장음표시 사용
151쪽
sese denique in seipsos contrahunt, & pro arbitrio expan dunt, absque aucta sive densitate sive raritate. Adeoque substantialis moles, prout hic describitur, mat criam a spiti tu
ii 3. Dices, Nominales asserere molem materiae consistere iii o, quia habeat partes extra partes, nempe entitativas ex- isti lias similiter entitativas. Respondeo, habere partes, extraphus esse terminos ambiguos. Vel enim partes dicunt partes, quia non sunt de praesenti intra alias, quanquam ima eas esse possunt: vel, quia intra eas esse non possunt. ri modo partes extra partes nihil aliud sonant quam unam partem esse ab alia distinctam, iiive unam non esse aliam. Eo enim quod una pars non siit alia, potest vel esse intra ali am, & interim servare suam propriam entituem, nec cum ea quacum unitur confundi , vel, esse extra aliam, & se per se, ipsam sustentare. Quo sensu tam partes,modo extra partes, mox possunt in seipsas contrahi, aut occultari intra alias ;qurim partes intra alias latentes possunt se explicare, & seor. sim extra alias stare : scilicet utrovis modo mediante motu vel condensationis,vel rarefactionis. Posteriori modo partes extra partes inferrent substantialem materiae impenetrabilita, tem , quae dubito an consistere queat cum variis naturae phaenomenis, praesertim iis condensationis & rarefactionis, de quibus hic non est agendum. Tanthm afferimus, habere in hoc sensu partes extra partes nec requiri ad rationem substantiae in genere, neque ad distinctionem materiae a spiritibus. Primo, non requiritur ad rationem substantiae in genere, quia
alioquin omnis substantia haberet hoc modo partes extra partes , sed ipsi Nominales hoc negant. Tales enim parte Angelis non adscribunt, sed admittunt eos posse penetrare corpora. in & ad plenam substantiae descriptionem re-Mireretur istiusmodi clausula, eam habere partes extra partes impenetrabiles , quod nemo hactenus assuerit. Secundo, non requiritur ex parte materiae , ad ejus discriminationem , spiritu, habere partes impenetrabiles, ut patet ex paragrapho supcriore, quo spiritus a materia fatis discriminantur a quo concessione impenetrabilitatis hujus. Addere hic possumΠ'aliam quandam discriminationem inter materiam & spiritum, resultantem quidem . 1 supra memoratis, sed propius accc dentem
152쪽
dentem ad gradu lam quandam penetrabilitatem: nempe materiae molem, quo frequentius multiplicatur in eodem
spatio, eo novae materiae accessum aegrius admittere, tandem que ad eam densitatem pervenire quae omni modum alterius materiae ingressum resipuat. Existimo enim materiae substalistiam non esse capacem infinitae multiplicationis sive congestionis in eodem spatio : sed; ut in expansione datur ultima raritas quam materia ferre potest , ita in contractione molis in seipsam, datur ultima incrassatio dc densitas quam materia admittere vult. Verum haec adhuc regula respeetu prioris partis ejusdem carere sua limitatione videtur. Dico igitur, materiam non perpetuo magis vel minus penetrabilem esse pro sola majore vel minore ratione densitatis & raritatis, nisi caetera omnia intelligantur paria. Multa enim alia, prae ter molis multiplicationem explicationem respectu loci, ad penetrationem ejusdem facilem vel dissicilem reddendam concurrunt : ut materiae penetraturae familiaritas, similitudo, congruitas, utilitas, d quicquid vim illecebrae habet respectu recipientis. Hinc cera repellit liquores maxime penetrantes, aquam fortem, Regiam, spiritum vitrioli, oleum nitri, salis , verum ultro se octri amplexui olei, aut pinguedinis cujusvis utcunque crassiusculae. Sed de his alibi. v Ex dictis innotescit, molem in sua raetione continere Moles in- nota tantum partes quarum una non est alia, sed & tales quae cludit asi-
aliquid includunt per modum principii alicujus substantialis, e pq crassimenti seu corpulentiae , quod tribus effectibus silve in- iis ,
diciis manifestatur : I '. in occursu partium, collisione seu at, ii tritione , et '. in actu penetrationis , luctatione & labore ;3'. in multiplicatione, replicatione seu explicatione respectu spatii, densitate & raritate. Quibus effectis materiae moles, ut dictum, substantia spirituali manifeste discernitur. hverum notandum est, . ubi dicimus materiae molem esse principium horum effectuum, vocem accipi pro principiu aptitudinali seu potentiali, non pro actuali. Impossibile enim est ut eadem materia simul sive acta sit principium densitatis &raritatis, &c. Vel dicere possumus, principium hoc loco a cipi pro remoto seu ultimo, non pro proximo. Moles enim materiae in sua ratione nihil mutabile aut caducum complectitur: collisio autem attritio partium materiae, pene
153쪽
, De Malaria primit. Cop. VII.
tratio indagis vel miniis laboriosa, condensitio & rarefactio variationi cbnoxiae sunt, & consequenter non immediat spectant ad materiam primam. Moles tamen ejusdem eliearum primum seu ultimum principium, sed non proXimum, ut dictum. Sed haec de mole materiae. De qua forte nonnihil infra ulterius dicetur. iteritam et s. Sexto, Ratio essendi subjectum accidentium materiali esse bib- una aliquo modo convenit etiam materiae primae. Verum i plojββ φρ limine subjectum,quo modo distinximus principium,scilicet in ultimum seu remotum,& intermedium seu proximum, distin
guendum est. Ultimum subjectum idem prope significat quod
primum: modus vero significandi nonnihil variatur. QDiode nim in methodo concipiendi analytica ultimum est, in synthe tica est primum. Hinc materia prima & ultima in re idena sunt, scd ordo concipiendi invertitur. Optime igitur competit materiae primae, qua primae, esse primum sive ultimum subjectum accidentium : differt autem subjectum ultimum ab iii
termedio seu proximo. Forma enim materialis est nonnullorum accidentium subjectum proximum, aliorum materia secunda, ut etiam formata, aliquorum quoque ipsum accidens. Frdbatur. 26. Verum sola materia prima est ultimum omnium accidentium materialium subjectum. Quicquid enim immediate tribuitur materiae secundae, ultimo tribuendum est primat. Substantialis enim ratio materiae, qua omnia materialia fundamentaliter sustentantur, proprie spectat ad materiam primam. Nam, ut supra probavimus, subsistentia fundamentalis est huic materiae. propria. Forma enim materialis suo marte non subsistit, sed a materia sustentatur. Materia secunda mutuatur conceptum subsistentiae a prima. Subiis entia enim materiae primae 8c secundae non sunt duae subsistentiae, sed una inadaequa te concipiendo diversificata. Quare subsistentiae conceptus primo seu ultimo spectat ad materiam primam ; deinde transfertur ad secundam. Quicquid ergo immediate ascribitur materiae secundae, ultimo sustentatur a prima, ut quae subsistentiam suam fundamentalem materiae secundae quasi mutuo dat. Accidentia vero, quanquam dicuntur subjecta proxima aliquorum accidentium, sese tamen nequaquam sustentare possunt aliter quam suffulciuntur a materia prima. Ratum itaque sit, omnia materialia ultimo sub-
154쪽
sectari in materia prima. Verhm de hisce hact ehu nulla videtur controversia inter Metaphysticos. Omnes enim agnoscunt nihil esse posse ultimam basin sustentandi aliud, quod seipsum sustentare nequcat. . u . Verum aliter multo de subjecto accidentium Meta- visi librum physici disputant, & quaerunt an materia prima potest esse immediatum eorum subjectum. Ego nullus dubito quin materia prima se perpetim percipiat, amet, & tueri nitatur,
necnon hasce actiones in se perpetuo foveat. Cirterum neque de hoc lis hic movetur. Sed revocant totam quaestionem ad quantitatem,ejus nimirum extensionem,continuitatem,& divisibilitatem, praesumentes, caetera accidentia materialia harum fortunas esse consecutura. Quoad eXtensionem, de ea Saarius Disp. I . f. 3. quaestionem fuse tractat. Duas opiniones directe oppositas adfert: priorem negantem, quam nempe rejicit , posteriorem assirmantem, cui magis favet. Veruntamen videtur mihi nonnihil confundere accidentia quae spectant ad materiam adaequale conceptam,cum iis quae
ad primam praecise referenda sunt. Nam materiae dispositiones ad formam quibus potissimum insistit, ut videre est ibidemn'. 26, 2 , a S, &c.) non spectant ad materiam primam, sed
ad secundam. Similiter accidentia quae eadem manent in demortuis quae fuerant in vivis, partim materiae formatae, partim secundae, tribuenda sunt. Exiitimo igitur Suarii mentem non fuisse, haec & hujusmodi accidentia ad materiam primam immediate ascribere, sed eum potius materiam in hac Disputatione latius accipere, nempe pro eadem quatenus . ad aequa te concipitur, & sub notione sua primam, secundam, 8c formatam, complectitur. Quo sensu ei plane assentior, ad materiam adsequate conceptam pertinere omnia accidentia communia, quantitatem, divisibilitatem, continuitatem, contiguitatem, densitatem, raritatem, duritiem , mollitiem, &ssimilia. Atque hoc quidem clare evincunt argumenta ab eo allata L. 3. a nq. Io. ad as. item 1 n'. 35. ad io. ad quae loca ex hac parte lectorem relego. Verum enimvero dispositiones seu praeparationes materiae ad formam, aliique accidentia terminata, materiae primae sub isto praeciso conceptu non immediate ascribenda sunt. Nihil enim proprie ad materiam
primam spectare potest quod non est perpetuum : at hi apparatus
155쪽
1 tu; ad formas varii sunt, & multis modis subinde mutan tur, prout ipsae formae diversae diversos exigunt, ut per se noctum est , & consequenter proAime spectant ad materiam se cundam, non ad primam. Cui assertioni communis Philose phorum consensus adstipulatur. Similiter accidentia quae eadem in defunctis, quae fuerant in vivis, manent, insunt incomposito ut quod , sed formaliter, seu ut quo, in materii
formata. Quare non migrant de subjecto in subjectum, qui, in eodem subjecto formali insunt in defuncto quo erant iuvivo. Inerant enim composito gratia materiar , manent
ergo distatuto composito, quia manet eadem materia. Nam materia, ut inquit Suarius, eli eorum subjectum inhaesionis, quanquam compositum sit subjectum denominationis, ibidem
textu Si rate imit, 28. Nondum igitur constat an materia prima, qua prima,
diatrumm sit ullius quantitatis immediatum subjectum. Nam profecto nemo quantitas terminata mutabilis est,. de eo nomine ad materiam primam pertinere nequit. Si ergo nulla detur alia quantitas
praeter terminatam, inferamuS materiae primae nullam quantitatem immediate inhaerere. Verum quantitas videtur varias acceptiones admittere. De quantitate quatenus pro mole substantiali sumitur supra diximus: materiae copia eidem valde assinis est, si non eadem. Nam ut tota moles materiae
quae fuit ab initio in hunc usque diem durat i, ita tota materiae copia absque vel minima diminutione ab initio ad praesens
tempus continuatur , & utraque similiter perpetuo permanserit , quin & utraque materiae substantiam dicit. Ipsae enim partes substantiales seu entitativae materiae eadem copia aemole nunc sunt qui olim fuerant, nec partes quae mole eaedem dicuntur, aliae sunt ab iis quae copia eaedem audiunt. Esto ergo copiam de molem eandem materiae substantiam deno, tare : molem vero eam dicere quatenus principium est corpulentiae, resistentiae, densitatis, gravitatis, &c. copiam vero eandem, quatenus tota lassicit ad structuram universi, aut
quatenus haec vel illa ejusdem portio sussicit, superflua est, aut deficit, resipectu alicujus operis ex ea conficiendi. Quare
neque moles neque copia materiae dicunt quantitatem accidentalem, sed ipsam substantiam. Supersunt duae aliae significationes quae fortasse accidentia denotant, nimirum q an titas
156쪽
Cap. VII. De Materia prima. I Os
titas terminata, & interminata : sed illam, ut corruptibilem, materia prima modo repulimus : de hac restat ut aliquid
dicamuS. uv. antitatem interminatam non male Suarius ex A- amitas
vettoe descripsit Disp. I . L. 3. n'. IO. E se inquit in mate-yia dimensones interminatas, illi coaevas, ct in re ipsa ingenerabiles O incorruptibiles , sol simque accident aliter mutabiles. Perdimensiones autem interminatas nil aliud tui et ii quam ipsam
quantitatem, quae, quantum est ex parte mmeriae, nec certam ali, quam densitatem nec raritatem, nee definitum terminum maguitudinis, nec peculiarem aliquam Durum postulat : si ideo fui materia de se informis dicitur, ita quantitas, ut illi eoaeva, dieitur interminata , quanquam reissa semper habeat aliquem terminum juxta exigentiam formae vel actionem agentis. Juxta hane tiarietatem terminorum, figurarum vel di sic tionum, accident aliter mutatur, quamueis in entitate sua eadem semper perseveret. Zabarella quoque hanc quantitatem ex Averroe, sed aliis verbis, depingit, i. a. de Materia prima cap. 6. materiam primam, secundism se O ant e receptionem formae, esse quantam,& habere trei dimensones, longitudinem, latitudinem, O profunditatem, tanquam accidens perpetuum ct inseparabile ri, eas tamen nullis eertis terminis eireu eripias, sed interminatas, qua postea a diversir
formis tiarios terminos recipiunt,prout varie naturalium corporem
naturae requirunt, dcc. Hanc sententiam Averrois Zabarella cap. 8. pluribus argumentis vindicat, quae consulentur. Duae videntur opinionis partes. Prima est positiva, materiam perpetuo habere aliquas dimensiones, nec posse eo redigi, ut sit sive in puncto mathematico,sive infinite dispergatur. Secunda est negativa , materiae dimensiones, quoad terminationem, non
esse perpetuo easdem, sive immutabiles. De quibus sigillatim
dicendum est. go. Quod materia prima perpetuo sibi aliquas dimenso- auahitimnes retinet, eX eo evincitur, quod, ut supra explicui, in maxi- tem termima cujus capax est expansone, semper in sua substantiali entitate aliquid per modum crassi menti aut farcimenti insinuet, ita ut quo frequentius in aliquo spatio multiplicetur, eo magis idem in farciat, & ita demum repleat, ut nihil materiae amplius in trudi possit. Hinc, ut diXi, determinatur ad maximam & minimam expansionem cujus capax est , neque
157쪽
Ios De Materia prima. Cap. VII.
potest in infinitum expandi, neque in infinitum contrahi aut accumulari in eodem spatio. Nunquam igitur reducitur, aut reduci potest, ad punctum mathematicum,sed semper aliquid spatii, modo plus, modo minus, Occupat, quatenuS magis vel minus in crassatur vel attenuatur. Necesse ergo est ut alia quas dimensiones sibi perpetuo asciscat, neque iis se penitus spoliari sinat. Verteretur alioquin in spiritum ,. nempe quotiescunque multiplicaretur in eodem spatio, nihil iniaretio nis aut repletionis adferret. Enimvero in hoc sensu dari pie. num & vacuum existimo. Plenum, in quod nihil amplius
materiae immitti potest: & vacuum, quod materiae crassim ento non eo usque farcitur, quin plus eXcipiat. Intelligo autem in summa condensatione materiam esse plenam sui & fatur1-tam, nec ulterius incrassari aut densari posse. Ultima hoc genus densit aes nobis nota cernitur in auro puro. E contra vero, in ultima attenuatione materiam esse valde jejunam, &suo modo vacuam , ( non quod contineat spatiola in quibus nihil est, sed quod multo plus farciminis admittere possit.
Maxima fortasse materiae tenuitas cernitur in lumine, si modo lumen sit substantia : alioquin larsitan in aethere aut flamma. Jam vero si materia neque in infinitum eXpandi, neque ad punctum mathematicum contrahi queat, necesse est maneat sub aliqua dimensione intermedia , quod erat probandum. Huc etiam faciunt argumenta a Zabarella loco laudato pro Averroe adducta, quae a lectore videantur. Tembliti' si . Altera pars opinionis statuit, materiae primae dimen- et i sit i siones non esse ita terminatas ut perpetuo maneant eaeden & invariabiles. daanquam enim, ut recte advertit Zabaris amotu rella cap. 8. quantitas in quantum denotat solummodo ha-m eria. bere dimentiones) est perpetua, & ingenerabilis atque incor ruptibilis, ( ut quae non habeat contrarium, a quo corrumpam tur ;) terminus tamen quantitatis satis facile corruptibilis est. Ipse enim Z1barella, capite laudato, argumentum quartum sic concludit, potest inferire quantitas, ergo aeternae', ysoli eius termini mulari O interire pis sunt. Ratio autem eur quantitas ipsa sit porpetuae superiore paragrapho petenda est , quod nimirum moles materiae neque dissusione in infinitum dispalatur oc evanescat, neque contractione ad punctum mathematicum revocetur, seque adeo suis dimensionibus
158쪽
sionibus exuat. E contra, ratio cur terminus quantitatis
mobilis seu mutabilis sit, est, quod pluribus motibus contrariis exponatur. In motu eXpansivo, terminus motus est
dimensio quam antea fuit major. In motu condensationis, terminus est quam antea fuit minor. In motu divisionis, terminus communis dissuluitur, & novi termini finientes exoriuntur. In motu unionis, sive in redintegratione continuationis, termini finientes diviti in terminum communem absorbentur. In motu positionis partium inter se, terminatio quantitatis secundum parteS perpetuo variatur, utcunque secundum totum forsitan permaneat. In compressione, ut in impressione sigilli, non tantum figura nova exoritur, sed dc nova dimensio corporis, in qua illa fundatur. In motu mixturae, mutua subitio elementorum vitiat petiores eorum dimensiones. In augmentatione ac diminutione, termini dimensionum manifeste variantur : in nutritione, per intus asse funiptum alimentum similiter. In distensione, flexura, distorsione, termini quoque violantur. In colliquatione, coagulatione, congelatione, induratione, in congregatione similari,
in disgregatione hostili, plurimisque aliis istiusmodi alterationibus, terminus dimensionum impugnatur. Denique, in omni fere motu ( excepto motu sphaerae in suo loco, aut corpus uti, si fingas, in vacuo, ) vix evenire potest quin vel cor, pus movens, vel circumstans, vel occurrens, aliqualem dimensionum alterationem perpetiatur. Mihi ergo inferendum est , materiae primae dimensiones esse interminatas: nempe determinatos dimensionum terminos non spectare ad istum inadaequatum materiae conceptum quo dicitur prima seu perpetua. Essent enim, si eo modo ad eum speetarent,
immortaleS. a. Adhuc errores nonnulli circa hanc rem cavendi sunt. Intermina-Zabarella l. a. cap. y videtur asserere, quantitatem intermi- quan
natam spectare ad materiam , terminatam, ad formam. Ait enim formam, respectu quantitatis interminatae, extendi ad 'extensionem materiae , sed contra, respectu quantitatis terminatae, hanc extendi ad extensionem illius. Quae explicatio e X parte clausulae posterioris caute intelligenda est, ne in apertum errorem incidamus. Etenim datur rarefactio de
condensatio in multis corporibus tam post adventum formT, P a quam
159쪽
1 o8 De Materia prima. Cap. VII.
qu m ante eundem, ut cernere est in omnibus corporibus ii calore ad frigus transeuntibus: imo & in omnibus plantis ecanimalibus augmentatio a parvis rudimentis ad magnam molem, manente interim eidem forma, sensim promovetur. Forma itaque non absolute terminos, aut praefinitos limites, materiae praescribit; sed hi a solo materiae motu dependent aeeXoriuntur. Quanquam enim quantitas quantitati non sit contraria, terminus tamen quantitatis motibus subjicitur. Et
hinc fortasse est quod Aristoteles ponit motum ad qRantita
tem. Terminus enim a quo materiae eAtensio recedit opponitur ejusdem termino ad quem: ut trina dimensio parva, in eadem materiae proportione, eii terminus oppositus dimensioni magnae , se sive a majore ad minorem sive minore ad majorem terminum itur, contrariis resipective motibus, hinc rarefactione, illinc condensatione, materia agitur. Impossibile autem est ut ulla quantitas terminata mutetur absque novo materiae motu. Quare solus materiae motus est immediata seu proxima causa terminatae quantitatis. Expi retia 3 3. Porro, quoad differentiam quantitatis interminatae te distingui- minata, qui Zabarellam minus attente auscultat, facile inedilabitur. Ille enim,ut materiam primam negat exsistere; hit. . ita & quantitatem interminatam, essentiam, non exsistentiam, quantitatis denotare autumat. Caeterum ut hoc recte intelligatur, advertendum est quantitatem interminatam respectu integrae dimensionis cujusvis materiae esse conceptum inadaequatum. Quantitas enim quaelibet integre concepta est perpetuo sub aliqua terminatione : & hoc respectu, quod asserit Zabarella, impossibile esse ullam quantitatem se,
orsim ab omni terminatione actu exsistere, verum est. Interim nihil prohibet quin ea concipiatur praecisa omni terminatione. Possumus enim considerare materiam ut actu
habentem aliquas dimensiones, aliquam longitudinem, latitudinem & profunditatem, non simul considerando certam ac determinatam longitudinem, latitudinem,aut profunditatem ejusdem i, hoc est, considerare quantitatem actu inhaerentem in materia exsistente, simul omittendo vel praecidendo confidemtionem terminationis ejusdem. Dicimus jam,paccribarellae, quantitatem sic conceptam actu exsistere, sed in- adaequale stu incomplete a nobis concipi. Actu exsiliit, quia perpetuo
160쪽
perpetuo inhaeret in materia prima actu exsistente, estque ipsi coaeva. Sed pertinaciter negat Zabarella materiam primam exsistere. Verum nihil aliud probat quam quod omnes fatentur, materiam primam nimirum non e Assistere separatima forma. Atque hoc ipsum videtur mihi ipse Zabarella satis instinuare, si non aperte confiteri, cap. i. his verbis, Ad pri mam, neganda est proposito major: ea namque tiera et solism decisntia rei, ac de mentali abstractione, at non de eas ientia actu, aede separatione reali. Ex hac responsione Zabaretiae colligo eum a communi sententia de exsistentia materiae primae non tantopere recedere ac primi fronte putetur , sed potius modo loquendi, qu m reipsa, ab aliis differre. Exsistentia enim, ut supra monui, duplex est, incompleta, & completa. Illam Zabarella passim nomine essentiae, hanc exsistentiae, agnoscere videtur. Exsistentiam enim, loco citato, reali separabilitate tanquam termino convertibili exponit, & essentiam mentali abstractione ab exsistentia distinguit. Quae ergo conjunctim exsistunt,seu,ut ipse loquitur, coexsistunt, quando praeciSh concipiuntur, essentias vocat,3 rebus separatim exsistentibus contradi inguit. Concedendum est Zabarellae, eorum exsistentiam quae apta nata sunt sollim concrete sive conjunctim cum aliis exsistere, seu coexsistere, esse incompletam & partialem. Si ergo velit Zabarella hanc incompletam exsistentiam nomine essentiae exprimendam esse, non tam de re, qu im de modo loquendi, ab aliis dissentit. Verum istum Zabarellae loquendi modum non esse admittendum, plurimis conceptibus objectivis facillime evincitur, & speciatim ex ipso objectivo materiae primae conceptu, ut statim dicetur. Fateor Zabarellam revocare materiam primam ad conceptum universalem , quo respectu neque sententiae nostrae conciliari, neque quidem ex parte sui fatis excusari, potest. Patet enim materiam primam esse genus omnium corporum : sed Philosopliud, alioquin statis argutus, hic minus acuth advertit, quamlibet nimirum objectivam rationem triplicem admittere conceptum, objectivum, formalem, & universalem , conceptumque objectivum, etiam generis generalissimi, non abstrahere ab exsistentia, sed esse rem realiter in natura exsistentem , conceptum vero uniVersalemi solummodo ab exsistentia abs tradiere. Verum Physicus considerat materiam quatenus