rerum assiori Non debet nisi propter aliquam rationem quae non sit bono modo solubilis: sed certe nulla est efficax ratio qua concludatur esse accidens diluinctum a quatitate imo oppositum videtur intellectas concipere,alias quoties quia digitum aut in directum porrigit aut in arcum contrahit u Uum accidens produceret quia figara est
diuersa. I Sed potissimum apud me argumeta ex hoc secudu. Si forma.v.g.staietae esset accides distincta a Iigno & eius qu/nxixdx ,sequeretur, Deus pol Cet seruare lignum cum si qudraxicate sint illo accidente nec eonitarium Possum rexiPM uua aut atatboritate in animum inducere, mirabile Coi t. Deus fecersi duas
posset quamlibet illarum sue atera conseruare. Tune
arguitur. Separato illo accidente quod est figura,manente ligno' ct sua quantitate,profecto haberet eademes giem quomodo habet nam haberet eosdem termimos ct extrema quatitatis ergo luperuacaneum est pomere figuram esse aliud accidens praeter quantitate. Eodem argumeto conuincor dicere: P esse existentiae non
est res alia secuda distincta ab essentia,ut discipuli muliIIam Deus posset corrumpere me saluo, &per consequens tunc ego existere sinere illa: atqueo adeo vani
est ponere aliud praeter me & mei partes quo ego sim. Sed dicitur esse distingui ab essentia: sicut sedere ab homine: quia non est de essentia hominis ut sit quippe cuante mlidi creatione homo erat animal rationale. Sed de hoc alias. pel si quis in nos argumCntum retorquear: quia eade ratione probaretur figura no esse qualitate,na seclusa etia quatitate st ligno, substantia lignisi lupernaturaliter maneret,eide figuram haberet, quae modo habet. Hoc certe negatur Imo sectata quatitare, Iicet Deus per miraculam posset seruare partes meas in loco in quo sum, no tamen eisset intelligibile quod ego haberem effigiem faciei, quam modo habeo ,& figuras membrorum. Hoc est ergo potissimum argumenrum P figura est ipsamet superficiens exterior quantitatis
v Tertium argumentum est de figura domus aut vestis Queritur enim figura domus sit ne diuisibilis an indiuisibilis: indivisibilis censerino potest: siquidem domus
vix rebus diuisibilibus constat:&preterea: quia si effer indivisibilis,esiet in qualibet parte ciomus, sicuti anima in corpore:& tunc quaeliber pars effet domus. Si vero est diuisibilis,lunc necesse est dicere,s fit tota in omni bus partibus collective. Et tunc sequitur ueno est unet
accidens numero .Intelligere enim nemo sane metis potest unum numero accidens esse in pluribus substantius
non facientibus unum etns: quales sunt partes domus. Scio realissimos istos cotendere soluere hoc argum eritur solutiones tamen eoru neque faciant satis argumeaeo, nec oportet eas in mediu afferre . Est quartu argumetuet quia vel tarma domusBducitur successive vel ira
instati: in instati vix pol sustineri pXysiccetua sola forma substatialis est quae incipit esse per Himu sui esse. SetvCro producatur successive,pali c6sequitur quod forma totius no est aliud qui aggregatu ex formis partiret Quae est Conclusio quam nos intendimus. Et C m sor-rnae lapidum&lignorum non sint nisi superficEes vlt, mae sequi tuo quod ere illis resultat forma dom S. Aliud esset proprium argumcntum aduersus Paulia venetum & alios, qui hoc loco tenet,no solum figuram distingui st subiecto naturali,verum quod nome rei artificialis supponit pro aggregato ex subiecto & tali accidente. Itaque ista nomina statua lignum arca, &c. n
supponunt pro ligno habet et figuram: sicut istud nomet figuratum sed pro aggregato ex ligno& figura. Sicut
homo supponit pro aggregato ex materia re forma. At vero modus iste loquedi,tametsi a viris alias ma- me aut ritatis sit usurpatus,certet ut honori Corii dixerim,no est philosophis recipiessias Nae quicquid ipsi
dicant,cum forma artificialis adueniat cineti in acta, et
subiecto S tali torma non fit una ens per se, sed per agmgregationem: sicut ex subiecto &albedine. Et ideto ista
nomina no supponut pro tali aggregato: alias non Poneretratur in uno praedicamelo,magis quasi diceres inggregatum ex substantia dc accidentet. Supponunt,ersv
haec nomina Pro subiecto connotando tales formas.
68쪽
Igitur ad secundum princ I pale
EIS naturale mutat in det uersias
um aqua atriatibus partium Sed tame aliquando ovo
'uae eit termanus communis utrique. Obidones A. mcbu usq- , ora Possuntes immediate. Vnde sequitur,mm; vaditur continuum, necesie est unam Lalte superficiem produci de nouo: nam partes quae contino e .arnae oantur per unam superficiem: terminatur diu ita P r duas. Ideoque statuarius cudetndo lapidem, aut dondimum E Dgnuin,Deceste esi ut producat nouas suprrnciesia tralium q*N Q Mcuntur de Potentia quatitatis.' Sed restat sol QCret argumeta realium, quibus contendunt probare fi limesita qualitatem distinctam realiter a suoerfiei, ' Lepraus arguut authoritatibus Arist. Ait enim in hoc
x .glignum est tubiectum lecti .cta: sest subiectumst tuae. Od infra tex. 28 repetit Et rursus t x. I p. ccinietur antequet sq, si statua ligni defodiatur sub terr nascuur quide ligna, non autem forma statuae. Ait nanque nascitur ex homine homo, nd in ex lecto Iecssia Paeterum autem ac forma videtur designare aliqua di incrionem. Item sit ex statua geminatur forma si nictno 1 orma statuae,videtur esse distincto formae. Et g mera. PCA. P. ait B formae artificiales n5 sunt substantie i d aret deiurast in summa in praedicam iS.C. ete qua litate horma ct figura ponuntur species qualitatis : sed praevicamenta sunt essentialiter distincta: ereo formis, 'inciales realiter distinguuntur & d quantitate & ἀLubstantia. His veruntamen alijsque id genus Aristdams,abunde,respondetur illo verbo quod in c6elusione posuimus. od quide in praedicamelo quatitatis q. - .ar. L .copiolet Tractauimus. Vbi diem est, o stat aliqua quod amodo distingui formaliter, dato quod non Ponatur innumerulaequa duce res.Formalis em distiniaccio eoru quae r6ne ct diffinitione differtit, q ua ratione no praedicantur de se inuice inabstracto N ullatenu genim co cederet Arisivsubstatia est similitudo aut se sto: licet nec fors ancocederet quod relatio, aut istus stres ana a suostatia.Eo de modo ego hic dicerem, quod quatuas ligni identice est res quae est forma artificialis in hec est falsa, qualitas est forma artificialis: quia facit sensum formale Et ideo non solΣ facit sensum o uod sit cade res, sed quod sint idem ronc: quod est falsum: Quorna forma artificialis significatur per mod si forma: accide talis respect u ligni,& quantitatis eius. Et ideto alia est ratio & di innitio ligni re alia et uantitatis & alia for mari.&- s. mota rex. S. ait Aris quod quarto mo Eumani QOe uncide, quoru ratio est eaderct ea sunt diae ais, quoria rationes sunt d1 acriae. Obid et figura artificia Iis formaliter,& sectast rone figurae est qualitas: idetice in est eade res qui est qualitas. Lignia aut est statua, ct icacu,Sc. Nam cui secyrarci Caeliant concreta sor-m altiter praedicantur de substatia code modo lipna ct lapides no sunt torma clym as et ni domus Ri Quod
Quaestio iij. De ligo alti IC.
gregatio mm,no ponitur En una sist
g ne Tequata latis. Domus acti OPp Inst colle iue raro, Plata laus ingoneret substantiae. Per ham soluitur ud Sumesar quod sumitur ex dictis Arist his in tex oc re naturale manere,ertificiali Trupta, ut si man
in us, ct si et ni descruata ora mergo forana
it t. eri 1OIcti equitur, quod formaliter i. secundum6nta ditanitione distinguitur ' Per baec facile rardebitardu quod uque a in retalia. Arguat em cla raderes eu et
ra It veste,aut statuam, faciat nihil: ergo facit aliquid ucveLillud aliquid est forma distincta, ct habetur iactetri, vel fossium aliquatitor se habere: re tuet pestitur sin- qui tuo principi Q. Na illud, aliqualiter se habore umidi limgta cur rebusquce aliqualiter se habent: Aueritor madistincta: vel nodistinguitur & sic nihil fit. Re FacerriS'O ui tame Partifex semper facit aliquid Et sit quae I T . . quid cit, dico P cix domu,calcetu aut statuam mest tactio fecudit qui ur. I tu iuSteX. di Arri. Et cu interrogatur virui Ilud aliquid sit res noua quae antea no erat vel solii aliqualiter se haberer res nocietur vali est aliquid distinctur ut cli sculptor scal-Prt lapide,semper no ua,' noua saperficie T lucit: quae Cit termin' qualitatis. Aliqn vero no est quid distinet sivi cu ex frustis pani aut corti fit vestis: aut calcetus cautquando ex lapidibus re lignis construitur domus. Neisque hoc est petere principium: quia ita disponere Paristes, est facere domum, quod est facere aliquid.
In articulo secundo restat breue
. facere verbum de distinctione scienti e physicae amathematicis. Vol notandu quod poneredin et retia in te cietias sui cometo hic. 1 f.notauit CE ratos pertinet in comum ad malectica Unae. I.Pos . tex. s. locet Aris. icitias distangui petnes obiccta. Nihilominus in Parti culari non est abs re examinaret hic quomodo physidam Tetrat amatnematicis:proptCrea P videtur couenire
idda est quata ad re pertinet differretia inter ouea phusi DAPrt mcdM & Pura mathematici(olis est Geomettiai & scieri * p idii rati amm dram qualis est Astrologia.) Obiesctum enim ' md h*
Propria mathematici: siue pure sat mathematicus , siues A'rneuius est quantitas Unde consideratio rei naturalis 1nordinet ad materiainsensibilem scilicet, ut sublicitur
colle&s angvin eculexione animalis Q arboris C ES Para Percosideratio de qua citate in ordine admoxia vel in qua tu est terminus rei naturalis, ut tractare det curuuateni quatu est inguranas ct delirauras phericatri ue1t ra .a8NS .iarissa Uttit sica Arboris, aut in Giactetues c apta ad motu perpetiati, secudu qua idne coliderac
.marac Scollaetrat de quantitatrae fiet uris eius, timet ali Q pC Tu de materia sensibile Cosiderat eam geomet - T agiali, queret nabere tres angialos cilia les
69쪽
iis abstrahit il materia se sibili in est ' universali, tes
enim it aictai Ac Paeea si et O e S cdrnr in genere, duobus rems, non considerando sit durum, aut moIL,in tali aut tali corpore. Scientia vero media tractat quidem natura quacitatis cotractS ad aliquam et riam
materia sensibilE, ut Perspectiva, de lineis & angulis radiorsi visualiu. Musica, de proport1one numeri sonori Ad. 3. prin.
: quiad physica.Vr enim physicus tractar de curvitate, quatenus est in naso aut in tibia, ita tractat perspcctiuus de lineis & angulis, quatenus sunt in materia sens solli:& astrologus d e glitate quatenus est in astro.' Responde- turis differ ut dupliciter. Primo in obiector& secundo an medio demonstrationis. Primo enim differ ut, quod
Astrologus tractat quidem de figura astri, soluinquantum est figura:no cosiderando,an illa naturaliter coueniat astro,necne. Nec considerando ad quem finem habet illa figura. Physicus aut tractat de illis figuris, nota inquantum sunt figurae tu,sed inquanta sanet proprie rates coaenietes nature & fini astri. Unde sequitur secada differentia P phy ficus demostrat illud in ordine ad
fine: vel causam efficiente, vel materialem. Vt. q. s .am- Plias patebit. Demostratem phy ficus coetu esse rotua a re astru quodcuque,hoc modo. Perpetuo motui debe-rur figura perpetua: sed figura mi exica habet rone quada perpetuitatis (quatenus circulus,nec principium liabet nec finem ergo figura spherica competit colis, qui
Perpetuo mouetur. Ide probabitur rone materiae. CCYPus cuius materia non est in potentia ad alia sorma: st Perpetuur caela est huiusmodiaergo estppetusi: sed col. Pori Perpetuo copetit figura perpetua (qua is est circularis ergo caesu est figurae circularis. AstrologuSaut o-stodit figura solis vel a signo, quia eclipsis solis p inter,
Positione lunae apparet orbicularis: vel pbat orbe esse Totunda, proptereas, Idumouetur semper eo de diu aequaliter diltat a terra. Eodem modo perspecti Ius tractat de lineis & angulis radioru visualia, no inquatum ordinantur ad tale finem vel procedunt a tali causia physica,nec inquantum pertinent ad rei naturalis comple- ionem, aut naturam,sed inquantum faciunt hos vel illos angulos in oculo, vel hos aut illos bases in obiecto. Et ideo ait Arist.tex. Eo quod iste scientiae mecitae sunt magis physice quia finis istarum scientiarum est explicare quantitatem non in uniuersiti, sed talem quantita
Ad tertium igitur principale ar
gumentiam res podet vi dupleλ est materia c. sensibilista intelligio1lis. Qir e,pretina sentetia est Irist y .me. text. 3 s. Materia Gibili Scut ait S. Tho. I.p. q. 8 s. adsecuda argumerum est materia corporalis,ut subiacet sensibilibus qualitAtibus &determinat certa specie sub statiae: vi materiae Iigni,aut ferri quaeve dicat sibi certas Uecies qualitat Q. I cateria vero intelligibilis est substa iacos porea,puta hac solarone, qua est subiectu utita HS.bi acu qualitas sit subiectu qualuata,quae sunt 2 se lepraue ooieci asensua, possum' intelligere ivbstatia cor P abstrahendo ab or materia sensibili. c. hois, equiserri, C. At vero utrolibet modo acci Diatur mareria,
a cipi uT adnuc dupliciter Vno modo P materia singulari Singi dea, quae est hae. Alio modo P materia in uniuersa hiaue trabea a tinguiaribus. Ais ergo S.Th .loc citato, QI -i*cta abstrahit fi materia singulari ligna ta Physica cuim (PCOOoe atque aliae scietiae) no tractat de his carnabas bii Osit bos Petri in singulari: quia hqnumcro partes uox NT . Qii ratia Speciei humanae: qu ae nec uo 1ia I si ---- .is D materentia, sphysica
sit specie humana vel et Missa et M ther: tice vero salie pure mathematice, abstrdhune a materia sensibit non solu in singulari:sed etia in coi, Erenim non soletisteahit in isingulari ab isto tria gulo lapideo aut eneo voru nec c6siderat in gCncre ae Triagalo lapidis,aut ae Libsed de triangulo. At v CV mathematicet non abstrusit gmateria intelligibili ira coi quia liceL alistrahanta quicitque naturali Uecie iubstanti e,uo iii abstrat, ut a substantia corporea: quonia tractat de figuris superficiem re corpora&lene arta quT uo sunt Diu in labi alia eorporea. me quide CorP rea substatia habet rone matariae inquitu subiecit si est quati ratis,sed dicitur intelligibilis, quia abstrahit ab apeciebus Teru sensibilia Meta- physica vero in hoc sta peremiHet maἷhematicis, se abstrahit a materia no sola sensibili, sed etia intelligsbis si quia traeiat de substa(ia Abstrahe Udoretia a corporea Speculaturnaq; de intellige ijs, quae abstrat ut ab Oimateria physica,tatu Vero recipi sit actiones& matationes uales. O Ad cofirmationei a responsum est, quod
mathematicus & astrologus di uersis rationibus tractat dii guris astror i. Eequa is astrologus tractet etia dimotibus planetarct no in quaren' sunt mot' naturales competentes coelis sed quatenus per motus iudicat des distat s planetaram, de alcensa obliquo vel recto: quoenomina no est praesentiS loci interpretari. NEodet modo respondeturq, Phy sicus demonstrat rotunditate per hocs, omnes part CS aPPettat venire ad centruct infigara spherica oes par res superficiei equaliter distat diceretro. Astrologus vero id demonstrat aposteriori ex fiEura eclipsis lune , qam fir petr 1nterpolIL Ioue terrae Ocbiculariter: vel egeo RHODCX eadem Parte terrae videtur idem astram,riam re terror impediente. Sequitarin texi Caput tertiam. De terminatis, &c.
Ramum omni iam a parte negatim arguttur , superfluum esset hic sermonem ista
de causis. Ordo enim scienetiarum hoc, inter cae tera, Postulaet, Ut de Te una noti
nisi uno loco dicatur, de caussis vero haicismodi rei naturalis tracta it Philosophus. 1 poste
sermonem hic istum VCPetere.' Secundo principaliter
arguitur, quod fueric ferino mancus & diminutus. Cathca uni uoce dicitur de Cuatuor gentribus, vii natura, de materia &forma: ergo sicar data est una in generet diffinitio naturae, ita an Le causara diuisione cds ituenda fuisset diffinitio cauta, omnibus generibus cois: quae in Arist.ptermisit. TCreio principaliter arguit. Caa- Lare ide significare vide Liar, P agere:sed materia nullius est activitatis: ergo materia non est causia. Et eodem modo arguitur det formare finet. Forma etenim, ea Tationet qua concurrit in genere cauta tarmatismon efficit, sed sit, cum enim ignis ex stirpa facit ignem: forma
quae praeerat in ignet non concurrit vi cauia formalis:
sed ut principium efficiens et forma vero ignis geniri,
quae concurrit ut causa formalis:non concurrit Amae
sed comproducitur ad producLionem torius 'per
70쪽
effectus quar cauta de praeserita conmmatur quod forma vehetiae p. ictum est posteriia udrum est quam tota
motus,quo habito cetaeat motus: rum etiam ou ia ut in uentibusvidebimus finis ae forma in naturalibus coiri
tui:&per consequens simul se&inserunt &perimunt
vitextas I autor est hic Phili maxime si sit eausia in r Ic -rguitur. Si Aliqua emet causa efficies, mamme essient illae quarum exempla ponit Aristo. in trit
di ne causae, probatur: nam stat consultoremcta constuleret, quando non fiat id quod consulit:& tisi Pater generat,tunc non est filius qui gignitur:&quadonlaus genitus est iam non est semon unde genitus est requando statuarius incipit dedolare lignum facit quidelitatum quae tamen non est ergo istae non t cauta eoicientes. In contrarium es t authoritas Aristote
Pro huius quaestionis decision et
quae praecipuum habet locum in physica notandum est Pi imo quod de causis rei naruralis, quatenus sunt principis eiu cognitionis, ad dialecticum attinet disputa-rC.De Ilii S Uerom quantu sunt differentiae entis squod
subieetum est metaphysice ad metaphysicum spectat
dicere: diuiditur enim e S(inter alias diuisiones in il- Iud quod se habet: ut alterius causia,& illud quod se habet ut effectus. Sed negotium physicu est de ea usis dissserere, ea ratione qua applicantur ad suos effectus, inducendo formas in materiam. Et per hoc primum arciumentum di Iuitur. Notandum est secundo: b Arist. nuquam di fremuit in uniuetrsum causam una diffinitione communi ad omnia genera: sed,ut hic patet S. s. mera adiuisione causarum incipit: ct unum quodque genus leonum di innuet quia vix profecto constitui potest una ratio in qua omnes causae conueniant: tametsi uni uocemus adreatur de omnibus generibus quatuor. Et per Ad. r.prin. hoc soluatursecundu principale argumetum,Aristoteli nanque non solet esse curae genus diffinitione monstra
Cutici din qisi id P*xspcciei perspicacius elucidatur. At ne mihi so. suiu pdd libitum diffinitione proferre liceat. Causa ut ex lin.de causis citari solet est id ad quod aliud sequitur. Haec diffinitio, si fano modo inrelligatur, omne enus causae c6plectitur. Primu omnium in personis diuinis ad intra nulla est ratio, causae &e chus. Pater enim Producit generando filium: tamin quia non facit essenataliter aliud,sed sua eande esientia dat filio,no est eius causa. Nec ambo sunt causa spiritus sancti, que mirent. Item verbum,sequitur, dicit intrinseca consequentiam depede tia illius quod sequitur ab alto,e quo sequi Tur. Etenim sequitur dialectice: dies est,ergo sol lucet, camen dies non est causa lucis, sed effectus Nec filiussu diuinis est effectus patris: quia cum in eade essentia Libsistat,non depedet ab illo:sicuti id e no depet det a se. Et praeterea no debet extrema cosequentiae accipi ma-xerraliter pro rebus, sed formaliter secuda ratione caus*ct esse us. Deus em qui causit fuit murii, ab aeterno auic antequa esset mundas:&pater multo tepore est ance nitu Sed consequetia debet intelligi de causa & e cru in actu. Sequitur enim,medIcia S sanat, ergo sanitassar Sed de hoc latius in solutione ad postremu argumens iam . i Tertio notadia est.de numero causeruiaeriam
Iosophi, qui ponebant,umcum principium rerum Dura Ca C aquam vel aerem,&C.ignomiamur, v Lare Aristotcili et . et cis mee capitulo. 3.rationem cauta Armalis et vina deest mbant totam naturam rerum eta melasiam veti aer et
quae entia solum se habebant,ucta e materialesia utar. huiusdictum est,&avdirtius in hoctexi p. alias res formas non esse:nisi modos Narios se Labendi rerum Ignorata autem causa formali, nosse perfecte ne maerrant causam efficientem ratque adeo uec finalem vim cauta efficiens est quae producit formam Propter n-Dem. Quocirca ait Cicero lib. I.ncademi immicin q, Democritus equia ignorauit causam efficientem, igri dixit omnia fieri d casu Ilaec il-2- unde Co dementiae sunt praecipitati, vi omvitam effetetuum solam maletriam assignarent esse causam-NCin-Pedetntes antetriores esse acutos, re molares e se obtu- antas pedis Cisse pIanas, oculos re aures esse talis Vil Pontionis, solum ratione materiae proueniret et quam ria acciderat di poni. Cuni tamen, ut Aristotel docte iri eoas ait, haec omnia sunt propter finem, re propter c Peraciones necessarias animatium. In ali extremo 1 1aro an T1meo Posuit sex genera causariam ,-scilicet materiam,& finem,& efficiens principale,re instrumErum,ct formam extrinsecam ct separatam scilicet deit quam vocabat causam exemplarem dc praeterea formam Inrrinsecam particu Iarem.VArist.vero inter hos mecius multo omnibus sapietius quatuor excogitauic causarum genetra, nempe materialem, formalem, efficientim, re tinalem.Instrumentum vero reducit ad caulam ethncientem: ct exemplar, ad cautam tarmalem ut quam Primum videbimus. Ictu arto denique notandu Interro eadest, P quemadmodum sui initio secundi post e. visam tiones c est quatuor sunt interrogationes eorum quae vetre sci- Deum mmias scilicet,an res hi, quid ita,ct an hoc sit hoc, ct pro- pter quid sit hocrita sunt&quatuor causarum in Lerrogationes. Etenim quod generali nomine illic dicitur, Zprer quid, hic diuiditur in quatuor, ut,propter quid specialiter tu interrogatio finis, a quo interrogatio causae ita cientis,ex quo vero ; causa materialis et sed , per quid,est interrogatio cause formalis
Ad genera singula descendenti; Materiai
A. - i* iss*hodudum est: quae est primum subses
dmerentiam prauationis modo illic ex nosito. AUIn lac Aristiat tu hic. 3 1 .differentias quatuor materiae.
Ad cuius intelligentiam praeterea quI in commeto diximus, notandum est quatuor eme cosuetas diuisiones materiae.Pr1ma Triplex est materia, sciliceti,in qua, ex Diuisione.
Ii t, materia prima nude cosiderata, quae est subiectSormae substatialis Et materiaccisiderata sub accidentius, et in animalibus organigata dicit corpus phy-
siue esus es. '---: d*β ium, iliae naturatium.
siue arrificialium: corporalium,aut spiritualium, ur Iignum. ma,ctc. TMiateria ex qua quae est tertia diuisio i est itidem triplex fecundum C dmentatorem in coetmY-J x-io copositionis tm,alterationis tantia,et Pola Laonas remetetrarionis timui,ut in exulis Arist. Code At apa et r. Inpositionis tantum, ut tithae sunt maletra A vi a R,&Iapides, ligna, materia domusqctae sinet eratione manent in eius compolitione. AILetrariC-