장음표시 사용
91쪽
quidam viastat sed per se intentus tanquam via ad geDetationem,quam per se primo intendit. Ponet etiam dici per accidens , ut cauta quae rupit ventrictaIum aut qu ae tacit exuberantem calorem,non intendebat per se
monstrum: sed per accidens sequiatum est. Respectu vero causarum uniuersalium dicunt 3 est effectus per sie: sicut respectu Dei qui per se concurrit ad omnes e -
s. Alsi dicunt B causa uniuersali S non intendit monstrum,stilicet, illam deformitatem , mostrum tamen intendit,scilicet , rem quae est monstrum. Sed parum refert quomodo Ioq amur quando de re constat. Hoc enim est certum s monstrum non est miraculum, postis quam fit mediantibus causis secundis. 'THinc constat qua de causa non contingunt tot monstrorum genetrain plantis quot in animalibus. ut textu.hic. 8 3. insinuauit Aristot. Nempe P ad generationem animalis multo Plura concurrunt quam ad generationem platae: & ubi Plura requiruntur,pluribias etiam modis contingit deficere. Qua etiam rationet plura monstra contingunt in G. Consu. hominibus,quam in brutis. I Sexta conclusio,est in . e. y.tex. 88. Necessarium in rebus naturalibus dicitur de materia. sed tame ratio necessitatis sumitura fine. Hecconclusio addita est ab Aristotele, vi in commentis di-N ecaria istum est ad respondendum aduertarijs.Cum enim arati
qui dixit Tent totam cautam effectuum naturalium pro MCDire ex parte materiae. Arist.vero contra dixit: et prouenire ex parte finis,restabat argumentum, quia niga- Te non possumus necessitatem ex parte materrae. Alia
enim est materia oculi(nempe aquea & mollis alia materia auditus,alia ossis,&alia carnium. Alia in qua non loquedo de materia prima,sed de materia physica, que includit dispositiones. Respodet ergo Aristo. v in unaquaq: re naturali est haec aut illa materia necessariar tamen ratio necessitatis est a fine.proptetrea enim requiritur talis materia oculi,quia talis est accomoda ad fine,
scilicet,ad recipiendum speciesrre talis materia est necessaria in osse propter duritiem: quae est necessaria ut ossa sint sustentacula hominis. Sicut inartificialibus necessaria sunt lapides & ligna,sed ratio materiae est, Quia talis materia requiriturad costructionem domus. Ubi adnotandus est modus loquendi, rum finis non dicitur nec cessarius: sed mediu requisitum ad finem: nam necessa-xaria idem est quod requisitum. ' Vnde ad sexta principale coceditur g durities ossis re mollities oculi prouectit a materia, sed tamen q, talia membra habeant db uersas materias physicas,reducendum est in finem tanquam in primam causam,ut modo dicebamus. Et pariter conceditur P aes igne liquescit,lignum vero innam
matur ratione materie,attamen necessitas materiariam
est, quia talis materia requiritur ad finem intrinseciam,
puta ad quidditates & naturas talium rerum: &tadem Correriti finem extrinsecum,pulaad diuersos usus hominum
P VAt vero ad postremum membrum argumenti TC PQ-
detur, P corruptio reriam non redueitur de pet se ad alique finem intriniecta : qtata vi supra text. et s. dixerat Ari .mors cir corruptio non C st fini brerum r&ideo eorruptio no reducitur in finim Sd ira causam materiale Est enim homo mortalis, quia materialis et nihilominus corruptio non est per se primo tutenta a natura,sed tanquam medium ad generationem : est enim corruptio unius altetrius generatio. GSCPtim denique postre- T. Conclum a conclusio colligitur ex textu. y i. Fidrs est omnium causarum prima.Ait enim Aristo. tam materia quam finis cadunt in considerationem homiHiS: praecipue tamen finis: eo P est causa materiae. Et ita supra insinuauerat temet 6 scilicetae finis est Prima omnium causa. Sut finis, pri-
qui rationem huius coclusioniSret ducant in causas uni merum Mauersales propterea Pintelligentiae & Deus stant finis i rum.
omnium corruptibilium: tamen Aristo t.non intelligit, nisi de fine particularis genetrationis Estque intelligenda conclusio de causis formaliter, scilicet, quando actu causant.Etenim ut in artificialibus, quanta is lapides &artifex praecesierint tempore domiam, tamen quado artifex molitur eae lapidibus facere domum, primum mouens est finis, cilicet domus facienda: quae quidem mouit non realiter: sed intentionaliter visupra dictum est Per cognitione. Et eodem modo in naturalibus prima mouens hirundinem ad saciendum nidum est procreatio prolic: ex cuius intentione, ut diximus impressus est illi instinctus nidificandi. Et tunc Congerit materia: unde educit formam nidi. Et pariter primum moves equi, ad generationem est procreanda proles. Et ita in reliquis . Vndet ut oretinem causarum colligamus primum mouens est finis, qui mouet ages: secundum ages quod
mutat materiam: & tertium est materia de cuius potentia educitur sorma . Atque adeo forma quae in ratione finis erat primu moueras per intentione, in ratione forni est ultima causarum ordine executionis SVnde ad septimum principale respondetur P loquendo natura Iiter in via Aristo sicut res quae est materia fuit pero tua, ita & finis & formae ci omues causae fuerunt perpetuae quia mundus fuit ab aeternor sed quantum adrem sufficit, non dicimus P res quae est finis materialiter fir Prior ,quam res quae est materia et nam finis est forma ista que generatum cum tametra materia sit perpetua:sed loquimur formaliter quod quando causae applicantur ad opus, primum mouens est finis, ut modo evo b mus. Ad confirmationem vero respondetur, quod ficut Deus est prima causa efficiem, ita est ultimus omnium finis.Est enim alpta re o.principium re finis Sed
quando imm rasae eius bonitati placuit creare mundum,primum etiam mouens(ut ita more nostro de Deo
loquamur fuit finis, puta etiam bonitas: statuit enim ab citerno mundum creare propter hominem: ct hominem propter seruemPe ut eius Perpetua societate frue
92쪽
Reuerendi Patris, Fratris Dominici Soto
per tertium Physicorum Aristotelis
In textu. vi Ilus quod potentia,&c.
motus cum reliquis adiacentibus sit ab Aristotele bene assi ata.
& secundo det principijs ct cau- sis entis mobilis dictum sit, ne-
gotium huius tertij libri sui tri
commentarijs dicebamus ) esti de motu . qui est passio mobi-
lis:& de infinito. Dc motus ergo di ignitione mouetur Prima haec quaestio. A cuiuS parte negativa arguitur primo contra id quod Phl. ante diffinitionem motus tetx
a .praesupponit,videlicet, P Natura,ignorato motu, Ne-Mueat cognosci. Nat uram esse ut Ii. t. tex. s. idem ipset
asserit) est per se notum,ubi subinde ait ridiculum eue
hoc demonstrare:ergo cognitio nat arae ab alterius co
gnitione non pendet. 8 Et confirmatiar. Eadesunt principia cognoscendi, quae sunt principia esiccidi: ut enim res se habet ad eue, Ita & ad cognosci. et .met. te X. q. sed natura est principia motus,ut patet ex diffinirione: ergo potius motus cognoscitur per nataram, qua natura per motu . Alias tractatus de motu antepone das fuisseterae alui de natura,&per coseques liber hic debui stet secundum praecedere. N Secundo principaliter arguitur contra diffinitionem motus.Motus no est in aliquo Certo praedicamento, ut Ph. ipse priae mittit textu sed unusquisque motus reducitur ad genus sui termini: ut augmentatio ad quantitate: ale eratio ad qualitate, &cunde infert P sicut ens non est uni uocu ad omnia prae
dicam etnta, ita nec motus in communi ad motus parti
culares rid autem quod no pertinet ad unum genus, nci habet unicam dilanitione m: nam tunc genus diffinitionis non esset potius unius praedicam eri qua alterius: ergo motus non diffinitur unica diffinitione. T Tertio Principaliter arguitur. Diffinitio illa motus conuenit omini formae: quoniam omnis forina cist actus subiecti Existetis in potentia ad illa, ut forma substantialis est
actus materiae quae est eius potetia Ouinimo ita forma Iiter di finitur anima. et de anima. terit. s. scilicet,est
tactus corpori cphysici organici in potet tia vita habetis: Ergo dididi nitio motus conuenit alijsa diffinito. Octodii dicatur u motus est actus imperfectus subiecti carericis Perfectione eiusdem aeeus , Iequitur tunc P calora liace sepide quae cessiuit caelet Eeti esset motus, iiqai dexit acetia sit perfectus:coseques est taliam:cutuc fit calida ine te quieto I Et confirmatur. Diffinitio icta mo- no Couet te genetrationi qua in hic Arist. coprehetnerit mo genetrali nomine motus: postquam ponit illiusCEVSIU crgo non conuenit omni coceto sub diffinito.PTI at 1 a. . cedetus: quia tortu Q stantialis in Seutration et non introducitur siletetessia . Idque cum nocisit intcndibilis, Stremissibilis:sed in instanti producitur
eo modo quo lib. t. q. Expositum est, patet cum paleae
introdiadia sufficies ti dispositione inflamatur ergo qua primu est aliquid formae subst antialis in materia, ia estina et u Copleto:& per coseques no eit ampli ui in potetritia.' arto principaliter arguitur. Aut in diffiniti oes diffinitur motas in quitu est actio, aut in quata est parasior si iii quantam actio, tunc motus est actus potentiae activae, potetia autem activa est actus perfectus: unumquodque enim agit in quantiam est actu, sicut dictu est: Ergo polsus dicendum est qΩod motus est actus procedens ab ente existente in aetia, quam actu sentis inpotentia. Item talis motus videtur P Ao sit in passo, sed ire aget ima agens ab actione dicitur ages: & per cosequeet actio est in a sente rin Arist. rex. II. dicit motu non esidi in mouente: ted in mobili. Si vero motus diffiniatur, ut est passio tac restabat diffinire motu ut est actio: nam . ab illo motu qui recipitur in Passo no apparet quomodo denominetur agens. Qinto principali tetr aret ultur contra illam conclusione quam Arist. praetendit. e
3 sicilicet, quod agesae paties sunt idem Actio est propria forma denominas ages: sicuti alis edo,album : sed a Ibedo non pol determinare, nisii illud in ciuo est et ergo actio est in age te, tus aut et st in passo quod mouetur: ergo non sunt idem ' Et confirmatur. Agens 'patietsdebent in omnibus proportionari, Praeter illud quod producitur in passo sed in passo sunt tria,scilicet subieet 1 ct potentia receptiua&passio : ergo in agente prUter agens ct virtutem activam, debet esse actio et Et secundo confirmatur. Actio & passio sunt duo generali sesima: ergo sunt primo diuersa: atque adeo haec negativa est immediate vera,actio non est passio, ut habetur, L. Poste rex. 3 1 .ct petr conseqaens non sunt idem. Iacontrariam est authoritas Aristo ostetndentis aduorsus antiquos suam esse optimam diffinitionem motus
In nac prima quaestione, textum,
uti solemus,per reclusiones examinabimus. Q me sunt
numero quirique secundum niametra argumentorum.
Prima statim textu. i. Physicus habet co siderare de mota I . Cones tu: quia habet considerare det natura: quae ignorato motu, cognos inopst, propterea qst natura diffinitur per
motu ut lib. . dicita est, ct non pol cognosci diffinitiosi eius partes ignoret ur. 8 Vrade ad primu argumetu respodetur 'ranaetiara, quam motu cognosci, stat dupli 'prima citer, uno modo quanquad si est: alio modo quantu ad quid est . Et utroque modo proporrionabiliter cogniatio naturae dependet quo ad nos ex cog Iitione motus: sed Z priori econuerso cognitio motus dependet ex cognitione natia rae. EXepli gratia, Naturam ei Te Est per se notu nobis: nihilominus id Nos cognoscimus, quia per se nota esst motum etne. Viade loco citato lici a Dpterea di illi, quod ei Tetridietatu demonstrare natura esse,quia natura est principia motus, & adsensum est pse notam res mouetri: qiaod aiat Per experientiam cognoscimus,iaoniuetiguc a monstratiocie. Sicut ignora cise calidam dicitur
93쪽
dicitur per te notam, quia experietia cognoseaetur percalefactionem. Eodem modo cognitio naturae quo ad quid est dependet ex simili cognitione motus:eo quod quid sit natura diffinitur per motum. Vndemii cognoscamus quia est motus,non possumus Cognoscere quid est natura.Uelut fieri nequit, ut cognoscatur distincte ouid est homO,antequam cognoscatur quid est animal. Et hoc est quod hic assirmat Aristotel. Potamus tamen cognoscere naturam esse antequam dit finitive eo
gnoscamus quid est motas: quia illud est per ie notum: hoc vero tractatur in hoc libro. .' Ad confirmationem rem 6 detur quod a priori &propter causam cognitio motu S dependet ex cognitione naturae: sed tamen quo ad nos e conuerso quantum ad
si est(vi modo dicebamus.) At quantum ad quod quid est,prius debuit costitui diffinitio naturae quae est principium motus,tanquam diffinitio subiecti de quo tractat physicus:&deinde videre diffinitione motus quae
ponitur in diffinitione naturae. Quam ob rem debitus fuit ordo ut materia secundi libri praecederet materia tertij. Sicut scientia de homine prius debet statuere dis finitionem hominis,deinde inquirere diffinitione ani is malis, quae requiritur ad eius distinctam cognitionem.
Quid si quis arguat posse cognosci quid sit natura absque hoc quod cognoscatur quid sit motus: quia potest cognosci quid est causa, absque hoc quod cognoscatur qui est effectus: sicuti potest quis cognoscere quid est terram interponi inter solem & Iunam: non cognoscendo quid est eclipsismempe si non cognoscat Ianam recipere lumen a sole. Respondetur quod quando causa non diffinitur formaliter in ratione causae potest quidem cognosci quid est, ignoratis effectibus illius, v ti cognoscere possumus quid est equus non cognoscedo quidditatiue omnes eius effectus: tam e natura diffinitur formaliter in ratione cauta : re ideo in sua diffinitione ponitur eius effectus, puta quod sit principiu motus:&per cosequens perfecte non cognoscit ar ignorato quid est motus.
. Consu, Secunda conclusio est in textu
quarto. Motus non est praeter res ad quas est motus, idest ad eadem praedjcamenta pertinet motus in quibus sunt formae acquisite per motum. Cuius ratio(vt illic dicebamus quia motus nihil est nisi acquisitio formaer unde sicut materia reductive ponitur in praedicamento substantiae , quia est pars substantiae&quid imperfectum in illo genere, ita augmetatio Ponitur in
praedicamento quantitatis, quanta via ad quantitatem h ct alteratio in oraedicamento qualitatis,&c. et Sed cir-
Moto se et camateriam secundi argumenti principalis & ad cois Qxv'ior sicitidum rationem motus est hic attente notadum:
cum Commentatore tex. g.&S.Tho.lecti. s. P motus
dicit duo scilicet tarma eamque in fieri quae nondum Peruenit ad terminum.Et hoc modo non habet peculiaxe praedicamentum sed reductive ponitur in praedicamento illius formae:vt cum aqua quae calefit, attingit. v g dd calore ut quatuor, sicut calor ut quatuot est in Pr di*amento qualitatis tanquam quid imperfectum quod Non facit perfecte calidum , ita calefactio materialiter est in eodem praedicamento. Alio modo accipi cur formalixer, ut dicit viam Se acquisitionem c tinua eiusdem formae.Et isto modo habet peculiare prTdicamentu, nam si consideretur ut procedens a causa efficiente est in prTdicamento actionis, si autem consideret cur v t recipitur in passo: uod tali forma mouetur, est supradicamento Pauloni Et idem prooortionabili- . ter dicatur de caeteris generibus motuum. Inde ad formam argumenti respondetur non dissinitur hiematerialiter pro formis quT acquiruratur, nam illo modo motus non est uni uocus,sicut nec euSad 1 ora raedi
eamenta: sed diffinitur formali Per, ut pertinet ad praedicamenta actionis,ueI Passionis: nempe ut dicit aequisitionem continuam formae: qam quidem ratio est communis & vni uoca omni generi motu S. Vt enim res fue-
cessive acquirit qualitatem,ita & quantitatem, & ubi. Nam de serma substantiali alia est ratio. I Quod siquis percontetur quomodo ista acquisitio distingatur a sorma quae acquiritur vel a subiecto, quod illam acquirit,expectet solutionem usque ad questionem sequentem: iec enim interrogatio petit an motus distinguatura mobili et acquisitio enim illa est motu S.Interim tamen dicimus quod acquisitio illa & fluxus formae non est res tertia distincta a subiectio ae foema: sed fluxus dicit formam illam in ordine consideratam, & ad terminum a quo S ad terminum ad que provi,scilicet, est continuus & non intercisas processus ab uno ad aliud. Et hoc est quod ait S.Thom.Ieri. s. scilicet , quod motus non completur solum per id quod est in rerum natura: sed per id quod ratio apprehendit.De
hoc tamen latius. q. seq uenti.
Tertia coclutio est diffinitio in o.
tus text. s. scilicet. Motus est actas entii in potentia motu . secundum quod in potentia. Et quan uis eam satis il- Iic exposuimus, nihilominus pro solutione tertij argu menti,notandum est prim , quod potentia uno modo accipitur ac tu et quae non est ad propositum nisi quatenus motus est effectus mouentis. Alio modo accipitur passive pro possibilitate pbysica, siue ad esse substantiale, siue ad aliquod esse accidentale. Et haec rursus accipitur dupliciter,scilicet,absolute,ut dicat ordinem subiecti ad formam: seu ad esse per formam , siue actu habeat illam, siue non. Et isto modo materia nunc mea est in potentia ad meam forma quia est suapte natura subiectum eius: re ego eadem ratione sum in potentia ad omnia accidentia quae habeo. Et hoc modo non accipi tur potentia in diffinitione motus:sed tertio modo, ut
scilicet, potetia dicat aptitudinem in subiecto simul ea priuatione formae: ut corpus quod est frigidum est icipotentia,ut sit calidum: & puer est in potetia ut sit vir,& graue quod est sursum est in potentia ut sit deorsum:& semen est in potetia ut sit arbor vel animal. Et hoc
modo accipitur potentia in diffinitione motus. Secu-do notandum est, ut illic dicebamus,s, cu motus fio sit nisi quandiu res mouetur (neque enim aqua quado est
to acta caloris mouetur duo requiruntur ad rationem motus,scilicet, ordo a pura potetia in actu copleta, vT, scilicet, inceperit & nodu peruenerit ad terminu,&riarius continuitas Si enim post qua aqua acquisiuit aliqueto radu caloris cesset alterari, ille gradus acquisitus non
erit amplius motus. Uod Aristot. tex.statim. I. Admonuit, dices, motu esse de genere continctoria & t X. x o, dicens ,esse acriam non intercisum Est ergo motus actus
imperfectus habens respectu duplice, scilicet, re ad terminu a quo qui est pura potentia, & ad terminu ad que cui est c5pleus tactus. Et ideo motus est actus entis inpotentia, idest,actus subiecti,qd n5 Est inpura potetia: sed iam habet aliquid de actu, est tamen semper in at u ua potentia, qui nondum peruenit ad complet u acria, ut patet in aqua ciu calefis. ct in animali cu augetur,vel
94쪽
Iocati tret mouetur. En quantu est in potentia: quia forma tabstatialis avum ae se igiditas in e , quieto est quidem aetus elatis in potenetia si aquae,quae est in potentia ad caloret metat e uia non est actus Enris in quatum est ineati Porentia non est motus. Pariter forma substantialis eris licet sit actus cutis in pote tria ad statum,no tamen est motus: quia id est actus illius in quantum est in tali Potentia. Nec rursus forma statuae erit motus: quia tucaam lubidicium desinit esse in potentia ad illam . - Sed ait quispiam Laltein calor ut unum in aqua repida ce cante calefactione per nulIam particulam excluditur a
Tatione motus: cum tamen non sit motus. N Propterea
aliqui dicunt addendum in dignetitione s sit actus conginuus. Censeo tamen non esse cessarium, postquam Aristo id non apposuit: sed satis excluditur per illa particuIam, secundum inpotentia, nam ille calor rem irasius non est act usa quae inquatum est in potentia ad alita calorem, sed in quatum informat aquam S denominat. Ad. i. xaliter calidam. Igitur(secandum quod inpotentim accipitur formaliter, in hoc sensu, quod sit actus entis tendentis E potentia in actum quasi in via. Et per haec re Ponsum est ad tertium argumentum principale. Neq; enim forma substantialis aut calor remissus habet rationc motus. Anima enim est actus corporis physici in pollentia vitam habentis, secundo modo accepta potentia ut non dicat priuationem. GConfirmationi vero conceditur conclusio quam intendit. f. quod generatio noest proprie mot us: si quidem forma substantialis esse noPotest actus entis in potentia adulteriorem grad cumuon sit intensibilis,sed tota simuI introducatur per pri- Getieratio m iam sui esse Et ideo in eodem instanti quo est actus, c6 non est mo Pler totam potentiam sabiecti,ut amplius non sit in potus. Tencia licet succestiue extendatur per subiectum .viqniignum subiective instamatur: vel si forte anima prius snformat aliquam partem corpori S,Piata cor, qctam torum. Hoc tamen non est ad propositiam: qaia illa particula in qua est forma non est amplius in poteria: sed des Per accidens est quod eadem forma extetndatur per a- Iiam partem subiecti. Et ideo aliqui dicunt quod accepit hic Arist.generarionem,ut comprehenderet alterationem Non tamen est id verisimile: quandoquidem distancta posuit exempla alterationis ta generationis. Et ideo dicedum est iu potaret exeplum de generatione: n6s, fit proprie motus, ut in lib. s. hac eadem ratione ipse docet sed quia est mutatio quaedam quae est rerminus alterationiS: nam motus S digestio seminis terminatur ad introductionem formq substantialis : quae facta dispositionet,in instanti introducitur.
de suo iecto motus L. motias est inmobili: quam dicuntiae diffinitionem materialom. L. moLias est actus mobi- Iis in quatum mobile. Hanc probat Ph. eo quod motus est per se actus mobilis: sicut albedo est forma albi: li cet per accidetns Contingat v agetas sit etiam mobile,eo quod repatitur et re per consequenS,S, aliquis etiam morias sit in agente, non inquanta est agens,sed in quatum est pationsevi in commento latiuSexplicuimus. G Vnde ad quarta argumentaret pridetur P motus diffinitur
abstrantido ab actione repassione: ct ideo illa diffinitioc enit motur,sitae cos detretur in quantu actio, siue inquantum pastio. id quod Ph.rcaei. et S. expresse docet, dices,P sicut dist duplex poteria acciuata passiua,ita duplicirer potest intestigi diffinitio motus. Quod hic est in ilia Icenda: nam calefac io aquae ab istic co de
Ad. rata in quantum aceto, dist etia actu s editis (puta ignis exiet entis in potentia activacitast: etxetr tis talem potentiam. Nihilominus in toto cap. r.et,plicatur di uitio de motum quantum est paselo,ut in comeritis ct hic modo dicebam s. Quapropter non opus fuit daret duas Erinnitiones actionis ct passionis. Neociet opuS esst P actus proprius agentis sit subiective in ipse agenter licet aliquando id per accidens contiingat in iactioni basim is manentibus, ubsidem est agen S&pariens, videlicti. incognitionibus quae recipiant ur in pstent S cognosciti uis: ct in frigiditate aque tepide reducentisse ad frigidi
ratem: E in nutritione viventium. Eninet uero agens de
nominatur ab extrinseco,scilicet,ab actu quem producit in passo. Sicut tetr g filio ae simile suo simili: haeetenim est propria differentia inter agens es passum Imonoc nomina ipsa prese serutvt. L. motus qui procedit ad agente recipiatur in passo, a quo re agens denominarur extrinsece agere:& passum, intrinsece pati: ut iam modo euidentius patebit.
Quinta de posti ema conclus1O est Arti
quam Aristo t. tractat toto capit. s. atque adeo intesaef. s ' Cyga et r. concludit Aetio& passio sunt idem motus: nihilominus inter se formaliter differunt, ut videlicet identice actio sit eadem res quae est Passio, Puta idem motus formaliter tamen falsa siri haec aedicatio, aetio est Da fio. De qua conclusione sit secudus articulus huius oue Actio destionis E empli gratia cum ignis calefacit aquam, idi pactio. calor qui successive recipitur in aqua, Est passio qua a- qua patitur:& est actio: qua ignis agit: quia vero alia ratione est actio,scilicet: quia procedit ab agente, alia vetro est passio, puta quia afficit aqua, haec formaliter est falsa,actio est passio. Sunt enim due rationes primo diuerst pertinentes ad diuersa praedicamerae atque adeo differunt genere. Et doctrina haec Aristote .perspicuae est & facillima, nisi opinionum contentione obtenebrata fuisset. Illi enim quibusn egotium est in istis reIationibus anxie perscrutari, quid senserit Herueus: quid veBurtifer aut Burieus, sexceetas opiniones, distinctiones, ct conclusiones cumulant. Disputant enim utru acrio vel patasio supponat solum pro motu , scilicet, pro calore, qui acquiritur, an vero solum pro relationibus diuersis, are Pro aggregato ex motu ae relatione: an pro fluxu caloris, qui distinguitur a calore,& relatione re virum relatio actio sit distincta ab agete formaliter in illo existesct utrum praeter relationem, qua ignis dicitur agere, recalorem qui est virtus calefaciendi, sit alia entitas absoluta quae sin actio agentis. Et quid de hoc sentiat Sancta
Tho. Scotus vel nominales. Haec vero minoris sunt momeri, quam ut tantum negotium nobis facessant. Quod
tamen (ni fallor certissimum est, consistitit his subiectis propositionibuS Prima. Aci io aut passio non supponunt in recto pro 'relatione,sed pro motu ipse, quicquid illud sit de quo
mouetur quaestio seques ut si. v. g. teneamus morum caloris este calorem qui acquiritur, ille est actio ostpaL. tio, hoc expresse asserit Ari.tex. et et . diceris P tam aerio, quam passio est motus. Et secundo id manifeste probaturmam actio re passio sunt distincta praedicamenta ilPraedicamento relacioNiS,ergo non sup Donunt pro relationet,sed pro sandamento proximo relationis. Secunda conclusio. Accio supponit pro motu con- R. C Isaanotando relationem ab agente , puta quod procedat
ab illo,sicari a passio supponit pro eodem c uno an
95쪽
do relationem ad passum .is, assiciat ipsum. Concli et Rincsequitur tertia. Actio & passio no sunt reIatiua secundum esse,sed solam secundum dici. Quos termimos in oredicamento relationis.q. L . exposuimus.Relativum enim secundum esse est nomen illud quoil impo-hitur ad fgoaficandum solam habitudinem unius ad aliud, sicut simile quod non significat deformali albedinem mea,aut terius:sed solam habitudinem , quae este ad aliud: relativum vero secundum dici est illud citimpositum est ad significandum rem aliquam a Dco ut aquae tamen explicari non potest, uisi per respectum: ad aliud quae dicuntur dialectice nomina potius respectiva quam relativa, viscientia quae significat qualitatem quaeest ad equata cognitio obiecti. Eodem modo actio ae passio non significant deformali relationem,sed qualitatem. aut quemcunque aliam motum quae est vera res absoluta et licet rationes ille differentes actionis &Passionis explicarinon possunt, nisi in ordine ad agens' passiam. Et ideo faciunt praedicam eta distincta a praedicamento relationis: nam in praedicamento relationis Pon untur habitudines quae nussum habent et te,nisi esse ad aliud:hic autem ponuntur motus qui solam denominationem extrinsecam habent ab alior passam enim denominatur ab agente Sagens apa .Non nego quinmactio dc passio importent relationes:sed dico P formallter non significant, nisi agere &pati quicquid illud fit, etiam si non essent relationes: simile autem solam relationem tarmaliter significat cuius: hoc ipsum quod est.. Concivi esse ad aliud. uarta propositio. Iste relationes non sunt res distincte a subiectis quae denominant: sed sola sunt quedam denominationes ab intrinseco. vi in igne nulla est relatio distincta a qua dicatur agens: sed denominatur agens a motu quo in ovet aquam. Hoc credo me satis manifesta' in praedicamento relationis quaestio. r. quia intelligere non possum propterea quod ignis calefaciat aquam, quae entitas in illo resultet.Et preterea licet talis entitas fingeretur, dubitare nequeo(quicquid totus mudus mihi iceret) quominus posset Deus igne calefaciente aquam talem entitatis productione impedire:& tunceque bene calefacere aqua sine illa:& per cosequens superfluit. Et haec est manifestissima doctrina. S. Thom. vi illic ostedimus & ex Iectione hic quinta facile constat. I Vbi expresse ait s passum extrinsece denominatur ab agente:& agens a passio. Et paulo inferius dicit se haec duo praedicamenta differunt eo P Iicet unus sit motus tamen ab illo res denominatur diuersis denominationibus exterioribus scilicet agens a passo ct passum ab agete. Quod si aliquando dixerit. S.Thom. actionem esse inagente, intelligitur B denominatio est in agente: sedi Consu. tamen forma qua denominatur est in passio. Quinta propositio. In agente nihil aliud est quam agens ipsum virtus agendi. Hanc conclusionem addiderim propter aliquos Thomistas qui putant in igni verbi gratia quando calefacit,praeter formam substantialem & ealomm,quiest virtus calefaciendi,esie adhuc nescio quamentitatem abGlutam quae est productio ac tua caloris. R est sandam et um relationis agentiS. Quam opini nem videtur impugnare Scotus . . distinct. I . quaest. 1 .Et quicquid fit de eius argumentis, existimo certe nihil esse prorsus in igne praeter formam ct calorem quo calefacit Primo,quia Aristoteles. hic expresse disputat utrum actio sit in agenter' respondet quod non: nisi in passo. Neque aliam P corsas actionem ponit a qua ages denominetur prat*T moxum qui est in passo ab agrat Et quando Arist*t ,α. ima, Thora. contrarium dicerent. persuadere mihi certe non possent, quod Gang, ignis calefacit aqua, aliquaen ita, Producitur in lanenam; cum igais nihil Prormi P Odaeae quam calorem
in aere contigia o Circunstante Noa video unde produceretur talis entitas in agente. Vndet quando. Sanct Tho r.p quaestio. s .articiat. S. ait operati nem esse actum potentie operatiue, non vult diceret talem actum distingui ab agente Sc eicis virtute ed quod illa est oeelicti,& proprius finis potetiae operuetiue: sicuti actus edifica toris est edificare: non tamen quod edificare sit alia entitas quam domum sacere, Nec certe Productio conceptus,quam vocant alij actum intelligendi, si accipiatue passive est aliud qua ipsa notitia:& si active, aliud qua intellectus Sed de hoc alias. Et revera in his hactenus vera habet nominalium opinio. No ignoro Thomistas plerosque perscrutari authoritates sanet.Tho. quibusentitates istas multiplicent mil1il aliud profecto facientes, quam grauissimum philosophum obscurum atoadeo inuisum reddere' ego tam in certus sum. S Thom. non multiplicata huius nodi relationes, aut entitates ad sensum istorum S. quando contrar um in illo reperirem , aut tilponerem aut nihil crederem eius honori reaathoritati obviari, si in rebus his minimis communem potius modum concipiendi amplecterer.
Est nihilominus sexta propositio in qua profecto mul c concitati ex nominalibus in digne negant expressiam doctrina Aristote. in hoc textu. et et.) Actio & passio sunt primo diuersa: atque adeo formaliter liqces salsa,actio est passio licet haec si vera, actio est eadem res quae est passio. Probatur , quia propositio in sensa sormali non solii denotat quod res si guincata per praedicatum sit res significata per sublectu, sed se sint idem secundum eande rationem:&quado praedicantur in abstracto significant, P ratio unius sit ratio alterius. aut saltem P ratio praedicati includatur in sabiecto, ut hamanitas est animalitas. Et certe conclusio haec non solam est Aristo. sed uniuersali modo loquendi est receptissima. Q Eis enim dicat v actio est passior cum sint res adeo diuerse, ut etiam sint opposite et aut v agere est pati, nempe P comburer est comburi,aut verberare est verberari,&c Reuera fildioma hoc discitur in scholis, satius esset nunqua scholas videre.'s Quintum igitur argumentam principale est scotuqa cum alij s quam plurimis resert Capreo. a. serat.d. I S. q. I .& alibi frequentassime, ad probandu nomine Scotis, actio sit entitas existens in agente ab eo distincta, nihilominus profecto sentetia Arist. est hic in contrariu-Ex cuius mente respondet ar ad argumentum negando actio fit tarma intrinseca agentis, sicut albedo albi, imo contrarium ex professo vult hic docere Arist.scilicet, agens denominatur agens ab extrinseco, scilicet, quia aliquem effectum producit vel in se (i1 sit actio mmanens vel in alio, si sit actio transiens. Vnde ad co firmationem negatur, P sicut passio est in passio, ita actio debet esse in agente, imo ab eodem motu qui recipitur in passio denominatur &agens agere & patiens Padi, vetin solutione superloris argumenti dicebamus. Ad
Candam vero confirmatione conceditur actio re passio sunt primo diuersa & illa est immediate falsa, actio est passio, nihilomin' negatur inde sequi,s, sint dui eracitates aut absolute, aut respecti uerealiter distincte amotu,sed sunt duae rationes eiusdem motus,quae solum Per operationem intellectus dii ringuntur,vtidet mo asconsideratus in ordine ad agens,lit Actio,' cos id a in ordine ad patiens sit passio.
ted inuinet hic statim nobis argumentum , et
96쪽
x, prium arealibus' alterum d nominalibus Prest hoc quo Stabrus frequenter uritur Setiau Q Aqiae operatione intellectus motus est soae i*mus distinguuntu . OPhata ne vitel
Negatur tamen haec conse quintiaci I - -
IOctus motus est ab agente & est inpasi ori iam cinata. MeHat fundamentum distinctionis in Ut D ei
tae refundamentaliter est illic faceret Spati quae intellectus ratione distinguit. Et si nominalrs haec vellentiam maduertere censeo facile conuenirent cum S. Tho
c uia trire certe conuenitan T.
GAIterum vero argumentum est d nominalibus. Scio ui
culum, quodandriainis fides catholica confitetur. asseritiar quo ue an creaturis, illic enim sola fides cogit nos Us uen am, haec singularisi a essentia est pater,& eadem ossentia est filius: ergo pater est filius, re tamen similem consequentiam ne at hic Aristo. ilicet hic motus est actio,& hic motus est Dassio' e eoo actio est passio. Respondetur tamen ut quaestion. d. de quantitate respondimus, quod licet sit nonnulla simili
er modu lagoificandi terminorum in abstracto: illic vero negatur consequentia Iropterea
r*-,sed duae ratio Dei illa vero pater est filius,propterea P Ium duae res, idest, duae personarunde si mnuue motus est actio & motus est passio, equi ualent uni de omnienam quis quid est motus est actio: illi' vero non qvicquid eitellentia est pater. Quare hic committitui defectus appellationis acti argueretur, motus estrictio ae motus est passio:ergo actio in quitum actio est Passio Et ideo fiet concludendum est, actio est res quare it pals 1o,1d solum hine varietur appellatio: in diuinis troarguetur expuris particularibus. Unde conseque est essentia diuina est pater, quie
misse sunt halseric vero qua uis dicas quicquid est motus est actio quicquid est motus est Palsior ergo actiorumst passio,no 1equitur propter desectum appellationis. Et noc est accurate memoriae commendandu aduersus nonnullos qui existimant similem e Te hanc consequencia muli quae ut in diuinis. et aequatur Istatim. q. r. super text. praecidentem.
In texi praecedenti.iiij. Non est autem
cillincta mouincta forma seu termino,
Ro Dariet a Trmativa arguitur Prim ornotus non distinguetrettur mobi-1 , run C motus alterationis, vel disset
I xbi. Setd haec omnia sunt falsia, nam haec scili ersia stantia. quantitas, qualitas: ubi, stant diu est Vri 'Camenta ab actione S passione in quibuum est, P diuersa, ut habetur diate v o sus si '' - q* negati ae mi immes xus, quanti aberi si '' -nci est mo
p edicamento, ut habetur. . in ' differret Vrumnque differunt geneto di Phy xβ3- i et .sed quae
subiungitur, motus autem, substari lita runt preticamento' per consequens nume ut posit uno destructo ali de Oriciis realiter: motus & substantia & qualitau es , Tha
locali: ergo tam motus alterationis quam lor '
s*βM cuius partibus reo uoriath; ut 'O' sicce Aristotel. s. huius te, si Miaratione cuius
instanti, substantia vero,quantita quuti Vs:
Uni partes permanentes bidque possunte T, iri iris n
ta: qua etiam de causa motus incipi Don esse, sebstantia vero per primum sui et in '' '
mutata esserquia sicut de tempore nihil h ema vel ubi quae acquiritur permotum 'illem tertio arguitur authoritatibus multis Ar ius dic ZIIqII en tuas existens in re quae moti ' ro 'meta.text. s.ait quod ad qualitatem
97쪽
ca caloris,non tamen calor est causa motus:& quod moms est velox vel tardus substantia vero, vel qualetlas, vel ubi non est velox aut tardum: quae omNaa uora po(1ent saluari, nisis posito quod motus distingueretur a mobili. Item alias concedendum esset P motus circularis esset motas rectus:& uniformis est difformis, ut re
ius circularis uniformis,& rectus difformis: qaia ille caesus velocior est in fine quam in principio. Quaen etiam sequeretur quod motus contrarsi essent omnino idem scilicet,quod calefactio esset frigefactio:& augmentatio esset diminutior nam si caletactio non est res diItincta achalore qui acquiritur: pariter frigefactio quae est remissio caloris non distingueretur ab ipso calore . Scsic idem calor erit modo intensio modo remissio. modo calefactio,inodo frigefactio. Et simili ratione eademittas absoluta. Sia modo erit serna de generatione euati tu non sit motus,sed mutati P. De hac. q. Albertus hie
tractatu. I. c. 3- plures,resert opini nes, quam opus sit hue adducere res satis est recitare,quibus rem apoeriamus.Vna ruit antiqua quam sequitur Pau.Uenet. seiu et,qaod motus alterationis est fluxus quidam realitet
distinctus ab ipsa qualitate quae acquiritur, ut calefactio est fluxus,& via qua acquiritur calor. Et isti dicat quod motus est entitas absoluta. s Secunda opinio est quod est quaedam relatio realis qualitatis ipsius ad eius terminum: quae est habitudo tendentis in finem Et liceest feret opinio realium, & praesertim Thomistarum Ocham lib. a. quest .s.&Gregorij eadem.d. X. qia aget . . quos nominales sequantae: diem:quod est ipsam et forma absoluta puta calor qui acquiritur. Fiunt utrinquEinnumera argummia: ouae molestissimum esset referre, re difficillimum intelligere.
do calefactio, modo irigeractio. Vt Iimui TR Ion
quantitas quando acquiritur erit augmqnxqxi' * Qq Resos detur ergo ad quaestionem
proiecta quando ascendit erit ascensus.& quando cadicerae descensas. Multa alia id genus possent his adiungiet sed per haec tacite erit reliqua di Iciere.' In contrarium est authoritas Aristo. in textu praesenti quarto,ubi ait quod motus no est praeterres ad quas est motus.Vbi videtur dicere quod motus alterationis non distinguitur aqualitate acquisita, nec motus augmentationis a quantitate nec motus localis a re quar
Quaestionem hanc, quan utS metae
physica sit, excusare hic nequimus: tum quia usu iam Tecepta est: tum etiam quia non possumus plene intelligere diffinitionem motus, nisi cognitoquaenam entitas sit Praemisimus vero aliam licet haec si super textu. .prior vero super. c. quia conuetviebat a drinnitione
motus proficisci. Et quan uis sere doctores distinctas
quaestiones moueant de motu locali ct motu alterationis,existimo tamen non adeo differre, quin melius suo una terminentur. Tametsi de motu locali nonnulla sit maior difficultas. Obidque in. r. artae tractabitur quarctio et mot u alterationis,ubi res est euidentiorideindet
in articu. r.extendemus ad motum localem sermonem,
x Primum autem operaepretium est sensum quaestioni; istelligere. Dum aqua calefit,praeter calore qui acquiritur, & relationes seu respectus actionis & passion 1s,cst qualitatis acquisitio: nam motus sui quaest. I. dicebamus est flagus & tendeotia sormae a pote ita ad actum Vnde actualis illa acquisitio qualitatis,quicquid illud
sit est motus,quoniam motus alterationis est alterat ita
alteratio vero est acquisitio qualitatis quae est in passo De hac disputatur utrum sit tertia entitas distincta ad
aqua & calore' an vero sit aqua ipsa,aut calor. Proportionabiliter de motu augmentationiS q aeratur, utrumst res ipsa,quae augetur et an quantitas quae an iae Thacquiriturran potius tertia entitas. Et tu motu locali luo modo. In motu enim locali subiectum quod mouetur non Requirit nouam formam intrinsecam quae sit terminus mO US,Puta qualitatcm,aut quantitatem: sed quemadmodiam alteratio est illa actualis acquisitio successiua latusionii qualitatis, Oilicet, qua semper est suo ma-sori:& mai Tigradu,ita motus Iocalis est actualis & fuecessiva acvilicio locorum ut in quolibet instanti sit in alio loco qaam immedi te antea fuerat et Sc immediatet Postea erit.Et itaco uli- *st maior citificalias, . trum, sex Iieet,motus fit vatiam P*r qMori mobile mouetur et an
tribus conclusionibus de motu alterationis S augmentationis. V Prima. Motus (formaliter loquendo) est Luxus et siue fit alterationis , siue augmoeniationis iudito calis . Haec conclusio ut certissima supponenda est in omni opinione , quippe quae manifeste clicitur ex
diffinitione motus.Illis enim verbis, motus est actus impotentia,nihil aliud voluit exprimere Ar,stote ut quaestio. I. dicebamus, quam quod motus est fluxus quMdEcotitinuus formae,procederatis a Para Potentia in completum actum. Idem patet ex commani modoconcipiet di Nam motus est via quaedam qua acquiritur format
vel locus, Et ita Comment.& omnes Phili sophi frequo ter dicunt motum e silet v iam. IIIinc seqgit ur, ut quectacuet opinio teneatur,nulla tamen negare debeat moici formaliter loquendo esse ens successera am quemadmodum & tempus. Nam motus consistit in fieri & acquiri Itaque motus semper dicit respectam ad praeteriise refuturum, ut qualitatem intendi est nanc esse in maiori Oradu,quam immediate ante hac & in minori quam immediate post hac. GSecunda conclusio Flistis ille nodi aest entitas realiter distincta d qualitate Hoc primo manifeste patet in textu praesenti. . Vbi expresse ait Aristomotam non esse praeterres ad quas est motus, est,mo eum alterationis idem esse realiter cum qualitatorct moetum augmentationis,ide cum quantitate,&c Sed, et is arguitur. Si motus esset entitas alia uistinethad qualitate, quq acquiritur sequeretur P ignis qD calefacit aquae duas simul qualitates produceret in aqaa,scilicet,&caelorem & fluxum illum:consequens tame est falsum. Primo,quia ignis profecto natura sua nihil habet proqueesreg calorem & sormam ignis meque intelidictus arios concipere potest: quod potissimu temper argumentum in phy fica esse duxerim Et praeterea ut arguit hic PhiI- text. Is .cqst si actio Sc passio essent duo motus existentes in passio, tunc duplici motu mouetretur: etprosecladi hinc sequitur,nam tunc aqua no solum alterare ur Percalorem, sed etiam per fluxum quae est alia qreatrias distincta. Et tertio arguitur ilio argumeto comuni quo solemus uti aduersus istas distinctiones. Si motusa, caelo rem &calor sunt das res distinct , certissimu est dea posse altetra illatamentitatum 1ane altera seruare:siquidem neutra Est Oars alterius, fessoto distincta. Ur tui certe seclusa illa entitate quae diciLur motus,si calor ret-ciperetur ab igne in aqua,aquam ctererar licue moco
re per consequens calor ille in fieri es et . o Visque luperflue modo ponituretnam ponendos lilia D --
98쪽
V Iarto arguitur: quia vix o-o et P ependeret ista accidentia suetas hi , - μ' VP ssa prorsus pars in nec in aliquo
so ex illa regula Aristote. r.huius , Sustraret cime oli
e tu riones quae communi modo concipiendi&apud omnes Philosophos censentur salta,scit cet. Q US rationis est qualitas quae acet uiritur , via re
, I fri Phq-d mobile quiescit. Sed tamen d ne- ' te egi prae cationes satis est distinctio raticiis
sta formalis,quam sequenti conclusione eaeplicabimus
es motus ad calorem ratione distinguitura calores notandum est quod idem calor dum acquiratur po stconsiderari quadrupliciter. Uno modo absolute ct mate11aliter,ut est quaedam qualitas: ct tunc est in Pr,dscamento qualitatis,ut dicebamus articulo prae denis Secundo modo,ut est in fieri: putavr est in continua acquisatione:&hac ratione est motus, quaproDter ut illic ciccoamus mentice reci ucitur ad idem praedicamelium quo est tala qualitas: formaliter tamen, idest,ut ratione aistinguitur, est praedicamentum actionis, vel pamsionis. ce est postpraedicamentumpropterea quod est commune ad multa praedicamenta, scilicet,ad quatita-TCm qualitate,&vb1 Tertio c6sideratur ut est effectuuagentis , tunc est specialiter inpraedicamelio actionis
ti quarto ut est id quo atacitur passum, re sic est in ci-aeci caemento passionis.Et ideo dicebamus superius imotus in diffinitione accipitur ut abstrahit ab aestio e re
palsione. Quod si quispiam percAtetur quid addirqua-1 te esse in neri supraqaalitatem S Dico si nihil scidit S a Telat 1one qvam diceoat secuda opimo: puta habitu Cmem continue rendentiae ad terminum ad que et dummodo non censeatur esse rem distinctam ut a liqui opi
c QIstincta. tac cociuitionet Do citra probamus quamvr Ialuemus communes modos concipiendi & lo
EuenduecePli1simos inter Philosopbos, via orere differimus ab schola nominatium sed ci- -
ha b qq*ii 'Cd rotione qua fit ab aedinte. men in modo loquendi latissima differensi Coniadunt enim ipsi quod acquisitio qualitatis est psa quactio. Itae mi, ealor est leta
Ceil curat res diuersorum odi ush, IVM hARA 3 2sera d*scipii praedicari: eum iam T. 'D mdiu*Trorum fuit distinguere Quod quidem artificium fatis saluatu pes a.
-lia diffinitio dualitati, ae uti ni*d motus quo generalistima ditaniri possunt re ' Ub distinctionem ratioris, resipub et ' 'rum' motus vel actio silens rationi j moti saeti 'P
tia, realia piata qualitas, sed quia mersolam eorica '' ironem intellectus distinguimus intee ealorome tum,considerando illa tanquam duo. Et ideo S Drrat C
quali raes,alia quae est inter illa qu quam res & modus reatis eiura distina ullum
aetio,arit Passio, quia qualitas ct quantitas&a i e passio fiant res diuersorum praedicamentorum E 'meost ius est qualitas, motus est Oureth id motus est acquisitio qualitatis, aut quantitatis retram in Uetris Sime sunt, motus est actio, motu, nam motus est quid superius ad ares em ae 2
D2 uadicar enim motus per motum e
99쪽
sine actione ut patet in sagitta quae prosecta inovet invol quam cessauit actio, cilicet, proiectio Ugritia adda d conuerso stat esse actionem ubi nullus est motas,ut patet in illuminationet,& in generatione subitariae,q cfiunt in instanti: quae quidem proinde sant ac ronetS 11
ne motu' ergo neque omnis motus est ac io: neque otiis actio est motus.' Adprimum respondetur,quod quanalu durat metu proiecti durat actio pro ijeientis. Ait enim Ar, sto. qu actio est motus in pacto: ct per consequeas quandiu Pr
it tum mouetur,proij ciens dicitur agere per virtutiamst motum quem impressit proiicto. Nnimo ur Ithois q. L .dicebamus,quando graue descendit, generans Cadem ratione dicitur agerem Ad aliud respondent aliqui, Psicut illuminatio noncst motus,praesupponit tamen motum localem applicationis Iuminosi: pariter generatio praesupponit alterationem. Solutio tamen non est ad propositum. Est enim quaestio virum ipsam et productio luminis formaliter sit motus:& pariter prodactio substandiae. Ad quod ret-
spondet uici, non sani proprie motus: sed miatationcs, quia non fiunt successitae: quapropter hactenus non fecimas mentionem degeneratione. Proportionabilitetrramen loquendum est de generatione reicut det alis s mocibus,scilicet in generatio non distinguit ur a to rma vel composito quae generatur,non tamen est motus: quis non est ens successivum nec flaxus. Sed in eodem instati quod est primum esse substantiae, res stimul gigniturae genita est Et idem dicendum est de creatione. Undet qaando dicimus omnem motam esse aestionem S patassionem loquimur large de motu, ut comprehendamus
Mot*'larum' De motu autem locali est dissicul
e tas noua,propterea quod id quod aequiritur per mytum localem non est tarma intrinseca quae recipitur m ipso mobili,sicut per motum alterationis ricipitur qualitas,& per motum augmentationis,quant1tas et feci Lo- Ium acquiruntur successive diuersa loca,quae Lunt res cxtrinsece continentes Iocatum. Quapropter licet ocham ct Gregorius conueniant det motu alterationis re augmentationis, differunt in de motu locali. Gregoriussi enim exii t motum localem esse Pacium per quoamobile mouetur. Quam opinionem sustinent nonnulli Thomistae,ccedentes illam opinionem esse. S. I ho. Ocham vero putat motum localem non distingui realiter a mobili: cui ego potius fidem adbio eo. Ratio & anavitam Ioeta Gregorij est haec. Quemadmodum se habet quali ' * 'S uirum tithoi' uictationis, habet spactum m motu locali: & qualitas est idem realiter cum motu alterationis, ut modo dicebamus: ergo & spactam est idem cum mota locati .Probatur maior Quemadmodum inmota alae rationis id quod acquiritur est qualitas qua mobilet mouetur, ita id quod acquiritur in mota iocali est spacium quod succeisiue secundum Partes pertransitur. Ia*Dim qaod acquiritur per motum locaIem est locus:lo- cui auxem est aer ipse qui me circunstat secundam nominales tergo motus est jacium vi Et pol si iam ias nos bane opinionem confirmaret ex/Iso uae paulo ante dicebamus: videt icet P quein admoduspaciam medie inter terminum a quo re terminet ad Quem est distantia quae pertrisitur per motu. to alem:
ita latitudo qualuaxi' AD O grada usque ad summu esto uodamodo distatia q*RHi ransitur per motu altetra poni- ergo sicut acquisitio illiu quatitatis dest mo Lus
tu g localis non distinguitur ab ipso spacior quod ost Io
v Aduersus hanc opinionem cUmmuniter ab omnibus Cot'Ste argvltar, primum mobile mou*Tur ct tmen si pona go. mus supremum caelum mSaeri, non Posset signati motatus eius: quia extra ipsum nullum est spaelum quodae quiritur.Respondet Gregorius Q, eius dacium est tetiara, vel aer circa quem mouetur. Sed tame demus quod caelum,nec eXtra,nec intra se quicqui habeat: sed moueatur supranaturaliter in Vacuo,non posset tuc sisti ri macium quod esset motus.Item si me quiescente aer qui me elacunstat moueretur, tune saccessive acquirerem alium & alium locum: &per consequens illud spacium esset motas meus: Si tamen ego non mouerer tiget
autem forsan possiet ipse diluere,diceas, in loquitur de Dacio vero, vel imaginario quod semper supponatu eesse immotum & quiescens. IAliter tamen arguitur. Motus ut ait Phi. text. II .est in mobili, nam motas est id quo mobile moueturi sicut alacdo est id quo corpus est albam Daeium vero seu locas, materialiter accipiet do pro aere continente non est in mobili,quia est fili extrinsece eitcunstans,ergo locus vel spacium non potetst . . , esse motus. R Notandum est ergo locus(ut in. o. huius 'latius videbimas dupliciter accipitur, Ino modo ma- Pterialiter pro aere circunstante(stuc sit fixus & permanens,l uecurrens,utiluit ventas seu potius accipitur hoc modo pro ultima superficiet continentis. Et tunc est depraedicamento quantitatis. Alio mocio accipitur foemael ter pro eadem superficie connotando respectum in ordine ad aliquod fixum verum vel imaginarium. Erhic est det praedicamento ubi. Hic enim locus habet sit hic numero propterea quod est in hac numero distatia a centro terrae(quantam ad altitudinem & in tanta a puncto orientis quantam ad longitudinem mundi di iri tanta a polo, quantum ad latitudinem. Et qua nuisisti respectas ct relationes non sunt res realiter distinctae, nihilominus explicari non potest quid est me esse in hoc loco numero,nisi per huiusmodi respectus. Ecquantas in rei veritate non distinguantur loquendum est nobis claritatis gratia acidistinguerentur. Relporidetur eroo ad Gregorium quod analogia non est inter
qualitatem, quae acquiritur mota alterationis :&Ioca materialiter accepta, que acquiruntur petr motum loca
Iem,sed inter qualitatem & loca sormaliter loquendo, scilicet,ut conuolant ubique sunt in me &identice sane ego ipse Unde identice loquendo motus Iocalis est mobile ipsum, consideratum quatenus continuo est in alloae alio loco,scilicet, quatenus modo est in alio loco qua fuit immediate ante hoc & erit immediate post hoc. Quare sicut qualitas quando est ita esse quieto desinit motas, ita ubi in esse acquisito desinu esse motus 'I Quod vero aliqui Thom istae velint attribuere. Sacra Thomae motum localem eta spatiam propterea quoag-P.q. t Io .arta 3 .&alibi frequenter dicat quod modi- D secundum locum no est in potentia ad aliquid mirare Lecum:sed ad aliquid extrinsecum, pota ad locu , nuata prorsus habent apparentia quia. S. Thom. no loquilur de olentia mobilis ad motum sed de pollutaea thus actterminum morus. Vult enim dicere quod non iaciat altetrabile acquiric qualitatem& augmentabile quanLELAEL,
mobile localiter acquirit in se formam abso oram n
tamen negat qVin succestio qua est m d aersis amotus qui realiter est idem cum mobi l. Nihilominus tamen, ut dicebamus de motia ceterationis , nullatenus concederidum est in inta
formali quod Iubstantia est motus. Quia
100쪽
Philotaphos audeat proferre quo et coelum est quidam
motus aut quod pater meus fuit motus, tenet enim Goenem filius cuiusdam motus: & cum ego comedo, aut bibo, interrogatus quid comedo, possem respodere me comedetre & bibere quosda motus. Profecto ut reales nam is iunt in rerum multiplicatione, ita ct huiusmodi
tur a qualitate sed solum rationet Et idem dicatur d
quanta rate O motu augmentatimnisect des ubi ct motu Iocali. Potest inim maneret ubi, puta mobilet in hoc loco, quando ubi non habetat rationetmmotus tamen non sequitur quod realiter distinguantur. in rerum multiplicatione,ica ct huius ri mn, T E dra o
, . De stilicet, quod ma eria manet in genito priuatio ve-Ad. r.prsDi formali negatur quod motus alterationis seu alteratio et et qualitas ( cum motus & qualitas sint diuersa orcedi Cameta negatur quod motus localis est v bi. Aliud empraedicamentum est ubi, quam actio de passio quae im- Portantur nomine motus. Vbi enim solum dicit esse in hoc loco, siue per modum quietis,si ueper modum transitus motus autem dicit illam continuationem successsionis ubi. Ex quo sequitur quod si dum nauis mouetur versus
Cirtntem homo intus moueretur versus occidentem ta
Iiter, ut semper maneret sub eodem Zenit(quod est puetum fixum in coelob talis homo non moueretur secundum se totum,licet moueret pedes
pale Ocham ct Gregorius simplicitet concedunt quod qualitas est motus alterationis, , ns bile, vel Oacium ei. motus localis,coniundentes subinde praedicamenta contra artem prosecto Aristotelicam.Dicor enim quod motus & qualitas, seu motus S mobile,vel spactu sunt duo termini supponentes pro eodem sub diuersis con- notationabus. Nos tamen quan uis in re non differamus tamen,ut servemias modum philosophicum loquendi concecimus solum insensu identico P motus alterationis est res quae est qualitas,& motus augmetationis, res quae est quantitas: nihilominus in sensu formali ne Eamus, motus est qualita S, aut quantitas,&pariter concedimus quod motus localis est res, quae est mobile: nectamus tamen, mo Dii C est motus, Ut expositum satis est.' L Ad primam confirmationem quae nititur authorit te Aristo respondetur si quando Aristo. dixit ea quae differunt specie &genere differre numero,solum intelli-gum hoc sensus, unum no praedicatur de alio formaliteranimi tamen vetat B quae differunt stae cie Sc genere sint virum numero: ad hunc sensum sint unum subie elo:ncut Petrus&sua quantitas ct qualitas sunt unum numero:&duq medietates eiusdem virge, quarum alia est viridis S alia sicca sint unum numero Et eodem modo ratio motus & ratio qualitatis coincidui in eandem rem: sed tamen quia differunt genere,differunt numero,adhunc sensum: quod sunt duq distinctae rationes quartam Nna formaliter non est alia. Et isto modo actiore passio differunt numero,sicut differunt getnere ' Ad secundam confirmationem respondetur quod si in subiecto maioris, quaecunque sic se habent,&c. sit sermo de quibuscunque duabus rebus in rigore maior est verasquaecun que enim duae res realiterdistinguuntur sed maior est falsia Si autem intelligatur de duabus sola
ratione distinctis, tunc negatur maior et quant an cunqa realibus fit consecrara tanquam maxima quaedam in uetolaossis.Et est instantia de fundameto & relatione &de omnibus sex ultimis praedicamentis. Concedimus erum qualitas & motus terationis sunt duae rones Siaariam una potest manere sine alia:potest enim manere qualitas suo ratione qualitatis, quando non maneat suo Tarrone motus puta quando manet in esse quieto: a tametu non inde sequi Lura, motas realiter disiungu quq fuerat principium Equo non manet Stam et non1 Ornde infert materiam & prit rationem differre realirfr sed solum ratione ut expresse ipse assierit textu. so.
p. Pddim venetum & alios tenentes motum distin j QqΠ Propter quod fingunt motum tam altera ossas, quam augmentationis, quam localis, ea Te quodHo h '-- n sui instanti. Aiunt vero partes
tu es et in 'de' 'RU indivisibilia quae tieun
esse: sicuta parres lineae continuanturper P sicta Spartes tempori seper instantia. Atque adeo dic ut
cla motu nihil esset prassens, nisi mutatum esse: sieli d tempore ninil est praesens nisi instans 'tu neue existentia motus sunt diuerse inter eos odi mones. Ali' enim dicunt quod proprie motus non est quia habent pro inconuenienti dicere illud esse in hoonstanti, cuius partes non sunt. Alij vero dicunt ouo amotus est: si ly,est uniat pro toto tempore motu ra
quod nuc est motus celi,& quod est deambulatio meta Postquam coetum nunc mouetur,&ego deambulo Ob1dque diadem ratione sufficit ad veritate huius: motus est, quod sit mutatum e Te continuatiuum o artium Tot si Contra hanc sententiam arguit Greeo. & alii nisminales Arimo aduersus hoc indivisibile quod est mu
ella.& noc non, quia vi. s s.licti et patebit, sicut magnitudo non componitur ex indivisibilibus,ita nec moLai quia etiam est degenere continuorum, eleom S nitur ex part Idus quae non sunt mutata esse:&tunc dicunt di Incile esse imaginari quomodo in nullo instantiante hoc fuit, nisi mutatum esset et & tamen immediate
sit det tempore prooabilissimum est,ut inpr edicameloquantitatis dicebamuS, quantitatem dis inguiare qua-ra,&per consequens partes Iineae continuari per pun
Hoc mihi tamen fateor est intellectu difficile vina opiars unquam sit depraesenti secundam se& quodlibet sua.& tamenhabuerit& habebit partes. Eo oraesertim
cen&secundu Iasae est ammam animalis quod localicerimo uerar caput re Omnia me bra mouentur: Spercontaquens enta Las 1lla deberet esse extensa per totum subiettium./r Praeterea esset diuisibilis ad diuisionem tem-2 Di In P. ceritum & futurum. Et per consequensae cauoum P imam diuision Em haberet parieti De ma-