장음표시 사용
211쪽
De causa formae materis . Cap. X.
emus: imb neque necesse est coelo aut stellis, quod ipse Sui
rius coactus facit, formas deducamus: nedum necessitemui in scenam naturae ipsum Deum evocare ad defectus crea tionis suae miraculis consarciendos. Sic enim fatetur Disp. i8. L. a. n'. a T. Dieo, inquit, quarte, quando accidentia a sua his,
dissincta ita e ieiuni substantialam formam ui ustu pssint a pr)pria forma juvari, nece se est ut in xWi prpprie formae, qui ibi deis, per eoncursum alicujus superiorii caus, suppleatur et chaeaca esse non potest aliqua intestiaentia creata sed esse debet ali uis euusa eorporea, ut so . vel alia semilii , vel si haec etiam risit aui in i ieiens inveniatur, per concursum primg cause totus il
Od. a. 3 . Obiectio secunda est, Formam determinare materi In forma am, eamque contrahere ad speciem. Quod enim distinguit, determinet &-omnibus aliis distinctum constituit, contrahit & deter-
minat. Velum forma est quae distinguit ae constituit ; & pto
tem. pterea idea non determinat materiam. Respondeo, Aliud esse determinare causalitatem materiae , aliud determinare essentiam ejusdem incompletam. De terminatio causa i-tatis esset uter fit a generante, sed remoth , proxime, ab idea ejus : materialiter est a potentia materiar idca generantis impraegnata, ad cujus ideae eli emplar forma educenda fit, ita
ut niomento saltem naturae hanc illa anticipat. Verunt1-men id ea non determinat materiam ad completam speciem, sed ad completam causalitatem, seu ad completam potentiam causandi proximo momento formam , qua demum educta, completa species seu corpus compositum constituitur. Formae ergo ossicia sunt, complere naturam materiae, cum hac constituere compositum, & ab omnibus aliis distinguere :ideae vero, proprium esse tantum complere, & determinare potentiam seu causalitatem materiae, quae completur repraevientando naturam seu formam educendam. Si urgeas, tau salitatem materiae primae esse entitatem ejusdem, & consequenter determinationem causalitatis ejus esse determina' tionem entitatis, atque adeo totius materiae: respondeo, Re vera materiam primam determinatione reddi materiam secundam seu proximam ; sed dico nondum contrahi ultra ravtionem materiae, hoc est, nondum determinari ad speciem ali Suam completam : oc fateor ideam materiae causalitatem,
212쪽
Cap. X. De cavsa formae materiati. I si
in ratione causalitatis materialis, ab incompleta ad completam determinare, sed non ultra, inare haec contractio non ea est de qua loquimur, ubi dicimus sermam contrahere materiam, constituere speciem completam, cum materia componere corpus, idemque ab aliis Omnibus distinguere. Asse sero igitur materiam dupliciter esse incompletam , vel in ratione causalitatis materialis, vel in ratione naturae formalis. Pliore modo completa fit, cum materia prima determinatur ad secundam, seu proximam , secundo modo, cum materia proxima determinatur ad compositum,seu ad completam speciem in categoria substantiae. Q tanquam igitur determinatio causalitatis materiae sit determinatio entitatis ejusdem in ordine ad causationem , non tamen est determinatio complens materiam in ordine ad speciem completam. Etsi enim materia de causalitas materiae non differant in generali ratione materiae , realiter tamen discrepant respectu entium additorum, per quae respectivh determinantur. Nam causalitas materiae primae determinatur per praevias dispositiones,& praecipue perideam generantis, actusque vitales inde resultantes: natura autem incompleta, per has vel illas additionales naturas perfectivas ejusdem. Jam vero praevide dispositiones & forma
secta realiter differunt, ut per se notum est , & consequenter, quae in ratione communi consentiunt,per inferiorem determinationem fatis distinguuntur: ut ursus & leo in ratione animalis idem sunt, sed per additionales naturas specie discriminantur. Similiter causalitas & entitas materiae in generali ratione materiae primae non realiter, sed tanthm ratione cum fundamento in re,. differunt , sed factis diversimodis additionibus, fit ut realiter discrepent. 3s. Dices,ex iis quae dicta sunt inferri, formam non matem . Atiam,sed hanc illam,ad speciem determinare. Nam materia e- muriam qui priusquam accedit equi forma ad hujus eductionem dispo- an materia nitur. ocirca materia praedeterminatur ad entitatem ma- fprmam deteriae equi antequam educitur serma ejusdem: imo materia sic disposita determinat formam quam educit, nedum haec determinat illam ad materiam equi. Respondeo, revera materiam equi esse dispositam ad formam equi antequam haec educitur: verum eam dispositionem esse tantum potentiam remotam, propinquam, aut proliimam, donec forma actui educitur:
213쪽
educitur : postquam autem forma actu educitur, esse actu ilii tetiam equi. Impossibile enim est ut materia haec vel illa hi actu materia equi, ubi actu nullus equus eiu Quare serit, ea quae ex materia equi potentiali facit materiam cqui a stualem & una equum actualem. Sed materia sinquic praedeterminii formam suam ad formam equi, & ad nullam aliam. Fateor. Est enim materia ultimo determinata respectu causalitati, suae: siquidem aliter hanc serinam nunquam educeret. Est igitur ad hanc solam in antecessum determinata. Non enim putandum est, sermam determinare materiam antequam ipsi est ; sed materia primo dat esse mrmai,dc forma facta cum mi teria dat esse composito, cujus jam partes acta sunt materia aeforma, quae antea erant partes tantum potentia. Vel, si lubeat dicere formam in potentia determinare materiam quamdiu iest in potentia, & formam acta eam determinare postquam actu est, per me licet. Nam praeviae dispositiones simul sumptae iunt quasi forma in potentia, praesertim idea, quae,ut dixi,foramam educendam quodammodo anticipat , & hinc forma diei. tur esse in potentia materiae, & educi h potentia materiae. Maviteriae enim potentia ad educendam formam per has disposituones determinatur. Perinde autem fuerit sive hoc, sive pri ore modo locutus fueris. Res enim in idem redit , modo per formam in potentia intelligas, ut dixi, praevias dispositiones,& praesertim ideam sermae futurae. 36. objectio tertia est, Ideam generantis non posse mu- Deam g tari in ideam generati. Etenim idea qui fit perceptio na, Rersimi turalis non realiter differt a re cujus est idea. Clim ergo generam non mutetur in genitum, neque illius idea in hujus
mutari potest. Respondeo, Ideam hanc integre sumptam
tria minimum objectorum genera repraesentare, causam mo Ventem, alterationem motu factam, & effectum hujus: sed
quatenus est in motu, primario causam moventem, qua te
nus in alteratione facta, primario habitum, seu terminum impressum , quatenus in causatione, primario suum essectum ProXime futurum, repraesentare. Intelligo vero ideam hanc nihil aliud esse nisi rem seu alterationem in materia . Sese rante factam adhuc in motu tendente formam versus, qui tenus ea est objβ stiva moventis & fulipsius repraesentatio iis enitati perceptivae materiae intime praesens. Attamen xxi
214쪽
Cap. XI. De causa fomae esse nie. 263
pliciter alterationem eXprimit, directh, quatenus est in se ;indirecte dupliciter, vel retrospiciendo ad causam, vel prospiciendo ad effectum. Id ea alterationis factae directh con depta est idea sutipstas , retrosipiciens est idea formae generantis ; prospiciens seu anticipans est idea formae educendar. J1m vero, ut ad objectionem . respiciamus, dico ideam non mutari respectu erilitatis suae,sed solummodo respectu relationis. Alteratio enim facta eadem manet quae fuerat, sed
tyra materiae mutatur, adeoque mutatur ejus relatio ad ideam permanentem. Materia enim, obliterata veteri forma, novam, ideae generantis consimilem, adsciscit, cui idea praeexsistens naturalis jam fit , non quod haec, sed quod illa, mutetur. Caeterlim idea retrospiciens non est directa idea causae, neque est in eodem subjecto, sed realiter ab eo discrepat. Similiter idea prospiciens non est idea educendae formae directa, nec ab ea minus distat quam alteratio praevia a forma educta. Ab hac enim nova resultat idea directa, quae non differt a forma cujus est , ut nec idea praeviae alterationis differt ab entitate hujus. Quod enim dicitur in objectione, ideam non realiter differre a re cujus est, intelligi debet dei ea directa. Nam de indirectis falsum est. Atque sic diluitur Objectio tertia. Haec de Materiali causa formarum: sequitur Essiciens.
i. N Fficiens formarum causia variis nominibus, praecipvh veirati
x, tribus, vulgo venit , vocatur Agens, uotiens, & Gem- Admina.rans: quae nomina tam causis naturalibus quam praeternaturalibus competunt. Sciendum est causam essicientem Mmaterialem, eo quod circa eundem effectum s puta formae productionem I exerceantur, non it ab invicem distingui, quin earum tractationes aliquo modo implicentur. Hinc supra in explicatione determinationis materiae mentionem fecimus motus, . affectionum praeternaturalium, & ideae gene-Y a ramis:
215쪽
is De causa formae sciente, Cap. XI.
rantis: quae omnia ab essiciente causa primo proveniunt. Veruntanien dupliciter considerari possunt, enc stive, dc sub jective. Effective respiciunt causam efficientem , iubjecti ve, causam materialem, in qua inhaerent. Hoc polieriore mo
do de iis supra dictum est : de priore aliquid superest dicen
Motu m. a. Certissimum est, generans, eAcitato quovis modo motuniaseri. materia, eas omnes alterationes & mutationes quae in re bus cernuntur concitare. Quiete enim nihil innovatur. Quod enim ad metamorphoses quae I poetis finguntur attinet, om. nes miraculose produci supponuntur, Alioquin enim ne con cipi quidem quirent, nedum ut res in natura gestae vel a poetis ipsis celebrari. Ratum ergo esto, omnes alterationes& mutationes motu perpetrari. Caeterum Peripatetici mo
distinguunt in accidentalem, & substantialem. Illume si j, θ successive, hunc in instanti, perfici aiunt. Ego fateor me vix inplanta- posse motum instantaneum concipere a & propterea eum p tilis, ut facilius concipiam, ad duorum motuum terminos, tubis,' unius, & principium alterius, referrem. ivandod credis forma vetus imprumgnatur, incipit motus praeternaturalis: hic arari perpetim intenditur, donec forma praesens eradicatur. Qui terminus ultimus seu finis primi motus coepti esto, & totus
praeternaturalis est. Hunc motum proximo naturae momento alius totus naturalis excipit , nempe idea, stipata praeviis dispositionibus, de motu, earum origine, simulac dimittitur forma prior, materiae victae & subjugatae novam legem essendi, hoc est, novam naturam seu novam formam, sibi suique generantis legi conformem, praescribit. Atque hic terminus incipiens novi principii motus, seu novi motus, esto. yico, ultimum terminum prioris & primum posterioris motus in eodem momento temporis contingere, quanquam ordine naturae prius desinit botus praeternaturalis qu m incipiat naturalis, ut explicuimus. . Si jam ultimum terminum pisoris motus cum primo posterioris componamus, & vocemus mutationem seu motum instautaneum & substantialem, mi hi minimh displicuerit, modo res concipiatur uti est. Cogrnito itaque modo quo mutatio sive motus substantialis sit, superest conssideremus, i. quomodoreotus moventis ideam in materia mota suscitet , a. quomodo idem motus affectione
216쪽
oermanentes in eadem causet , 3. quomodo hae ideam moven. tib in alieno iubjecto praeservent, Haec quaesita superant fortasse vires nostras; utcunque liu quoque vada tentanda sunt. di. veruntamen, quo magis distincte procedamus, idea- Idearum iuni genera ipso limine distinguamus opus est. Sunt igitur genera. vel propriae,vel alienae. PropriT, b entitate percepta,quatenus keptaesentativa sui, causarum & effectuum suorum,vix vident ut realiter differre. Cum enim substantia ipsa ejusque ac-eidentia sint per se cognoscibilia, scilicet, cum sint positivae rationes objectivae tum sutipsius, tum suarum causarum &effectuum, cumque sint intime praesentia perceptivae faeculiaiati ; fieri nequit quin simul sint lassicientes ideae tam fuit sius, quam suarum causarum & effectuum. Quare esse ideam non ponit novam entitatem rei perceptae a se silve realiter silvemodaliter distinctam , sed tantum novum inadaequatum conceptum quatenus quid cognoscibile) sola ratione cum fundamento inreri se discriminatum : nimirum quod idapsium quod
est,eo quod sit, simul sit objectiva ratio fulipsius,si modo facultati perceptivae sit intime praesens. Est autem idea propria triplex: directa ; retrospiciens ad causas, easque referens svel prospiciens ad effectus, eosque praevidens: de quibus siu-pr. Capite io. 35. aliquid dictum est. Dices, ideas neque retrospicientes neque Prospicientes esse proprias, sed alienas, quod objectum est eAtra percipiens, vel saltem extra esse potest. Etenim plerumque causa est extra effectum, &effectus extra causam Respondeo, me fateri solam ideam directam esse maxime proprio sensu naturalem & propriam et verum ideas retrospicientes esse quoque suo modo naturales, quo respectu hie ad proprias referuntur. Siquidem praeviae dispositiones, in quibus plerumque hae causarum ideae primo
fundantur, quanquam ante adventum novae formae praeternaturales sint, & eatenus alienae, postquam tamen forma advenit, fiunt naturales, & eatenus propriae.. Similiter ideae . prospicientes, effectum licet extra se Plerumque repraesentent ; quod tamen virtus ipsa in qua rilucent sit naturalis reputandae sunt naturales, & consequenter suo modo propriae. Ideas alienas eas appellamus quae ab extra veniunt, dc percipienti sunt praeternaturales. Harum duo sunt genera et prius complectitur ideas fientes, seu in motu consistentes ,
217쪽
ventis ide. .m inferre. Idem non realiter
De circa formae essi cutite. Cap. XI.
posterius, si stas, de in termino motus conservatas. mul th vividio es, hae languidiores sunt. De utroque genere in dissicultatibus propositis evolvendis aliquid advertendum
. Primo, Quomodo motus moventis ideam in materii mota suscitat. Supponimus hic motum perpetuo moventi, id eam imprimere : sed ne gratis hoc supposuisse videamu fortasse non fuerit abs re, ut, priusquam progrediar, paucis remitis Se ostendero. Evidenter autem evincitur ex ipso sensu in genere. Omnis enim sensius motu e Scitatur, & qui dem sensus externus motu organi eliterni. Sensorium enim motum, eo quod movetur, ideam moventis percipit. Velum maxime conspicuum in sensu visus hoc fit. Qui vultum suum aut alterius in speculo contemplatur, reflelios radios lucis a se in vitrum a vitro in oculum excipit. Radii excepti, ut ni ruent oculum, ita in eodem essigiem quam in vitro cet nis, hoc est, ideam objecti moventis, depingunt: illac tamen limitatione, nihil objecti exprimunt quod non essicaciter admotum inferendum aut qualificandum concurrit. Oculus itaque non percipit odorem aut saporem , sed figuram, colorem, magnitudinem, situm, &c. Quicquid vero objecti, aliquid ad motum in oculo excitatum contribuit, in idea in oculi camera formata proportionaliter exprimitur. Statuimus itaque objectum movens, in quantum ad motum concurrit, in tantum ideam suam in materia mota excitare. s. Hisce itaque concessis, dicendum est, ideam moventis vel esse rem realiter a motu excitato distinctam, vel esse in- adaequatum conceptum ipsius motus. Primo quidem obtutu videtur res a motu plane diversa. Refert enim objectum realiter diversum, & loco a se divisum. Motus enim in materia mota inhaeret: idea moventis causam moventem, quae plerumque res eXtra rem motam est, repraesentat. Si autem
idea de motus essent realiter idem, idea primo ipsum motum,& quasi secundario causam moventem, repraesentaret. Sed contra fit, idea objecti visi non primo refert motum, & se cundo objectum movens ; at primo hoo, & fortasse non omnino illum. Nisi enim reflexe consideremus motum quo ide repraesentans objeci um fit, directa objecti perceptione eum minime perciperemus , & credibile est, bruta nullo modo
218쪽
Cap. XI. causa formae sciente.
eomprehendere modum qno ipsa percipiunt. Oculus enim non cernit motum in se factum quo idea objecti impri
s. Nihilominus, qui naturalem perceptionem admittunt, iptobabilius forsan esse judicant, ideam moventis motu productam non realiter, sed tantum ratione cum fundamento in re, a motu ipso ut est in fieri differre. Nam primo, non sunt multiplicanda entia nulla cogente necessitate : si autem ponamus ideas ab entitate motus realiter distinctas, multiplicamus entia necessitate non cogente, & quidem haec multiplicatio in infinitum propemodum excrescit. Utpote si corpora habeant ideas naturales a motu distinctas, quas aliis corporibus communicent, quoquoversum easdem a se spargunt. Nulla enim ratio reddi potest cur magis ad dextram quam ad sinistram easdem projiciant. Quapropter circum- quaque eas diffundunt, & in quolibet corpusculo erit immensa confusique idearum exoticarum congeries. Quare tanta entium multiplicatio, necessitate non urgente, omnino vitanda est. Quod vero necessitas ad hanc multiplicationem nos non cogit, ex eo patet, quod movens motu suam ideam in materia mota absque alia actione satis essicaciter imprimat. Motus enim fiens, qua talis, non repraesentat facultati perceptivae rei motaesentitatem factam, sed viam ad motum hum, nempe ipsam causationem ejusdem: causatio autem est actio moventis, quae, quatenus perceptivae facultati materiae passae objicitur, est idea moventis. Actio enim assimilatio quaedam est, & consequenter simulacrum quoddam seu ideam efficientis gerit: quam facultas perceptiva materiae passae, propter intimam sibi praesentiam, uecessario percipit, nec opus est aliam ideam fingamus. Haec enim, nempe ipse motus in fieri, objectiva sua praesentia perceptivae facultati materiae recipientis fussicit. Quapropter idea moventis, a teria mota percepta, est tantum inadaequatus conceptus ipsius motus fient is i movenite excitati. Addo, naturalem perceptionem percipere non solum inadaequatum actionis motivae conceptum, sed etiam integram ejusdem objectivam rationem : versim animalem perceptionem advertere tantum ideam moventis, nec percipere motum factum in causatione
ejusdem. Motus enim falius adhuc quasi in potentia est; ejus
219쪽
De eausa formae Ocient , Cap. XI.
ejus enim agi us quodammodo praeteriit; causatio vero siue motus in fieri est in actu flagrantissimo. Porro, motus factu segnem ideam praebet , motus fiens, vigoros m. Hinc, et fi uterque movet perceptivam naturalem, solus tamen posteribi pertingit ad facultatem animalem. Haec causa est cur aut malia percipiunt sola objecta, at motum in organo faetum non discernunt. Et silc diluitur argumentum a nostro modo sensationis deductum. Frdbatur a. r. Insuper iustineri nequit, ideam moventis esse rem rei litet distinctam . motu moventis, in male,ria mota, fiente.
Si enim quid aliud sit, est substantia vel accidens: at non est substantia, quia, si esset, subsisteret per sic, & nunquam interi
ret. Praeterea, nulla ratio assignari potest, cur, cum solidam habeat entitatem propriam, suam causam efficientem, & non seipsam, repraesentet. Infero igitur,ideam moventis non esse substantiam. Deinde, aio non esse accidens . motu fiente
distinctum. Sciendum est, nos hic tantum loqui de idea mo ventis quatenus percipitur, non a seipso, sed a re mota. Alio quin enim quaelibet entitas in subjecto est sua objectiva ratio, quatenus intime praesens suae facultati perceptivae, ut supci notavimus. Sed, inquam, hic loquimur de idea moventis
qua tali in re mota excitata, & assero, eam non esse accidens
distinctum a motu dicto in fieri. Si enim sit accidens distin-cium, vel migrat a movente in materiam motam, vel in hac aliquo modo generatur aut resultat. Fieri nequit ut a movente deveniat, siquidem migratio accidentium de subjecto in subjectum ferenda non est. Revera motus dicitur . mo, vente in rem motam transire ; sed intelligitur causaliter, hoc est, moventem sudui motum in materia propagare, scilicet consimilem de novo producere. Non ergo migrat de uno subjecto in aliud, sed ejus entitas est in continuo fieri. Ide vero, si sit accidens in materia mota genitum, saltem motu producitur: siquidem utplurimum movens est subjecto ideae quid extrinsecum, & loco distans ab eodem. Quare produ'citur mediante motu. Si autem motus potest ideam pro U cere, ergo in se habet: si non in se habet, nequit producerc, Nihil enim dat quod non habet, neque agit quicquam ulti sphaeram suam. Sin, contrei, motus fiens quoquo modo ideam moventis in se contineat, frustra est ejus alia productio. N 'turalis
220쪽
Cap. De causa fomae Ociente. 16 p
luralis enim perceptio percipit effectum in causis; multo ma-,ij ideam moventis in motu siente contentam. Dices, pereeptionem effectus in causis nimis languidam esse, & non tespondere vigerosae perceptioni qua materia mota apprehendit ideam causae moventis. Fateor , sed inde sequi, ideum hanc vigorosam nihil aliud esse nisi ipsum motum. Nam motus fiens res admodum vigorosa est, sed nequit producere ideam . se realiter diversiam aeque vigorosiam. Si enim aliam producat, multo minus ac ipse est vividam dat. Hoc quotidiana experientia docet. Nam idea habitualis (quam, fateor, ea quae in motu est producit elumbis & languida est, si
comparetur ad eandem quae modo in motu actuali viguerat. Hoc in visu evidentissime elucescit. Simulac avertis oculos
ab objecto viso, quo instanti a stualis ejus motus cessat, bsenties quam languida statim fit perceptio ex idea habituali
in memoria asservata. Concludendum igitur est, ideam vividam objecti moventis non realiter differre ii motu fiente,
quem movens eAcitat in materia percipiente. S. Secundo, inquirendum quomodo motus affectiones per- retusνι- manentes in materia causet. Certissimum est, affectiones per- Ocit rem
manentes habere suas causias. Nihil enim sibimet ipsi dat esse praeter unum Deum. Ea quae ab aliis rebus quasi sponte resultant reipsa ab iis producuntur, ae ab iisdem tanquam a
materiali causa dependent : ut facultates ab earum subiecto,& relationes a fundamento & terminis. Si vero innovatio aliqua passo ab extra adveniat, necesse est motu inferatur. Quod enim determinatam entitatem habet, & nullo modo ab eadem dimovetur, necesse est immotum, & consequenter idem, maneat. Non ergo dubitamus quin novae affectiones, etiam permanentes, motu fiant , sed modum quo motus earum productionem attingat quaerimus. p. Assirit Suarius actiones omnes, &praesertim transeun- Difrenitates, suos habere terminos , idemque luculenter probat Disp. termina- 8. L. a. Cum ergo motus activus, hoc est, motus ab agente externo proveniens, sit actio transiens, necesse est producat terminum. Jam vero hic terminus est ipsa affectio permanens, de qua hoc loco, quomodo motu fat, quaerimus. Nim hil idus uon omnis terminus est affectio sive qualitas permanens , & consequenter necesse est eos hic distingitamus.