장음표시 사용
71쪽
DΕΡ Assio NIBUS tius cons ando ibi calori qui principium est vitae: quod in causi erat ut anima sibi voluntate conjungeret alimentum, id est, illud am rei ; & simi spiritus fluebant ex cerebro ad musculos eos qui poterant comprimere vel agitare partes ex quibus venerat ad cor, ut ipsi adhuc amplius ejusdem generis submitterent. Hae vero partes erant si machus & intestina, quorum agitatio auget appetitum, aut etiam j cur & pulmo , quem muscul diaphragmatis premere possunt. Ideo hic idem motus spirituum senser deinceps comitatus est Assectum Amoris. ARTICU Lus CVI H. In odio.
A Liquando e contrario veniebat quidam peregrinus succus ad cor ,
qui nec erat aptus construando ejus calori, vel etiam illum exti guere poterat, unde sinat ut spiritus ascendentes ex iMrde ad cerebrum
excitarent in Anima assectum odii. Et simul etiam hi spiritus prcsr diebantur ex cerebro ad nervos, qui poterant propellere sanguinem Gliene, & ex parvis venis jecoris ad cor adimpediendum ne siiccus ille . noxius illud ingrederetur; & deinde ad eos qui poterant repellere hunc eundem seccum ad intestina, & ad stomachum, aut etiam aliquando cogere stomachum eum evomere. Unde fit ut iidem motus soleant comitari Assectum odii. Et videre est ad oculum, dari in jecore plurimas venas aut canalci satis latos, per quos succus ciborum transire potest ex vena porta in venam cavam, &inde in cor, nullatenus immorando in
jecore ; sed & dari quoque infinitas alias minores, in quibus subsistere potest, & quae semper continent aliquid residui sanguinis, ut etiam lim; qui sanguis cum crassior sit eo qui in aliis corporis partibus est, poto commia ius cedere in alimentum ignis qui in corde est, quando sioni,chus & intestina illud non suppeditant.
Contigit quoque aliquando sub initium nostrae vitae, ut sanguis
contentus in venis esset alimentum satis conveniens ad consti andum cordis calorem, & tali quantitate eum ibi contineri, ut is calor aliunde sim tum suum arcessese opus non haberet: Quod excitavit in
72쪽
SECUNDA PARS. Gin Anima assectum Laetitiae, & effecit simul ut orificia cordis sese Alito magis aperirent, & ut spiritus abunde fluerent ex cerebro , non selum in nervosepii inserviunt aperiendis his orificiis, set etiam in genere in omnes alios qui propellunt sanguinem venarum ad cor, R impediunt ne eo recens veniat ex recore, liene, intestinis&stomacho. Quare iidem
motus comitantur Laetitiam. ARTICU Lus CX.
ALiquando contra evenit ut corpus opus habuerit nutrimento; atque id est quod primam Animae Tristitiam sentiendam praebere potuit, saltem eam quae non iuncta fuit Odio. Id ipsum etiam effecit ut ori ficia cordis sese contraxerint, quia parum sanguinis recipiebant, ut pars magna hujus sanguinis venerit ex liene , quod est instar ultimae cellae ex qua cordi suppeditari potest, cum aliunde non satis copiose iuluc commeat. Idcirco motus spirituum& nervorum qui inserviunt ita contrahendis orificiis cordis, S eo deducendo sanguini lienis, comitantur semper Tristitiam. ARTICU Lus CXI.
In Cupiditate. TAndem primae Cupiditates quae animam potuerunt subire,cum recens juncta esset corpori, suere recipiendi res sibi convenientes,& repellendi noxias. In hunc autem finem spiritus coeperunt exinde movere omnes mustillos, & omnia organa sensqum, omnibus modis quibus moveri possunt. Quod in causa est ut nunc, cum anima aliquid cupit, totum corpus fiat agilius & magis dispositum ad se movendum, quam alias selet: Et cum accidit insuper, corpus sic dispositum esse, id reddit animae cupiditates validiores & serventiores. ARTICU Lus CXII.
sint signa externa harum Pessionum.
OUod hic posui,satis aperit causam differentiarum pulsus,& omnium aliarum proprietatum quas supra vindicavi his Passionibus, ut non sit opus ultra immorari in illis magis explicandis. Sed quia solum obser-
73쪽
ueo DAP AssIONIBUS vavi in singulis quod observari potest, ubi unaquaeque illanim Ia est,&inservit cognoscendis motibus sanguinis di spirituum qui eas producunt, superest adhuc ut dicam de pluribus signis externis, quae eas comitari solent, &quae melius observantur cum plures simul sunt mixtae .
ut vulgo obtinet , quam cum separatae sun t. Praecipua horum signoruni sunt actiones oculorum & vultus, mutationes coloris, tremores, lamguor, lei thymia, risus, lacrymae, gemitus, suspitia. ARTICU Lus CXIII. De actionibus oculorum Or vultus.
N Ulla est Passio quam non specialis quaedam actio oculorum indicet ; & hoc tam palam est in quibusdam, ut etiam servi stupidissimi possint ex oculis sui heri observare, num in se iratus sit nec ne. Verum etsi percipiamus sale has oculorum actiones, & sciamus quid significent , non ideo sacile est eas describere, quia unaquaeque composita est ex plurimis mutationibus quae accidunt motui & figurae oculi, quae adeo particulares & parvae sunt ut earum unaquaeque separatim percipi non possit, eis id quod resultat ex earum conjunctione observare sit facillimum. Idem sere dici potest de actionibus vultus, quae Passiones quoque comitantur; et si enim majores sint oculorum actionibus,dissicile taminest eas distinguere. Et tam parum disserunt, ut dentur homines qui eundem ostentant vultum cum plorant ac alii cum rident. Verum est aliquas esse satis notabiles, ut sunt rugae frontis in Ira, certi quidam motus nasi & labiorum in Indignatione & Irrisione; sed non videntur esse tam
naturales quam voluntariae.Et in genere omnes actiones tum vultus tum oculorum possunt ab anima mutari, cum volens occultare suam passi
nem, sibi sortiter imaginatur contrarium; ita ut possint aeque adhiberi ad dissimulandos Assectus,ac ad illos declarandos.
ARTICU Lus CXIV. De mutationibus coloris.
Non ita facile potest impediri Erubescentia aut Pallor, cum quaedam Passo disponit ad alterutrum; quia hae mutationes non pendent a nervis & musculis, ut praecedentes, sed proveniunt magis recta& immediate corde, quod sons Passionum dici potest, quatenus prae parat sanguinem & spiritus ad eas producendas. Certum autem est colorem
74쪽
lorem vultus non nisi ex sanguine venire, qui continuo suens ex corde per arterias in omnes venas, &ex omnibus Venis in cor, plus minusve faciem colorat, prout plus Vel minus replet parvas venas quae sunt versus superficiem ipsius. ARTICU Lus CXV. Amanodo Laetitia inducat ruborem. ου IT a Laetitia reddit colorem magis vivum & purpureum, quia aperiens
cordis cataractas essicit ut sanguis citius suat per omnes venas, & c lidior subtiliorque factus instet mediocriter omnes Vultus partes; quo facies serenior & laetior redditur. ARTICU Lus CXVI.
Omodo Tristitia palliscere faciat.
TR istitia contra contrahendo oriscia cordis essicit ut sanguis suarientius per venas, & frigidior & crassior factus minus loci debeat occupare, ita ut sese recipiens ad latiores quae sunt cordi proximiores, deserat magis remoras, quarum visibiliores cum sint in vultu, ea ratione apparet pallidus & emaciatus: praecipue cum Tristitia magna est, aut cum subito advenit, ut in Consternatione videmus, cujus inopinatus adventus auget actionem quae cor contrahit. ARTI Cuius CXVII.
divomori tristessaepe rubeant.
Α T saepe evenit ut tristes non pallescant, sed contra rubeant. Quod tribui debet aliis Affectibus qui se Tristitiae jungunt, nimirum Amori, aut Cupiditati, & quandoque etiam odio. Nam hae Passiones calefacientes aut agitantes sanguinem qui venit ex jecore, intestinis alii Gque partibus interioribus, eum propellunt ad cor, & inde Ur magnam arteriam ad venas faciei, Tristitia , quae contrahit ab omni parte os scia cordis, id nequicquam im diente, nisi cum profundissima est: sed quantumvis sit duntaxat mediocris, ea impedit facile ne sanguis qui ita ad venas vultus devenit, descendat versus cor, dum Amor, Cupiditas, aut odium eo alium ex partibus interioribus propellunt. Idcirco hic sanguis subsistens circa faciem eam rubentem reddit; imo rubi-- G a cundi
75쪽
cundiorem quam in Laetitia; quia color sanguinis eo magis apparet quominus celeriter fluit, & quoniam in seper maiori copia congregari sic potest in venis faciei, quam cum orificia cordis sunt magis aperta. Id patet in Pudore, qui componitur partim ex sui ipsius amore, &desiderio uigente vitandi praesentem infamiam; qua ratione adducitur sanguis ex partibus interioribus ad cor, & inde per arterias ad factem; partim ex medioc Tristitia, quae impedit ne idem ille sanguis ad cor redeat. Ddem apparet etiam ordinario cum ploratur; nam, ut postea dicam, Amor junctus Tristitiae producit lachn marum maximam partem. Et
idem apparet in Ira, in qua saepe subita vindictae cupido miscetur Am ri, Odio ,& Tristitiae.
ARTICU Lus CXVIII. . De Tremoribus. T Remores duas divinas causas habent. Quarum altera est, quod liquando nimis pauci spiritus veniant ex cerebro in nervos, & altera quod aliquando nimis multi veniant ad recte claudenda ostiola musculorum; quae iuxta id quod dictum suit arti c. xi. debent esse clausa, ut determinentur motus membrorum. Prima causa apparet in Tristitia& in Metu, ut etiam cum frigus tremorem inducit. Nam hae Passiones, aeque ac frigus aeris, sic possitnt condensare sanguinem, ut cerebro non suppeditet sat spirituum quos inde in nervos immittere queat. Altera causa apparet saepe in iis qui aliquid servide cupiunt, aut ex ira valde aestuant, ut & in illis qui in ii sunt. Nam hae duae Passiones aeque ac vianum aliquando tot spiritus adcerstrum mittunt, ut inde ordine non
LAnguor est dibstio ad rei tionem & cessationem omnis motus,
quae sistitur in omnibus membrix Provenit sicut tremor ex eo quod non sit multi spiritus nervos ingrediantur, sed modo diverso: nam causa Tremoris est, quod non satis sit spirituum in cerebro ad parendum determinationibus glandis cum eos propellit ad aliquem musculum; at Languor provenit ex eo, quod glans eos non determinat ad insuendum
potius io hos musculos quam in illos.
76쪽
uomodo producatur ab A Ore ct Cupiditate. P Assio autem quae constantius producit hunc essectum est Amor,
junctus Cupiditati rei cujus acquisitio non concipitur ut possibilis in praesenti. Nam amor adeo occupat animam in conlideratione objecti amati, ut adhibeat omnes spiritus qui sunt in cerebro, ad ejus imaginem sibi repraesentandam, & fistat omnes motus glandis qui non inserviunt huic effectui. Ae observandum de Cupiditate, proprietatem quam ei attribui reddendi totum corpus mobilius, ipsi non convenire nisi cum desideratum objectum tale concipitur ut illo ipse tempore possit aliquid fieri quod ei acquirendo inserviat. Nam si e contrario concipiatur impossibile tum esse quicquam facere quod eo conserat, omnis agitatio cupiditatis manet in cerebro, nullo modo transens in nervos; & penitus occupata in confirmanda Idca objecti desiderati, residuum corpus languidum relinquit. ARTICU Lus CXXI.
Eum pDse etiamproficisci ab aliis Pessionibus.
V Erum quidem est, Odium, Tristitiam ac ipsammet Laetitiam
etiam posse aliquem Languorem inducere, cum admodum vi lentae sunt; quia occupant penitus animam in consideratione sui obis G, praescietim ubi rei alicujus Cupiditas, cui acci sirendae nihil contribui poten inpraesentiarum, illis adjungitur. sed quoniam magis attenditur ad ea objecta quae quisque sibi voluntate conjungit, quam ad illa quae a se arat, aut ulla alia . nec languor pendet ex inopinato occursu, sed 'Vt aliquo tempore ut semetur, reperitur magis in Amore quam in aliis omnibus Assectibus.
rimur enim cum ignis qui in corde est plane extinguitur, sed inlia pothymiam incidimus cum ita suffocatur ut adhuc aliquid residui caloris m neat, quo postea rursus accendi potest. Sunt autem plures affecti
77쪽
rum inter Passiones observatur nonnisi laetitiam extremam id posse. Modus vero , quo credo eam hunc effectum producere, est, quod aperiens extraordinarie orificia cordis, sanguis venarum illud subeat tanto impetu & ea quantitate, ut ibi non possit rarefieri sat cito calore, ad removendas pelliculas sive valvulas quae claudunt ostia harum venarum; rua ratione suffocat ignem, quem conservare solet cum cor non subit nisi ad mensuram.
ARTICυ Lus CXXIII. ν Cur Deliquium animi ex Tristitia nonsequatur. V Idetur quidem magnam Tristitiam, quae ex inopinato advenit,d
bere sic contrahere orificia cordis, ut ejus quoque ignem possit extinguere; tamen non observamus id accidere, aut si accidat, rarissimum est: cui us rei hanc credo esse rationem, quod non possit tam parum sanguinis ineste cordi quin sussiciat ad ejus conservandum calorem, cum illius orificia serme clausa sunt. ARTICU Lus CXXIV.
R Isus consistit in eo quod sanguis qui venit ex caritate dextra cordisper venam arteriosam , instans subito pulmones & iteratis vicibus, essicit ut aer quem continent cogatur exire cum impetu per asperam a teriam , in qua format vocem inarticulatam S sonoram; & tam pulm nes sese inflando, quam hic aer exeundo; impellunt omnes musculos diaphragmatis, pectoris, & gutturis; qua ratione movent musculos vultus qui aliquam cum illis connexionem habent. Atque haec la vultus actio, cum illa voce inarticulata & sonora, Msus nuncupatur.
ARTICυ Lus CXXV. Cur non comitetur maximo Laetitias.
ΕTsi autem Risus videatur unum ex praecipuis signis Laetitiae, cum tamen producere non potest nisi demum ubi mediocris steriim alia rid habuerit admirationis vel odii admixtum. Nam ceterientia conat, quod in summogaudio nunquayi ejus causaessiciat ut in cachinnos
78쪽
sgCUNDA PARS. spri rumpatur, imo neque tam sicile eo tunc invitari possumus ab aliqua alia causa, quam ubi tristes sumus; Cujus rei ratio quod in maximis laetitiis pulmo adeo semper plenus sit famulae ut amplius per vices it
ratas inflari nequeat. ARTet cur. Us CXXVI. iii
Nonnis autem duas observare possum causas quae ita subito insent
pulmonem. Prima est inopinatus occursus Admirationis, qui tui eius Laetitiae tam cito asperire potest orificia cordis, ut magna copia se minis ingrediens simul eius dextrum latus per venam cavam ibi rarefiat,& transiens inde per venam arteriosam inflet pulmonem. Altera est
commixtio cuiusdam liquoris qui auget rarefactionem sanguinis. Nec magis idoneam ad id reperio, quam fluidiorem partem illius qui ex li ne venit; quae pars sanguinis ubi ad cor propulsa fuerit ab aliqua levi commotione odii, quam juvat inopinatus Admirationis occursus, &sese in eo miscuerit cum' sanguine qui venit ex aliis corporis partibus, quem Laetitia abunde introducit, 'γtest efficere ut ille sanguis ibi dii tetur multo magis selito. Eodem modo quo videmus multos alios liquores igni impositos inflari subito,cum vasi in quo flant parum aceti i funditur. Nam suidior pars sanguinis, qui ex liene venit, natura similis est aceto. Experientia quoque nobis ostendit, in omnibus occasionibus, quae possunt producere hunc risum solutum qui ex pulmone venit, semper subesse aliquam leviorem causam odii, aut saltem Admirationis. Acilli quorum lien non admodum sanus est, obnoxii sunt non solum majori Tristitiae quam caeteri, sed etiam per dilucida intervalla majori Laetitiae& Risui: quoniam lien emittit duplicem sanguinem ad cor, unum valde crassum & densum, qui producit Tristitiam, alterum valde suidum &subtilem qui Laetitiam excitat. Et saepe post multum Rissim naturaliter propendemus ad Tristitiam, quia cum fluidior pars sanguinis ex liene exhausta est, altera crassior eam versus cor subsequitur. ARTICU Lus CXXVI I.
st istim causa in Indignationae. OUoad Risum qui aliquando comitatur Indignationem, ut plurimum est artificialis & fictus; sed ubi naturalis est, videtur oriri ex
79쪽
s6 DEPAssIONIBUs Laetitia inde concepta, quod videamus nos ab eo malo cui indignamur non posse ostendi, &insuper quod nos occupatos sentiamus novitate inopinata illius mali; Adeo ut Laetitia, Odium & Admiratio ad eum
producendum concurrant. Attamen credere volo, posse etiam produci absque aliqua Laetitia, T solo motu Aversionis, qui mittit sanguinem ex liene ad cor, ubi rarest, & propellitur inde in pulmonem, quem sa-cile inflat, ubi eum ferme vacuum reperit. Et in genere omne id quod subito potest instare pulmonem hoc modo, essicit actionem externam Risus,nisi cum Tristitia eam mutat in actionem gemituum & eiulatuum qui lachrymas comitantur. Quam ad rem de se ipse Vives scribit lib. s. de Anima, cap.de Risu, ubi diutius jejunus suillet, prima frusta quae in os ingerebat sibi risum excussisse: cuius rei causa poterat esse quod ejus pulmo vacuus sanguine, propter desectium nutrimenti, celeriter inflabditur primo succo qui transitit ex stomacho ad cor, &quem sela
comedendi imaginatio eo poterat deducere, antequam succus ciborum quos comedebat eo pervenisset. A R T I C u L U s CXXVIII.
De origine Lachrymarum. SI t R isus nunquam oritur ex maximis Gaudiis, ita nec Lachrymae promanant ab extrema Tristitia, sed selum a mediocri, & quam comitatur vel sequitur aliquis sensus Amoris aut etiam Laetitiae. Ut vero bene intelligatur earum origo, obstiNandum est, quod etsi continuo multi vapores prodeant ex omnibus nostin corporis partibus, nulla tamen sit ex qua plures egrediantur quam ex oculis, propter magnitudinem nervorum opticorum, & multitudinem parvarum arteriarum pia quas eo veniunt: Ac sicuti sudor selis constat vaporibus, qui cum Ur diuntur ex aliis partibus, convertuntur in aquam in illarum superficie, ita lachrymae fiunt ex vaporibus qui egrediuntur ex oculis.
ARTICU Lus CXXIX. Omodo Vapores in aquam mutentur. SIcut autem scimsi in Meteoris, explicando quomodo Vapores aeris
mutentur in pluviam, id inde evenire,quod sint minus agitati,aut scis lito copiosiores; ita credo, eos qui exeunt ex corpore, cum solito misnus sunt agitati, etsi tam copiosi non sint, tamen converti in aquam; --
80쪽
sECUNDA PAR s. 17 desunt sudores frigidi , qui quandoque ex debilitate oriuntur cum grotamus. Existimo itidem , eos cum multo copiosiores sunt , modo in seper non m m agitentur, pariter etiam in aquam converti; id quod eum producit sudorem qui exercitium comitatur. Aotunc oculi non sudant, quia inter corporis exercitia, maxima parte spirituum ingrediente musculos qui ei movendo inserviunt, minus ex illis per nervum optiacum it ad oculos. Denique eadem est omnino materia ex qua sit sanguis dum est in venis aut in arteriis; & spiritus riim est in cerebro, in nervis, aut in musculis; & vapores, cum inde prodit instar aeris; & denique sudor aut lachrymae, cum in aquam condensatur in superficie corporis vel
. ARTICUL Us CXXX. modo ia quod oculo dolorem adfera eum ad lachr
mandum excitet. Porro nonnisi duas causis observare possum quae faciant ut vapores qui ex oculis prodeunt mutentur in lachrymas. Prima est cum figura pororum per quos transeunt immutatur ex quocunque accidenti: hoc enim retardans motum istorum vaporum , & ordinem eorum mutans,
efficere potest ut in aquam abeant: Sic vel sestuca quae in oculum inciderit sussiciet quibusdam lachrymii ex illo exprimendis, quoniam in eo dolorem excitando mutat dispositionem pororum ipsius, adeo ut nonnullis angustioribus factis, parvae vaporum partes per eos minus cito transeant, & pro eo quod antea exibant aequaliter se invicem distantes, & ita separati manebant, sibi mutuo occurrant, quia ordo horum rorum turbatus est, qua ratione se una jungunt, & ita in lachrymas
Omodo prae Tristitia lachrymemur.
ALtera causa est Tristitia, quam sequitur Amor, aut Laetitia, vel in genere quaelibet causa quae efficit ut cor propellat multum sanguinis per arterias. Tristitia requiritur, quia refrigerans omnem sanPinem contrahit oculorum poros. Sed quoniam eos contrahendo diminuit pariter quantitatem vaporum quibus transitum dare debent, id non siiliat ad eliciendas lachrymas, nisi quantitas horum vaporum eodem H tempo-