장음표시 사용
71쪽
uae per se amantur Sc appetuntur: s uero h conseruant,aut emut quo.
ammodo,aut contraria prohibent: propter hec alioq; modo bona dicuturi
E xactam quandam de bono disquisitione stibiicere sibi hic videtur: quo occasionem nantiscatiir opinionis adhuc de speciebus labefactandae: ita sane ut quasi se ipse reprehendat, quod in iis quae si perius dicta sunt, de bono disserendo defecerit . cum enim, inquit, duo/bus modis bona dicantur, confuse ac simpliciter hucusque oratio nostra habita estinam seseundum unam sipeciem bona dicuntur ea quae per se amantur atque expetuntur. secundimiolteram ea quae haec efficiunt,vel constiarant quodammodo,Vel etiam contraria prohibetiquae non per se dicillitur bona,sed propter illa. dico autem bona per se,ut sanitas,ut viri ae niorbazo 3o in Diiones,labores iten ,5 aerumnae,propter illas expetuntur. illae siquidem horum omnium tibi sub historum persectivae sunt: haec minime: sed tantum conserunt ad illas consequen/das. Nam cum medicina vel praesentem sanitatem proponat conseruare,vel absentem reuocare: iccirco quaedam ad praesentis sanitatis conseruationeni, quaedam ad eiusdem abs reparationem exercet. verbi causa,si inrorat anquis, ab ijs abstinere praecipit, quae nil augent eciritant: stimere vero ea quae vel morbo aduersentur,vel saltem assectione probter naturam non augeant. tum detrahendam materiam atque euacuandam procurat:& sertum etiam interdum ubi opus est, incisionesq; adhibet. si vero valeat aliquis , suspectus tame morbus sit aliqua de causa,sive ob temporum vicissitudines,sive ex coeli immutati ne, siue ex mala aeris corrupti temperatura,vel ob aliqua etiam quae in vita contingere consueuerunt,ut curas,ut lassitudines,ut moerores,& solicitudines interdum, at in id genus reliqua,ex quibus naturalis constitutio immutari pleru* 'let: tunc tutela adhibetur re causuo rat* inde Uar a ac multiformes praeseruationis modi a medicis inueti sint ad morbos araeendoIS ed haec in corporibus.I n anima etiam inuenire eadem stirdia potes,altera,quae virtutem conseruant. altera , quibus vitia amouentur.qus Omnia propter sanitatem re virtuted medicina re ciuili iacultate exercetur.esse stri e vero virtutis Sc sanitatis corporis ea hie dicuntur,quae in qualitate ves malis corporum temperaturis,upi moralium virtutum corruptionibus ac deprauationibus aduersantur.
Perspicuum igitur est: bona duobus modis dici: alia per scallia,propter eaque per se dicuntur.
C uni dixerit duobus modis sumi bona,aIia per se Ira quatenus ad haec ipsa conducuntrnullam de hoc demonstrationem subiunxit secundum neutrum modum, sed quasi euidens simit in praesenti ac certum id die um,solum commemorat secundum duas species bona ipsa dici ut alia per se sint, alia propter illadeinceps tamen hoc ide inductione confirmat.
Seiugamus igitur bona hec per se ab utilibus: ac consideremus an ea secui dum unam speciem dicantur.
Videtur sane huiuscemodi quandam sententiam habere haec oratio.Reprehendere sora 4 tasse aliquis nos posset, quod quaeramus siciae aliqua boni idea, re tameti consula sium mus bolia ipsa, que distinguamus per se expetenda ab iis, quae ob alia appetuntur, ut ita verum inueniri tandem queanan sub unam reducantur speciem quae Pa se stant bona. nam ruae ob alia bona sumuntur,cu ne* per sese dicantur,nei ab lute bona sint:ne conari quia em prorsus debemus in unam bones ideam ipsa reducere. esse vero quaedam Per se b ona inductione demonstrat,simul desiniens ac dicens:
Quealia uero esse per se bona aliquis statueret an ea quς uel si sesa relinqua
tur, persequimur: ut sapere: ut uidere: ut uoluptates nun nulls,& honores na
licet lisc ob aliud quippiam persequamur:esse tamen ex iis quς sit per se bo=na,statuere aliquis posset. Τ
Ex inductione iam ostendit , sicut dicitum est, norinulla esse qua sint per si bonar dra
imitque insuper quid sit Perse num; aque, quasi plurib loquatur,a mira
72쪽
. a LlBRUM PRIMUM 3 m vini hirominus de Uno commium intelligi orino possit per se enim ea esse inquit, ire vel si sola remaneatit, insequimur. hoc est ea, quae licet nillil aliud aut ipsa conseu νtur, aut ex electione ipsorum euetitate sunt tamen vel sola ipsa per se sectandarides helesctione, re inquisitione digna. Nam quamuis ex prudentia nihil eueniat: ipsa tamen Derse prudentia et ' que operatio sectanda est: ac Uidere simili modo. non dixit autem prus Ytiam α visionem, sed sapere , oc videre : propterea quod prudentia ae visio habitus
sunt, lupercivero re videre eorum habituum operationes: atque iccirco magis eligendae. Vt voluptati' non ullae,inqu-honores. non enim omnis Voluptas,aut omnis honor bonum est. sed qua an voluptates esse reperiuntur ut tales nitinnielitat.neque enim aut so cinaedorum aut scabie laborantium voluptas bonum est: sed quae ex rerum contemplastione animo percipitur, ea caiie bona est resectanda. iis praesertim qui sapiutit, oc coonoascunt quae tit hominis persectiopari modo ea quae ex perturbationum sublatione proue nit. cum lcilicet Munia omni perturbationum tempestate libera in quieta ac pacata trano uis litate constituta est, peioribus facultatibus potiori subiectis. Ita etiam honores qui ab his proficiscuntur,qui nos cognoscunt, recteque sciatiunt , ocob virtutem oc capientiam ex hibentur: expetendi sectandiq; sunt. contemnendi contra atque aspernandi: quos stultiore imperiti exhibent. Verum licet haec omnia ob aliud quippiana persequamur: elisi tamen ex ηs quae per se bona sunt,statuere aliquis pollet. Nam sapere per se bonum elle perspicuunt est. quippe cuni sit operatio virtutis, quae in ratione contist t. Idem quoque ad multa coimierre non ignoramus: ne dicam ad omnia , quae in vitae nostrae actionibus recte essicivi tur. Eodem modo videre per se etiam bonum est, co quod complures nobis cognoscendi differentias exhibet: est nihilominus etiam utile quippe cum iactat,ut oc nocua , dc conlarentia Uel e longinquo agnoscamus: quo re illa sugere, atque ii uerdum propulsare: di haec persequi atque attrahere quandoq9e ad nosmetipsbs ponimus. Idem in voluptatibus cc honoribus inuenies. quid enim singula percensenda suiu his vero subiungit:
An ne aliud quidem quippiatri praeter ideam Quare uana erit species.
quae superius posuit, et 1. per se bona: quali incessium id sit, hoc subivn'
T reprehentioli e qtiadam . nam ita dicere, an ne aliud quidem qilippiam prae εter tueam . reprehendentis elie , ac diisimulatione utentis vides
s utSVidetur: perinde ac si diceret.
s. an Omittem ea quae absque cita dubitatione per se bona Gnic contempta que ipsaeuidenμnsolam ideam ei sie per te bonum fatebimur recce enim alia iam praeter ipsa melia per se si a dentonstrata sunt . in arei deam statuere vanum est ac superuacuum. Nam si nihil rebus ei per se bonum: necet se forsan filiiset,vnsi aliquid mere, quod per se bonum esset: in quod referremur caetera,ob ida; bona appellaren rur. Iea cum multa huiuscemodii ueniantur: superuacua unius illius constitutio omnino etiamsi per se bonaei te statueret aliquis, quemadmodum tu. quae ex speculatione rerum prouenit, re ... DPrudentibu4 exhibetur: non tamen ita per se bona esse concederemus, ut subsisterent, aliorumque elitat, utpote imaginum exem a=6-, ut sibi similia gignerent: id quod de ideis statuit se Platonem mani/Dirum eit. sed ita per se bona eisse diceremus, ut non ex se essent se sab aliis dependerer, inus que tuouiterent , atque aliunde producerentat, nullorum que essient exemplaria r sed o ia tantum per se eisse diceretitur, eo quod per se sed anta sint, non quia substalitiae exi/ci . hxc tibi cauiliatio euasit: eo quod pluribus modis id quod petia st fortasse inducta: quae tamen ipsas species non magis lay imbecilliter admodum nati irae earum repuanat,eas masis stabilit, ac confirmat. Sed haec aduersius hoc obiter die a susticiant.
n omnibus ip=i. boni rationem exit here: quemadmodum eadem in niue dc cerusa albedis nis ratio est .at honoris, prudentiae, &uoltiptatis in eo qu6d bona simi, diqueriae ac differentes rationes reperiuntur. Monestio itur bonum commui ηsuiu in una idea Lustrati e ij
73쪽
Aliud hoc argumentum est aduersus eos qui formas introducunt, quod talem vim has hel. oniam Unaquaeque species una cum sit,in multis consideratur rebus, quae illius scis stet participes sum: oportet eas res sicut unim speciei,ita quoque rationis quae secundum substantiam est,unius esse panicipes.quia vero multa sunt per se bona,quae in una bonit specie communicant: ea quoque Unam habere rationem necesIe est, quae quid sit este eorum, in eo quod sum bona, sigi cet: sed hoc non est: igitur neque una aliqua species reperie xur,aa quam omnia per se bona reseramur. emadmodum in niue , inquit,& cerusanon alia atque alia, sed una oc eadem albedinis ratio est et sic laonoris, prudentiae, re vo/iuptatis una esse bonitatis ratio deberet: at non una est, sed diuersae ac differentes in eo
quod fiant bona: iton est igitur una aliqua species boni, sub quam multa per se bona reis i orantur. At vero primum ipsius Aristotelis orationem sequi nos oportet: atque ita ex disectis ipsius ostendere, quemadmodum ipse etiam praesentis huius cauillationis solutionem iraepostierit. si enim ut ipse definiuit, ea sunt per lie bona,quae vel si Bla relinquantur, per
equimur: accommodatur que haec ratio per se ominus quae connumerata stant, terum huiuscemodi: qui fieri potest, ut una omnibus quatenus bona int,ratio non sit non em mvna ratio eorum eatenus inquiritur, quatenus est vel honor, vel prudentia, vel voluptas
sed quatenus bona. haec vero una oc eadem ab ipso assignata est.nihil igitur neque hac parte vetat,quo minus una boni species sit, qu6 per se bona reserantur. Deinde si unuquodq; horum non aequali modo dicitur bonum, quemadmodum ne ue album, id quod album est, sicut ea quae sunt alba ex participatione unius coloris, id est albedinis, alba dicunturare licet ona definitio albedinis sit,eius tamen participatio non eodem modo in omnibus ropera tur;sic etiam una bonorum species est,ex qua omnia per se bona existunt: ut eadem liniis,quippe quae eadem forma communicem, ratio substantiae se: aliudq; sit quod particeps est , reali id quod per se consideratur in absoluta essentia suae participatione omni caret, subsistens, atque intellectum: ad quod multa atquh inter se diuem tanquam simulacra res feruntur.nam quia unumquod 3 ex multis bonis ex participarione bonum-est 5c dicis tur: non esse simili modo oonum unumquodo ex ipsis perspicuum est cum que participatio sit: eam esse ex aliquo quod participatione careat, similiter patet, sicili quod participa/tiones ipse reserantur. atque haec dicimus non ut species statuamus: nam nenue a a solutio/nem dinicidia fortasse sunt l,sc qias diximus 's qui subuertere species voluerint: sed ut Aristotelem ostendamus dedita opera imbecillibus uti argumentis , ut opinionem hac magis '
Sed quonam modo dicuntur: non enim uidentur esse equivoca il fortuna: nunquid eo'ab uno sun uel ad unum omnia ipsa conseruntur an magis se. ςundum proportionemrnam quemadmodum in corpore est uisus: sic inani, maest mens:&aliud in alio.
Conuenienter his quae dicta siunx, etiam praesentem inquishionem sint. nam quoniam visus est ostendisse omnia per se bona non uno modo dici; oportecque huius appellati
m s communionem aliqua ' cauta,vel modo aliquo existere et hac de re nutae inquirit: quo omodo bona communi er dicantur ea, quae multa sunt, re natura disserentia, rationibus inter se diuersa: quem/dmodum ea esle dixit,q' communiter bona appellantur . nam si nomen habent commune, rationem vero substantiae quae in secundum illud nomen dis Mersam: aequiuora omnino erunt . cum autem multi modi sint,quibus aequivoca dicuntur: quia erit modus, quo. na Omnia bona vocantur non enim incet quispiam ea a sortuna ita appellari r quippe cum ea quae ita sunt aeqViuoca, nullam in re communionem secura dum nomen horant; esset enim ipsis ratio communionisse ndum nomen i quae a sors tum sunt, ex ratione minime fiunt: lioqui sortuit/non essent, fortuitum eiu m est quod forte est, vel fit, nullam que habet rationem vel causam, qua ita sit, vel fiat. exempli ca D, si aliquis in Aegypto natWm filium Alexandrum vocaret: θc alter Romae idem n men alteri imponeret et neu si que quis essα alter cogitosceret, scirerire quis ita voratus )fuisset. Quia illitur bonis comminutatio quaedam in re secundum nomen est: nullo mo/do aequivoca a sortuna bona esse possunt . sed nunquid, inquit reo quod ab uno sunt, vel ad ununt onmia ipsa conseruntur cum multi modi sint quibus aequivoca ponuntur r via
74쪽
LI B RVM P R IMV M. t 3ν, solo resecto, vitiste ad praesentem rem minime accommodato , id est eo qui est a sertu
na, dereliquis nullam mentionem feci quasi pateat neque illos prorsiis ad rem conuenirer duos que totos admittit,eum qui est ab uno oc ad unum: ec eum qui ex rata portioneae conuenientia resultat: eo quod soli hi quandam in re habent communionem . ex his vero rursus secundum anteponit. Ab uno autem dc ad Unum aequivoca dicuntur, quae naue' ' uno principio,vnam causa prosecta, ad unum finem concurrunt. sicut a m cina mesdicinalia appellantur , medicamenta, victus,libri, instrumenta, & omnia demin uuae ab apsa dicuntur: quippe cum ipsam Principium,utpote ab ipsa prosecta, ipsa que constam metianitatem vero em habeant, ad quam omnis in medicina actio, omniaeque ratio aeli contemplatio spectat. quae autem si aequivocatio ex proportione, emplis quae ipse γε sint, patere potest:cum haec tanquam bona connumerarit.nam sicut in corpore visis hosnum est, qui reriim cognitionem nobis suppeditat, pulchritudinem que eximiam corpoyriarumalium Murra ita mens in anima,quae ipsi intelligibilium cognitionem exhibet imΩmque supra omnem facultatem pulcherrimam reddit.&aliud in alio. Sed non ita se ha hent species o Aristoteles . nam ipsis ex sese tanquam Universa & exemplaria ab iis quilin Mesroduxerunt,statuebamur: Ut unaquaeque tanquam unum ad multa ex participatio ne sui, oc relatione ad se,atque aissimulatione speetaret: alsimulatione scilicet minime r uer a. ubi enim pluribus Unius participatio est, illic similia inter sese in eadem participatione earunt,quae communicantias ubi imago oc exemplar illic imago quidem exemplari, similis est,eo quod ad imitationem eius emcta est:exemplar autem sunt te imagini dici nubio modo debeata imaginis exemplar ac formula.
Sed omittenda in praesentia sertasse haec fiunt. exacte. n. de his tractare ad
aliam magis philosophiam spe fiat.
De modo aequivocationis quo bona omnia dicuntur bona,excutere ac perpendere nucrecusat: eo quod exacte de histra stare ad aliam magis philosophiam spe stet: non admo resem,aut aliquam aliam 'uae sub alionem reserunturantelligendum autem hic existimo
des ranarurali quae μετατα φυιτ eappellatur.nam in quarto eorum commentariorum
exacie tractaturae iis quς multipliciter dicuntur: unde etiam subiungit:. Simili modo etiam de specie.
insecundo enim illorum commentariorum libro & in duodecimo, re tertiodecimo, de s ciebus disserit: ubi etiam iis repugnat,qui vitas introducunt.Singulari autem numπro dixit de specitatiori quia de boni specie vel 1bla hic necesse ipsi fuit inuestigare: quip/pe qui de humano bono diluerereproposuerat.
Nam etiam si unum aliquod iit,quod communiter denuncupetur bonu, aut separabile quid ipsum per se sit: manisellum est id neque agi neque acquiri ab homine posse. Nunc autem tale quid queritur.
i , quaestionem hanc de abloi te bono praesenti dissertationi non . elle accommod tam et siue communiter de particularibus denuncupetur, siue abstracta. ino quaedan ratio, swarata que a multis, o per se subsistens idea sit. nam neque agi id, ut in quir, neque acquiri per aetionem polliat. nam liue notionale quid sit, quod tanquam Se i nus de omnibus denuncupetur, siue idea quaedam ac species a' multis separabilis: nullo i modo poterit per actionem ab aliquo acquiri: quippe cum utrunque horum in specuρ Mioneni cadat et alterum logice, alterum theologice consileratum: quod vero nunc quPi bonum eiusmodi sit , ut peractionem , ae studium in vita traducenda comparari
i Melius uero sertasse alicui uideretur esse, si ipsiim cognosceremus ad .al quae acquiri atque agi possunt bona. nam quasi exemplum id habentes ma ,, gis ea quae nobis bona sunt cognoscere,& si cognouerimus consequi etiam
Obiectionem hane iacit superiore orationi,qua modo dicebat quaestionem de comuni bono buic morali disputationi elie superuacaneam, q, neque asi neque acquiri Vixx stu
75쪽
etiam possiemus. facili a Lunusquiso id cuius naturam nouit,si apte tamen consectetur ditasti poterit: u quod ignorat. quippe cum ille qui igi orat,ncile aberrare queat,seuens id
od nent: G aliud pro alio adeptus sit , te possit existimare se id adeptum esse quod
Hec quidem ratio probabilitate quandam habet: a scientiis tame videtur dissentire. omnes enim cum bonum quoddam appetat, idi quod sibi deest,
inquirant: coetnitionem eius Praetermittunt . . . . Obiecta nasoluit,cum inquit mrobabilitatem 5 quanda/his duobus verbis imbracissitatem oppositionis significatis.nsi probabilitas imbecillitate in demonstratione indicari Quaedam vero probabilitati adiutiustum infirmitatem etiam ipsius probabilitatis incile in fac oratione declarat.non enim probabilitatem absolute, sed quada probabilitate inesse in hac obiectione ostenditdeinde solutionem subiungens duobus modis ipsam affert,ex scientiis oc artibus: eo in re appetunt bonum omnes,dc quod sibi deest,inquiruiit.nam 'cluino appeterent bonum, nihil erat noui aut absurdi,si cognitionem communis boni sibi ad peraceptionem propriorum finium conserentem reliquissent: vel si non Ouaererent quod sibi deest, verisimile erat ne illud quident inquisituras. at utraque haec,id est Ocboni appetitio, L. Nec deficientis inquisitio in omnibus ipsis spectatur.quo modo igitur fieri poteti,ut comu nis boni cognitionem quae tantum ipsis confert,ec ignorent, A non quaerant absurdum ester.
Dubium sane etiam est, quam utilitatem cosequetur textor aut faber In sua arte: si bonum ipsum cognorit.uel quo modo medicus ad medendu,aut dux ad imperandum peritior reddetur: si id eam ipsam contemplatus seerit.
Idem adhuc petit nutilem arguens esse artibus ideae perceptionem: m nulla ratio in ueniatur,qua aliquis artifex inpropriis operibus ex ide psius boni speculatione adiumenturii consequatur.hic vero cuni per comessionem eam esse deia cognitionem tamen cauS i utilem activis scient ij sese ostendit. - .
Nam neque ita speculari sanitatem medicus uideturged hominis lanitate: immo uero fortasse huius hominis sanitatem: quippe cu singulis medeatur.
Alterum argumentum est hoe,ab iis quς artibus 8c finibus subiecta sunt,uniuersalis boni cognitionem inutilem ostendens.artiumn operationes circa Myla Ueruntur,non circa uniuersilia. ut medicus quendam hominem curat,oc quandam sanitatem in ipso et ricit.: de eum cuiusdam hominis constitutionem,aetatem, oc morbum, oc quoddam tempus regionem,ec siquid aliud eiusmodi est,cognoscere oportet riti etiam quandam sanitate inicere possit:ideam vero cognoscere, siue id quod communiter particularia continet: me Η Α'co,quippe cum in eo minime versetur,opus nullum est. Cum dixerit autem, nam nes3 ira speculari ianitatem medicus videtur,sed hominis sanitatena: subiunxit,immo vero IOrtalle huius liominis sanitatema particularis. Ita 'eculari dixit.i.secudum ideam, aut Uniuersale. fortas te vero addidit eo φnem artifex ab uniuersalis cognitioeoino semotus est.Utracti. n. speculantur artifices,uniuersalia 5c particularia: sed uniuersalia rationibus tantu ac re particularia vero operationibus ac tractationibus: quippe in circa haec onerentur,in his gesses' artis profiteanturinam uniuersalia cum sint in notione tantum,ac supra sensunt, intractationibus considerari non possunt,sed in ration us Blummodo. Destistitatu sebiecto=bstantia, praeceptis inumaqua -- serentia scritiindis. cap. VII.
A C debis quidem haerenus.nuc rursus redeamus ad H,quod qusrimus, bonum:quid id sit imaestigemus . videtur enim aliud in alia actione,
76쪽
arte esse. nam aliud in medicina aliud in re militari, Sc reliquis similiter
Cum proposuerit i principio de periectissino ex bonis quae inter homines aguntur, disserere,ad quod reliqua demum reseruntur, re quod stant,ostendericque Melier deinde quid illud esset declarare proposuit, quaesiuiti obiter de idea uniuersalis honi, an tale alis quid,sicut Platonici dicebant,in rerum natura reperiatur: oporteacque in ipsum id omnia cuia bona particularia referreiseeolvtpote bonorum omnium persectissimo reliquora omnium indagatione omisi ossiusq; in id relatis omnem disputari opem facere.prinium id non reperiri demonstrauit,quomodo iam id secerit: deinde etiam si inueniretur,non esisse id agendum bonum probauit, id est eiusmodi, quod in actionem cadereumque eius cognitionem esse eiusmodi, t activis artibus ad eandem perseetionem eonsequendam possctit conserre. atque hinc cum quaestionem de humano fine neces Iariam esse ostenderin redit rursus ad id quod proposuerat:adhucq; diluerere vult de perseetione,qus ex bonis adtionibus hominibus euenire consueuitaenem igitur imponit diiputatiotu de uniuersali,& ideis,dum inquit ac de his quidem hactenus resumit que id quod proposuerat, cum subiungit nune rursus redeamus ad id,quod quaerimus vinum: quod id sit inuestigemus/id aute quod quaerebatur, est selicitas, quam etiam alia omnia quae aguntur apud homines bona sunt. Nam cum a principio quaererer, an esse: id analogia & conuenientia persectissimorii at multimorum artium finium declarauit. sicut enim in illis proprium uniuscuius artis finem licet inuenire,ob quem reliqui ante ipsum omnes existant: quo inuento, ac quid sit,definito. substantia quo persectis uini illius anu ultimi artis finis Gaul aflignatur:sicut item in mul' tae artes sub unam, ocillarum fines sublinem unius reseruntur, finis viamus finibus reliquarii persectior proculdubio est,id emarum quae sub ipsam reseruntur: dc ille qui quid sit is ipse sinis,assignarit,omnium sane reliquarum persectissimi asIgnationeni facit: Sic quom cum omnes fines quicunque adtiuarum artium vel scientiarum sunt sub felicitatem quasi nub comunem finem reducantur: qui felicitatem definierit,eum necesse esse ostendit persectissima omnium finem definire: qui per sesolum 6c non ob aliud expetendus sit. nam resiqua onis
alia, erbi causa,secari,uri, medicamentis curari,non sui, sed alterius causa operuntur: sani, eas vero dc siti re alteri .Qi,quia naturalis corpori est. d quod est bonum: alterius, eo vutilitatem quoque animo praeuat: ne ex carnis infirmitate impediatur,quo minus aut ea cilaude digna habentur,agere,atque operaruaut felicitatem consequi integram possit. nam ninstrumentum animae connexum ac coniugatum male ac prster iraturam suerit affectu: beatitudo quoque ipsa laedatur,necesse est.Sed dubitaret quispiam, si corporis sanitas, quippe quae-secundum naturam,& bonum sit,felicitate explet,ut integritas beatitudinis in morbis quadam re secundum naturam priuata inipediatur: quomodo fieri potest,ut multi timeniantur ex iis qui virtute maxime professi fiant, qui adeo corpora sua anticiauermit,visgrotarint, dolores pertulerint, plagis,atque ulceribus devastatum corpus circunferre non dubitarint ves enim dicendum non est huiuscemodi homines suisse felices: vel sanitatem ad seliscitatem conferre omnino selsum existimandum. aestio haec est,ecsane rationi consent nea videtur:admittere tamen conuenientem solutionem ex vitarum disserentia potesticitii Ilis inquam,ac purgatoria seu contemplativae.Nam quemadmodum virtutes ad viratam harum alio atq; alio modo accommodantur, ut in altera affectuum moderationes, in altera
sublationes penitus sint: ita quo* sesicitas se beatitudo alia est,si ci uili: sia, si contemplatiouae*purgatoriae vitae accommodet ibi enim est moderatio affectuum Blummodo, rein irrationales perturbationes dominatio rationis: m ea scilicet iubet atque imperat: illae obediunt,sebditaeq; imperio senuat ita re eatenus operantur,quemadmodum re quat nus praesidens ratio definierit:agunt res ciuiles prudenter. 5c secundum leges & initituta
ciuitatis:in omni bus que ea quae ciuiuus statuuntur, ac praestribuntur, Osticia obseruant si hactenus processerit,Latisci uili viis est,utpote ciuiliod persectionem consequendam.Purgatoria vero ac contemplativa,quia praesciues has confitetudines prorsus resipuit,supra que hominem degere proposuit:ac quantum ad propositum revoluntatem separationem a corpore meditatur:propriam* mente ita conatur eleuare,ut supra inseriora h penitus sublata omnia quae sub tempus G primum motum sunt elinquat,ad Deumq; astendat at* euoieri videtq; corporis vinculum suum hoc studium retardare cleuationem l metuis ac Volatum impedire ac deprimere:iccirco aduersus carnem quasi hostem auecta est , cum ea que so
77쪽
hesium implacabisse sine ullis induciis gerit: variasq; es a riones studes inferre: ut ma
prostrata ac debilitata iaceat, neque aduersus mentem possit exorari: mens vero a turbulentia Olius liberata ac soluta amatorio aiseetia ad primam pulchritudinem avolet, prima que bonitate frui studeat,nullam amictati corporis curam habens, immo eius nudistiis lamp. Quippe citiae in causa lint,ut i mortali hoc tabernaculo,eiusci; humilitate ac crassi tudine uAbera euaserit.Cum igitur hanc felicitatem appetat contempsaliua jupra que corporis natim xam ec operationes re prosest onem suam habeat:quomodo sinitatis corporis,cius que naturalis constitutionis habere rationem ullam poterit
inlid igitur uniustulust bonum est an id cuius gratia caetera aguturchoe
autem est in medicina sanitas: in arte militari uidioria: in sdificatoria domus: in omni denil adtione & electione finis ipse, ius gratia reliqua omnia omones agunt. Quare siquis communiter agendorum omnium finis est,id agenν
dum bonum erit. Vide u accommodata his seu, quae nunc ab Aristotele dicunmnquamst, ad Aristotelis
si opum tendant,ea quae modo diximus: ne vel superuacue eadem repetere quae prae dixit, vel temere haec atarre videatur: du inquirere proponit quis honainis in eo quo est homo, finis,quae item felicitas sit.sicut enim in unaquam arte bonum id est,cuius causa caetera aguntur,ec in omnia filone ec electione finis bonum est,eo Q eius causa reliqua omnia omnes agunta sic quoque uis communiter agendorum omnium finis est,id agendum bonu erit. Eo hoc est,quod ex laude dignis a stionibus euenit.
Sin plures,lii ipsi. lam uero digrediendo in idem deueniat oratio. Mocis,
ca magis enitendum ut hoc idem declaremus. Quoniam unaquae* ars finem aliquem habet bonum, quem appetit,&ob quem omnis
eius operatio re actio est: necet se est,ut is eius proprium bonum sit: ut si multae simi artes et scientiae,multi quoq; inde fines,multa que bona existere videantur. quocirca pollet aliquis existiniare non unum esse humanum finem ob quem reliqua omnia existunt, sed plures. i circo hoc nunc, plures ne sint,an unum humanum bonum,ita quirit.iam vero digrediet 'inquit,in idem deuenit oratio:qina cu de fine quaereret,ab alio in aliud digressus est:alitam esse dixit quod plerisque videtur,ut voluptatem re diuitimaliud quod es antibus re ciui Iibus,vthoi rorem: aliud item quod sapientes statuunt,ut virtute atq; ita quid sit finis doclaratum est .ideo inquit, digrediendo in idem deuenit oratio:id est multa disterendo in Ostione hac, S ab alio in aliud transeundo,in idem iterum deuenit,ut de persecto bono dubitet: quidq; illud sit, ct una ne an plura, inuestiget.ideo subdit, Quo C I RCA magis enis tendum, ut hoc idem declaremus yid est unum ne sit, an pluratoc si unum est, quid sit si v ro,dum inquit quid sit inicitas,longam orationem consumpsita mirari minime debemus .finouerannis enim quid se aliqua res, id caeteris Oibus quae inuestiuari de ea re possunt, pra, stabilius est praesertim si non facilis esus perceptio sit: sed at 3 aliter, pleri evulgo , ciuiles, ec lentes de ea non solum inter se,uerum etiam secum ipsi sentire videantur.
Quoniam uero plures esse fines uidentur: S horum quosdam ob aliud ex 'Petimus,ut diuitias,tibias,instrumenta denim omnia: non omnes esse perseoctos perspicuum est.at optimus finis esse quid perfectum uidetur.
Id quod inquit, huiusmodi estilicet unaquaeq; ars proprium quendam finem habeat,&bonum: quia tamen ex finibus atri fiant,qui sub alios referuntur, eos qui sibi lios reserurire Persectos non elle nianifestum est: ut tunc non omnem finem persedium esse pateat . quod Vero optimum est,perseeium esse oporterinam si in persedium est,sub aliud referri omni no debet,quod persectius fit. quod si ita est,id quod sub aliud persectius refertur,esse optii md nullo modo poterit.In exemplum vero huius,' finis alius sub alium reseratur: iiistr mensaria bona,vt diuitias, ec tibias,& hisiuscemodi reliqua astumpsit .diιntiae enim q sunt soquaestuosi hominis finis ivili homini utiles in eo sunt:q, efficiunt ut aliquis bene se gerere in ciuitate pollit.quemadmodum etiam i biae, cum sint tibiarum effectoris finis,libicini ut Die. ra canendum euiauia unum tale oportere esse optimum, perspicuum est. nam si Plura sunt
78쪽
s s optima,nihil omi uno erit quod optimum sit.optimum siquidem id est,quod in eo quo
optimum est,caetera omnia excedit.q, si aliquid aliud quod diuersum natura est, tinium etiam ipsum esse statuamus:alterum illud minime poterit esse optimurn5 enim ipsum excedetivi neutrum hoc modo optimum postea futurum sit: quippe cum simul &excedat, non excedaia excedat,ut optimum non excedat,eori habrat aequese sibi ipsi alterum,quod non excedatatq; ita efficietur,ut eadem sint inter se aequalia re non aequalia: sest, excedantec non excedant. hoc autem fieri nullo pacto potest.optima igitur plura non sunt. Iccirco
etiam Aristoteles probans unum esse ivinum qu inter hominesperiectissimum sit, luee subiungit:
are si unum aliquid erit quod perseetum sit,id erit quod querimus: sinplura,id quod perseetissimum horum est.
Nam etiam si plura inueniantur, quae per se expetenda sint, ut omnia ea persecta videam tur esscierit tamen necessatio unum aliquid,quod caeterorum omnium persectissimu at
optimum sit deiide exponens quid sit persectissimum,quidi id quod ad persectissinii cognitionem perducit: ita inquit:
Id autem quod per se sectandum est,eo perseditus dicimus, quod propter aliud appetimus: quod nunquam ob aliud eligendum est, ijs quae Sc per se
& ob diud expetuntur.absolute autem persectum,quod se per per se: nundra ob aliud expetendum est.
Bonum enim ob aliud expetendum illud est, quo aliud melius S persectius inuenitur, ob quod illud expetituraiondumq; hoc fortas lepersectissimum est: quippe eum non satis ad persectionem alicui sit, ut habe t aliquid aliud ante se quod propter ipsum eligedum sit. fieri enim post et, ut idem illud eiusnodi esset, quod reserretur etiam ipsem in aliud,propter quodent expetendum. Illud vero persectiminum est, quod non est reper se &obaliud expetendumsed solummodo ipsum per se, oc non ob aliud eligendum ac sectandu est: at id,semper: ut non sit aliquandoper se solummodo, aliquando per se 5 per aliud:sed semper Perse re num per aliud expetelaum.
EiusHocii autem uidetur felicitas maxime esse. hanc em m propter seipsam semper,& nuna ob aliud expetimus.
Cum enim dicitas finis extremus sit,eapersecti aliud non habemus: ne* villum moda inuenirepossemus,quo per se expetenda,ob aliud quoque expetenda efficiatur. propterea Per se expetenda semper estin idetur autem posuit non ut ambiguum aliquid significet: sed ut communem esse omnibus hanc opinionem ostendas de selicitate: q, pta se semper, mi per aliud a nobis expetatur. At honorem,uoluptatem,mente ac uirtutem omnem etiam Propter i pola expetimus: quippe cum eadem expeteremus,etiam si nihil inde nobis eueoniret:selicitatis tamen causa etiam ipsa eadem expetimus, ex his selices nos firνturos existimantes.horum uero causa nullus selicitate,ne y omnino ob aliud quippiam expetit.
Plana suis haec sunt,nullat interpretatione indicent: ne tamen aliquis negligentiae nosthis crimen inserat, etiam per se plana aliquo modo illustrada sunt.Deciarans Ari stoteles se licitatem esse id quod per se tantum,neq; ob aliud expetitur: honorem ipsi, re voluptatem, α mentem,& reliquas demum virtutes adiungit.haec enim omnia expetimus quidem eii 1 Iropter seipsa stet ex ipsis nihil proueniat: experimus tamen etiam ob felicitatena, quae posessionis ipsorum finis est:per haec existimantes in illam talia in finem persectissimum, atq; Ultimum peruenturos nos esse,selicitatem vero nem ob haec, nem omnino ob aliud quip/so Piam vita expetimus.ut ex communi consensu manifestuni sit,hanc esse id quod perseditissimum omnium est.nam quae communi consensu existimaritur: ea certa sunt, at* ciusmodi, quae in se probabilitatem habeant.mentem Uero,id est νουν, hic nam essentia app. Ear,quMMIpra antri iam est,neq; vim eius contemplati uam: sed virrupem quae in parte eius rationali usistit,quae etiam prudentia vocatur: unde reliquas huic virtutes apposuit.
79쪽
Idem uero etiani e sumesentia uidetur euenire. perfectum enim bonum es, 'se sussiciens apparet.
Idem adhuc probat,stimnium bonum esse felicitatem, persem Iummodo expetedam. BF ciens enim dicimus, id est αυταρ, is,quod ex sese sibi suis cit: odq; ex seWin se hisbet bonum,nulla que re extrinsecus indiget, per quam bonum sibi possit comparare.quonia
tur felicitas non ad aliud spe,' at quod persectius iss a sit,nem ob aliud est, sed per se solo
modo expetenda: iccirco etiam seipsa contenta ac furficiens est.
Susticiens autem dicimus non ipsi isti qui uitam selitariam agit,sed parentibus, sed fit 3s ,sed uxori,amicis denique accivibus: quandoquidem homo ci i.
uilis natura est. Dustum est superius tres esse praecipue vitas quae excellunt, seruilem, itidem,S tempplativam.seruilis quidem ut prius etiam diximus,obnoxia ame stibus est: quae rationale animae partem quali seruam ac captiuam abduci a perturbationibus sinit.ut quae natura domi/naeli, generolitatis suae oblita ignobilibus, ac moribus facultatibus Dipsa subiiciat: ae
Praeter naturam a natura struis subiugetur, ac tranatur.Contemplativa autem est,quae assuctibus omnibus vaciat, de rationalem oc intellectualem animς partem non Blum procul ab irrationalium seruitute conseruat: crum etiam ita retinet, tabomni prorsus earum assi
ctione alienae sint, ac ne minimum quidem earum brutis operationibus indulgeatin illae ve/ro ociosae,sine* ullo ossicio relinquantur. Atque hae quidem vitae euremae sunt,atque se, F 'ter se contrariae ac repugnant .media inter has est illa quae in moderatione aste tuum conssistit,ciuilism est, societatem quandam cum extremis his utrisque conseruatas:cum hac, da rationem su riorem, alip a seruitute perturbationum liberam tenet:ciim illa,dum cedit in, terim ait indulget irrationali bus appetitionibus: non ut in potiorem dominetur,sed ut eti1 ipsae imperio rationis obtemperantes operentur propterea ille qui secundum eam viuit,re uxori ad filiorum procreationem iungitur:& filios aliquando quos susceperit,secum incouictu habet: cum parentibus interdum,modo cum fratribus amicis versatur.ciuile enim animal homo est,ac sociabile: liabctq; eiusmodi operationes adiunctis, in quibus exercei dis multarum pecuniarum,multorum s corpokini adminiculo indiget . quiq; in hoc vitae genere selix est, praecipuam quidem habet ac primariam ad humanam perfectionem bona/rum honestarunsque rerum exequutionem: eget tamen multis aliis extrinsecus,vi beatit dinis integritas conseruetur. Purgatorius vero ec contemplativus omni humana re absti/nes ab omnibus que his tumultibus,turbis,ciuitatibus,samiliaribus que ipsis semotus,aim omnem demum consuetudinem hominum respuens,immo etiam a propria carne per conastmentationem excedens, se que ad id quod liuellectuale magis cst,ac diuinius retrahens,satis
. ad beatitudinem habet: si mentis operationem quae ex impatibilitate prouenit, ac superin/tellectualem unionem suerit consequutus iccirco lautusecmodi homini laboriosissinia at maerumnosistima via est, quae ad propriὸm felicitatem perductuquippe cum etiam aduersi ipsum natur ae vinculum pugnandum ci sit: siq; es lentiae quae in animae 5c corporis compositione consistit,ex electrione resistendum: non tamen ea causa ut quod natura compositu est qdisbluatur: sed ut quod iniustum est, omnis vinculi contagionis immune reseruetur.beati ludo vero quam hic consequitur,simplex,omni Uarietate carens, nulliusque ex his multis indiga est.iuhil igitur mirandum si philosephus mediam accivilem felicitatem definiens ea a solitar aselicitate separat: multis quercbus.indigere ac variam esse ostendit. Sed iam ad verborum explicationem redeundum cst. SUFFICIENS autem, inquit, dicimus no
ipsi soli qui vitam solitariam agit. IS uiliciens non ipsum simpliciter bonum dicitur: sed id quod in se habet bonum, ex seque exhibet jabici; ipsum ut bono expleatur, sufficit.sclicita ira cum humanum honum sit,non auteni simpliciter bonum, inicies iccirco dicitur: qui ipsa ex se sufficit: id e, setis est ad bonum in hole conseruandum: quippe qui finis hominis extremus tu,qui non ob aliud quippiam ex humanis bonis, sed propter sese tantummodo stexpetendus est S usiicies igitur cilii lis dicitur non in se tantum,sicut qui vitam solitariam de git,cum animae ec corporis bona adsunt: non enim hoc modo estet ciuilis: sed quia Oc cum parentibus,& filiis, re uxore,& amicis deni*,5 ciuibus versari debet ciuilis ob immanae
naturae sociabilitatem: in illo omnibus bonum liabeati necet se est Q si in pliquo horum bo/
80쪽
ma defecerit,in eo beatitudo claudi lunat*ul magis ves mutus, pro ratione atauratis sius rei in qua bonum defuerituram si ipse in se bonum habuerat, propinquorum vero aesociorum suorum curam non habemqui fieri potest,ut communicabilis ac ciuilis sit,hombnis que proprium strue quod profitetur probus honestus que vir qui in commerciis ver situr si curam vero eorum habuerit:si ut voluptatum re bonorum, ita quo* dolorum ae calamitatumiliorum particeps incietur:prout nusquisis ipsi magis vri minusne tutine fuerit coniunctus: i ut dictum est.
Horum tamen terminii liquis statuendus est.inam si ad paretes, & nepo
tes&amicorum amicos hesprotenderimus: in infinitum res progredietur. Cum dixerit ciuilis sufficientiam nonsenes eum solum definiri, sed in alios etiam qui Aipso recirca ipsum sinit,trum alare dc miti hina extendi oportere: videretq; communica tionem hanc non solum quantum ad superiorem oc inseriorem partem,verum etiam quM tum ad latera,vt ita dicam,in infinitum progredi,ut infinitam quandam aim interminatani Productionem euadere neces le esset: iccirco nunc oportere inquit,communicationis huius
termittim quendam constititeremesi in infinitum salmogressio, nus, ne dixerim, ita Pollit,u quod minimcivi ciuilis felicitatem consequatur. Segae hoc aliis consularandum. li Deteria uno, id est quousque in domesticis resociis debeat progressio fieri: dicere in
Eo praestiatiaoirutri se postea diistinum promittens.ideo nos quoque explanationem nostramusque diffla emus.
Susticiens uero id essest ituimus, quod si selum rellinquatur, sussiclantem atque expetibilem uitam,nullius rei indigam facit.Talem autem esse felicitatem ipsam existimamus:
Cum susscientiam a fluuiplarit ad demonstrandunt, licitatem perse-nuillo modo ob aliud est empi; endam: dixer etiam inde id patere satis posses rursus qua vim notione. habeat sustici eiu mmutuadidconsensu usus oste t.Sufficietis eii , inquit, id esse st mimia id ς Ilagulisti: ar, iusta vel solum per se sumptum sussicieten hoc est.integra, nullas N deuicientem,S peti em,nullius que ii digentem vitam iacit. Taleat autem
εο ei Ieselicitatena ipsam existutiamus: quale scilicet sussi ciens esse iam diximus. utitur autem etiam in hoc communi consensu,m,ote satis exie probabili,' usque extrinsecus ad coisinationem indigente.nam ubi albuid communi constiati compromtur: quid iis eo opus
demonstratione est Ita sit,ut susticiens in signiscatione quom su clam se,cum ii illa ad id
Quin etiam maxime omnium expetendam, si cum alijs non connumero tur: si uero connumeretur,perspicuum est eam uel cum minimo quo ex boonis magis expetendam fore. siquidem bonorum supereminentia fit id quod adiungitur. maius uero bonum magis semper expetendum est.
uaetiam hoc nqtii de silicitate exiitimamus, ut eam maxime expetendam esse dic mus,etiamsi nihil aliud cum ea cunnumeretur praeter partes eius partes autem eius sunt lis:
recipuae ac principales,animi bona,vt virtutes a stiuae oc contemplativae, bonae naturales uectio sati aptitudiiκMliabitus que re operationes: Deinde corporis bona, pulchritu O,ma umdo,robur anitas: Postremo loco quae ad fortunam spe fiant,diuitiae, nobilitas, amici. Haeselicitatis partes aliae magis,aliae minus propriae sunt: quibus quidem nonnulla interdum inue itur accedere,quae licet miruma sint, laude tamen digna liabentur: verbi musa,siquis crinitus sit, vel apte ingredi valeat: vel huiuscemodi ali quid,quod felicitati adiactum i tamen nulla res ad constitutionem eius neces la desit,magis expetenda ipsam res dilui quidem boni supereminentia ait augmentum fit id quod adiungitur: ut cum eo felicis ' in,quia maior ex additione euasit,niagis etiam expetenda efiiciatur: ucet absq; eo expeten/da sitaram expetibilius expetibili aliquo expetibilius est propterea in ea est coni parariu ruminc superlativorum natura,vi ad ea quae simpliciter ita assectassint,reserantur. Iaac v eo oninia ad constituendam definitionem ponit.