장음표시 사용
51쪽
Da P Ass Io NI Bus28 ARTICUL Us LV. Veneratio er Destinus. V Erum cum magni facimus vel parvi facimus alia obieela, quae comsideramus ut liberas causas capaces bene vel male agendi, ab aestimatione procedit Veneratio , & i simplici parvi aestimatione Dost clus. ARTICU Lus LVI. Amor o Odium. Obines autem praecedentes Passiones possunt ita in nobis excitari, ut
nullo modo deprehendamus utrum objectum,quod eas excitat,b num sit vel malum. Verum cum aliquid ut bonum respectu nostri,id est ut nobis conveniens, nobis repraesentatur,id sui Amorem excitat ; Et cum nobis offertur ut malum aut noxium, io nos stimulat ad Odium. ARTICU Lus LVII.
pissitas. AB eadem consideratione boni & mali nesciantur caeterae Passiones;
sed eas in ordinem redacturus distinguo tempora, &consideranseas multo magis nos serre in suturi, quam praesentis vel praeteriti co siderationem , ordiora Cupiditate. Non selum enim cum appetitura quisitio boni quod adhuc abest, aut evitatio mali quod judicatur evenire posse, verum etiam cum solum exoptatur con Natio cujusdam boni aut absentia cujusdam mali, quo demum extendi haec Passio potest, ibquet, eam semper futurum respicere. ARTICU Lus LVIII.
Spes, Metus, Zelot pia, Securitaπ, σ Desperatis. SUFrit cogitare, acquisitionem boni vel sugam mali possibilem esse,
ut illius cupiditas excitetur; sed cum praeterea consiaeraturnum s cile vel dissicile sit rem cupitam obtinere, id quod nobis magnam rei consequendae facilitatem repraesentat, excitat Spem; & id quod ejusdem potiundae dissicultatem repraesentat excitat Timorem, cujus Zelotvia se cies est. Et cum spes summa est, mutat naturam, & vocatur SecuritM,li va dacia ; prout E contrario extremus metus fit Desperatio.
52쪽
imi minis, Animostas, Audacia, AZmulatio, Pussi imitas, o Consternatio. AT que sic possumus sperare & meruere, licet eventus rei expectatae
a nobis nullo modo pendeat; Verum ubi offertur ut pendens a nobis , dissicultas subesse potest in electione mediorum aut in ex cutione. A prima procedit Ammi fluctuatio, qua disponimur ad deliberandum & consultandum: Ultimae sese opponit Animositas aut Audacia , citius .Emulatio species est. Et Pusillanmitas contraria Animositati est , sicut Terror aut Consternatio Audaciae.
Synteresis. LX. UBi vero quis se determinaverit ad quampiam actionem, nondum Animi fluctuatione sive haesitatione deposita, id producit Syntere sive conscientiae morsum, qui non respicit suturum ut affectus praecedentes , sed praesens aut praeteritum. ARTICU Lus LXI.
ΕΤ consideratio praestiatis boni exestat in nobis Gaudium praesentis mali, Tristitum; cum bonum vel malum nobis proponitur ceu ad nos spectans. ARTICU Lus LXII. Irrisio, Invidia, Com seratio. SEd cum nobis proponitur ut pertinens ad alios homines, eos dignos vel indignos illius existimare possumus t Ubi digni illius a nobis r putantur , id nullam in nobis aliam passionem praeter Laetitiam excitat, quatenus nobis volupe est videre res evenire ut convenit: solummodo cum hac differentia, quod Laetim quae venit re bono seria sit; eam vero . tuae venit ex malo comitetur irrisio. Sed si eos indignos alterutrius m- timaverimus, bonum excitat Inridiam , & malum Commiserationem,
53쪽
DτPAssIONIBUsquae sunt species Tristitiae. Qiuin etiam obseri andum, easdem Passi nes quae reseruntur ad bona vel mala praesentia, posse saepe etiam reseseri ad sutura, quatenus 'conceptaopmio de eoru i uturitione illar praesentat ut praesentia. ARTICU Lus LXIII. .
Acquiescentia in se ipse, cr Paenitentia.
Possumus quoque considerare causam boni aut mali, tam praesentis quam praeteriti. Et bonum quod a nobis ipsis praestitum scit, dat nobis acquiescentiam interior .m , quae omnium aliarum Passionum dulcissima est; cum E contrario malum excitet Paenitem i,quae omnium amarissima est. ARTICUL Us LXIV.
Fa or er Gratitudo. SEd bonum quod praestitum sitit ab aliis, essicit ut illos Favore pro quamur, quamvis id nobis factum non sit: Are nobis, favori iungimus Grati animi ossicium. ARTICU Lus LXV.
SImili ratione malum ab aliis patratum, cum ad nos non resertur, essicit solum ut illis Indignentur; sed cum refertur ad nos, movet
Gloria se pudor. 'Bonum insuper quod in vel quod suit in nobis, si reseratur ad opia
nionem quam alii de eo concipere possunt, excitat in nobis Gloriam ,& malum Pudorem. ARTICU Lus LXVII.
. Fodium, Desiderisus, ct Hilaritas. ET qu i d 'ue duratio boni gignit Satietatem sive Fastidium, cum mali duratio ininuat Tristi . Denique ex bono praeterito nasoriar
54쪽
tunt Defidinum, quod species Tristitiae est, & ex malo praetetito Hilaritas quae est Ῥcies Laetitiae. ARTICU Lus LXVIII.
Cur haec enumeratio Pessionum disserat ab ea quae vulgo recepta es.s Cce ordo qui mihi videtur optimus enumerandis Passionibus; in
quo non nescio me recedere ab opinione eorum omnium qiii de illis antehac scripserunt; sed non absque sontica causa : Nam derivant sitam enumerationem ex eo quod distinguunt in parte sensitiva animae duos appetitus, quorum unum vocant Concupiscibilem, a terum Irascibilem. Et quoniam nullam in anima agnosco distinctionei', partium, ut
supra dixi , id mihi videtur nihil aliud significare quam quod habeat duas facultates, unam concupiscendi, alteram irascendi: sed cum similiter habeat facultates admirandi, amandi, sperandi, metuendi, at que sic in se recipiendi sngulos alios Assectus, aut ea agendi ad quae hi
Affectus eam impellunt, non video cur voluerint eas omnes referre ad Concupiscentiam vel Iram. Adde quod eorum enumeratio non comprehendit omnes praecipuas Passiones, ut hanc meam credo facere. De
praecipuis solum loquor, quia plures aliae specialiores adhuc possent distingui, de earum numerus indefinitus est. ARTICU Lus LXIX.
Nun dari nis sex Primitivas Passiones.
V Trum numerus simplicium de primitivarum non est adeo marus. Si enim perciuramus eas omnes quas enumeravi, facile poterit observari, sex tantum tales esse, nimirum Admirationem, Amorem, Odium, Cupiditatem, Laetitiam & Moerorem ; & cineras omnes componi ex quibusdam harum sex, aut earum esse species. Idcirco ne earum multitudo intricet Lectores, tractabo hic separatim de his sex Primitivis, & postea ostendam quomodo caeterae omnes ab illis originem trahant.
55쪽
De Admiratione. Ejus definitio G causa.
ADmiratio est subitanea animae occupatio, qua sertur in considerationem attentam objectorum quae ipsi videntur raraci extraordin ria. Sic autem primum producitur ab impressione quae extat in cerebro, . quaeque repraesentat oblectum ut rarum , & per consequens dignum maxima consideratione; tum deinde per motum spirituum qui dispositi sunt ab hac impressione, ut mama vi tendant versus locum cerebri in quo est, ad Oam ibi corroborandiis & conservandam; prout quoque ab ipsa disponuntur ad transeundum inde in musculos, qui insciviunt retinendis organis sensuum in eodem situ in quo sunt, ut ab illis insuper conservetur, si modo per is somnata suerit. ARTICUL Us LXXI.
Eam mutationem accidere in corde vel in sanguine in hac Pessione. ET huic Passioni hoc speciatim convenit, quod obstreari nequeat,
ullam mutationem in corde & in sanguine, ut in aliis affectibus evenit, eam comitari. Cujus rei ratio est, quod cum non habeat bonum vel malum pro objecto, sed solummodo ccsnitionem rei quam miramur , nullam etiam relationem habeat cum corde & sanguine, a quibus pendet omne bonum corporis, sed selummodo cum cerebro, in quo sunt organa sensuum quae inserviunt huic cognitioni. ARTI cu Lus LXXII.
In quo consistat vis Admirationis. ID quod non impedit quominus magnam vim habeat, propter repentinam occupationem, id est, adventum subitantum & inopinatum impressionis qui mutat motum spirituum : quae occupatio repentina,
propria & specialis est huic Passioni; adeo ut, cum in aliis reperitur, quemadmodum solet reperiri sere in omnibus, & eas augere, id ideo eveniat quod illis Admiratio juncta sit. Rus autem vis pendet ex duabus
56쪽
SECUNDA PARS. 33 rebus, nimirum novitate, & quod motus quem essicit si ab initio L. ἀκμῆ, seu omne suum robur habeat. Nam certum est , talem motum ociorem esse iis qui, cum primo debiles sint, nec crescant nisi paulatim, possimi facile averti: certum quoque est, objecta sensuum quae sunt nova, tangere cerebrum in quibusdam partibus, in quibus tangi non Elet; quae partes teneriores cum sint aut miniis firmae iis quas agitatio frequens induravit, id auget escinis motuum quos ibi excitant. Quod incredibile nemini videbitur, si consideretur, parem esse rati nem , quae facit ut cum plantae nostrorum pedum assietae sint tactui satis aspero, ob gravitatem corporis quod portant, parum sentiamus hunc tactum cum incedimus, cum E contrario alius longe mollior & lenior
ruo titillantur, 'nobis serme intolerabilis sit, ideo solum quia nobis o
inarius non est. ARTI Cir Lus LXXIII.
ET haec Occupatio repentina tantum potest ad essiciendum, ut spiriatus, qui sunt in civitatibus cerebri, suos cursus capiant versus locum in quo est impressio objecti quod miramur, ut cos omnes quandoque eo impellat, & cssiciat ut adeo sint occupati in conservanda nac im pressione, ut alii nulli inde in muscillos transeant, aut ullo modo desectant a primis vestigiis quae sequuti sunt in cerebro: unde sit ut totum corpus immobile maneat instar statuae, & nonnisi prima quae se obtulerat objecti sacies possit observari, neque per cons uens acquiri specialior eius cognitio. Atque istud est quod vulgo dicitur stupere vel ait nitum esse; Estque Stuor excessiis Admirationis, qui nunquam nisi malus esse potest. ARTICU Lus LXXIV.
Cui usui insimulant omnes Pasiones, o cui noceant. FAcile autem est cognoscere ex iis quae sera dicta suerunt, utilitatem
omnium Passionum in eo demum conlistere, quod confirment &perseverare faciant in anima cogitationes quas ei bonum est conservare, ει quae alioquin facile possent obliterari: prout etiam omne malum quod essicere possunt in eo situm est, quod confirment & conservent has cogitationes plus quam expedit, aut alias confirment & conservent quibus immanere bonum non est.
57쪽
Ad qui ferialiter inserviat Admiratis.
, Α C speciatim de Admiratione potest dici, eam esse utilem in eo
Ix quod essicit ut discamus & retineamus in memoria nostra ea quae antea ignoravimus. Nihil enim miramur nisi quod nobis videtur rarum& extraordinarium. Et nihil nobis tale potest videri nisi quia id ignor vimus , aut etiam quia differt ab iis quae scivimus: nam ex hac disseret tia fit ut extraordinarium dicatur. Quamvis autem id quod antea nobis
ignotum erat, se recenter offerat nostro Intellectui, aut nostris sensibus, non ideo tamen illud in nostra memoria retinemus, nisi Mea quam ejus habemus corroboretur in nostro cerebro per aliquam Passionem , aut etiam per applicationem nostri Intellectiis, quem voluntas nostra determinat ad attentionem de reflexionem betalem. Et aliae Passionesco facere possunt, ut ea observentur quae apparent bona vel mala; sed la illa admiramur quae rara videntur. Quare Videmus, eos, qui nulla inclinatione naturali ad hanc Passionem seruntur, vulgo valde indo ctos csse.
- Axit eu Lus LXXVI. In qua ilia nocerepossis. Et quomodo ejui deseri possit suppleri, ct corrigi exces .
SEd saepius evenit ut potius nimis miremur &percellamur, iis rebus observatis quae vel nullam vel sere nullam considerationem merentur, quam, ut non satis admiremur: Quod sane omnino potest ausi re aut pervertere usum rationis. Idcirco etsi prosit, natum esse cum aliqua inclinatione ad hanc Passionem , quod sic disponamur ad acquisitionem scientiarum, debemus tamen postmodum conari eam excutere quantum in nobis est. Nam facile est supplere eius desectum per res xionem & attentionem specialem, ad quam voluntas nostra tan r p test obligare intellinum nostrum , cum judicamus rem quae sese offert id exigere. Sed nullum aliud remedium est praevertendae nimiae admir tioni, quam acquirere cognitionem plurimarum rerum, & sese exem rein Theoria omnium earum quae rariores & magis inustatae possunt videri. 'ARTI-
58쪽
Euodne vidisreri nec doctiores in Adjirationem
aeterum etsi seli hebetes & stlapidi non serantur naturaliter in Ad- mirationem , non inde sequitur, sapientiores in eam procliviores esse: sed id maxime iis contingit , qui etsi ingenio non sint destituti, non tamen magnifice nimis de sua eruditione sentiunt. ΑRTI cu Lus LXXVIII.
in excessum posse abire in Halitum ubi ejus correctis negligitur.
ETs vero haec Passo videatur usu minui , quia quo plura occurrunt rara quae miremur, eo magis assuescimus desinere ea mirari , & c gitare caetera omnia quae postmodum ossem possunt esse vulgaria; AN tamen cum excedit, & essicit ut sistatur attentio in sola prima imagine objectorum quae sese obtulerunt,nulla ulteriori cognitione eorum com- parata, post se relinquit habitum, qui disponit animam ad si Histendum eodem modo in omnibus aliis objectis quae sese offerunt, si modo ei aliquantulum nova appareant. Atque id est quod fovet diutius morbum eorum qui coece curiosi sunt, id est, qui inquirunt in rara eo solum sne ut ea mirentur, non ut ea cognoscant; nam paulatim ita sunt miriones, ut nullius momenti res non minus possint eos detinere, quam illae quarum inquisitio longe utilior foret. ΑRΥ et Co Lus LXXIX.
. Definitiones Amoris er Odii.
AMor est commotio animae,producta a motu spitimum,qui eam incitat ad se voluntate jungendum objectis quae ipsi convenientia . videntur. Et odium est commotio producta 1 spiritibus, quae animam ad id incitat ut velit separari ab obiectis quae illi offeruntur ut noxia. Dico, has commotiones productas esse a spiritibus, quo distinguam A m rem & Odium, quae sunt Passiones& pendent a corpore, tam ὶJudi--ciis, quae etiam eo serunt animam ut se ultro jungat rebus quas existimat bonas, & se aret ab eis quas existimat malas, quam a Comm tionibus illis quas haec sola Judicia excitant in anima. E 1 ARTI
59쪽
tot ,se vessiparare voluntate. Caeterum voce Voluntatu non hic intelligo Cupiditatem , quae est
specialispasso,& suturum respicit, consensum, per quem nos consideramus ceu jam iunctos rei amatae, concepto quodam veluti toto, cuius nos nonnisi partem unam esse arbitremur, & rem amatam alteram Ut e contrario in odio nos consideramus selos ut totum, penitus separ tum a re quam aversamur. ARTicu Lus LXXXI.
De Hstinctione futa fieri inter Amorem Concupissentia
ct Senevolentiae. DIstinguunt autem vulgo duasi cies Amoris: Quarum prima vocatur Amor bene lentia, id est, qui incitat ad bene volendum rei quam amamus; Altera vocatur Amor concupis emia, id est, qui essicit ut rem amatam cupiamus. Sed mihi videtur haec distinctio respicere s lum esseditis Amoris, non ejus essentiam. Nam quamprimum quis su voluntate junxerit cuidam objecto, cuiuscunque demum naturae nierit,
benevolentia quoque sertur in illud, id est, ei quoque voluntate jungit res quas ipsi convenientes credit: qui unus est ex praecipuis Amoris effectis. Et, si iudicetur bonum fore illud possidere, aut ipsi assectari alio modo quam voluntate, appetitur: quod etiam inter frequentiores Amoris essectus censeri debet. ARTICU Lus LXXXII, uomodo P. Usiones valde disserentes conet enlatat in eo
N Ec etiam opus est distinguere tot species Amoris, quot sunt varia
obiceta quae possunt amari. Nam exempli gratia , etsi Passiones quibus ambitiosus fertur ad gloriam, avarus ad opes, ebriosus ad vinum , libidinosus ad mulierem quam vult comprimere, vir honestus ad amicum suum vel suam amasiam, & bonus pater ad sitos liberos, inici se multum differant, tamen in eo quod ex Amore participant similes sunti Sed quatuorpriorum Amor non aliud spectat quam Uessionem object
60쪽
obiectorum ad quae ipsorum sertur Passio, nihilque habent Amoris pro objectis ipsis, cupiditatem duntaxat quibusdam aliis specialibus pas. sonibus commixtam. Cum P contrario Amor quo sertur bonus parens in suos liberos adeo purus sit, ut nihil ab ipsis consequi cupiat, nec eos
aliter possidere velit quam iam habet; vel illis jungi arctius quam jam
est; sed eos considerans tanquam alios se ipses, quaerit eorum bonum ut suum proprium ; quin etiam majori coena cura, utpote cum concipiat, - se&illos unum totum constituere, cuius melior pars ipse non sit, so pe eorum utilitatem suae praeseri, nec metuit se perdere ut eos servet. Dilectio qua honesti viri prosequuntur suos amicos ejusdem est naturae, etsi raro ejusdem persectionis. Ea quoque, qua erga suam amasiam seruntur , multum illius participat, sed etiam aliquantulum
De disserentia quae est intersimplicem Benevolentiam,
Amicitiam, cr Devotionem. Potest, meo iudicio, meliore cum ratione distingui Amor, secundum aes imationem in qua sit res amata ipsustinet amantis respe-- M. Nam clim minoris sta quopiam objectum amoris se is Q, simplex est Propenso vel Benepotentia; cum amans illud aeque ac se aestimat, id vocatur amicitia; de cum majoris facit, illa Passio potest nominari De--io. Ita potest amari sos, avis, equus; verum nisi mens plane laeva fuerit, Amicitia nemo nisi erga homines serri potest: qui adeo sunt objectum hujus Passionis, ut nemo ita imperse s detur quin cum ipsis persectissimae amicitiae nexu vinciri queat alter, qui putaverit, se ab ipsb amari, & animam vere nobilem & generosam habuerit; iuxta id quod explicabitur inserius in Art. is & 136. Quod attinet Devoti aem, ipsius principale obiectum procul dubio est supremum Numcia, erga quod non potest non esse devotus qui illud ut oportet cognoverit. Sed potest quoque Devotio serri in Principem, in Patriam, in Civitatem ubi habitat, imo in privatum quempiam, quem quis pluris quam seipsum secerit. Disserentia autem quae est inter has tres species Amoris apparet praecipue ex eorum effectibus. Cum enim in singulis amans se consideret ut junctum & unitum rei amatae, semper paratus est deserere minimam partem totius quod cum illa constituit, ad conservandam
alteram. Unde fit ut in simplici Benevolentia semper amans se ipsum E 3 praes