장음표시 사용
191쪽
r68 Logica disp. VIII. Art. IV.
eam spectat , & a multis omnino pratermittitur. . Quare hactenus satis actum sit de Logica ; ruit Deus , ut ejuslem , quae est ars redie discurrendi , praesidio , sic deinceps discurramus pro veritate rerum adinvenienda , ut tandem in adinventa conquies
192쪽
I quid, tum inquisitioni, tum adinventioni v ritatis obstat ; id maxim/, quod iuxta humanum loquendi & exinde sentiendi usum, seu potiori titulo abusum, abstraetaciim concretis a simpli
cia clim compositis ; particularia cum universi libus ; tandem non entia cum cutibus confundum tur et aut certe illa , quae nec habent entit
rem nisi AjAvam . nec produci potuerunt , cum aliis , quae vere ducuntur obtinentque proinde entitatem realem , & ab omni coptatione indetendentem. Hinc accidit ut Omms doctri , ac praesertim phνsica in pudendam ignorantiam collabatur, dum ne vel de rerum , quae in dissertationem passim Prodeunt , existentia , aut reali nomem sentia convenitur . Cui malo obviam itur per assiduum ac inimn studium Metaphysicae , quaπα proseo tractans de ente abstracto, ae de consimilitet abstractis illius tum p rietatibus, eum inflerentus, mentem acuit, instruitque ad istas 1 realibus secernendas e simue cavet nec ut id obiter dicam ) interentia realia annumerentur substantiaIitates, quantitates , qualitates , relationes, caeteraque abstractae disterentiae pr-
193쪽
dicamentales entis abstracti. De caetero cum huic unico muneri ossicioque edisserendi de rebus abstractis Metaphysica, ut lain dictum est,
devoveatur ; miror cur non paucis visuin fuerit tractatus , nec parum
prolixos , instituere in ea de Deo & Anytis, quasi vero utrisque non competat existentia . nec modo minime abstracta ; sed maxime r Iis ae physica, proindeque spectans ad tractatus physicos sublimiores, quos Theologicos vocant. Aut si ex eo quod Deus sit ens, tractandum de illo in in Metaphysica, propterea quini pro objecto sortiatur ens in communi, hinc legitima excusatio fuit edisserendi in ea adhuc de Angelis. Potuitque pariter valere pro instituendis in eadem disputationibus de homine , de animalibus , de mineralibus, de metallis , de elementis, de syderibus caeterisque omnibus, quibus non disconvenit entis den
minatio. Nec propterea minus stupendum est , cur Cartesius titulor aeditatioinim metaphysicarum donaverit disquisitiones suas ac praesumptas demonstrationes circa tum siti ipsius , tum Dci existentiam. Caetzrarumque rerum , quae in mundo sunt et cum potius pro physicis fuerint reputandae, ac specialiter pro Theologicis , pro Animasticis, &c. Verum non est cur tantopere haeream in hac quaestione de nomine: nihilominus praetermittendum quoquc omnino non est circa verbalem Metaphysicae etymologiam non ab illa multum abscedere eos, qui Metaphysicam quasi Postphysicam dictam volunt , voluti non ante tradendam, quam, abseluta Physica fuerit ; non enim abnuo quae physica sunt, ea intellectionibus nostris priora offerri r nihilominus expeditior ac tutior contraria methodus comprobatur , qua statim docentur
communes illae & universales entium proprietates , ac differentiae, quas magistri & authores , qui nos anteces Icrunt, abstraxerunt ipsi ab emibus physicis , ac physicis corum proprietatibus , & disterentiis s siecnim peraeque smovetur omne periculum promiscue usurpandi , seu confiindendi entitates physicas cum metaphysicis. Quapropter magi placet aliud elimologicon, si quis Metaphysicam quasi Supraphysicam interpretetur, id est, tractantem de rebus, quae per abstractiones praevias supra naturam elatae fucrint , & jam velut in sublimi continean tur : in quo sensu principia ac dogmata metaphysicalia sunt quasi quaedam mentis nacteora ipsam de caetero irradiantia pro quibuscunque rebus physicis evidentius dignoscendis ; e cmque pacto ad restiaranda abstrufioris naturae adyta utimur Metaphysica quasi clavi , ut sic loquar , Prophysica : neque ad id paruin idonea , ut Ex decursu intelligetur. Tandem ad Metaphysicae partitionem quod attinet, ea non iam
dum prolixa erit , ac disputatiopibus quatuor continebitur ; in qua-
194쪽
rum prima agerer de ente in communi ; in secunda de proprietatibus :in tertia de essentia & existentia ; & in quarta denique de praedicamentis ejusdem entis in communi. Ucrum antecedenter ad istas disputationes mihi visa sunt, etsi fatis breviter, tractanda quaedam procemialia attinentia ad Metaphysicae notionem , ac praeliantiam magis ciuei landam ; nec non ad uberiorem notitiam objecti , ac principiorum quidem.
RIMO ad notionem essentiamque Metaphysicae quod speetie , dico Metaphysicam non ine qualemcunque noti tiam entis abstracti , omniumque tum disserentiarum , tum proprietatum ad illud attinentium , sed tae scientificam ;seu quia , ut patebit deinceps , procodit illa in suis assirrionibus stabiliendis per viam syllogisticam: sini praesertim quia maxima in coetitudo pariter ac evidentia principiorum , ex quibus illas eruit. Imo quia talia principia , quae sub finem enarrationis hujus prooemialis referentur sint prima , supremaque omnium , quibus scientiae caeterae innituntur ; hinc fit ut non tantum in hoc conveniant omnes , quod Metaphysica reputari pro scientia debeat ; sed insupo quod in ignicnda sit titulo sapientia , non in eo quidem sensu , quo sapientia pro prudentia aut justitia , quae est aggregatio virtutum universarum , accipitur ; sed in alio , quo accipitur pro scientia , quae probandis suis dogmatibus subministrat causas supremas, certissinas , cui dentis. stinas, im quod idem est, altissimas, ut vocari solent communiter. Quin etiam si ad rei veritatem attenditur , nulla est scientia , quae cum ritulum promereatur indepen lenter a considerationibus metaphysicis nux objecti , de quo pertractat et & ratio non procul quaerenda haee est , quia de rebus singularibus non datur scientia , nisi secundum rationem communem , & invariabilem attendantur et ad illam autem non attenditur nisi per considerationes metaphysicas. Atque ita , sicut supra dictum est, cum de Logicae praestantia ageretur , nullam osse scientiam , quae non indigeat subsidio legum syllogisti earum ; ita nunc in commendationem Metaphysicae adjici potest nullam
Metaphysiea est seleatissimo a pientia.
195쪽
esse pariter , in cujus sibsidium necesse non sit accedere considerati nes ejus seneris abstracti , quod ad Metaphysicam attinet. Securras cuin Metaphysica tantum de rebus abstractis ex prolata edisserat , hine absque labore ullo concipis eam non modo annumerandam esse inter scientias speculativas , sed inter illas supremum Io- cum obtinere , eo quod res , de quibus edisserit . sint abstr obstinue omnium et quid enim abstractrus , quam cias abstractum ab omni differentia Z quod utique objectum Metaphysicae est, ut mox dicetur; de ad quod proinde caetera omnia. de quibus pertractat , referuntur. Atque ut aliud expressius dicam , Geometria quae ilicorica vocatur, habet quantitatem abstractam pro objecto a abstractam scilicet ab omni parit ollari quantitate sive coeli , sive telluris , sive marmoris , sive ligni, Sc. at certe non est abstracta a menserabilitate , quae in aliqua distoeotia entis. Et Arithmetica similiter , etsi pro objecto habeat numerum, scilicet abstractum a quovis num particulari sive angelorum . sive hominum , sive lapidum , &c at ce te non in abstriatus a computabilitate , quae rursus est aliqua disi rentia entis i idemque aut simile quid comperies in caeteris scientiis speculativis : at ens quini in obiceturn Metaphysicae nullam secum imvoluit difluentiam. Unde cestissitate comprobatur illain esse omnium maximὸ ac pure spoculativam. Neque obstat quod quibusdam videtur eam esse praeticam ex ea saltem parte . qua tractat de praeiticamentis, in quibus utique pertractandis destendit ad di Frentias entis , nec modo considerandas ; sed
etiam ordinandas siccundum salem, quam vocamus praedicamentalem et
illa autem coordinatio quid est nisi quaedam praxis intcllectus Non inquam id oblui ; sive quia dum dcstendit ad diuerentias cntis pertractandas, nec descendit nisi ad diffcrentias maxime universales , uti fuit sibilantia , quantitas , qualitas , dcc. nec illas pertractat , nisi modo quodam maxime universali, seu abstractissimo. Tum vero neque ait Metaphysicam spestat nisi considerare scri p aedicamentales , quae sipponuntur a Logica coor linatae juxta leges universales Viacris , smin cici , &c. in ca traditas z unde planum in quam Klso stupicentur illam ex isto capite practicam. Tertia quamvis in assignando Motaphysicae objeino concors non sit Omnium I)hilosoplimrum suntentia , communior tanicia ac vcrior illacst, quae asterit objceium illius inc ens non modo ab Omi ditarentia consequentc ad existantialia , sed ab ipsa etiam mistentia abstraetutia. Et ratio est , quia Metaphysica non attendit nisi ad inentiam rerum , vel ad attributa , quae necessariam habent cum cssentia connexionem
196쪽
ac dependentiam. At existentia non habet connexionem tricessari nicum essentia ; quatenus potest quidem existentia rei ; scis non potest iisdem rei essentia variari : atque hinc accidit, ut cum Metapnysci inquirunt alicissus rei essentiam , nulla circa illius existentiam lollici--line torqueantur ; ex eo nimirum quod cxistentia non immutet cc sentiam i & ita homo sive existae , sive non existit , perinde est animal rationale. Cum itaque essentia rei non habeat ullam necinariam connexionem cum existcntia , multo minus talem habet cum quibus
cunque aliis attributis consequentibus ad existentiam ; atque ita illud ens, quo pro objincto ineaphysicae assignamus , ceruendum est ab istis adhuc multo magis abstra stum , quam ab existentia. At nescio quid sibi vclint nonnulli , qui illud ens non tantum ab Omni existentia ; sed etiam ab omni essentia abstradium propugnant anam entis , cujus nulla sit essentia , nullae simi propriciates ; istae enim qitalescunque sint undcnam nisi ex essentia Oriuntur tum vero enti . quod est objectum Metaphysicae non desunt suae proprietates , de quibus pertrassit eadem Metaphysica. Unum est quo i taliacm adjicio non obstare veritati hujus asscmonis , quod in Metaphysica non tantum de ente abstracto , scii de variis illius proprietatibus ac disserentiis , quae illud utique contrahunt, edisseratur ; nam de illis odis. stritur eo tantum fine , ut sciatur quae & quales illae fiat, a quibus possit abstrahi , sicque abstraetari considerari. Quarto ac denique adiiciam nonnulla axiomata seu Principia T ceptissma , quae etsi omnibus scientiis conmia ae similiaria sint in adducendis plerisque demonstrationibus suoruin dogmatum , nihil minus cum suprema sive altissima sint omniumque notissima, solito ac singulari titulo metaphystica nominainur et de haec sunt , quae breviter sic recenseo.
quidem principii vis . ac evidentia tanta est , ut nec per veritatem ullam superio in Q cvidentiorem probari possit ostensive ; nec aliter per dedinctionem ad aliud , cujus major sit impossibilitas , quam illa , quae manifestissima occurrit in existentia & non existentia ejusdem simultanea. At non intellige illuci idem aliter quam ser- maliter & reduplicative idem ; fve non tantum re litet illam , sedctiain omnino intelligibiliter idcm ; nam alias initia cst repugnantia in hoc , quo l secundum divasos rcspeetus aliquiit sit , non sit.
197쪽
Rursiis illud simul intellige pariter de uno eodemque instanti, sive reali si e imaginario, parum intercst : dummodo accipiatur pro rein poris duratione prorsus in Gisibili. Ut autem impossibile est idem simul cilc& non esse, ua quod omnitio aeque notum est ) impossibile est
idem fuisse simul ct non Disse , id in frὸ simul ct his LG& sie
cle alus quibuscunque temporum disserentiis. vir. Secundum cst. Quodlibet est, vel non est : S hoc quidem orinci-I m qu*myi 00xiffin m prae se ferat tum certitudinem, tum ovi; nihi Ominus priuari per primum possiet sub hac forma. Si falsa cissit illa dispinctio quodlibet est, via non es ; vcra cSi haec con-Iundito quodlibet est or non est atqui impossibiti est idem simul essσnon esse et ergo illa insiunetio, per quam stati litur quodlibet inhvel non inc, non in falsa ἱ quin potius verissima. Aut aliter, si Llsiim esses illud principium quodlibet es Dei non est , daretur proinde aliquod ens, quod neque esset , neque non esst ; sed hoc in impostibile, quatenus impossibile est aliquid em simul , & non em fatillud quodineque esset , neque non cnEt ; simul non esibi & est; nonitet qui lem ex hypothesi ; cicti vero , quia illa: duae negationes ne- non esset aequivalent uni affirmationi & canticui vim liabent , ac s. ergi &c. auitan pro axiomato profertur quodlibet inh vel non cis , applicare illud potcs cuicunque di flesentiae tem-
Π S Uc proserre Pedobri Dit, vel non Dit : quodlibet erat, vel Iratum est. De eodem secundkm idem non sunt ver cari nat' , O negatio: neque dissicild probatur istud per ori
: A i tiir; re sit uti ter tutic negatio in vera, quando i L ,α ς - Τ 000 siςuxi ncgatur : hinc manifestum est non posse aflirmationem, & negationem verificari simul de eo scin si bic LO , ac prauertim secundum cundem prorsus se alom respectum com
ait ratac proinde etiam duo contradictoria non possimi es. simul ve
ιrrtum est. Quidquid est, quandiu est , necese est esse ε R- hu-Jus principii quamvis per se satis mani sti haec adhuc ratio reddi p
198쪽
tcu : quia si aliquid non esset quandiu est; esset proinde , ae non esset simul per aliquod tempus : atqui impossibile est aliquid esse simul &non esse , etiam vel per unum instans ecmporis r igitur quidquid est, quandiu est , necesse in esse. Neque opus est , ut rursus advertatur hoc quoque principium intelligendum esse de omni disterentia temporis r ita ut sicuti necessc est aliquid tandiu esse quandiu est; etiam nectae sit , ut tandiu fuerit , quaia itu mit : Sc. sed sorte non stiperia fluum erit si advertam iaccessitatem , cujus mentio fit in cnunciatione hujus principii , csse necessitatem hypotheticam , non vero absolutam: sic enim absolute loquendo nulla est necessitas circa existentiam lapidis v. g. annuam et sed nihilominus ex hoc quod supponatur illum t to anno cxistere , nccesse est existere r non enim potest existere simul.& non existere r & sic iste est sensus principii adduisti, quidquid est ,
quandiu ex Dpothesi es , tandiu necessc in esse. . Quintum caenique principium hoc est. Non datur negatio nega. 1ionis, pendetque ex praecellentibus , ex quibus intelligitur qualiter esse & non inc opponantur , in hoc quod esse tollat non esis & reciproce. Igitur uni negationi non potest alteria negatio correspondere , quod idem est , ac si diceretur negari posse quidem esse , sed non posse negari similita non esse: si enim aliquid negaretur non esia, hoc ipso assirmaroeur inc , propterea quini duplex negatio aequi valeat uniafirmationi r ut si ovis hanc propositionem enuntiaret: Nego caelos non esse mobiles ; nunquid hisce verbis illos esse mobiles affirmaret aut aliter , & sorte expeditius intelliges praedictum principium concipiendo omnem negationem esse negationem alicujus , quod negationi opponitur; sive quod opponitur alicui non esti ; at alicui non esse quid opponitur nisi esse , tanquam uni enti negativo , aliud positi uum Z Et haec sunt altiora ac sublimiora principia, quae vel a Met physica ipsi usurpantur, vel suppeditantur aliis scientiis ad suorum respective dogmatum probationes. Ad laec adaici potist nullum esse de facsto progressiim infinitum sive in causis, sive in sorinalitatibus assonandis , quatenus scilicet evidenter necesse est, ut causis omnes ac Brmalitates ab una aliqua causa& sormalitate prima dependeant, ad eundein modum quo praemissa principia pendent a primo , & ad illud facile revocantur. Rursus quoque adjici poterit ea omnia entia singularia esse, quibus propria comperit existentia realis 3c independens ab existentia cuiuscunque alterius entis , quatenus scilicet universalia non habent, nisi existentiam communem , eamque omnino elependentem a cogitatione intellectus et unde recte infertur illa entia pro singuIaribus cse habGada. quibus Pr
199쪽
pria competit existentia , & independens ut a quacunque existentia emtranea , sic multo magis ab omni cogitatione intellectus. Et haee duci Theoremata, quae haud dubie pro inconcussis principiis admitti possunt, maluit Maignanus noster more Mathematicorum tanquam postulata praemittere ; sive quia nulla egent probatione ; sive quia, si qua indigent , haec ex alibi dicendis cruenda est.
XII. Nec de istis Metaphvscis principiis plura loquar : nisi quod opto
C Nesiur ut saltem obiter animadvertatur, quam inconsulte istis spreris posuerit ς ς ς Cartesius cogitationem suam pro principio totius ratiocinii ad inves5 2 gationem veritatum omnium naturalium adhibendi ; volueritque suasitatio. cre humano generi non posse perveniri ad illam aliter quam initio fuc-nem pro to ab hac prima omnium consideratione ego cogito : unde intulit ergo Πηςipi sma r ac deinde eua Deua es , &c. Nam cum cogitari salsa perinuri ac vera possint, ut se uentissime experimur , imo cum ob nescio quam
cositandi infelicitatem multo plura sint , quae falso cogitantur; non debuit sola cogitatio potius pro principio veritatis , quam erroris proponi r sed si quae sunt principia receptissima, quae racio recte cogitansadinvenerit , qualia ea Dunt, quae ante praemisimus ; ea utique pro norma humani ratiocinii multo selicius modestiusque proposuisset
Cartesius , quam suam cogitationem. Deinde consequentiae omnes, quas ex cogitatione sua Cartinus intulit , aut ex simplici cogitati
ne illa.veritatem suam obtinent, aut aliunde et si aliunde, ergo illa 'alia principia debuerunt proponi et si autem in . simplici cogitatione , vel naec infallibilis erat, quod nemini ut puto suasum est; vel si erat fallibilis , fuit parum consultu proposita pro norma veritatis stabiliendae certa ae infallibili. Atque ita ad hoc ut homines fidem aliquam praeberent Cartesianis consequentiis , debuit author ille non utcunque suam cogitationem . sed infallibilatein suae cogitationis proponere pro principio, uti si dixisset in hunc modum quidquid cogito verum emunde rate intulisset ac pro dogmatibus verisi inis potuissit proponere sui ipsius, ac tum Dei existentiam , quin & mundi, & motuum qui in eo fiunt , &c.κ i t. Insuper quidquid sit de illa prima consideratione , qua quisque ad-
Uetita, vertit se cogitare , Certum est nullius propositionis veritatem praecise rerum ' ab ulla cogitatione pendere ; sed a veritate ejus principii, in quonMli xς' eontinetur. Sie enim veritas hujus propositionis,manus est minor cordei Ih. pore, non cogitatione; sed a veritate hujus principiistaeoti- Totum est majus sese parte et atque ita de aliis. Igitur omnino inuti ratione. liter meminit Cartesius illius primae considerationis ego cogito , cum nemo nesciat se cogitare; sed adducenda erant talia principia, in quibus
200쪽
hus propositiones , quas cicinceps circa pluriina naturae phaenoinena conscripsit , continerentur. Denique adeo parum interest primo e gitare de sui ipsius cogitatione ,.ut multi qui nunquam de illa pri-ino cogitarunt , pervenerint tamen ad inquisitioiacm veritatis rerum quam plurimarum naturalium ; &certe cur derilla primo cogitandum cst, cum nec ipse Cartesiim primo de illa cogitaverit. vel enim de illa cogita in antequam. cogi andum esse de illa cc nosterit, ve, postquam cognovit : si primum e ergo nullam causam habuit cogitandi 'primo de illa : si secundum , ereo non primo cogitavit de sua cogi- tatione, sed de necessitate cogitandi de illa- At haec tantum obiter diciara sine : qui autem plura exoptaverit adversus Cartesianuin illud principium Ego, cogito . videat illust issimum ac Reverendissimum Huctium in libro , quem pro impugnanda Cartesii Plutosdphia Typia edidit. Dissiti co by Cooste