장음표시 사용
61쪽
2s EusTRATII IN M o R A L I v M ARIST.ret multis malis per totum viis curriculum ami staretur,esset* maxime infortunatus:verbi causa,vel morbo,vel paupertate, vel hostilibus insidiis oppressus,vel aliqua alia calamist ate, qua fieret,ut operatio virtutis impediretur, haberet ille quidem virtutum hab: tus,operari tamen nullo modo valeret. nemo igitur hunc ita affectum felicem diceret, nisi videlicet seruare positionem vellet,quam θέσιν dicunt: hoc est nisi absurdam opinionem ab aliquo aciceptam, quae praeter aliorum omnium consensiam nouam quandam sententiam introducat, tueri vclit,in eaq; periistere.siquidem ecbis absurda quaedam opinio est alicuius ex iis ciui in philosophia claruerunt, quana tibi probandam,tuendamq3 proposuerui. cuiusmodi H Oracliti illa erat,contraria esse Unum alserentis:& Parmenidis,qui unum omnia esse dicebat: item Zenonis,qui motionem omnem e rerum natura tollere nitebatur. Simili modo incre idibile absurdumq; videretur,siquis eum esse felicem ac beatum affirmaret, qui vel nihil invita ageret,vel multis malis insortitutisq; assticliaretur.
Ac de his quide hactenus: satis enim etia in circularibus de ipsis die uest.
Aristotelem dicunt carmina quaedam edidilia ad ceri um numerum studiose coi ipta quibusdam seruatis ordinibus,quorum unusquis p oc ab eodem exordiretur,ae in ide desineret: atque ob id εγκύκλια,id est circularia ipse appellassie.ea sane incognitionem nostram nondum peruenere.sunt tamen qui de ipsis memoriae prodiderint. in illis initur de felicitate satis dieium esse inquit: an beatus vocari homo pollit ex solis virtutum ha bitibus stet in vita nihil secundum ipsos agat: atq; iccirco nunc paucis rem hanc pertransit.
Tertia uita est contemplativa,de qua in sequentibus considerabimus.
Cum superius vitas quae maxime excellunt,connumerasset,irram eas esse dixisset, voluptuosem,ciuilem,& cotemplativam, id est perturbationibus deditam, in perturbationibus moderatam,atque i perturbationibus prorsus liberam:propriam duabus de bono opini nem assignauit.vitas autem aepellat modos, quibuS homo cum corpore super terram degere consumitcumq3 ordo postularet ut iam de contemplativa ageret,diceretq; quid ea simili modo bonum existimaret,res longiorem Orationem exigere videretur: in praesentia toetum id praetermittit: in sequentesi dissertationes explicandum disteri,ubi opportunior hiaiusce rei locus futurus est. hic solumodo illud dicit: tertia vita est contemplativa, de qua insequentibus considerabimus .in decimo enim qui viximus praesentis huius moralium operis liber est,de ipsa hac re copiose disputabit.Tertiam vero contemplativam uocat ex ordine
quo in connumerandis ipsiis usus est, ab inferioribus4subditis ad superiora ac praeemonentia ascendendo.
Pecuniaria uero uiolenta quaedam est: &diuitiae neo ipsae proculdubio sunt id quod quaeritur, bonum: sunt. n. utiles,alterim causa comparantur.
Tres solummodo commemorauerat Uitas,quae maxime excellerent,voluptuosam,ciuis
Iem,S contemplati uana, nullamq; de quaestuoia mentionem secerat: quia tamen este mulatos videbat,qui diuitias summam esse beatitudinem existimarent,omnias; sibi esse facteda censeret,ut pecunias adipiscerentur: dc eos quidem non solum ignobiles e vulgo homines, sed claros uiterdum Oc reges ipses: cuiushrodierat Phryllum rex Midas,qui ob nima auri auiditatem est aurifurens cognominatus est:iccirco de hac quoque vita pa
ca quaedam hic subiungit: pecuniariamq3 appellat, id est χρη ιῆμῆν, quia pecun is a quirendis studium omne impendit: & uiolentam etiam, qui, ad ea quae cupit,conse quenda violentiam prae se ferre consueuit: dum non modo fraudes ac dolos struit, sed ii iestas etiam manus imbecillioribus in cit, bonaq; ipsbrum diripit: aliaq; innumerabilia et machinatur,ut ingentem diuitiarum copiam sibi pollit comparare.sed neque id quodquso tois huic Qidetur, esse bonum illud quod quaeritur,ostendi cum inquit: sunt enim utiles re alterius causa comparantur.quod enim utile est,uice quasi ministri iungitur, ad aliudq; spectatu id est ad finem, ad quem refertur,cuiq3 utile est.Bonu vero ut finis, ex se persectio
nem habet: estque ipsum per se oc non ob aliud expetendum. Vnde illi qui philosophiam
quasi inutilem rem damnant, Ut hoc quoque dicanatis,at* Ob id aspernendam esse conatur ostendere: noli aduertuntast eam dum hoc modo vituperant, studiis omnibus artibus que
teponere.adeo erum praestans cst,ut sub aliud quippiam risuci minime patiatur: nem ad alterius
62쪽
Uterius utilitatem spectet: sed ipsa sub se habeat omnia alia,quaecunq; bona esse esinatibus videntur: quae animae ac viis hominis adiumento sint ad ipsem consequendam.ac propterea apud veteres in ne institutis ciuitatibus ciuiles viri inuetiiuntur ministri quasi quidam es se sapientum, qui necessaria ipsis suppedite quo ocium naeti illi sine ullo impedimento G
templationibus vacare commode possint. Ianu alia quoque ratione non ei Ie diuitias bonum illud de quo quaestio est, cognoscere licet: quod nimirum exterias, atque instrumentaris lannearunt que usus anceps habetur,utatiore tam bonoruu malorii occasione queant.
Iccirco ea potius q prius dicta sunt,esse fines aliquis existimaret, eo quod propter se expetuntur. sed net illa ramen uidentur: licet multae ad ipse hsc coiectae rationes fuerint.haec igitur missa faciamus.
1 o Cum diuitiasno esse summum bonum arguerit,quoniam Utiles alteriusque cauti sunt: simurque pecuniariam vitam Oc quaestuariam reprobarit: quippe ouae dc violenta sit, re finem per se minime expetendum habeat: nunc si abiungit: magis verisimile inquiens cilia, ut quae prius dieia sunt ines esse aliquis opinetur: id est voluptatem dc honorem qus propter se amantur,oc expetuntur. ut hinc quoque non elle humanum bonum diuitias magis conν uincatur.nam si ea quae magis videntur eisse fine eo Q propter se expetuntur,iaon sunt:quomodo caerulu,quae alterius causa sectamur. Nam quod ait multas rationes ad ipsa suisse ive 'as,partim ob Epicurum dicere potest, qui Moluptatem finem statuebat: qua de rec multa multi dii teruere, alii ad opinionis huius restitationem, alii ad confirmationem . paratim etiam de honore intelligendum empropterea ψ ciuilibus hominibus multa esse de eo et o disputatio consueuiuoc Socrates multis in locis apud Platonem inuenitur,ciuilibus quibusdam importune honorem assectantibus aduersari,appetitiones que ipsbrum non rectas es se conuincere mullo enim modo decet, ut contemplationem quae ex perturbationum sublatione,id est impatibilitate consequitur,cum voIuptate re honore coniungamus: quasi per se ipsa finis non sit:cum nihil contingere anims homuus persectius possit,quod que finis magis rationem obtineat:qsii in perturbationum sublatione,& Uacuitate, ac contemplatione persecta constituatur. apropter ea quae prius dicta sunt, de honore & voluptate vis demur intelligenda. in Jd non siti a. Cap. VI.
M Elius uero serrume est,ut uniuersale consideremus, & quomodo dica.
tur,inquiramus.quana arduam nobis hanc quaestionem suturam esse uideo: propterea q= amici sisnt,qui formas introduxerunt.
Proposiverat Aristoteles iii principio horum moralium Nicomachiorum de hominis bono ac fine dicere. este que eum primo declarauit: deinde ad secundam quaestionem traiiit, ut quid ille eis: t,inuestigareticum que varias de hoc hominum opiniones in medium pro' duxeri ostenderitque alios voluptatem,alios honorem,no nullos diuitias,alios aliudqtita. D euid ruibus manifestisque rebus illum esse affirmare, omnia que haec consularit, nul/ Lis3 ex ipsis sne esse itiinu probarit:nunc ad praestantiis musinem explicadum csescendit: o 'O leuiter ac suῖficie tenus ut vulgus,sed profundius ac diligetius re ipsam excussitriis. S ed quia Plato de primo bono non exigua quaedam atque abiecta speculatus fuerat,sed magna a sublimia,quae hominis animam pollent maxime attollere:conatur etiam aduersus illum nonnulla quasi obiter dicere: non ille quidem fortalle aduersus PIatonem disputatione insti
tuens, sed aduersiis eos qui Platonis di Butationes aliter ac deberent, accipitit. 4rapropternecetiarium videtur, ut prius dicamus dei H
t quo bono iiatelligeret Plato, ubi de bono agit, eius que sententiam hac de re breuibus explicemus: ut cognoscere unusquisque possit,an eaqus hic ab Aristotele dicuntur, ad illius labefactationem accommodata esse videantur. NaPlato cum de principio rerum omnium quaestionem haberet, uitum, ec inestabile,& bonu
illud appellabat: omne quod est,ab illius appellatione seiungens.co Q ipsum supra omnia esset,omnia que excederet,in seque complecteretur omnia non notione, sed seperessentialis
ter: sine que ulla ex se earellione in cunielligibilia a intellectu uia,tam bruta gratiotialia,tam quae quomodocunque uiuunt v quae
63쪽
z3 avs TRATII MORALIVM ARIs T. uita penitus carent,di obscuram quandam exi stendi notam obtinent. atque haec omnia socere id dicebat non electione aliqua aut voluntate,sed ipsa sua natura atque essentia: perim de ac sol, qui praesentia siua tantummodo cumsta illustrat,licet illustrare non proposuerit. Ut idem fit omnium quae quonaodocunque esse dicuntur,& principium finis: principium, eo omnia id ψ sunt,id est essentiam ex ipso habeant:finis, eo Q ob ipsum omnia sint, ad ipsum que reserantur,ipsum que quan um unicuique licer,appetant, utpote cuncta peris ciens, ac bona reddens.ut ita tu primum bonum,ac quasi,ut ita dixerim, supersubstantiale bonum, quod omnia expetant. Atque haec breuiter de bono ex Platonis opinione dicta sussicia u.de quo quidem bono multae oc egregiae dissertationes cum ab ipso Platone, tum ab iis qui decreta eius tuentur oc habitae sunt,& monumetis etiam proditae. Sed videamus I quaenam hic ab Aristotele dicantur. ME L I V s Ucru, inquit, sortasse est, ut uniuersale .consuerenitis,inquiramus que quomodo dicatur.y Vniuersale hoc loco non ita accinitur, 'sicut in logicis speculationibus didicimus,sed alio quodam modo. ibi enim quod post mesta est, ec postgenitum uniuersale dicebatur. hic quod ante multa, multorum lcausa quos dammodo est: υtpote cum ante ipsa subsistat:ad id* caeterorum omni um substantia res ociat. Ita enim Plato rationes quasdam introducit, quae substantia praeditae diuinae sint oc ii, tellectuales,ad quarum exemplar materialia omnia dc lint oc fiant.quas videlicet formas,et species, ec uniuersa, dc uniuersalia appellare consueueriint.bormas quidem oc species:quae ante has quae in corporibus cernuntur,existerent,ab his que omnibus abstractae in opificis Dei mente essent: ad quarum exemplar ille alia quaedam in materia limilia eslingeret,atque Σαexprimeret. Universalia vero ec uniuersa appellantur:eo . unaqusque ex ipsis licet una sit, multa habet corpora ec materialia,quae ex ipsa,ad ipsius que imitatione facta sunt: ad quae nimirum Bectans uniuersale ec unitaersum non notionali quodam modo, sed intellectuali vocantur:uniuersale,quia est a multis quae ad eius imitationem facta sunt, abstractur viii, iter sum, propterea v vicem Partium Obtinent ea,quae ad msum quasi ad uniuersum ec tota reseruntur.quod tamen totum non ex ipsis compositum est,neque post ipsa notione latum comprehensum: sed ante ipsa est,& per se subsistitrea que omnia ad ipsum tuquam ad propriam integritatem atque uniuersitatem reducuntur.Triplici enim modo dictit uniuersium ac totum appellari: quod antepartes est,quod ex partibus constat,quod est in partibus.to tum ante partes illae sint sormae simplicissimae ecim materiales: quia ante multa illa ibis scistunt, quae ad ipsarum exemplar facta sui it,ex partibus constant,qus fiant composita, in multasq; partes di iti .bui possunt ac diuidissiue similares siue dissimilares. in similares partes dis . Euiditur lapis: qui etiani ipse totum est,si ad partes eius sipectes,in quas diuidi potest, quarti
singuis tam nomen a rationem totius admittunt.in dissimilaro,homilius corpus: in manus, . pedes,caput, ec reliqua.nulla enim ex his partibus toti similis est: quippe cum neque nome, neque rationem totius admitrat.Totum autem in partibus sunt notionalia,quae etiam post
multa,ec postgenita dici solent postgenita sane,quia anima nostra dum sit laria hae quae
conformia inter se vel congenita, id est ciuuem vel formae vel generis sunt,sipeculatur: post illa quae prius in corporibus subsistunt,rationem quandam quae communiter in ipsis con/sideratur, per abstractionem a materia in seipsa gignit, ac prout naturae suae conuenit,hoc α est rationali quodam ac scientifico modo producit. Notionalia vero ob id vocantur, quia quantum ad notionem solummodo tales uniuersitates Dbsistunt: neque ullo modo re ipsa' postunt separatim a singularibus ex quibus sumuntur,existere. In partibus p erea esste e dem haec dicuntur iccirco,quia in singularibus ec particularibus ad quae habita ratione uniuersitatis etiam ec totius nomen obtinent: Omnia quae de ipsis ius dici solent, considerantur. Post multa autem appellantur,propterea φ omnia nostra post v multa haec octagii laria
extiterunt: ea in seipsa constituit.H inc est v ipse eriam Aristoteles animal quod uniuersiste est,in libris de anima vel nihil , vel posterius quiddam Asse inquit: nihil, quia per se non substat: posterius, quia eius notio multorum subsiistemiam eccomprehensionem sub sequiturintque haec de uniuersali dicta a me sunt,ut cognoscere ualeamus, quomodo hie sciis A ristotele accipiatur. At uero sormas esse dicunt,qui eas statuunt,qtiaedam opifici pro posita exemplaria,in quae respiciens quasi in nora5 ac praesignationes qua Mam haec quae in materia sunt,estingat. quae quidem opifices sint rationes, ct quasi intelligentiae 5c speculotiones eiiicientis.non ut qualitates aut scientiAE extrinsecus adum itiae: sed quae proprie tanta existam,
64쪽
dc eximini, effectrices&intdilectuales , omnium que quae in materia sunt, exemplares omnes siquidem sormas rationes diuinas appellant,quarum aliae sint inseriores, aliae Ilipeoxiores.nullam que ex ipsita inefiicacem esse dicunt, quae propriam operationem progrediendo ad ea quae subiacent,si ut ordo iparum postulat,edere nequeat. E nimuero etiam natura ipsa sorma est: eiusmodi tamen, ut a corporibus separari minime possit: sed per corpora subeat ac penetret, intuscia inclusa ea filigat,ac taberi t. species Vero,quas id ς vocant , non ita: sed rationes esse affirmant,quae re subsistant, re omnia prorsus corpora,omnol natu ras prorsus superexcedaiata sintq; quasi numerus quidam diuinus,qiro veluti exemplari opifex materialia esuciau quemadmiruum supra quo* dictum est. Ac de his hactenus orati nem paululum protraximus,ut planum aliquantulum nobis fiat,& quomodo ea Plato sta/tuat: oc aduersus quosnuc repugnet Aristoteles: dum univcrsale quod ante multa est euertere ac tollere conatur. sed descendamus ad ea quae sequuntur. Q. V A Nu, inquit, arduam nobis hanc quaestionem suturam esse video: propterea q, amici formas introduxerunta
Modestiam hic quandam Aristoteles,veritatisq; studiun praeteiidit, ac simulat: arduam sibi essie inquiens quaestionem hanc de speciebus, noc est ostensionis impedimentiq; plena quae quasi pudoris recusationi,que iustam causam exhibeaupropterea q, amici siuat,qui opinionem hanc de formis introduxerunt.amicus enim Plato est,quia magister eius etia fuit. se tamen velle dicit omni hominum amicitiae rerum Ueritatem anteponere.
Sed Arsan rectius esse,& oportere uideretur: ut pro ueritatis salute unus
praesertim philosephi sua quo propria refutarent.
Verecunde quodammodo videtur ad Platonis de bono, re formis opinionem Iabes cstandam accedere.non enim dixit,est rectius: sed rectius este videretur.& addidit etia orasan ut impudentiae ita crimen evitet.licet inquit,amici viri sint, qui formas ante multa consstituerunt: melius tamen honore hominum esse iudicaretur, re deceret, non solum amicora decretis aduersari,verum etiam sua queq; propria euertere: Ut veritas seruetur incolumis, re non penitus intereat occultata.adiunxit autem & praesertim philosophi quo magis ossicii huius necessitatem augeret: studiosus enim veritatis philosephus est,nisi nomen mentia tur. nam sapientiae amator quidem philosophus est. sapientia vero est scientia eorum quae sunt, quatenus sunt. ea autem quae fiunt,immobilia allimmutabilia permanent, neq; unquaalio modo se habent,sed sesnper in firmitate ac stabilitate sua perseuerant: at ita ei Ientiam suam habent in veritate ipsa constitutam. quomodo igitur philosophus esset, qui alicui rerii veritatem postponendam iudicaret
Nam licet amici ambo sint,sanctu est ueritate ipsis in honore anteponere.
Sanctum re iustum in eo disserunt,et illud in aequalitate inter consormes consideratur: hoc ad Dei diuinarum: rerum honorem spectat amicis enim honore exhibere nihil aliud est,u aequales honorare. eritatem autem omnibus in honore anteponere,illud vero sancta
ac pium censetur. veritas enim diuinum quoddam est.
inii igitur hanc opinionem attulerunt,in illis species nullas faciebant, in quibus prius& posterius aliquid dicerent. Unde necp numerorum speciem id est ideam constitueb1t.
Hinc inopit opinionem de Mela refellerer ponit* sumptiones quae apud illos celebres concelisos habentur: inquitin eos qui opinionem de ideis hominibus attulerunt, in illis re hiis non fecisse species,in quidus prius re posterius dicebant: atm in huius argumentum numeros adducit.ex numeris enim alius prior,alius posterior est.ut puta tria prius sunt,u quatuor: quatuor it vi quinq;: Sc sic deinceps. unde neque numerorum speciem constitu
hant. nam quemadmodum in logicae conleplationis speciebus ac generibus, indiuidua quae sab eadem sunt specie quali ter omnia cum ea communicant, nem aliud prius, aliud posterius:simili modo species quae eiusdem generis participes sunt.neque enim vel species indiuiso duorum species erit,uel genus specierum genus: si in alio atque alio ordine iis quae sub seposita sulit, partici pationem exhibeant.ita quoque in ideis his cotingit. quod vero inquit/n ullas species faciebat oc ite, specie costitueoat n5 temere,sed dedita opa videt posuit te: ut si Mificet videlicet ideas ex se nihil esse,sed eorum ratione iactas ac constitutas extitisse.
65쪽
so EusTRATII IN MORALIUM ARIs T.
At bonum dicitur & in eo quod est quid, & in quali, 8c in eo quodHad aliquid. Quod uero per se est S substantia prius eo natura est quod est ad ali
quid .esse enim hoc appendix quaedam uidetur atque accidens eius quod est. Ouare communis aliqua in his idea esse non potest.
Ratio haec est in prima figura collecta ad hunc modum. I n quibus est prius*posterius in iis non est species: sed in bono est prius oc posterius: in bono illitur species non est.atque illud quidem id est in quibus est prius Sc posterius in illis non ede speciem: ita sumpsit, ut de uim inter Platonicos constet .in bono vero prius Oc posterius esse,quae in syllogismo minor propositio est,ex supremis generibus quae generat illima appellant,ostendit: in Dibus i omnibus bonum reperitur.Bonum enim, inquit,8 in eo quod est quid,qus est substantiacquid enim de subisistente re dicitur. nulla vero est ex aliis denuncupationibus seu praedica mentis,quas Mσηγοριπιr graeci vocant,quae per se subsistat,nem in subiecto sit: nisi sola subastantia)S in quali,di in eo quod est ad aliquid: satisq; habuit tribus his denuncupationibus ad quod inducitur declarandum.inscrt enim/quod vero per se est, ct substantia, prius natura eo est,quod est ad aliquid ver se hic accipitur non pro substantiali, sed pro eo quod ad aliud minime respicit.quod enim ad aliquid est,in resipectu est: qus aut no stitit ad aliquid, nem in rebectu aliquo sunt,necp ad aliud dicuntur,sed per sese ipsa considerantur. conhrmatio vero minoris propositionis ita construitur. Omne quod per se sumitur, prius natura eo
est,quod est ad aliud.substantia & quale per se imuntur, quod aute est ad aliquid ad aliud accipitur.priora igitur substantia ecqualitas eo natura suiu , quod est ad aliquid. Ess Eenim hoc appendix quaedam videtur,atin accidens eius quod est. I E t hoc etiam confirmat id quod est ad aliquid posterius esse appedix enim eius quod est,posterius eo existit: siquis deesse aliquid prius neccilia est: deinde ipsi aliud quippiam appendi ar agnasci. Q. v A R E communis aliqua in his idea esse non potest. Concludit hic quod a principio propositum
est: non esse ullam boni speciem quae in omnibus particularibus Mnis conlideretur propterea in ipsis prius inueniturae posteri .nam si ea quae alicuius speciei, id est ideae habent participationem,alia prius,alia posterius erunt,ut alia propius ad exemplar accedant, ilia reniotius absint: atin ita alia magis alia minus participationis habeant: diuersitas ordinis in participando effici et,ut simissiora alia priiicipio: alia dissimiliora evadant. sicque magis ec miν nus in participatione existet magis autem-minus in accidetium participatione repetitur, non in fas quae in substantia co mmunicant. sed fieri nullo modo potest, ut ea quae re exem/plaria ec principaliora longe sunt: illorum quae ct post ipsa efficiuntur,ecimaginum locum obtinent, accidentia appellentur . nam ex eo etiam patet, quod accidens alicui accidit. illud vero cui accidens accidit,prius natura accidente ipso est. prius ergo natura erit exoela'ri exemplum quod ad imitationem factum est: id quod fieri omnitiis non potest.non est igitur accidens multis,id quod ante multa est. Adde Q illud unum cum sit,multorum causamelle dicunt quomodo igitur si dixerimus id esse accidens, 5 unum multis esse posterius poterit,& causa causatis proinde subiungit conclusionem quare communis aliqua in his idea esse non potest. In his id est in quibus prius cc posterius consideratur.
Praetcrea cum bonum totidem modis dicatur, quot illud quod est nam in substantia dicitur,ut Deus δc mens: Sc in qualitate uirtus: 8c in quantistate, mediocre: S in eo quod est ad aliquid ,utile: S in tempore,occasio:& in ubi diuersatio:& alia huiusmodoperspiculana est commune aliquod uniuero sale alci' unum esse non posse. non enim in omnibus de nucupationibus id est
Praedicamentis, sed in uno tantum diceretur.
Secu dum hoc est argumentum,quo idem probat. non esse videlicet bonum ullum co mune atque vitii ni quo particularia bona reserantur: ostenditq; hoc decem denuncupatios mim, id est categoriarum excmplo usus, si mait enim bonum totidem modis dici,quot illud 'quod est: illud vero quod est,decem modis in decem supremis generalit Ismisq; generibus accipuponiti in unaquain denuncupatione boni exemplum ,quippe quod in omnibus in/uctuatur: ut inde pateat bonum etiam quemadmodum id quod est,esse denuncupatioinhus omnibus
66쪽
w.reliqua vero xxplicatione aliqua fortalia indigent: atque iccirco explicanda sunt ut modi'cre quomodo bonum sit in quantitate constitutum: re caetera eodem modo. mediocre
enim appellat m eratum. Omne autem quod cum conuenienti modo ac merisura fit,bonuere: sicut immoderatum est malum in excella re defeeiu consideratu.sed mediocre est quae sitatis: quare mediocre bonum erit in quantitate consistens. I tem,utile est quod iuvat: quod vero iuuat, est buum: is quia utile alicui est utile: ad illud dicitur, ad cuius utilitatem ciat: habet que essentiam suam, quatenus viii in eo Φ ad aliud dicitur. quibus aurem citeio est idem,qudi ad aliquid quodammodo se habere: ea ad aliquid sunt. utile igitur &boniani Modiam est,ec sub id quod est ad aliquid refertur. occasionem quot &in tempore eis:
oc esse bonum,non est obscurum.occasio enim nihil aliud estu tempus unicuique negocio accummodatumsicut dicimus nutritionis occasionem, quando nutriendus aliquis est: lenti j& lqquutio occasi mem,quando aut tacere aut loqui debet,qui ea facultate praeditus est: re in caeterissimiliter cuiusmodi omnia nihil aliud ostendunt, nisi quia omnia quae fiunt in tempore fieri necessse est: nam unumquod in occasione fieri,cum tempori quo fasciendum est id attribuitur,m bene habeat: ne autem habere est bonum. Unde essicitur ut dio in tempore bonum sitata quom in ubi,diuersati o. ubi enim in loco cile aliquid sis incat. Huemuo in eo, est comoratio Oc hiuitatio, qua vocat. si igitur aliquis ie, teperatovisalubri loco degat, in bona diuersatione est costitutus: quippe cu in salubri loco 'ersetur,a habitet.H aec Aristoteles: qui sane si aduersus Platonis siniam de sono disputatione hanc insitituisset hil mihi in praesentia cotra eum dicendum existimarem: partim ho
ut marem: partim no quia nulla nectilitate ad Platonem tutandum impellerer.OVoma
vero ec alio modo Plato bonum accepit, re aliud est quod hic ab Aristotele refellitur: non
in L . UUM V - P, a G. Miuia mi quoia nic in 'riltotele relellitur. non elle ala re videbitur,li nonnulla aduersus obieetiones has accommodata sebi unoemus, situs
dio praesertim veritatis inductu quemadmodum ipse etiam philosiopho faciendum statuit. Viato enim unum α arcanum & bonum commune omnium qus sunt, causam esse dixit. Iupraq; omnia quae sunt, Unum collocabat, id omnium quidem causiam, nihil tamen Quicum omiubias est assirmans.Unde essiciebatur, ut id supra ens,re non ens appellaretur: non meo quod est,esset inserior:sed quia omne quod est superexcederet.omnia i xitur secunda hosna relerri ad illud tanquam commune bonum,quod omnibus participaretur existimabat. quippe cum unumquodin bonum quod post illud est, aliud quodda sit honum ex illius participatione: quatenus licet illius esse particeps unumquod p potest. at illud superexpandistur, nihil la aliud est si bonunuatque iccirco re unum proprie oc primo propterea dicitur: quia per sesie Plu neque cum alio ullo cosideratur. 1vd igitur absurdi sequetur. si id quod Praecipue causa omnium es omnibusq; exhibe quae in decem denuncupationibus dicii tur, t suit: eorum omnium commune quoddam,utpote causa, atque Uniuersale bonum a Ullabitur. quippe quod ante omnia haec multa bona existat: ciatq;,ut ea omnia & sin re dona hini: quaeculam eius participatione, reductioneq; ad id bona dicuntur. Quin etiam Hristoteles ipsie initi' huius operis eos Iaudat qui ipsum bonum illud esse asseruersit. Quod omnia expetunt.qtii du inquit bene id eos aiserere: manifeste declarat , se quom primu om nium maxime que uniuersale bonum quoddam fateriad quod ex eo facile coxnota potest. inquit ipsum bonum 5c quod omnia expetunt .iam ec huiuscemodi loquutionis fetura. hoc est cir dicimus ipsum bonum, id est ταγαθόν cum articuli demonstratione a Platone.
uniuersule. si enim illud omnia expetunt,simra omnia id sit necet se est.omnia vero cum dili
mus,nihil ex xis quae sunt,quoquo modo nierint, relinquimus,quod intellisti extra possitat omnia igitur illud expetunt,supra omnia necessario est,ec primit ira, ct causi re vias tialeso omnium maxinae: non sane post haec multa,nem secundum ab his multis: qui eram fieri poslet,ut prima secundum appetere dicerentur sed proculdubio omiua id quod Ionile primss. quod J3 eit stupra oria, expetunt. uapropter superuacanea haec videtur esse Aristotelis
impugnatio aduersus eos qui uniuersale bonum statuimt,eo modo quo ipsi statuunt presertim cum id quod in principio etiam ipse concessit,nui ac velit captiose labefactare.
67쪽
Praeterea in ηs quae unam habent ideam,una quo p scientia est: at* ita bo,
norum omnium una quaedam scientia esset. sed multae sunt scientiae eoru etiaquae sub una denuncupatione constituuntur. ut occasionis: in bello, militaris ars: in morbo,medicina.& mediocris: in alimento, medicina: in laboribus,
exercitatoria. Licet cavillatorie 5 raptiose conetur refellere Aristoteles eos,qui unum atq; uniuersale bonum introduxerunt: non tamen ob id mihi ficiendum puto,ut vel siquid explicatione indiguerit,non explanem: vel quod verum est, pro Uiribus non manifestem. Ita igitur hieratiocinatur. Eorum quae viram habent speciem, Una quoq; scientia est. norum non est Io Una scientia.bonorum igitur una species non est.qui est in secunda figura modus secudus. non cile autem Unam bonorum scientiam a maiori ostendit.nam si in iis non est una metiaq in Una eadesunt denti patione.i. tegoria: multo nilnus in illis erit,qsub diuersas referuntur.magis siquidem videri posset,ut quae in eadem densicupatione sunt constituta, eandem scientiam haberent: quam quae in diuersis. esse vero bona sub una densscupatione,quae diuersas habeant scientias,inductione confirmat. occasionis enim inquit,qii genere Una oceadem est, multae reperiuntur scientiae,quae circa ipsam versantur . est enim occasio belli,
quando bellii gerere cum hostibus conducitaculus res scientia militaris est in morbo quos occasio est quando vel cibus,vel potus,vel medicamentum debet exhiberi: oc huius quom scientia est medicina.sed oc mediocre,genus boni aliud est quod re in cibo re in laboribus Eoeonlideratur:in cibo,medicinam scietiam haberiin laboribus exercitatori a. quatenus enimali oporteat aliquem,ut nem excessune desectu peccetur: medicina est,qus iudicat: quas tenus vero exercendum corpus sit,& laborandum: exercitatoriae artis praescii re propria est. quae quidem artes,id est exercitatoria ec medicina licet sub se mutuo non sint collocastae: sunt tanten diuersae ec inter se appositae.Haec sunt quae hic inquit Aristoteles . aduersus quae quid dici possit,subiicendum non est: quo nem haec ullani vim habere ad opinione deprimo bono,eoq; quod nihil aliud est .u ipsum bonum, refellendam cognoscamus. nemo enim ambigit, quin hoc illud sit, quod omnia bona efficiat: cuiusq3 participatione ola prorata quaea; portione bona appelletur. na quid refert, si aliud magis aliud minus bona:aliud propius,aliud logius ab illo est aliud item bonii per se,ut sanitas corporis, re virtus animi: ud vero esusimodi est, ut ad horum aliquid conserat,sicut est victus, exercitatio, medic mentum: afflictatio etiam aliqua corporis,duraq3 vitae traductio,qua fit ut tolerantiam in animo,perturbationumq3 Uacuitatem consequamur cum enim ordo in omnibus quidam sit,quo aliud praestantissimum,aliud semiadum,aliud tertium ac quartum, oc deinceps pro dignitate unumquoden sita constituatur: boni participatio ordine quodam unicui* contingit.oc si ordo in rebus bonum quoddam est,quemadmodum: confusio malum: quomodo dicere iure aliquis polliet nullo ordine boni communicationem fieri vel igitur omnia squalia eiusdemha ordinis,conformiaeir 5c cognata,id est eiusdem & speciei cic naturae sint, ne/celle est,dim rentiaq3 omnis essentiae rerum omnium,ordinisci; tollatur: ut neque ornatus quispiam,nem consensus iuncturaq; apta in ipsis inueniatur, sed conisa omnia,ut sorte inci 4 cidit quodq3, ita iaceant: vel si ornatus aliquishordo in rebus reperitur,atin ex uno cumstaexistunt, non eadem tamen genere aut specie,sed longe inter se diuersa,vi alia subiecta, alia superposita sint,atq; excellant: procul dubio efficietur,ut alia potiora, alia deteriora euadatralia item propius ad primum accedant,alia ab eo remotiora conjiciantur: atque ita omnishus primi participatio pro singulorum dignitate exhibeatur. Proinde si ec rerum naturs diuersae sunt, di praestantia Sc ordo uni cui ν conueniens: qui fieri potest,ut anima nostra da singula contemplatur,accommodatam singulis speculationem non adhibeat rartesep & scietias per genera oc species rerum non constituataeaq3 ratione naturas c5siderer,prout uniuscuiusque earum dignitas postulat Intellectus enim qumpe qui a materia re corpore penitus cst absolutus,repente omnia simul contemplari posset: nam 5c quae multa sunt, in unione: θc quae speciatim numerantur,sine ullapartitione: di quae distinina habentur , sine ulla distinctione complectitur. Anima vero affectat quidem illam intellectus repentinam
operationem,persectum eius, num,ac simplex intellectioni s genus summopere appetensa
sed cum assequi nequeat,circuncursat ipsium undequas,ac circumsilit: t* ita mutata cculationis ips
68쪽
rationis applicitioncitatamq; in aliud facto diuersam ac diuisibilem Oecierum naturam dι
uidit.vnde etiam modos alios,ati alios cognitiois excogitat,ut propriam viticincta rei imdagationena imendens peruenire tande ita ad omnium cognitione possit.sicut.nautis alia natura,alit m ordo conuenit: ita quo pallu aliis esse cognitionis modsi necesse est. tremas modii igitur ea quae si int,non eode modo cognitionis omnia,quatenus sunt, percipiuntur: se in particularibus bonis,nem olum vira eadeq; cognitio est,quatenus sunt bona: nem o casionu, quatenus occasi5es: neq; mediocriu,quatenus mediocria: nem aliorsi cuiuspia,quae simili modo accipititur. Et si ut mirandu non est si vialiquod ex iis quae sunt,alio at* alio cognitionis modo intelligatur,quatenus.shoc vel illud est:verbi caulia,quatenus naturale,ro vel disciplinare, vel diuinae quatenus ite est coeleste,vel terrestre,vel mari ,vel aereum, vel ignesi,vel si ibi inae,aut tale quippia: ita nihil mirum esse debet,si occasio etia aut medio iere, aut aliquid huiusmodi aliud diuersis modo cognoscatur. Omnia quide bona cit unius participatione exista ad unu reseruntire: atq; ita quatenus ad Unu illud reseruntur,in eo*Gicant,una eademq; scientia percipi omnia possent: quatenus tame singula per sese hoc vel illud sunt lia atq; alia arte vel scientia indigent quae propriae Uniuscuiust naturae ac persesectioniconveniat.Sed. n de substantia quoq; illud exciatiendum perpendendumha videtura recte ne superius dicitum fit,non reperiri in ipsa magis ac minus: ut omne id accidens existimari oporteat, in quo intentio ac remissito aliqua conspiciatur:atcν iccirco necν in eade spe cie quippia esse ex ijsqus participatione eius existunt, quod vel propius vel remotius sita eo ne intentione aeremillione participationis magis ac minus in illis esse concedamus et atque ita quod eo modo particeps est, accidens esse videatur. Nam si magis re minus in substatiis quo* non reperitur,dubitandum saneest,quo modo alia magis, ta minus participatione eius quod est, existant. si.αparticipatio magis oc minus non m , aequaliter eodem modo
erunt omnia: tam aeterna, η quae generantur: tana ea quae corruptioi minime fiunt obnoxia,
si quae corrumpuntur.necp alia propius ad primum illud quod est,accedet alia longius ab eo distabiit: sed aequalis erit omnibus participatio: ut illud quod alijs esse ipsum participat, at ν ut sint,inicit, nil ut amplius aliis habeat:& neque ipsium prius sit , nisi tantum ut causa: neque alia posteriora, nisi ut causat Mnon natura ted ordine solummodo disseretia: ne si magis oc minus inessentia habuerint, accidentia iniciatur.sed neque appetitio ipsis qua ad pri, o mum initium conuertuntur, alia erit atque alia, sed eadem prorsus:tam intelligibilibus uintelle qualibus,tam rationalibus,quam iis quae sensu tantum praedita sunt: tam viventibus absolute, u illis suae solummodo id habent, . sunt.Qtrae omnia praeter ipsam rerum cubdentia esse manifestum est. An sottat Iesubstantia magis ec minus non habere n5 abGlute ita accipitur: sed qn rationali quoda modo.i.logice res consideramus,illae primae sebstatiae re proprie re maxime substatiae dicuntur, quae setasui stibieetae sititit: euiciae vero, quae ex abltracti sumtitur: suntq; solumodo notiore in alo,nulloq; alio modo subsistut . ex quis bus sane magis substatiae ills habentur, quae ad prima illa quae proprie et maxime est substa
tia Pr pius accedunt: ac tanto magis,quato propius accesserint: tanto ite minus,quato re=niotiores fuerint.Ita quom fit in intelligibilibus pria substatia oc proprie 5c maxinie sub stantia ea appellatur:cui primu intellectus speculatione si iam appellit, pura ac sine ullom dio intellectione Oe id qilodest,ea ratione qua est,c lectens: ut nihil extra non in edissaelinquatur.secunda aut,omnia ea quae ab hac prima serie quada dependet: hoc est quς pro imi illius quod est, primiq; intelligibilis participatione elle dicuntur. sinim secundae substainae quae post primu illud usii ad ea quae sensibus subiecta, generatioim obnoxia sunt,suasi
zraaatim progrediunturiat* hac ratione magis re minus esse, substantias abs,du no est A si esse, non est absurduni,dici multo minus erit. nam licet substantia quodam modo non habere magis re minus dicatur, non tamen absolute dicitur.id quod N ex iis quae sensibus subiiciuntur,& ex illis quae per abstra stione considerantur,patere optime potest.in uno. ure eodem ordine nulla substantia est,qus ipsa vel sui vel alterius ratione ac respectu magisso re minus dicitur.verbi eausa,aliquis homo nem ipse si se ipsiam respiciat, nunc magis nitimminus homo est neque si alium ex particularibus spe stet: simili modo neque equus aliquis. neque item homo aliquis respectu alicuius equi. eiusdem ordinis.n.sunt lingula at indi uo dua: re item Becies extremae inter seserquae item proxime supra has collocata sunt: atque
m subia iube ad supremim genus quae dispertita diuisione conficiuntur, cundem que
69쪽
Evs TRATII IN MORALIUM ARIs T.
ordinem habent. sit modo oes substatiae sunt:& nihilio magis alia ualia. in illis vero ρος
alio atur alio ordine considerantur,magis ec minus quippiam existi civi magis substatiae illae sint,quae primae substantiae magis accedunt: minus, quae longius ab ea absunmtch iccirco quo viciniora aliqua primae substantiae sunt, assiniora inimiliora me petit collocatii ad denuncupandum,dc genere diuersiis ad subsistendit merito illius subintant:sicut illa omnibus. Ad eunde igitur modum de ciinctis absolute quς sun icelidaest.
Illud quide quod primo est,nihil, aliud est u ipsum elu;,prima substantia, ec proprie αmaxime substantia dicitur,non seiuibili sed intelligibili modo subsistes. st quae post ipsam sint. licet oia simul secunda habeatur,quia post primu illud quod est, stunt: magis ui esse
ea dicuntur,quae primo illi propius accedunt: sicut minus quae remotius abeut. quousq; ad L ea Peruenerimus,quae sensibus subiecta sunt in generationeq; consistunt. quae vero eun
ordine habent, ii inis quoq; aequalia inter sese sunt,ut in magis neq3 minus altersi altero sit atre ita & reru ordo deruatur,& primi participatio ordini corretodeui magis re minimin ipsis partim cosideretur: partim minime,sicut modo dictu est.Tametsi hstatiquin ex accidenti ec idem ad se,& quae sunt eiusde ordinis,inter se magis re minus re sint, α discantur. Ae de bono & substantia quantum ad Platonis caulam defendendam spectat, latis dictum sit. Nam de id is intellectualibus di intelligibilibus, pristi laec se dis,sicut Parmenides ct Plato statuerunt: quinetiam de boni inquisiisione abistute dilictere,nolim in prati sentia non est.Dicant ipsi qui species introduxerunt: ostendati,& q, sint, re quid,& quo' modo sint,que item ordinem, re quam operationem habeantad 'uod sane faciunt. iccirco quicuti exae vis de his scire aliquid vult,adeoS legendOS se conrerat. .
Dubitaret autem quispiam quidnam uelint per se unuquod p dicere: si Scin per se homine & in homine una 8c eadem ratio hominis est. nam quatenus homo, nihil dissierent. Quord si ita est,neque quatenus bonum,quicquam di
Haec raso non tantsi aduersus bonu uniuertae. eruetia aduersus oe uniuersila absolute videtur repugnareret est id,quod uniuersale ante partes Uatonici appellant.est autemetatio a definitioe.na si uter ,inquit,ta per se homo.i. - 5θρωτος, homo, homo estieande ratione,quatenus est homo,Hercyadmittet: nihi', inter se ut holes disterent uod 3 si est nere ut bona,qui cu distabM.quaa .rationem homo habet ad per se horem: raude b
num ad per se bona habere necesse est. Na si illic & hominis ec per se hois eade iratura est eade quom ratio virorsim erit. are et hic si eade natura boni est oc per se boniterit simisti modo eade ratio viris aerit igitur re illictionio ide quod per se homo: αQuod per se honu,quod ο καγαθὸν dicuntavi superuacua omnis uniuersalis costitutio is, si eade natura sunt α per se re non per se. Atenim quomodo ὀ AristoteIes ita diceret Plattonici bonsi ipsum ide ac simili modo esse pol tam in materiali re,u in ea qus materia vacatriam in imagine,si in exemplari: tam in simplici, u in compositoriam in eo quod ex partiaetione bonu est,ri in eo quod participatione omni caret et Oo substantiae ratio eade me poterit huiuscemodi relaus, quae adeo,sicut dictu est,inter sese distant: nisi re imaginem 5c 4 exemplar dixeris simili modo substantiae ratione admittere Sed quia tua quidem sententia in materialibus naturalibusq; rebus tunc definitio est per ei rei materia oc sorma inter lacoierint: si ita quom in materia carentibus defitutiones sumere voluerimns,quae materia vacansierunt materidia: hoc aut fieri nullo modo potest. non gitur esse debent re iis qus ante materialia existunt,&ipsis materialibus ridem definitiones. .
Veruntamen ne* quia sempiternum aliqui dest, ideo magis bonuerit: siquidem neque album quod diutius,u quod uno die tantii durat .albius eae
Propterea φ oppositu quasi est v illa semper sint,& num esse desinant i t,ae ii ineant:quodq; id quod semper est, eo quod est aliqn, m esse videatur: iccirco oppositione hane Bluit substantiae ratione iterum usius: exemploq; albi adhibito Fgumentati nem conficit in hunc modum quemadmodum, inquit, in albo colore fit: siluerint duo alba, quorum alterum diuturnum alterum diatium sit,iactus magis albli esse dicet diuturnumqui iam: propterea et in vitis eadem,*ratenus alba,ratio lauatur: Ita neque se υ
70쪽
ternum bonu magis bonum esse u temporarium debeneum eadem viri sis boni ratio aeque conue niat.ratio. n.nihil aliud u substantia uniuscuius p est Mut 2bstatia uniuscii tuis noest magis nem minus id,quod est:sic siil,stantiae quom uelieatrix ratio licet in diuersis consideretur,diuersisq3 conueniat,quorsi aliud longiore,aliud breuiore duret tempore:esse tamen magis re minus nullo modo poterit.quippe G nem homo aliquis longaeuus ea de cauti magis homo sit: il alius cui angustii vitae spatium c5cessiim fiterit. na cum ex aequo sta βstantiae ratio viris, conueniat: non pol tempus speciei prout est species,quvia adiungest re. Possumus quidem ad hoc vel ita simpliciter respondere,ut magis bona esse ostedamus, quod sempiternu est, u quod uno tantu die eerdurat,ad hile modum.si esse unicui ν melius est,u non esse: efacietur,ut ei Ie et semper, i seliquado . longe melius sit. na illat quod aliqnest, cum interriipitur ne amplius sit: tunc non amplius est, sed plane non ens evadit: at sempiternii tune adhuc est enialonge melius igitur erit eo quod non amplius est.melius Uero,b ni auctione atq; intentione melius dicitur. i asit boni essientia augetur ait intenditur,illud vero magis bona est.Qtiau non eade est inter se coparatio et esus quod longo 'uoda tepore perdurat,ad id quod breuius viget:& sempiterni,ad diarium.breusuu.n.ec longaeua locet quaru ad tempus attinet, diuerta habean&eiuiae tamen naturs elle facile possunt:sempiternum vero & diariu nullo modo pos Iunt. na quemadmoda diarium 8c caducit materiale habet substatia ac fluxa,quae subinde fiat ac generetur, num vero sinita sempiterna imate risi ac stabili substantia constat, quae vere oc supra oem generatione existat.Possumus et
eo alio modo hanc distbluere ratione. Nasi bonum aliud esti quod vere existit,ae per se est, quod esse dicitur: aliud eatenus est, quatenus alterius fit bonitatis partieeps: qui fieri pol vela quod per se est,no sit primo ac praecipue re maxime bonur magis* bonu u id, quod ex participatioe est: queadmodu exeqlar imagine esse cosueuit: Merito igitur uicere aliquis Aristotest posset,studiose videris 6 Aristoteles,quippe qui amicus 5c discipulus Platonis
sueris aduersus opinione de ideis ita cauillatorie ac captiose dubitaste: ut ex eo quod nihil eras dicturus,quod ad euertendas ideas faceret: in confirmares magis ac stabilires.
Probabilius autem de ipis P ythagorei dicere uidentur: cum unum in bo
noriim con Brito constituant: quos quidem sequutus uidetur etiam Speum sippus.
Duo consertia-ordines statueratPythagoras r una,in quo huiustemodi series recte
continebatur,finis,impar villi exust,mascillum, rectum,lumen, quadrangulu, quiescens, honu: alterum,in quo contraria, infinitu, par,multitudo,sinistru,tamin curuum, tenebra oblong motu,& malum.iniae quide utram consortia propterea appellauit. i. graece Κυγclicta uia utracpnihil aliud urem inter se consertium ac coniugataru ordines sunt. singula
vero secundi ordinis singulis primi opponsitur: fini infinitiuimpari parrvni multitudo:at 'ira deinceps: θc postremo bono mesu. Nem in Pythagoram hic laudat,m absoIute recte ait iratione de bono exequutus sit:n5. n.recte simpliciter et abselute tu dicere inquinissedat eius si iam iis quae a Platone dicta sunt rcu est,probabilius Pythagorei dicere videtur,no absolute recte: α probabilius, non rectius,necν rationi mastis consentanee:na probabile . no abselute versi aut recta,aut rationi cosentanta est: sed eiusmodi,quod veritatis cuiusdarectitudinis spem prae se serat. Videtur aut hoc dicere,eo Q unum in bonorii ordine sti tuentes Pythagorei virtute eius perfectricem ac conservatricem ostendui.vntiquod* nineo perficitur,bonsim redditur ac conseruaturi quippe cum,dsi in uno est,indissipatu permaneat at*indiuisum: dissipata vero ae diuisa pereant singula at intereant. 5 sortasse ita imquit Aristoteles:conuenientiusq; arbitratur esse de bono hoc dicere, i uniuersale id atque
ideam statuere. Speusippum quom ait sequutum eos esse: qui etiam ipse unus ex illis suit quide diuinis apud G is eos scripsere.
Sed de his alia sit dissertatio.
De Pythagoreis Muit,re Speusippo in praesentia nobis disputatio no est: sed de iis qui
ideas introduxerunt iccirco illis omissis rursus ad Platonicos reddit,ita inquietam
In iis uero quς dicta sitnt controuersia qusdam subest: propterea qucd n Momni bono rationes dictae sent: sed secundum unam speciem ea dic in tur,