장음표시 사용
71쪽
stantim ut vinum3xM Torrupto fit acetum erepa - Ri Pisces,ex quibus Himatis reco ruptis nutritur vinxit Istrametsi Laec significantius dicuntur termini il Tuibus,ouam materia. AIrmationis AE copositionis, ut, ut mei metum Asaliunt materia o Maeli genus consectionis re potionis est. Conficitur Cnim ioxymel ex mellere aceto, retratis quidemsed manentibus securidam substantiam, ut putat Comment.Et hoc modo ait, Aementa esse materiam mixtorum quia censet formatitet illic manere Quod tamen salium cst, ut in libr de genetratione examinabitur. Sedtant materia, quia ex eorum inuicem alteratione & corruptione sit mixtum.
Ex quo sequitur quod eadem iub materia in qua Meri quaraum etiam omnis materiana qua serma naturalis est exqua. Siquidem & forma substantialis educitur de potentia: materi in qua recipitur:& omne accidens naturale corporeum pducitur de potentia sub
iee l. Materia enim in qua & ex qua solum dicit diu resis respectus. Respectu enim sormae quam recipit di- Crur in cina: sed respectu totius quod componit dici
G Materia circa quamest obiectum potentiae velli
us,ut materiavisus est color res malacia tartitudinis Imricula belli. Aliter solet diuidi materia in primam reseeundam,ut materia secunda dicatur materia cum cociditionibus: indiuiduantibus, puta hic & nunc: rationet. Quorum producitur haec numero tarma.Ad. 3.prin Restat circa materiam terti j argumenti principars sdeclarare modum causandi materiae.Illo nanquet argiamento conuincuntur iuniores quidam dicentes materiam improprie esse causam: nempe quia causare est agere. At vero profecto isti no solum Aristoteli,sed phrsicq veritati aperte contradicunt,cum enim composic tum suapte natura pendeat ex materia,non solu in fieri,sed in conseruari: negari neutiquam Potest materiae esse causam.Et praeterea arguitur: quia ead2m ratione nulla proprie elset causa,nili sola efficiens. Nam tarma quae generatur non concurrit ad esse geniti efficiendo, sed informando.Si ergo idem est causare et quod agere,
cautae rma non etsi t causa. Neque finis proprie esset cauta.
- Dicendum ergo inprimis quod caulare non est verbum Latinum in hac signincatione ad significandumici hoc quod est efficere: sed quia philosophi Iatini (sic
neque Graeci) non habent v nurn verbum generale quo compre Eendant diuersos modos concurrendi causa-Tu,ideo a et u usurpat hocverbu causare,ut is commane ad efficere & finali Eate & materiataeare sui sic loquam uo& informare. Et ideo negatur quod caulare sit agetre. sed est superius. Materia enim veret & proprijsei me causat, dum concurrit in genere subiecti, de cuius Potentia educitur forma. Atque hic peculiaris est
. . . modia S eiuS concurrendi. Simili ferme ratione ad arga
. . menta alia de serma re fine in subsequentibus respondebitur Caetera de materia quaestione. G copiose sunt cxPosita. I
Forma Forma ait Aristo t. textu. et S. est
tas eatoricolor ac.Per S ' L h itab*x visit Data ex ca- Iida ct colorata, haec imp a misso formae . .m Secundo forma substantistabcvx exemptim Aristat innuit ) alia est forma partis qui est tarma actitas inaeterdam :& alia tarma totius quae se habeturninis refrictu suppositi, ut humanitas et quinitas ct reliquae reaturae .Etenim ut albedo se haber accidenraliter ad a sinsta & humanitas essentialiter ad homineminori diiputo si humanitas distinguitur ab homine necnein uerrim . et hoc mentionem: in prae.capitul- de substantia quae-ctio et . Sed quicquid sit uegasser tamen Aristote. insensi formali quod homo sit humanitas. Prima dicitur formi a physica re secunda metaphaefica quia naturae considerantur a metaphysico non ut generaritur & corrum-Piantur. Et quia: res sortitur speciem a tarmae istates utique tarma appellat speciem, Obidque text.hic. 3 a. Hon ponit exemplum de tarmaphysica:sed de aequitisret,&natura metaphysica. Atqui quot exempla pota rat de materia tot subiungit deforma. Vt enim parte; Tei cuiuscunque sunt eius materia,ita & compositio is
NAdiecit autem species & exemplar , ut exprimetet quidditatem ipsam agentis naturalis esse exemplar tabcnim exemplar duplex: aliud Dei qui est autor naturq- Et illud est ratio obiectiva in sua essentia quin potium ipsa eius essentia) quam inspiciens creauit haecInferi ra. Sed aliud est exemplar particulare cuiusque agetis quod nihil est aliud, qua eius quid ditas. Arbor enim Sc
animal ct res quaecunque, a Deo directa, intendit producere effectum similem naturae suae.Et in hoc Arii totis contradicit Platoni ponenti ideas separatas. O Forma accidentalis sui sit tertia diuisio) alia est arti-crv. efficialis,& alia naturalis.Mox alia est spiri ualii quet da hiae recte, rem nihil pertinet cum uec sint dispositiones nec itastramenta generationis,aut corruptionis substantiae. Aliae , est corporalis. Et haec rursus alia est quae se tenet ex Parte materiae ut quantitas , ct alia ex parte formae, ut qualitas.' Modus ergo concurrendi ' causandi si verbum rem cvitur proprius sermae, non est(vet praetendebat ter- tum argumentum agere sea efficere: sed est con euere: CV cii xo Tet tanqtiam actum , terminum quo generationis per quem id quod fit habet esse. Quod enim concurrit vet forma ad generationem ignis ex stuppa non est formaeisnis generantistilla enim concurrit ut principia quo, efficientis et sed tarma in qua genito terminat genetra
Ideoque ad confirmationem respondetur non est det ratione cauta in uniuersu ineste Prius suo effectu, ita quo mu Iti profecto etiam melioris notae, vel ego salix
mur sed illud proprium est maioriae re efficietis, tarma vero &finis non sunt prius effect sed simul. TQ rea
si arguas Forma prius natura componit totu qua tomst: ergo Prius natura est. Certe consequentianci valet In his enim, quae sunt simul tempore, esse prius nartara,
nihil aliud eth qua esse causam Et quia componeret CSyettit parti,conceditur totum esse, quia forma c6poniet sed in esse conuenit supposito in quo partes subsist antare ideo occiuerso,quia totum est:partes sunt. emadmodum quia aloedo dealbat relatarmat:lignum est alburno in quia albedo est alba.Fateor hac este mcraphysica:sed no penitas adnotatu indigna.Ideoq; cu dicitia indiseinitione, causam esse id ,ad cuius esset Nequitur aliud, non intelligitur genetraliter P cauta sit prius natara: sed P Prius natura componat,atac quod amodo moueat, Sicuti sinis qui antequam sic, moiartagons cor L
72쪽
cauta etsi ciens ast Philoso. textu. Oper se ut musicus est ea ici sta
Masem materuam inducit: sed Qta est cui, Poreneta passiva materiae educit. Appo tur, d*cidentia qu* sunt Vehat tristrumen R Uenta S.CAIOT nanquet Ignis non est Praecionum effici si sed ignis per formamIubstantialem. Excuo si Quatur quod principium &natura impertinentem hahent. Narura enim esst principium atauum; ut passiusi Suo proprium suppositum mouetur: et cicns aute est Pssim caprum soIam activum moue di aut proprium Lup-P-situm aut alienum Vnde materia est quidem natura, Mne et ciensnorma vero ignis ea rationet qua mora et aquam non est natura ignis sed in quantumest prin Ium passivum motus sursum sest tamen esncienti n- Guaritum mouet aquam. Sed forma animalis resp-cta
Quod si quis arguat finem esse potius princspium Vnagens il fine Dem hibet in intengi e mouetur ad inducendum formam in matcria Domus enam futura est, quae mouet artisicem ad opus Revo detorquod principiu unde motus, intelligitur Qui Eum aci exequutionem.Et quan uis finis sit primu in in 1Cntione, tamen exequulso motus incipit ab ag etc. Mous ergo agendi cauta efficientis omnium est comper.eusimus,est enim concurrere in Euendo in effectum.
vidit Polycletan aut quisis ius. Quae causa et ua
Meto modo contingit causener decidens, Ceria acdidit
ruet terraucretmouedoprohibes 'Ita effectus p Uiebatur,viquitandamenta demolituri dui a P T acciden S conseruationis carnia ho modo attengeris conseruationem, quod per se ob -
., rarum' Pripui . Aut rursus causa detracciden
Eiti cientis autem quam plurimar.
sunt divisiones. At quia haec causa est in qua ratjo cause
AEA1 1stot.texto trigesimosecundo,& infra, Q uatuor duntaxat expressit diuisiones cauta. s. in singula seu Propinquam,ctvniuersalem, seu remotam:in per se.&PCraccidens. In limplicem re complexam. aerum singula sex membrorum subsecando in ea usimen potetra ct causam in actu, conficit membra duo- Cm. ' At vero ut copiosior lucidiorquet sit partitio ausaPrimo diuiditur in causam per se &causam poer C eus. Causia per se ait prima secundae quaestio S s
articulo quinto. Diuus TLm est i qu viet: su
e LCET Sedetur Aa quem necet ario est requisita ouocar a causia Particularis efficies per se denominatu benectu:υt statuarius est persecausa statue, medicus met a camictas equaS,equirhomo nominis Cauta vero vni Crum et: ve Deus S intelligentiae & caeli. tametsi non doenourinetur a suis effectibus, sunt nihilominu sper se cau
- t tala quae non est suapte narura requisita, sed de coniungitur cum causi per se,aut cum peris,' .. erretitum ipsum Perseiri uiam, quem consequitur effectus nor interitust, et fortunae deluti fodiens sepulchrum interione septis Itendet mortuum est causapetraccidens inuentionis edura. Aut non pertangit ad c c um v foue OA , t sicut pcrsecutio tyrannoruluit causia fortitudio is marvi iam reo quod fuit cauca moltis, ad cuius tolerantiam fortitudine opus erat. Et culpa uius imorobus po nas Imrioccasio est subsequentis mutationis mentis d bo Mum: quq a timoret proliciscitur. De quibus caus)gram' ectio. s.copiosius dicturi sumus.' Ex dicita sit c superuacata eam euet Lectionem illam mutat in causem Proprie dictam, &causam sine qua non uta aliquo modo concurrit ad effectu.n Mi ai
Pruri causa. Sin minus,nil est penitus de vopcrgdcns distat,ut Sanct. Thom. . sententiar distinc ri
questione. r.articulo quarto adnotavit. Sionum EF quod creditor a detbitore memorsu gradia rec mir m
cAEsa sine qua non est post modum solat otii, tydua bi. , usque i. - βRO' i dxque musim, statuae r quia nori
plus ad effectum concurrit. Quare qui sacramentis Ec- hoc dum i modo attribuunt esse causam arati s simpliciter esse causam n et eant. Atoos ratae' '
te an qua divisio haec, perse&petr a silens perspicatus conspicurum, Communes tamen conditaene uni
In albedinis:sed magnum vel musicum est a malet-
mper ac s. Et anima est per se se a hominet hi a. in fAPA ' a *st forma per accidens. Et La
ci qua ratum medicus: sed tamen 2eetentio ditescat, est finis per accidens medicie
Contra hanc diuisionem simi duo Dubli
Parua dubia. Primum est propt&r Occham. seriteri O bi 'i ---q-2 O.Vbi ait non cisset magis per se ista tali, GIetacit, aut edificator aedificat qui istam albem eata facit,&musicus edificat. Dcio enim asseri ae
setfacit, 'per consequens praedicatum petri conueri Pere1 iagnin care per subiectu. Et hoc inquit Lufficit ut sit Perae.,tinia Aristotelem in hoc loco dicentem cruod o--rias, a uti musicus per accidensest causa statum iratia arvis vero est causa per se , roseondeL senstar 2β'' u lensu composito non stat hanet He tau
73쪽
iam Polycletus statuam faciens facit statuam,tame stat hanc esse falsam, Polyeletus statuam facit.Et hoc est (inquit primam ei se per se, re secundam per accidens. Secundo ait econuerso hanc esse etiam per accidens: ignis autem calidum calefacit eo modo quo est haec, album calefacit,quia ignis calefacit per aliud.i .per caloret M vero nilem profecto cur rem gratis ne at Aristotciles
uniuersalem modum loquendi philosophorum,Aristotel .enim non dicit taliam, quod edificans edificat: est pse ut subieetum dieat actii missi edificator edificat statuarius est causa statu se,ut dicat habitum. Et ista ait simpliciter esie per accidens, rem sicus est causa statuae, licecssit vera. Et ita omnes loquuntur. Causa ergo per se dicitur illa quae explicat rationem formalem qua est eausa huius effectus. Unde falsum est has esse per accidens,ignis calefacit, calidum calefacit,licet causa calefaciendi sit acciden puta calor, quia propria& per se causa principalis caloris est ignis:& pet se instrume talis est caloris Respondetur ergo consequentiam non valeret, edificam tor est causae per se statuae , edificator est musicus, ergin musicus per se est causa statum propter appellationem quae mutatur.Nam ly: per se: appellat propriam rationem subiecti. .P istae ho ratione artis edificatoriae edificaL. I Quocirca non est idem esse causam per aliud, &cise causam per accidens. Ignis enim est caper suam forma imo ignis calefacit instrumentaliter per calore, qui est accidens,& in calefacit per se: quia de ratione intrinseca ignis est,& forma tanqua pars quidditatis,& calor tanquam passio.Et eadem rationet,licet ars statuaria fit accidens,nihilominus est per se causa statuae.' Nec sufficit predicatum conuenire rei significate per subtemia,
ut propositio sit per se: sed requiritur ( quo ad propola
tum attinui ut effectus importatus per praedicatu conueniat subiecto ratione significati formalis:vt,edificator edificat. Intelligo non opus illis esse haec nos enunciare,qui in Arist. vertantur. Sanet qui I. Post C. c. . co-
Piosissime de ,ppositionibus per se sit loquutus: sed eos
admonitos esse velim, qui leui careceptissimos modovi quendi ab scholis relegant.Nam & vuIgus quidem dc sui rites, cum audiunt pictorem pulchras depingere
im/gines,& clicut rem esse naturale: cum VCro audiunt,
sutorem itidem pulchre pingere, rem dicut esse accide-tariam. R Secundum dubium etaciteaillud dicta text.Asia est rata 3 3-stdtuarias in communi est causa per se statuerse Alio eause & hi* sxdtuarius, causa huius statuae. Arguitur enim sic.
gio. enim hom in communi,sed hic homo agita ergo no statuarius,sed hic statuarias est causa per se Ad hoc resis S deturbaliud est Ioqui de propria rone cauta , aliudq;
de coditione quae requiritur ad exercitia operis. Ca
se enim per se conuertibiliterrespondet per se effectui- Ex quia ad sacsendam statuam, abstrahedo ab hac & abi hi, O requiritur hic statuarius,sed sufficit aliquis staiudri S idcirco statuarsus incommuni est causa statum rum*mmuni,& hic,huius: ut in commento per amplius CXPO, tum est Cum hoc tamen stat conditionem requice uix e ficienti ad aetendu esse et, sit in sine utari.Eto C c quod ait Arist. . . meta se homo non sanat nec sanatur, lea bic homo. GSimili ferme modo dicendu est in praedi-am- TQ inbstantiar, in hominis in c5mani causa per se est nomo ' hic homo per se hui' hominis. Sed quodammodo P ex accidens est eausia hominis: quia potest fieri homo non ab isto nomine Quantiis non sutam
acci cientalis: sicut PQ -l-xus est Catala statuae. Nam ars
perquam Polycletus facix std iam accidit illi: nee ly, roli elatus est inferius quiddi a jue Ad ly,statuatius. Pe
eo vero est essenti alii illa sorma perquam facit homi hesini re est quidditatiu* jusexiui ad hominem qui est
per accidens partitur Arist.ln particularem & uniuersalem seu in proximam ct remotam. Quae fit ordine tertia diviso. Ad cuius notitiam cosderandum est iu causa proxima & remota bifariam accipiuntur,nempe aut ratione suppositi, aut ratione modi significandi &praedia eandi Ratione suppositi,quandos lura eocurrunt, quorum primum Nouet secundum, ut in causis particularibus causa proxima phIebotomiq est inscissio venae causa vero remota Sc Prior est medicus , qui praecipit inscissione .Et iste proprie dicitur ca mediata & immediata. Et in naturalibus ca particularis est causa sexima vi hogenerans hominem. Causa vero uniuersalis,ut sol est remota prior. Non P non attingat effectum sed quia mouet causam particularem . Tametsi non ta proprie dicatur remota, qua dicitur uniuersialis. Instrumenta vero,
ut scalpellus tonsorss, quia no est causa principalis non dicitur propinquior tonsore: d tonsor est causa proxima,licet scalpello vena caedat. Alio mo accipi uturca a proxima dc remota in praedicandomo si sint duo agetiar sed idem significatum conceptu particulari,aut uniuersali. Ut medicus est causa proxima me dedi&artifex dicitur causa remota: qm artifex superius est qua medicus. Et Similis formae distinctio est causae uniuersalis sqsa erit hic quarta in uni uersalo in causando,&uniuertile in praedicando. Quae est eade cu diuisione in causam superiore & interiore Se haec est simpliciter diuisio in causam uniuersale & particulare. Causa em c testis est uniuersalis in causando respectu hois: ga sol no fotu cubole cocurrit ad produce dii horem,sed cu equo, ad produced si equu:&cuigne,ad prodaceduigne. No inest uniuersalis in praedicando: quia sol non praedicatur de
homine. Artifex vero est uniuersalior qua medicus in pdicando. Et apparere cuipiam pol non esse uniuersaliorem in causando et quia nulla est ars gnatis ad ola artificia. His praeiactis, ambiget quispia utru Arist.vtrsiq: modia caum vniaersalis Sparticularis intellexerit.' Facitcnim ad parte negaticla, P eius exepta sola posita sunt des causa uniuersali in praedicado. Sed est nihiIomiti'si, parte affirmaticta argumentum: P ad rem physicam potius spectat distinctio causarii particularium & vnluersalium in cando.Linsertoria & superiorv. OEgregie respodet. S.I h. super tex. 3 et .dicens Bois causa uniuersalis in praedicado est etiam quodammodo uniuersalis in
causando. Et econcierta, omnis uniuersalis in causando
est quodamodo uniuersalis in praedicando Et to profecto est authore suo dignarquonia unumquodq;,inquit, eade forma agit,p qua esse habet, ut ignis, per qu1 forma es ignis,producit ignem,ct equus, petr quam est equus,gignit equum. Forma ergo & quidditas rei quato uniuersalior est in Praedicando, tanto ad plures pertiregit effectus. ArtifeN enim,quanuis non significet unam artem oeneralem ad omnia artificia, significat tame v
nam rationim Commune,obidque ratio artificis in comum est non solum mederi,sed statuam facere,aut do- mom,Sc. Atq; adeo,ut est in praedicando, ita &quods- modo in causando est uniuersalior causa. Pari m G sol
ut est in causando, ita est quodammodo in praedicando uniuersalior.Non qd sol praedicetur de hose Salus earticularibus causis, sed in rationet causae hoc modo,qi nomo est solum seneraus Per se hominem: sol vero, Per x:
causiam aeparta Omnis causa uniuer lis in pre
74쪽
lis proxima in his P 'pyra' ' dupla est causa forma
To, Donum in communi. GDubitatio chrsi virui oossin rsignara in omni do eribus causarum proximum aebus & finibus illud esse manis est si, causia enim proxima
gemeratiore labriatret no post sit dari plures qua una maret aq cst materia prima. Nisi in pprie dicas materiam PCma esse remota:& ulfi cudispositionibus esie propinqua. Respectu vero forme accidetalis materia proxima est ens naturale si mo illud sit iubiectu accidet iu)mate Tra vero prima est subiectu remolli,sed in causis formatibus suos analibus dat quide proxima ct remota in b-ci Canao. v t humanitas est proxima forma hois rasalitas vero remota. Veruntii cu in coposito no sunt plures fornaS no ciabuntur Enstincte forme quaru una sit proxima
araa remota. Da sterniantur In diuerse rationes eiusde Torme. V tani mansa, quatenus dat esse corpore: i. est formaret mota: inquantum vero dat ei essensitiuum,est oro
Finquior: sed qua ratione dat osse rationasse , est forma Proxima. E Facile quis j pol diuisiones istas ad causas
Fer accidens applicare. Album enim est causa per accidens proxima statiae: sed coloratum est causa remota Non est 1iecesse diuidere rursus cum in immodiatam
ct mediatam quia ide est immediatia ct mediatu, Quod Proximia ct retmotu nisi quod proxima ct remoria prox audi lacine dictatur. De quibus membris latius dicturi
ramus. q. se. bi explicabitur, an caesuperiores,' maxime Leus, fiat caproximast immediata horia inferiorumdam ex dictis videtur subses causas superiores esse rC- mores: cuin ut videbimus: immediate attingant offectu
i Alid tertia diuisione subnectit. Arist in cam iampsiceue se, ut statuarius , sia mplice p accides, ut Polyclerus: SCA vrrae: cdplexam, ut Polyeletus statuarius. Sed paria: est momeli. IAIie sunt preterea diuisiora causarrirq,riae. a leue earu possint quodammo attribui causis ii-n libus,rn nprie no cci petunt,niti efficientibus. Prima squae sit numero quinta)deriuatur ex ea ou e Ino dreta causam in plurali: nepe qn plures cocurriar ad c de effectu Nie eni sunt cauta etantialiter sub ordinis alie accidEtaliter sub ordinate. Essentialiter sub Omanare flant ille quaru una absa, alia ageret neqait, vesol& ho ct Deus. Nec enim ho u generaret Pd , Ciain x L eas iactu etia cocurrant: nec Iiarius tali ae nore
conservari. gonetraret pol hoaem.Imo nec deias naturaliter sine cau-
D secunda effectas n*ales producit. Cauce acc dentalirer subordinate sunt, quaru una aliquid Pgt trecere A- Ira Punc non ageturre T. et, sit cur patetr ctauias ct proauus is qn Cnim pater genetrar, a ias nihil facit. De istis latet'
la d. p. diecuri sumus, ubi doce e Ardit P offrti etialiter sub ordinato non poscit ei: et innui PT accidetaliter vero sabordinatas nihil vetat in infinietumabiret GSetaeta diuitione diuiditur usia es ciens in causiam uni vocam 'eo- s. Diuiso uocam. Causa univoca est q producit effectu sibi similes in univocavi iant oess cause naturales horia inferiora. Igrais enim S producit ignem equus tuta,&c. Imo ct arrifex quociamo dicit causa vidi uoca respictu artificij, qit simile artiexh bet qua habet in mete. Causa aea uiuora Ust quae e sectu labi iiiDilcim in soridia no producit, vi est ibi ct oes cause superiores respectu horti inferioru et Et hinc ortuna bet septima diuisio cauta efficietis. Alia enim cst cau , H, -'
i a qua effectus depedat in fieri tat se,ct alia A qua debE ' Q
dex in fieri re servari. Cuius ratio id eis eo, se O 'Oq. Qi P q- λ aT. I .explicaer. S. Th. pluribus quid suo bi, in P1ed naec est in summa. Ages imprimit in tu soriamam eius de rationis secia,tunc effectus quide dependetati fieri,iso in in c6seruari: quia ia effectus coseruabit oformam receptam vi ho geraerat notem, cui dat forma Ciusdem rationis:& cquus,equet: isDiS,igne: effectus ergo productus et 15 dependebit in coieruari a causa Solvero producens horemno comunieat illi forma eiusderatronis secum:&ideo quandiu est, dependet in co seruaria sole. Et hac ratione celi ipsi & angelictuniuersus orbis depindor inesse adeo quia deus habet esse per suae negentiam: sicut ignis est ignis per suam Gentiam,st o ad eas non pol dare alicui talem esitnriam, ut petr se Couia eniar esse, propterea semper omnia inesse detpedont adeo. Es 3 enim mentis intuitu contemplandum,Co modo mundum a Deo conseruari quemadmodum hi me aeris depedet inesse a sole, quia cum sol non dat aeri sorrnam suam,quam primum sol abscedit,lumen cessat. Et eade analogia subtrahente Deo suum concursiam,e e momento uniuersum in nihil uetua secror. Hinc sequitur P oli effectus o quivocus depedet no solu in fieri, sed iacoseruari a sua causa: Sequi uocatio est causa huius de-Pedet te. Et hac rone omnes effoctus horu inferiorum it
Pector in esse a causis superioribus. Setquitur sescudo, v qn causa secunda particularis ofecto producit simile sibi formam itinc effetetus ullom 5 dependebit in esidia cauta. Unde genetraliter nulla substantia dependeti aestua causa secunda in fieri:nec arat ab animali nec plan-ra a plata a qua fuit produc ta nec ignis ab igne Si vetro ducat sua similitudine imperfecte tunc effectus depedebit quide inesse, sed poterit nihilominus tantisper in
ADsentia cause durare, victa ignis calefacit aqua, non tu
Perfecte quoadusqj aqua fiat ignis,durabit aqua calida aliquo tempore in absentia ignis,sed tandem frigefieri
Secus de calore animalium re aliorum mixtorum, qui Ciam Xorma mixti conseruatur, quia estsibi naturalis Ac
vero si n6 producat formam suam,neta perfecte,ntc imperfecte,dianc nec petr momcntum durabit in absentia cauta. Ut cum candela illuminat aerem,sablata cadela nihil luminis manebit in aetre. Quod si percoteris cur calor taliter imprimitur,ut d uraret possit in absentia ignis,lumen vero nequaqUam . Retspondetur se calor est
spositio ad introducitonem forme Iubsto niat latetratas durat in absentia causae G Arrificiorum Zia
75쪽
consules disposui,&c. Io Diuisio in principale&instru
sit quam compositio rerum naturalium, aut quomodolibet aliter eoru figura. in fieri duntaxat pendet ab artifice: inesse vero coseruatura lubiecto naturali ut Patet
de domo, veste,&c.' Octava diuisio manifestissima est causarum alia prima in alia secunda Causia prima est solus Deus quippe quia nulla alia dependet:sed per suam
infinitam estentiam,quae ad nullum genus entium Coarctatur, emine ter est omnia Cause vero secunde,sunet retii qDe omnes liuet uniuersales sint si particulares: nempe quae a prima dependent non talum in essen Io: sed incautando. s Catalis univcrsalibus seorsum politis. Nona diuisio est causarum particinarium. Q am. S. 1 laomae hic lect s .ponit inter causas efficientes alia est cosilias: consultor enim dat agenti formam per quam agat sicuti auus dat formam producendi filium, de generans dat grau i formam per quam mouetur. Alia est causa cit-sponens sicut faber lignarius dolat lapides, ut architectus co struat basinicam, in naturalibus vero idem ignis per calorem disponit passum S per calorem introducit
sormam ut sequenti. q. videbimus. Alia vero est ca adiauans: sicut medicine iuuant naturam ut se reducat ac lanitatem n Et per hec tacde intelliguntur minutiore S alie diuisionis cause In totalem & partialem, sata ciente insufficientem, &c. Causa enim consalens est partia lis &insufficiens: S pariter adiu uans,&dispones. Decima deniq; ct insignis diuisio eli. Causarum particularium alia principalis & alia instrumentalis. Causarum
inquam, particularium. Nam causae uniuersales inuri Ariuno diuiduntur contra instru menta. Illa Vmerat doctrina Platonis qui sola prima cam appellabat efficiet e
reliquas vero oes causas dicebat esse eius instrumenta, veluti inferiores artifices sunt instramenta architecti Nec adeo multu erat inetptus sermo Nisi P cu creaturae
habent in se virtutes agedi, melius ait Ari s causa principalis est illa q agit P ppria virtute inredes psecte assimilare sibi passum,instrum etalis vero est qagit tanquavirtus, aut p virtute caus*principalis ut faber lignari'
est caprincipalis inredes producere arca si mile su e miserra vero est instrum et u qis p motione artificis seducit arca simile non sibi, sed arti. Et in naturalibus ignis est ca principalis calefactionis per qua in redit B ducere igne,in quo cosistit D secta assimi limo: calor vero est ca asa instrumetatis: quia laqua virrus ignis Pducit calida quae est queda imperfecta assimilatio ignis te dens ad ofecta & asa est principalis ca & nutritionis & gnationis asatis: calor veto natis est ca instrumeralis nutritionis: ct semen est instrumetu gnratiois. Un instrumetu est duplex:aliud c5luctu:&alivdieparatu. Instrumetu coluctu: ut calor in naturalibus, ct perra vel calam' in artificialibus Tametsi hoc a1aduerte da est hic, qcs calor ignis aut calor naturalis asalis quo fit nutritio quavis dicatur quodamodo cause instrumentales ad differentia forme substatialis, nihilominus formS naturales no dixu urta Pprie instrumenta artificu: seu formata substaxialis qua accidentalis d principia, quo, aut substatia-le,aut accidentale.ED traq; est potius Virtus agentis, ginstrumetu. Instrumetu vero cdiuccia dicitur in artificialibus illiad quod nulla virtutem habituale recipit aca principali Pter motu duo aerea mouetur, Vt patetr de calam serra: qnis actu moveatur nihil faciat.Instra mensumver se Paratum est illud quod recipit aliquam virtutem, qua lam id causa principali acthac agir. Et hoc modo semetra solet praeIIari instrumentum generationis separatum. C sigrai fi alius,uirtiis se arata, quo modo. S.Th.ast ruit DC Amenta esse causas itastrumentales Dei ad produc SVdxidm Per vir. item qua
habent et Deo Et hanc Uihil aliud esse existimo, qu2 tri
ctues Vndecima est diuisio quam Aristot poriit quattam textu S. 3 in CaULam in pQ enita, V domi ficator,&in ea usam in act ta,ve domum facteus. Duodecima desniq. diuisio est que habetu text. 3 o. Causam enim efficientium alia est possitiua Vigubernator nauis est eausa seruationis S alia Privativa, Vt absentia est causa iub mersionis Hic tam CD est notandri P cauta priuatiua nci est causia per accidens sed perse,effectus priuatiui. Cuenim positiuum per se conueniat alicui positiuo,priuatiuum illius per se conuenit priuatiuo alterius. Et ideo eum per se causa conseruationis sit praesentia nauteae gubernatio nau is , fit ut quando praesens gubernando posset & debereti nauem liberare,tunc eius absentia sit per se causa submersionis. Vnde illius submersionis est duplex cauta per se, at Pera positiua,ut ventorum impetus & plocella, re altera priuatiua scilicet absentia, aut negligcntia naute. Poissent hic preter ea multiplicari alie diuisiones causariam. Nam alia est causa naturalis L effectus illius Qui cocursa naturali sequituri&alia est supernaturalis: v t causa creationis & gratie &glorie Et naturalium idest Quae non sunt miraculose: alia est libera&alia naturalis id est agens ex necessitate, nisi impediatur. Sed de his satis.
Causa finalis ait Philosophus text.
s t est id cuius gratia aliquid fit. Quae cli nitio in commento abunde etxposita est. Ob idque modus agendi finis non es t proprie efficere, sed mouere agens ad opus secundum esse quod habet in intentionet. Hoc tamen in agentibus a pro postro in evidentius Ar itax-- fines qui est constructio, auc habitatio domus, moucturhd opus:& infirm us a sanitate quam desiderat mouetue potionem potare: agentia vero naturalia non agunt se in sin es: sed agantur a Deo datore nature. Ob idq; brutum generans animal, aut hirundo faciens nidum sine cognitione finis mouetur assatura ad procreandam oro Iem,ut corruptibilium species perpetuo daret. Veluti sagita a iacientes directa mouetur ad signum EEstia men hic no pretereunda dubitatio, utrum finis habeat rationem causta fecundum quod est in re, an secundam quod est in intentione. Exempli gratia. Infirmus cognoscens sanitatem esse sibi bonamconcupiscit eam: quodesiderio mouetur adsumendum potion Om.
8 Dubium est virum Onitas secundum quod est futura
in re,an secundiam quod est cognita moueat infirmum Et videtur quod secundum quod est in intentione cognoscentis. ita catasa. N a conciarsus cause presupponitur ad effectum, finis autem secundam esse reale non prae- suo ponit ur ad actionem, sed secundum esse cognitum: quoniam per actionem,agentis acquiritur finis: quoniati omen finis,idem sonat, quod ultimum. Et cofirmatur
Quod non est non potest esse causaesed finis Seundumelle reale non est quando est actio: ergo nec tunc lecundum esse reale est causa. Pro solu tione huius dubitationis notandum est Ply secundum,potest dicere, Aut rationem cauta finalis, aut conditionem qiaae ret quiritur ad actendum. Distinctio pateti in causa efficienti. Ro.n
calefaciendi in igne est calor: sed conditio requisita est applicatio agetis ad passi i m. Est ergo Prima propolitam
Finis mouet iecundumene reale P h Zoet pol et quam est acquisitus,ut ly,secundo, dicar ratione forma tem daaligandi ut hoc verbo explicem a S modum pecialitata c. concurretidi finis. Probatur. Flula secunaum Porio
76쪽
fodi et hic lex H; et est illud quod est optimum ae ulti
mum re cuius gratia omnia fiunt sed illud optimum &ummum cuius gratia omnia fiunt est finis secundsi est'TUale optamum enim quod mou Et infirmum ad sumen-d m porronem est senitas quam existimat se conseo uu-T in. Eosecaciam esse retale mouet in ratione finis' sitando idem confirmatur. Finis & bonum id e ibrar
nihil est bonum iii secundum efferealererpo secundsia ud enabet rationem finis. Probata Tminor.Bonum m Ccit quod conuem ens: at nihil alicui conuenit nisi quatenus in re ad suam pertineti persectionem: er ni Id est bonum. nan secundum esse reale. TEP postr-m Oarguatur.Illud est finis,quod si agens non conseo uatur ac io est frui ira: ergo secundam eam rationem quaagians Illud consequitur habet rationem finis Sicsida Propositao sit Finis mouet fecundum quod est in in ren-raone, ut sy, secundum dicat conditionem requisitam. era m adi orandum quod quemadmodum causa efficiens eoEt applicari localiter fecudum realem praesenta ala modus proprius quo applicatur finis est Der cohnitionem,aut particularis agentis in agit libere moueneo se in finem, Ut creatura rationalis aut per cotinitio P mptimqcausta dirigentis,ut sunt bruta & res infensi Di es: quae a Deo mouentur in saos cuiusq; fines Unde ad argumcnta in contrarium respondetur, quod iste est proprius modus causiandi finis, ut moueat anteq ui I tInret.Et ideo Ari. I. det gine. tex.s s. dicitu finis moia et mettaphorice quia non agit Per contractum reale' in hoc differt ab efficiete. Possumus dicere o, mouot intentionaliter: siquidem mouet Producendo intentio Menae qua intenditur finis
non tamen plane viderer hie QTe sensus et laim e
nec setnsus P nilosophi diceris P ca in actu & offectus in aeru couertuntur. Enim uero hoc Dotius est Oxprimeret natura relationsi actionis ' passionis, qua rone muta. 'ctao em Spassio m actu dictariar correlati uereo ta morta S rde via o agere est actio, re ut d patiente est Vassio. Et Iacio aetro re Patisio soluetifferunt penes di Versas relatrones Quae quid et explicantur cu dF in hac coseu uetia agens agit et o patiens patie. Ratio vero causimo ditaeS1onem: Item natura. Ite quia nihil esset dices Iaaa eri, quae cu aliquid causat, fie illud P causset. Nam di Di ire Aulam perca usare, esiet diffinire idem pdie ides. Sensus diffiergo dicedu est nempe s illa diffinitio intellicte uitionii da est nec simpliciter mciliter de re quae est ci , nec rur
sis in ro extremo ut includat actione: sed medio modo ca formati tersem ronem cce L Causia est qua posita secudu ronem cae ponitur effectus. Poni a ure secEu Lonem caulae est ora requisiua ad agendui,veI causandu't oes cas includam ' sint debit a
' sit ca, totalis per se, naturalis,debite appIicata re normpedita. Totalis in q, qa posito sole non generabia homo nisi ponar etra ho ut causa, Per se, vaposita fossion cisi pulchrano sequit necessario inuCrio thesauri: eo
untari nam cu ho statuit hocile apud se ceris facere statua potitia 1lla volitione noponitur statim effectus, nisi pro statuto ipe a voluntate. Imo deus ab erorno odes s
Onclusa O ergo respondes ad qtici
stionem est quatuor esse genera causarum , scilicet materialam formale efficientem, Se finalam. Cuius diuisionis sulficientia quam Philosophus infra. text. 68 insinuat,& S. Thom. explicat,est huiusmodi Causa aut Lo-Ia consideratur q uoad esse e re quantum adhoc sufficit 1 ora quae dat esse & Quid ditatem rei. Obidque substaciae separatae quae habet quid iratem sine materia, appellantur formae. Aut consideratur quatum ad fieri. Et tuecum aliquid produci in his inferioribus nihil aliud sit
quam id quod erat in potentia educi ad actum, necessaxo est materia de cuius potentia educatur forma &agens educens de materia formam, & praeterea finis in-xentus a tali agente. Quia opera naturae sunt opera in relligent iae, quibus actionibus res a prima causa in proprios diriguntur nnes. M: Ordo autem harum causarum Iric Primus concursus cst caust finalis: quem sequitur actio agentis mox ad aerionem agemissequitur forma in maioria praesupposiea.Atq; adeo agesproducit Dpter finem formam in materia quae est propter formam
Tria quaestionis argumeneta principalia soluta sunt. Superest ergo quartum diluere quo petitur sensus ditani Esonis cam: ncmpe caest id ad ouod a Iiud sequitur. Et Frim si omnium manifestum est,ut ait in se philosophus Lextu. 3 2 non intelligi de causa in potentia. Stat enim v siit Edon cator antequam sit domus ,&; sit atalante Ageneret filium Exponitur ergo fere ab omnibus de causa caratione qua aestu agit redet et stu ea ratione qua auari Manifestumenim est v si edificator edificat, aliqui ct earnetEt: ct si homo getnerat,aliquid generat.Haec
uia verum iit iusicota conseque ilaa eue necessarias,
Ora imp u qma ignis ille Babylonicae fornacis ap-Pl icatus pueris nihil illis nocuit subtrahente deo c6cur tu gna a. Et qui ardete furnu intrat nihil ab ignetledunὴ aut prohibetet Iapidet que dicut naeurales ruquis euma ar u teneat) ignti ab actiost prohibere, aut Pprer Vnctio- MCm qualecudualios Iiniuntur. Itide debite applicato emine in matrice impeaietibus alijs causisnaturalibum aut vilia I generatur a generatur mostria.' Sedaro uitCotra hac solutione. Quando aralia couentiat ad Esira Mon2 tuc causia ponitur sub rationet causer&tamen et etias non ponitur puta filius,&quando statuarius incipit dedolare lignum iam tunc ponitur causa sub ratioecausta Ec in non ponitur effectus: ergo adhuc isto modono latis defenditur ditanitio causer. V Re podetur uno mocio P statis Vst poni tunc effectum in fieri: cum enim semen deciditur filius est in fieri,&cum fundamentum Iacitur, domus est in fieri Hoc in si recte inspiciatur, vietur ret ciciere In priorem solutionet qua superi' re Probauimus Et ideo aliter forsim dicendum est y quandodr cacisiam esse id ad quod sequitur aliud et in causis naturalious,intelligitur in tempore doterminato d natura sino impediatur actio. Unde ad hoc ci, vere pater sit
causa filis latis est quod modo faciat id unde post nouet
menses nascetur filius nisi aliqua catasia impediatur animatio embrionis. Et proportionabiliter dicendum est in artificialibus Et haec est doctrina Aristotel. r. poste. terit. et s. Hinc sequitur.hoc nomen causa, ampliat et Parte post. I ampliat nome effeceus. FLec enim est verar etrus est causia Pauli, eo momento quo Petrus penem V CTar. Eiddeo ly, Pauli, ampliatur,sicuti inhae, Paulus mSeneratamNecramen IX,causat, nec Iy,generatur, am- P pliat 11mpli LeT quia utruque ponit effectum est etiam in neri. Sed tamen a parte ante non ampliaruT IX, Petrus . Etenim si quando embrio an ALiar morruias
77쪽
S upersi cu n dum Phy sicorum:
sa,aut Petrus generat,tametsi cum addito verum sit dicere,Virtus Petri generat seu Petrus manens in Virtute seminis generat sicuti Aristote. concedit. 8.huius quod graue mouctura generante quod no est in re:led in vir
Lute quam imprestit graui ut quaestione. I. dictum est. Sequitur lubsequenter quaesti Quarra
In capite. ii). text. NXi N. Amplius unde Principium mutationiS,Sc
Quaestio quarta.ut RuM FORMA SIT PRIN
cipium quo causa e ciens agit.
Parte negativa arguiturprimo contra id quod quaestio praesupponitus. causas sic Edas aliquid agere Deus in rerum natura
nihil secit redundans atq; superfluu sed
Tm concursus causariam secundarum est fu perfluus ergo neutiquam est Afferendus. Probatur minor.Deus cuiuscianq; motus hortam inferiorum est ca asa suffieientisiima, quae ut in dogmatibus est theologorum,ubiq; est praesens per essentiam presentiam ct potentiam (a fine enim ad finem attingens Vt habetur Sapientiae. 8. disponit omnia suauiter nec eius infinita potentia auxilio indiget Vllo creatia rarum, ergo creatura nihil agit,sed Deus ad pre sentiam ignis calefacit:& ad praesentiam solis illuminat,&c. Secundo principali ter arguitur contra id quod queritur. Si forma substantialis esset principium formale actionis sequeretur ignis non esset per se ca efficiens actionis quod est talia sum: nam certe id quod per se calefacit est ignis. Seque Ia tamen probatur: quia tunc ignis calefaceret per sormam:atq; adeo forma esset per se principium,& non ignis. Tertio principaliter arguitur. Si forma substatia Iis esset principium quo principale ad prodacendu ignem, eadem ratione calor esset principium quo instrumentale ad eundem effectum:nam sicut homo pedibu gambulat & oculis videt, ira calor videtur esse instrum dirum generationis ignis consequens tamen videtur falsum qin tunc accidens produceret substantiam: &pet consequens ageret ultra perfectionem proprie speciei Quarto principaliter arguitur. Si forma est principita Actionis, etia calor erit principium calefaciendi: & tuc sequeretur P calor separatus ab igne ut calor hosti e cosecratae, posset calefacere nat uraliter sine miraculo,proerer illud quo conseruatur sine subiecto: consequens est falsum: ergo & antecedens. Probatur minor ex Aristotis in principio metaphysicS &. I . o assima text. fg. ubi aitu forma non agit sed suppositum. Quinto deniqj re Postremo arguitur. Si forma esset principium actionis, sequeretur se virtuS &aetiuitas agentium deberet attodi Penes multitudinem formae,nam multipIicata, aut dimi Duta virtute, eadem proportionet crescere, aut decretscere actionem necessarium est, consequens tame est falsumergo & anteeedens. Probatur minor.In ferro cadetii ubi tamen forinaliter non sit ignis) minus multo est multitudinis caIoris, qua in flama est stupet ignite, quia in flama sit ignis ealoe est illic summe intensus qualis non est in serrovbi non est formaliter ignis et ubicuq;tii calor est intensior: videtur plus esse de multitudine
caloris:&tamen experientia copertum est serrum multo venementius calefaver qua nam masturae: orgo non
attenditur activitas ex multi; udine formes Pio parte emutiua quaestionis est Aristo, quisn textu oresent
Ts . dicit causam efficientem esse illam, unde sumitve principium motus,ubiasserit Caulas secundas esse aetitias.Et 3. hui QStex. IT. affirmiax forma quam appellat
speciem esse principium & causam inoi us
De materiali causa libro primo sa
ris dictum est,&de fine. q. mplura dicturi sumus Restat ergo hic de efficiente Se forma examinare, utrum foram a sit principium quo causa efficiens operatur Ad qua quaestionem iuxta numerum & Ordissem argumentoritquinque conclusionibus respondebimus. De efficien
ria causarum,due fuerunt antique CXtreme opiniones et qUaS. 2. sen. de I . q. I .arti. .recisat S. Thom. in quarum
medio consistit sententia vera. Prima fuit quorundam opinio, qui primo quod fecimus, argumento adducti Opinabantur causas secundas neque uniuersales, neci Particulares quicquam agere. Quam postmodum opinionem comprobat Gabri g. sent. d. I . q. I .dices, quod cause secundae nihil reuera aguissed Deus in ipsa statim rerum creatione pepigit ad praesentiam creaturarum foestatim agere. Vnde quando ignis applicatur stuppe nihil ignis agit: sedDeus ad presentiam ignis ex lege quae statuit, calefacit stuppam &tande comburit. Quemadanodum inquit si nunc statueret legem ut quoties curique ego dicerem, fiat ignis,ipse ad praesentiam verbi duceret ignem. Sicuti in rei sinquit) veritate pepigit cci
verbis consecrationis ut ad praesentiam verboruChr stus se poneret in secramento,uerbis nihil agentibu S. Ianc opinio nem loco citato. S.Thom.merito negligit impugnare, sed ait positionem esse stultam,sane quet ordinem tollit uniuer . Ego,nisi S. Thom divisset, nori
auderem quemquat o Erso profecto indigna est quae opinionibus philosophorum
annumeretur Imo neque illi audiendi sunt qui temperantius loquentes dicunt satis non esse euidens ignem calefacere & solem illuminare. Alia in alio extremosuit opinio, quod Deus no agit immediate:sed ipse creauit primum ens s primum angelum, & ille per virtutes receptam a Deo creauit secundum:&vltimus cstum Ecce lum ista inferiora. Eodem isti mouebantur argum erito, quia no poterant intelligere quomodo Deus & caasa secunda simul immediate concurrunt ad eadem e -ctum: nam si Deus concurreret, ipse solus videretur sufficere. Hanc opinionem sequutus est Avicenna, Vt rem fert. SanctiThom.1.p. quaestione. s. artici s. Sed ista opinio praesertim derogat religioni Christianae. Vndes contra opinionem Utranque statuitur hic, prima conclusio. Ad motum omnem re actionem naturalem, nec Deus solus, nec sola creatura, sed Deus simul & cauta uniuersales &causa particularis concurrunt. Quod n solum Deus concurrat,euidentissim si & profecto quata esse potest naturali euidentia. Primo quia alias nullae est in rei veritate causa secunda officiens praeter Deum nam quod Deus ad praesentiam solis calefaciat,no se ficit,ut sol sit aut dicatur causa: sed causa sine qua nota quam paulo ante diximus esse hausam per accidens nihil ad rem pertinens,sicut musicus est causa statuae. Secundo. Si De QS non fecit res propter operationes ociosas illas fecit, atque adeo superfluas ct sine aliqua prorsus necessitate et quod sapientiae diuinae maxime derogat. Probatur sequela,nam si sol non est qui illuminat sine sole illuminasset nosDeus eo modo quo secuNdiam istos nunc illuminat, quid ergo opus suit solem cretare, ut ad eius praesentiam De us illuminaret Tertio et a tuc nullaesset ratio quare magis ad D feraxia
78쪽
issm: lnat et mami presentiam alterius
T I Nee Cure Tarsociar potius ad orae 'nrram ignis ordinasset calefacere, Guarn ad omL:ntiam
AC reii O CULP Ti s Ad Praesentiam cibi nu Ei At vero qui seseo sit stupidus qui non palam videat
naturam talis eHe illuminaret, non autem naturani licini
Enimaliam eiici nutrire quod non conden it rebus alijs In IrmatrSe ct naLuram aquae extinguere sitim & natu ram mellis auiam generaret Eporem in pustu quam 'en erat acetum. Et revera qui hoc negat, sine causa dicatn Scire cita creteitas esse naturaStirabarum: alimentorumqtae&aatinum Penitus retrum tAm variorum fanorum
vi caeterarum virtutum. si 's Quod sit quis dicat hanc censeri esse naturam rerum Piopter solum Paetum in earum creatione Dei u a Deo. Arguitur sic. Aut pactum hoc intelligitur superadditunatiarae rerum aut quod de intrinseca rationet S essen-ria solis esset illuminare,&ignis calefacere &c Si primo modo ut isti se exponunt , iam tune certe negant illam Cne naturam rerum: nam quod non pertineti ad essen-riam, non pertinet ad naturam: diccire Cnim nemo Portat naturam verborum consecrationis esse transubstantiare panem in corpus: cum potius supernaturalirer ad hoc fuerint restituta et ratione cuius institutionis sunt quide causa:fed tamen supernaturalis tanqua instrumecum Dei. Et revera quam uis deus in prima institutione rerum statilisset ad praesentiam lapidis hominem hene-Tare,nunquam esset hoc lapidi naturale. Si vero secundum dicatur,hoc illud est quod nos venari cotendimus nempe quod de intrinseca ratione ct essentia solis est esse luminosum:&animalis,nutrire se,ctgenerare sibi si1-mile,&c. Quod si hoc est illis naturale, non potuitDeus aliter res condere.Vt enim non potuit factre homi m aut non esset animal rationale,ita non potuit tacere animam: quae non esici causa face nutritionis: S solem, qui suapte natura non isset causa Iuminis. Enim uetro ut ait Augustinus ante raudi cretationem quatuor&tria erat septem: nec Deus potuisset aliud tacere. Et pari modo nec Deus potuit facere quin cause iste naturales suapte natura euent causta:propterea nanque dicuntur cause
Incceergo manrgestamrationem conclusionis. Res ab intrin1eca sua ratione de natura sunt ca ulla: Sc tales eas Deus condicit qualiter suae conuetniebatnZturae: ergo ad effectus icitos particulares non solus Deus,sed causae inae pararculares concurrunt.' Quarto quod hoc sit e-riam lumine naturali euidentissimum confirmatur au- Thoritate Aristo Somnium Philosophorum asiarentiuista principia naturalia scilicet ignis est cales cstiuus,a
qua est frigefactiva, ct alia id genus experietia eis per
se nota. Quaret inclignus ectet haec negans, COUtra Quem
Philosophus naturalis disputeti. Quinto quomodo dicere isti poliunt quod homo no est qui loquitur,aurambula et cum hoc fiat per motum linguae & pedum. Et prescrtim in actionibus liberis, quomodohomo meretur,sisPse non est qui stadios et agit: aut quomodo pereat, si ipse non est qui occidit hominem Quin etiam, quo modo concedend um est quod non homo, sed Deus ad prasseu Cain passionis praciae,elicit odium sui in homine Vm praeter authori tatem Aristotel. omnium c ue Philos .aorum, quibus nihil notius vu*etam sui I, quam amh. eciandarum causarum,est etiam expressas locus saccr Gene. I.ubi habetur, Ger aer terra hcrbam virentem aes acientem semen , Scli Vm Domi erum
triareum Eux a genias Laum,cuius se me in cmetruso fit
non 'ens solam, sed re a pret duxit signu ouod
an lem erip o habest Iemet' ad procretandam speciem. Et rursus hominibus dictum est, Creibite re mutilolicam inret nempe per propriam actionem. Utquid enim necem uS ei ira concursus utriusque sexus, dicisoque semini S,& tam multae eius transmutationes,nisi cause sectandae aliquid agerenti t. ri de Trin. August. Sic Deus res quas condidit administrat, ut etas Laos motus agetre sinat. Fuirim in re manufesta aliquanto prolixior ut admonerem non esse cuiusuis assertum inter oPinion s
odam soIum causia secunda concurrat sinet Deo, Bbuq - IN primas ei et erronesi id auerore re contra prouid is si PDcta qua immediate Oibus prouidet, ut Gregorius Adnotavit supra illud Iob ae. Que costituit alici fuder rerra: aut que postula super orbo que fabricatus ect j Et contra illud Man. s . pater meus vQ; modo operariar: Ne ooperor. Est tamen ratio optima naturalis. Res et sale sper Pormas eatae opetrantur,per quas habent dista: nam ei e propter operari, ergo eo modo quo reSa Dco det Pendent in esse, dependetnt in opetrari:sed in esse denetrident a Deo contetruante eas per suam Praeseruriam re poeodem modo concurrit cum illis ad onerandu Betr Dr-- sentiam. GEt confir. Re fori cst e Te acqu1reret sed tesdum sunt conseruantur a Deo praesente ipsi STEbvS, e
go dum fiunt per se ctiam Detus attingit ὴarum productionem. Hac enim una ratione SAnet. TED .i r. q. B. arti c. I .ct theologi rescit fen taentes probant DeaesidPraesentem omnibus robiis per entiam: I Gmpe Cuia immediate attingit e rectum. Nam alias, si solurn mouetret primum angelum, &ange Ius morieret orbet m, &orbis haecinferiora, nulla esset argae P Deus esset hic ordis eras. Non orgo solus Deus mouet haec inferiora petr ira Perium, sicut rex uno loco egistens per imperi iam mo- et totum regns: sed immediate attingit, sicut calor ignis attingi istuppa 8 Et co firmatur haec ratior quia nisi Deus immediate concurreret cum causis secta iis, quoretur non posset eas prohibere a suis motibus, nisi o-hq ciendo contrarijs contraria scilicet, non posset igne impedIret ne calefacoret, nila contra ponendo aqua veIaliam cautam frigiditatis. Nam si Deus non conca re Tet tu quacunque actione, . unc suspendendo cocuIsum non impediret actionem cause particularis.Hoc tamen derogat eius omnipotentiae. Imo solum suspendendo concursum generalem ad motum fecit soletna sistere Iosue. 3 .ctignem non agere in fornace .Est ergo conclasi princetpalis vera: o, deus cum causis tam Vni Cria2bia quam particuJaribus concurrit simul ad eunde Ctte etiam. Unde ad minorem primi principalis argum cn AQ. I Tin ii concediturDeuesie cuius curaque motus Caiatam,CUe omnibus assistit per suam praesentiam re omnipotentia Degatur in consequetia cina indoin&rriar, causam secudam ni nil agere. Dispositio enim qua Deus omnia sua iter disposait est, quod res conditas his naturalib' vir Luti 'us conccsiit agere:&iam dictu est Deum non po-xuisiet creare rerum naturas quantum ad elientialia aliter quam fecit, potuit namq; nci creare ignem,nesco: sed P creatus sol non esset Iuminosus,& ignis non essetica1idus,non potuit fieri Unde si non sineret res ageret, impediret virtutes naturales ut fecit in miracta is i mmodo Catam-- nde ad argumentum GabraeIrs Dctas est causa tata cretiissima: ergo creaturancn 2g2L, i. - Π-
79쪽
Super secundu iri phy ricor Um.
tissima in habitu idest, quae si vellet ipsa sola faccre qαsacit cum caulas secundis, id quidem conciditur. Quod
ritetm ille concursus, quo concurrit cum causa secunda, sufficeret facere quod facit cum causa secuda,id negatur. Et ideto non est superuacaneus concursus caustsecundae,
Ex quo sequitur dictum illud Petri de Aliaco in principio. .ientent. scilicet, qaod plus facit Dens quando concurrit cum igne ad producenta um ignem: quam si se
solo produceret ignem , propterea quod quando cum igne concurrit non solum est causa effectus ignis, sed est causa quod ignis calefaciat, certe, bona venia digerim,non esse verum: licet sit a Gabriele &alijs tam celebratum. Nam quando se solo facit, supplet concursum causae secundae: &ideo specialiori modo concurrit et id maxime si rem ex nihilo producat. In hac enim salebra isti haerent, quod putant concursum causae secundae noesie illi naturalem. Si enim hoc insipicerent,videret minus esse Deum agere cum causis secundis, quam supplere vicem earum: primum enim est natura, ct secundum est miraculum. Vbi autem talis virtus non est naturalis causta secundae fateor quod maius sorte miraculum est deum facere verbi gratia,quodverba sacram et Italia ame iue instrumentali rer concurrant ad consecrationi mPanis, quasi absq; aliquo instrumeto creato id saceret
GSed restat argumentum ubi plus est difficultatis . si
Deus&orbes celestes&ignis simul concurrunt ad ca-Iefactionem, aut concurrunt aeque immediate , sicuti duo impellentes colum nam, quam volunt prosternere: aut ignis concurrit immediata: & Deus mediate, sicut serra immediate serrat & artifex mediat et per serram, itaq; istae creaturae sani sicut instrumenta Dei. Hoc secundum dici non potest: quoniam si Deus solam mouexet ignem ad comburendum stuppam , non immediate attingendo formam quae inducitur in materiam stupri non esset peressentia praesens omnibus rebus: quod, ut modo dicebamus,salsum est. Si autem immediate concurrat primo modo, tunc non videtur quid agat ignis. Et confir. Deus conseruat ista infer1ora mediantibus causis secundis vi. I .p. q. 1 og. articu l. r. probat. Sanctis Tli Creavit enim illas immediate sine causis secundis: sed conseruat eas mediatis us causis secundis: ergo caasa particularis immediatius attingit effectri qua Deus.' Sed ex alia parte,videtur quod etiam Deus immediatius attingat. Nam prius natura DeuS videtur concurreret,quam ignis,si quidem Deus est Causa mouens ignem quam econuerso. Difficile ergo est explicare quomodo Deus is reliquq omnes causta concurrant aequet immediate. Hic consueuerunt quidam distinctionem
facere quam ex Sanct. Thom.tertio. contra gent. Capituloo o. sibi videntur elicere. Nempe quod dupliciter aliqua causa dicitur immediata. Vno modo immediatione virtutis:& alio modo immediatione suppositi. IIIa causa est immediata immediatione Virtuti S, quae agit PQx Propriam virtutem & illa dicitur hoc modo media d=qUR Zgit per virtutem quam recepit ab alio. Sed illa causa est immediata immediatione supponti,que a tingix effectum per hoc quod mouetur ab alio:&illa est hoc modo mediata, quae ino uel aliud suppositum, ut infectione ligni artifex est eausa immediata immediatione virtutis &STTa mediata, sed immediatione suppositi contrario modo scha est causa immediata: ct artife
pHoc modo dicunt deum Concurrere immediatum immediatione virtutius ira talent homines dicere se aliquid facere medimetet D*o Quid a iant per virtute Qua
reseipioni R Deo. Sed immedidit ne suppositi eauset attieulares immediatias attirigunt nam mediantib asill isti licet,petrVirtutes quas eii communieat,c6seruat hee
inferiora. Nec prorsus displicet ista distinctio(quanui,
non sit formaliter. Sanct-Thomae dummodo non intelIigatur esse integram similitudinem. Nam primum res naturales Agurar per virtutem sibi propriam competeretem suae essetntiae licet haoeant illam a deo, sicut ab illo habent naturam. Erpraeterea Deus non est ut artifex qui non tangit lignum,uam Per essentiam, ut dictu est' est praesens effectui qui producitur. I Unde no est necessarium non costringi his angust ijs sed fatis est dicere quod singae lae causae cocurrui in suo genere immediateris quqlibet est in suo ordine talis puta ignis tanquam causa uni voca &particularis,& orbes celestes,tanqctam cause uniuersales a quibus particulares pendent, & Deus tauquam causa omnium prima
Quam ob causam Sanct.Tho. loco citato ait quod pricicipalis effectus dependet a Prima causa:& quanto cauisse est superior: tanto principalias dependet ab illa. Iecille Sed tamen est considerandum quod cum causta uniuersaldis inditarenter se habeant ad omneseffectus, causa particu Iaris determinar omnes causas uniuersales,
quasi materialiter,ad productionem huius effectus. Et ideo quantum ad emanationem, effectus immediatius procedit a causa particulari, eo quod producitur similis, non causis uniuersalibus,sed particularibus esed ali ad possiet fieri argumentum. Deus priuS natura agit quam cause secundae: ergo quando causae secundae agunt iam est productus effectus. Respodetur quod
prioritas haec naturae non est prioritas instantis, in quo verum sit diceret, De QS agit quando cretaturae non agunt. Non Enim prius isto modo Deus agit quam creatura,sed omnino simul. Quod autem prius naturaDeus agat, nihil allud est, quam , quod Deus moueat crearu-ras ad agetndum: non Tamen prius mouet, quam causa particularis determinet in genere causae materialis causas uniuersiales ad agendum. Et hoc est memoriae commendandam,
stantialis est principium formale principale quo meus
agit, & forma accidentalis est principium, quo minus Principale quodammodo instrumentale. Probaturprimo auri oritate Aristot.supra citata. 3. huius rexi. IT-
ubi ait v species. i. forma , principiti est & causa motus. Et confirmatur ratione Unum quodque agit inquantii
est actu e sed per formam res est in actu, ergo per eam operatur.Expouitur maior. Id quod est possibile, ut ariticnristus per hoc solum quod possit esse,nihil agit realiter. N ec id quod potest esse calidum, calefaciet nisi actu sit calidum. Et per consequens ignis non prodiacit ignem,nisi per id quod est actu ignis, neque equias Pro Gucit equum,nisi per id quod est actu equus, sed ignis est ignis,& Eqaus est equas, per formas, ergo illa sunt
Principia agendi. O Praeterea. Intentio agentis est assimilare sibi passam, sed passum non assimilatur agenti, nisi in forma re specie,ergo tarma est principium Agendi. Et postremo id confirmia quia materia nul lius est activitatis,restat ergo ut aetio sit d forma. ISecunda Pars conclusionis probatur. Quemadmod
forma ignisest id quo ignis est ignis,ita calor est id quo ignis est calicius, sed eo principio quo aliquid est acta tale facie sibi simile, ergo sicut per formam hacic ig
80쪽
Pontio contradicit Aristo Imo ae Philosipe Cear
mentum sumptum ab artificialibu, Thur '
Cognoscim us naturati a. Serra a forma sis -
habet scindere lign5ieindere asithoe udi ' faciendii,vel sica vel area liberiori habet lia' ' m
motione artificis utentis sectione erre,ce eam
modo eIeuantis ad productione huius vel illi
metu artis aliquid cere proptem, T T.un
seres non est activa. 8 Sed reuera hoc est uniueri. Equaestione reuocaret, quis em neget forma ferre factam esse ad incissione Sartificeperferri si earea NAH q
Pr calorem,sed actione artificiali Et simili propollici
lore V Sed diabium est hic propter verba quae statim
cItur ab Igne In aqua,nora expellit effective eradsise ga dataris labi contrarium,sed formaliter. Dubium nquam est an verum hoc sit. Et videtur esse veses Pter eius rationem,quae est haec. Ubi duae formae L T
Tl unum corPUS IDquir non expellit aliud ei clauet ab eodem loco,sed rormaliter. Et ita inquit serra et Pel n ea et Iac scd formaliterparticulas ligni,q a s
Est autem hoc sub iudice virum
Ium caloe, 'φ'-i - 'g' igni Per calorem non sobhi ' d Gu sti. 3. pro indubitato ha -- Obni,nic Principaliter,nec instrumentaliter,u, 'φPVO MelioNem formae substantialis.Praeei Piaa&vDica eius persuasio est quam tertio argumen oreta SamuS: nempe P nulla res agere potest ultra sus increm adest res inferior non potestproducere effectit sinobiliorem. VNihilominus stratio phvsica& uta
Eiumdsonclusio huius quaestionis est CaIorestiori Instrumentum ad producendum non solum calore sed cur aratione finis,ut m hocs csido i. asserti
formam EP confirma quia certe nil
cauo reflexi producunt formam igniner ealor neri Q iacit suos tantiam Non negamus, quin f produreatitiam sed tamen videtur esiera r M*W-dxii mediate: nisi per calorem antensium.Nam eum sol o fit formal1ter calidus neque igni videtur chri AUT
confir adbuc euidetntiori experientia.Ferrum et in
ubi tameta non sit formaliter ignis stuppam applicatam inflammai:seci forma illa substantiales ignis non otest Produci a forma ferri,ergo producitur dealam
tanquam v1rtus generantis.Est enim stmen in potentia corpus vivensevi habetur. 2.det Anima text. I
vartus illa est accidensetergo. Profecto sunt adeo ma- Assis .pesu. - qii* mPcrcuri ad r*m curobanda,ut Scotus Ioeo citato in hac ceciderit soIationem. Ait enim quod pro- Pter nulla experientia cocedendum est quod res nobi