장음표시 사용
71쪽
nes e leses uno verbo sunt intellectiones otianes, quae cum havit dubie sint computandae inter entia , non possimi convenientius vocari, quam entia rationis , clari intellomis sir ratio ipsa , perinde ac mens, ut supra dictum est. Tum entia rationis chimaerica ea sint , quae sica ratione confinguntur, ut cxtra illam nullum csse obtincant ; Sic t piS aureus , mons deambulans , oculus audiens, & alia id genus , quae a mente si libuerit , confinguntur, vocamur cntia rationis chimaerica. Deinde inter entia rationis logica cnumeramus cmnes si cundas intentiones generis , speciei, distocntia: Sc. item dc finitionis, divisionis &c. de quibus agitur in particulari sitis locis. Sicut donique per entia rationis denominata, aut denominantia intelligimus . nominationes omnes pure cxtrinsecas , quales utique sunt denoIrin.ationes alicujus visi, auditi , dextri, sinistri, aequalis inaequalis , dcc. ut infra cxplicabitur. Nunc itaque circa entia rationis realia , de quibus agendum proponitur in hoc articulo, id tantum obiter inquirendum videtur , an haec realitas , quae actionibus rationis tribuitur, sit distincta a realitate ipsius rationis, dico obiter , quia alias decisio hujus difficultatis pertinet ad Physicam , ubi generalitor quaerituraetrum aditiones a sitis agentibus distinguantur. Nihilominus non erit superfluum , si occasione data aliquid in particulari praeoccupetur , quo probemus entia illa , quae vocamus entia rationis realia , non aliam realitatem obtinere, quam quae in ipsius rationis , id est, inciatis.
Realitas illa , quae actionibus rationis tribuitur, si a realitas rationis s sive, quod idem est, actiones
mentis , quas iocamus entιa rationιS , quatenus
mens is ratio idem funt , non habent realitatem distinctam ab illi ipsa , quae est realitas mentis.
PROBA Tu R. Si actiones rationis haberent rcalitatem distinctaena ratione, obtinerent utique illam vel intra , vel intra rati nem : atqui neutrum potest verificari r ergo e c. Sequela maj tis est evidens; minor autem probatur per partes , & Primo quidem realitaς illa distincta, non potest cisi intra rationem ; quia actiones rationis sunt immanentes , nec aliud habent subjectum , quam rationem ipsam ; alioquin illud pariter denominarent, & sic praeter rati nem
72쪽
in assonabile esset aliud subjectum , cui conveniret ratiocinari; quod nomo dixerit. Neque sccundo potest realitas illa disti iacta locum habere intra ipsam rationem, quia sic ratio praetcr entitatem sibi propriam , tot clatitates diversas in se ipsa complectercetur , quot genera , imo quot individua adtionum eliceret , un te resultaret compositio proritis opposita sitnplicitati rationis ; ratio enim perinde ac anima , Inter cujus potentias numeratur, est cias simplex, & ind. Qisum: ergo Zee. Adde quoil actiones , quas ratio clicit , non sint nisi qu&cin rationis incrcitatio , per quam transit , ut aiunt , de potentia in Retum ; sed haec mercitatio non importat realitatein disti nictain ab ea , quae est ipsius rationis : idco scilicet , quia hac rcalitas , si quae cilci, producenda utique citet ; neque aliunde producibilis cs ct , ut ii pcr creationem : actioncs cnim praeductae cum sint actionci potentiae pure spiritualis , simi ctiain ipsae pure spiritualos , ideo luc sola creatione producibiles. At certissimum est rationem , imo vul quamcunqtic aliam potentiam animae rationalis , non obtinere vires sissicientes ad quicqtiam creandum. Supcrest igitur, ut asscratur clatitatem alcin , quam actionibus rationis tribuimus , cilc rtalitatein ipsam
rationis ; quod erat probandum , nec alio fine insumatum hic filii , quam ut paulatim lectores studiosi assiefiant rejiciendis iis omnibus generibus λrmularum , quas Aristotclici contendunt esse realiter dil- tinctas a suis potentiis de subjectis. O icies. Ratio non seniper apit : ergo aictioncs illi iis , si quam
habent realitatein , eam utique obtinent distinctam a realitate , quae rationi tribilitur. Anteccdens constat ; eum quia somno , phrencsi , ainentia , caeterisque multis impedimentis usus rationis adimitur ἔ tum etiam quia cisi ratio seniper cisci in actu , non certc tamen circa idem objectum ; idque si issicit ad vim objcctionis. Consequentia sic probatur. Inter realitatein olliciarem, & non ex incntcna admittenda est distinctio : atqui si ratio non semper agit , verilicatur realitat in rationis temper exis cre , sed non senaper existere realitatcin actionum illius : crgo &c. Deinde realitas, quaecunque illa est, actionum rationis , non est nisi accidentalis ; potest cnim ratio agre & non agere r at realitas rationis , quae est ipsa potentia intollectiva , est realitas substantialis rergo inter utramque datur distinctio , tamque e vidcias , ut nemini non perabsit Muni videatur hanc de illam confundere. Imo nec aperta absurditate caret hoc ipsim quod dicimus , actiones illas este entia rationis realia : vel enim vocari non debent clatia rationis , vel si sic nuncupantur , absit nendum cst a v abulo realitatu , cum ex communi III.
73쪽
.h.4iliis, usu loquenssi contradidioria fiat ad invicem hinc onita realia , hi ue
Rus. Et concesso antecedente nego consequentiain ; vel distinguovi. hoc sisse , quod actiones , de quibus agitur , obtineant realitatem se4 ον disti iustam a rcesitate rationis praecise N in abstracto consideratae ; non positio autem consideratae in statu sui exercitii r quatenus actio rationis est iii v ipse ratio exercitata ; neque fingi potest istud exeicitium superaeidereti a diu. rδtioni realitatem ullam distii tam. Ad ampliorcin solutionem dico erimen quod quando ratio non agit, illa nonexistentia actionis non in posi- Logicuae riva , qualis intelligisur convenire rebus , quae quidem per se non existunt , sed tamen possent existere : scis tantum negativa , qualis
convenit rebus , quae non possunt habere nisi existentiam communem cum aliis. Atque ita se habent actiones rationis , quae non Possunt habere nisi existentiam , ac proinde realitatem communem cum Illa.
Tum vero ad instantiam , quae subjicitur , solvendam addo re VII. li Riem actionum , de quibus agitur , non esse accidentalem nisi lO- Et nihil gice , id est secundum modum concipiendi , & loquendi : accidet tisai. . ut 4 auistin logica nos in incompossibilis cum substantialitate ; nam iiiiii, ε Rurum v. g. ut sit O loco dicetur , est accidons Logicum respectu c iungi eu bris , qui deauratur ; & nihilominus est substantia. Denique non vi-aeciden. MO , quae absurditas deprehcndatur ab Adverseriis in eo , quod
inlitare' opus rationis dicatur ens rationis , & rursus dicatur ens rationis LPK ς reale aci discriminandum illud a caeteris entibus rationis , quibus re litas nulla convenit : nam non inodo id absurdum non est ; p rius multum stitu ac notatu dignum pro majori intelligentia corum
omnium , θ hic de ente rationis traetanda sunt. Dissiliaco by Corali
74쪽
Τ Α N D U M Primo. Ens chimaericum ex eomnuloni notione , quam de illo jaetant Philosbphi , tale esse ens , quod nullum obtineat esse nisi ab intellectu, a quo confingitur ; ita ut cestante fietione intellectus
- ιιώ illud penitus evanescat. Inde est quini hujusinodi ens rationis sit proles rationis : at fiagilis , & cvanida , minimeque sit, sistens. Sie v. g. si quis cogitet terram esse sole majorem ; cxcellu sille magnitudinis , cum revera nullus sit , est eas rationis : ideoque desinit aec , ubi primum desinit comari. Notandum Secundo. Ens rationis chimaericum strictus sumptum. non modo nullum obtinere esse , nisi ab intellectu ; sed nee illud ob tinere , nisi ab eo vel fingente , veI errante absque sufficiente ullo vel fietionis adinveniendae; vel erroris astruendi fundamento. Sic ens rati nis finoentis erat animil illud flammiuomum , quint Poetae fibulabantur haiam caput ae pectis leonis, ventrem caprae , & caudam draconis , non alia de causa , quam quia in Lycia mons crat nomine Chimaera in cujus cacumine habitabant leones I in medio , ubi pascuis abundabat , cap ; in radicibus vero serpentes : hine tota Chima, fibula , quam Ovidius lib. 6. Metam. sic enarrat.
αuoquo Chimara jugo , mediis in partibus hircum, Pectus ora lea , caudam draconis habebat.
HI NC etiam chimaerica vocari consueverunt Omnia entia illa , quae nullum em obtinent , nisi quini ipsis provenit ab intellectu gratis aut fingente aut decepto et quantoque fictio aut deceptio est absurdior , tanto dignius pro chimaericis reputantur. De istis itaqueentibus rationis jam inquirensium in an & qualiter dentur.
Quid sitens chiis matri tum late sum P
75쪽
Multa sunt quae Mens statia sngit. IV. Item multa, de quibus mesta falis
uel Logicie disput. II. Art. II.
Datur ens rationιs chimaericum ; sed Non aliter quam pure objective.
PROBATii R 'mio. Dari ens rationis chimaericum, est dari tale ensquod asse nullum habeat extra intuli tum gratis fingentem : atqui datur hujus nodi ens gratis confictum : ergo &c. Probatur minor. Nihil impedit quominus quis cogitatione sua effingat compositionem animalis , quod ad instar chimaerae illius poeticae ore leonem, vcntre capram , cauda draconem referat : cd tale animal sic effetum esse nullum habet cxtra intellectum gratis fingentcm : crgo Sc. Neque alias negari potest absolute , ut aliqui solent , animali sic con-heto convcnire ullam entitatvm , per quam differat a nihilo ; tuin qiua de illo multa affirmari & largari pollent valde diversa ab attributis nihili ; habet enim nihilum 1ua quaedam intestigibilia attribu-ra , uti quod careat cxistentia , & aetione ; quod de illo Deus omnia securit , &c. Tum etiam quia animal prolictum differret ab alio, quod aliter inrelicetus cssingoeet sub forma dimidiata canacli v. g. Niconis : talis autem disterentia si ipponit entitatem aliquam, scilicet objectivam ; atque in hoc sensu verum in data cias rationis chinaaericum.
Probatur Secunaeo. Intelledius potcst tum falso judicare , tum falso discurrere : sod falso judicare , & discurrerc incino potest , quin hoc ipsis efficiat ens rationis chimaericum : crgo &c. Probatur minor. Nemo potest falso sive judicare , 'sive discurrere , quin cogitet de re, quam attingit suo sive judicio , sive discursu , omnino aliter quam sit : uti si cogitet illam existere , quamvis revera non cxistat : sed hoc ipso cfficitur ens rationis chimaericum et nam si supponatur P rruin v. g. non existere , ille qui cogitat , asicritque Parum cxistere, habet pro objecto suae tum cogitationis, tum asscrtionis inislantiam, quae praeter rationem entis objecit vi aliam nullam habet : igitur existentia illa in chin rica r atque idem dicendum de caeteris omnibus . quae falso cogitantur & asscruntur. Objicios primo. Si daretur ens rationis chimaericum , illud utique efformaretur ab inicito tu: sed ab intcllcctu efformari non potest : ergo &c. Major conceditur; minor vero facile probatur in hunc modum e quia intellecti is non potest id praestare , nisi pcr suas intellcctioiam; cumque Dissiligod by Corale
76쪽
intelicetiones istae sint reales , non possunt terminari nisi ad aliquid reale ; minime vero ad aliquid chimaericum : sicuti enim actiones potentiae vegetativae non pollunt , ex co quod sint reales , producereati mentum chimaericum ; nec actiones potentiae locomotivae motum chimaeiacum ; ita nec aeli oncs inicit octivae , cum sint pariter rcalcs , produccre poterunt prolem chi inaericam, quale in ens rationis. Ergo &c. Adde quod intclledius creditur non aliter osti mare clas rationis , quam tribuondo illi suum esse obieetivum : atqui hoc repugnat e C
so Sc. Probatur minoi. Omne esse objectivum praesipponitur intel-ltationi. Ergo repugnat illud esse ob cetivum , quod tribuitur ciatirationis , Novcni re illi ab intelicetu. Probatur iterum ante dos , quia sic si habet intelligibile ad inici lectioncm , sicut visibile ad visionem et omne autem visibile praesupponitur visioni ; neque cnim visio redilit illud visibile : ita ergo intelligibile praesupponitur intcI- luetioni : at esse intelligibile , & esse ob cctivum sint unum S idcm:
Respondere solent aliqui actiones intello stus , ex eo quod sint reales , tominari tantum: s ululario ad ens rationis; primario autem ad cns reale : sic ut primari O apprehendat intcllcctus hinc montem, hinc tu-rum , ac deinde secundario transeat ad apprehcnsionem montis aurci ;sicque secun lario tantum eringat ens rationis. Ncque sperno laanc
responsionon ; scit expcditior alia in , qua absolute contenditur intelicetiones licet realcs posse pcrinde terminari ad obicesia sive realia sive non : nam dum intelicetus seu praetcrita recolit , seu futura prospicit , nunquid haec Objceta sunt non realia Z Ita dum diluvium illud recolo , quod contigit temporibus Noe , Objedium meae apprehcnsionis est diluvium illud , quod nunc non magis rcale est, quam si nunquam contigisset :& simili tu si cogitaverim de Antichristo fit turo. Objcetum meae cogitationis nunc non magis est reale , quam si Antichristus suturus non cssa. Neque prodest quicquam exemplum , quod Adversarius aΚrt a bonum potcntiae vegetati vae , quatenus istae aA; nos sunt corporeae , actiones autem potentiae intelicetivae 1 unt spirituales , ac proinde tacundiores. Αil id vero quod additur respondeo satis esk, si esse objectivum praesupponatur inici lectioni in aequare : sic adi fictioncm montis aurci satis cit si praesupponatur esse objectivum hinc montis', hinc auri ;mox enim intellinctus sua tacunctitate componit ex monte , S auro scorsim cognitis montem aureum. Igitur non est necesse , ut totum esseo cetivum cntis chimaerici praesupponatur intellini ioni; scd tantum ut ci praesuppon tur utcunque esse objectivum , scilicet rerum , unde
tum effeentis chiis matrici praesupinponi ad intelle
tionem quae Cp. poni rur snon effe nisi ina daequata
77쪽
intellectus occasionem desumat confingendi cns chininicum. Et paritas adduci potest ex conflauetione aedificii , cujus partos ad fabricam concurrentes praesupponuntur labori ac industriae Architecti: at tota in las aedificia non praesupponitiit , imo est inestus laboris , atque industriae. Ex quibus recte attentis facile intelliges L qualiter in sorma scholasti ea re ondendum occurrat. I x. Objicies Secundo. Ens rationis si datur , totum consistit in eo, quod opp*' est ipsum intelligi : sed neque potcst intelligi : ergo non datur. Masuri,1. Ior cotistat ex praediistis , minor vero probatur vulgatissimo illoen, ehi axiomate , Nihil est in intollem , quod prius non Derii in seno dimaerieum at ens rationis nullo sensu potcst percipi , cum nihil possit a sensi-ηequς bus percipi sine siqua realitate, quae sic illis Obiiciat et ita visus non pseis i*' percipit nisi colores , nec auditus nisi sonos reales &c. crgo Sc. Κ Praeterea si daretur ens lationis, assignabile esset lubjectum illius: ae N.que nullum subjectum illius est assignabile ; neque enim assignabile est alluit possessi, preter intellectum; & nihilominus facile ostraditur intellaetum non inete ri- assignabilem pro subjecto illius, quia naturaic in omni cnti objecti vo , ut sit extra potentiam , cui objicitur ; sic color cst extra oculum a quo
videtur , & sonus cxtra aurcin a qua auditur escc. Igitur ens rati
nis crit pariter extra intellectum , a quo percipitur, de sic non sit jectabitur in illo. v i Res . Et concessa majori nego minorem , pro cujus probatione R. mi solvenda dico axioma illud sic exponendum esse , ut dicatur nihil esse
tinguen. in intellectu, quod prius non fuerit in sensu vcI adaequate, vel i do axio' adaequaldiae riirsus vel explicite vel implicites. Quo pacto mons quR4 aureus via g. qui pro ente rationis supponitur , ctsi nunquam fuerio ' ' δ' ' visus adaequate , inadaequale tamen & per partes visus flat et quis enim seorsim non vidit montem & aurum λκII. Tum ad instantiam additam dico duplex esse clas objectivum: aliud Et ostem scilicet , cujus realitas objicitur ; & aliud cujus objicitur sola ap-do non parentia r prius est pariter intra & extra Inrellaetum, postreius vero tantum est intra. Gamquam aliunde non repugnat ens rationis in ζ -- ratione cntis obiectivi considerari extra intellectura ; licet tu ratione entis
Iumectati, ut intra ς nui qum etiam non cit neceue, ut ens rati
nix concipiatur ad modum alicujus. formae accidentalis exigentis sui imsubjectum Cumque ex jam dilatis intelligatur effformationem entis chimaericreonsistere in tali operatione , qua intellectus sibi rcpraesentat rem aliter quam sit , non video quomodo possit in Scholis serio proponi an Deus possit secue ens rationis: quas vero Deus sit capax c Disiligod by Cooste
78쪽
etoris , aut certE fictionis , quam prauidia repraesentatio tecum importat. Verum qui hin est Deum advertore entia rationis a nobis conficta, & per errorem formata : at videre fictiones & errores aliorum id ncc est fingere, nec errare: sivi rem apprehendere qualis est,& de illa judicare qualiter se habet r & hoc est quod multi vocant iacere entia rationis speculative a sed non practice , &'in sensu, de quo quaestio procedit. De Angelis antem non est eadem ratio, habent enim intollinctuin non incapacem erroris , ac proinde Uliam fietionis ; & sic Angrii possunt. ut opinor , efficcre entia rationis chimaerica , de quibus jam fatis aetum sit.
O Τ A N D U M Primo Ens rationis logicum esse illud
quod Logici aliter voeant secundam intentionem : quare illico sciendum est duplicem esse intentionem , scialicet serinalem , & objectivam. Intentio objectiva se tenet ex parte objecti.& nihil aliud est , quam o, jectum ipsum consideratum ab intellectu. Intentio aurein rinalis se tenet ex parte intellectus , & est ipse consideratio intellectus . tem sentis in o cistum, eo scilicet fine, ut illud cogitatione sua veluti apprehemiat & assequatur ; intellectus enim proprium est pertrahere ad se objectum , ut co fruatur a sed trahere non poterit nisi attigerit, & attingere non potest nisi se sua consideratione transferat versus illud e quod est in illud tendere: sicut nec oculus potest o jectum attingere , nisi se dirigat versiis illud eo, quo par est , modo ad receptioncm specierum objoctivarum idoneo. Notandum. Seca . Intentionem se aIem rursus duplicem esse,pH-naana , & secundam. Intentio Armatis prima est consideratio rei , ut est in se a intentio Brinalis secunda est consideratio rei relatae ad
secunda intentio apud L. sic arro
79쪽
6 Logicae disput. IL Art. III.
aliam. Rursus intentio objectiva duplex est; scilicet prima , & haec est res considerata in seipsa ; & sicunda , quae cst res considerata relative ad aliam. Qu a divisione praemissa quidquid deinceps de primis & secundis intentionibus dicetur , nunc formalibus, nunc Cbjectivis poterit applicari: atque ut id totum planius fiat , sic me criplico. Natura humana potest dupliciter considerari , vel in scipsa , ac praecise secundum praedicata essentialia, quibus perspectis concluditur hominem esse animal rationale; vel aliter in ordine ad individua, a quibias complete participatur , & de quibus proinde apta est praedicari in quid completum, ut intelligetur ex diccndis insta de univcrsalibus ; S sic concluditur hominem esse speciem. Igitur considerationaturae humanae in seipla dicitur prima intentio , sicut secum la inici tio vocatur consideratio ejusdem naturae in ratione speciei, atquc idem dicentium de genere, differentia, , proprio, accidente , subjceto, praedicato , termino, caeterisque i huiusmodi plurimis , de quibus pasti magitur in Logica. Nunc itaque dc istis secundis intentionibus , sive quod idem est, de istis ciatibus rationis logicalibus quaeritur an habeant aliquod es tu praeter objectivum : & in quo differant a clivia ricis, de quibus actum est in articulo proxime praecedente.
Entia rationis Logica a Chimaericis differunt per idoneum . reale fundamentum , quod intellenus habet illa eformandi s quale utique pro istis Ἀ-gendis non obtinet.
P Ros Ar u R Primo. Natura humana considcrata quat nus praedicabilis de suis individuis in quid completum , S liib hoc respectu designata vocabulo Speciei, est cias rationis logicum : sed istud
cns rationis csserinatur cum fundamento idoneo & rcali: & ut in v rificatur de caetcris omnibus cntibus rationis logicalibus : crgo &c. Probatur minor. Prarelicabilitas illa speciei humanae de suis indivi. duis habet pro fundamento similitudinein , quae intor individua reperit ir: at tale fundamentum est reale , N idoneum , ut patet : Tale autem nullum est in esse atione cntium chimaericorum et nam v. g. quodnam est idoneum ac reale fundamentum fictionis chirnaeracae, qua sibi quis repraesciatarct vel oculum audientem , vel aurem videntem,
vel quill allisti simile ergo dic. Probatur Diuili reo by Goral
80쪽
Probatur Secunῶ. Entia rationis I.ogica sunt scientificat ergo fietio illorum exigit idoneum aliquod, de reale fundamentum: per quod a chima ricis disturant. Probatur antecedens: tum quia pro illis e rinandis ita iuntur regulae Logicalos, uti cum docetur quid ciΙentialiter requiratur ad ratione n generis, speciei &c. ceti, praedicati, &c. Tum etiam quia intelligentia illorum no a minus necessaria ost ad comparationem scientiarum, quam Logica ipsa, quae tota in illis plane componitur. Rursus consequentia etiam probatur; tum quia omne fundamentum ac motivum omnis cognitionis 1 cientificae , quae utique realis est , non caret convinniente sua realitate, tum etiam quia cntia rationis chiminica ad nullam
scientiam perta neut; sed tantum fiunt ad varias ac supersuas humani ingenii delusiones, ergo Zcc. Objicies Primo. Entia rationis chima ca habent totum se uin osse ab intellectur sed entia rationis I.ogica similiter se habent ; ergo nullum est sustidiens discrimen assignabile inter illa. Major 1atis constat, minor vero probatur, qina si scinoveamus fietionem Omnem intcllaictus: quaero ubi est. Species , ubi est Genus p Certo nulli bi ; aut certe non alibi, quam ubi est mons aureus : neque enim species , & ita de aliis , in aliquid productum , quaero enim rursus qua actione λ quo tempore 3 quo artificio, nec occurret quid ad haec quavita respondeatur: ergo &c. Resp. de concessa majori , nego absolute minorem intcllcctam de omnimoda assimilatione , vel sic distinguo. Similiter se habent quantum ad esct formale , concedo minorem , quantum ad osse fundamentale , nego minorem , & consequentiam. Neque attentis poemissis obscura est ratio distinetionis adduictae ; nam entia rationis Iogica habent Quin esse sui amcntale assignabile : sic quippe species pro suo esse fundamentali obtinet convenientiam similitudinis , quae intri illius individua reperitur & merito praedicatur de illis aequaliter.
Itaque ubi est illa similitudo , ibi est species quoad sim in osse fun
damentale; at nulli bi reperies fundamentum fictionis chimaericae ; uti montis aurci, oculi audientis , &c. Objicies Secundo. Ad confictionem entis chimaerici intellectis omisnino met praecognitione alicujus ohecti, quod sit fimilamentum talis connectionis ; Ergo ex hoc capite ens rationis chimaericum non differt ab ente lationis logico. Consequontia est cuidens: ac tum antecedens cuidenter probatur , quia intellectus nunquam fingere potuisset montem v. g. aureum , nisi montem & aurum praecognovisset: Sicut neque idem intellectus unquam finxisset speciom veluti
exissentam in multis individuis & predicabilem de illis , nisi illa
esse sus.se ira dilatim inter ista