장음표시 사용
241쪽
De Otura Subflautia energetica. Cap. XIII.
perpetuis, non differt nisi ratione 3 natura fundamentali ; itin substantiis mutabilibus omnino differt realiter. Ultimum vero principium energeticum nunquam differt realiter subfundamento. Propositiones assertas tigillatim probo. i. Plin.cipium proximum in perpetuis non differt a suo fundamento, quia ab eo separari nequit. Frustra enim ponis differentiam, sive realem, sive ex parte rei, inter ea quae nullo modo sera
rari possunt. Quo enim indicio de tali distinctione judiee, Quod vero in perpetuis hoc principium separabile non est,
ex eo constat, quod sit incorruptibile. . Si enim a suo funda mento separaretur, esset corruptibile , contra qu m ab initio supposuimus. a. Principium proximum energeticum in mutabilibus differt realiter . suo fundamento. Probatur ex formis materialibus, quae solae sunt principia tum proxima, tum corruptibilia. Proxima quidem dicuntur e principiis substantialibus. Multa enim accidentia alioquin inter formas& earum operationes frequenter interveniunt. Interim formae dicuntur essentialia principia proxima, quia inter operationes & materiam utplurimum intercedunt. Materia
enim informata, mediante formi, id agit quod absque ea minime potest. Quare forma operationi propior est materii : cumque illa fundetur in hac per modum inhaerentiae, & corrumpi, hic permanente, possiit , sequitur illam esse ab hac realiter separabilem & distinctam. 3. ultimum principium energeticum sola ratione 1 suo fundamento discrepat. Hoc superiore paragrapho probatur, quod in spiri tibus naturae silmplices sint, & in corporibus natura materiae primae squae ultimum principium est) simplex quoqdo sit. Ultimum ergo principium energeticum est simplex, aedistinguitur tantum in inadaequatos conceptus sola ratione distinctos. Cum ergo in omnibus substantiis detur comm nis quaedam natura simplex & perpetua, quae ab intellectrum abstrahi queat, aequum est qui de hac natura in generqdicturus sit, missis inferioribus, de ea in communi ut de re sim'plici tractet. - an V m vero natura fundamentalis concipitur urbasis & sustentaculum energeticae ; nomen tamen naturRutrique conceptui commune est ; imo poti sis illi gratia hujssi, quam huic gratia illius, adscribitur. Natura enim bon tam exprimit
242쪽
Cap. XIII. De nasura Sub ianitae energetiea.
exprimit quid res in se sit, quam quo modo se habeat ad operationes suas. Denotat enim indolem, morem & genium rei naturatae. Est ergo quasi qualitas essentialis, sive sirbstantialiter qualificat, in quantum modificat subsistentiam fundamentalem, id est, disponit ae coaptat ad suas operationes. Atque
hinc operationes ab intus provenientes appellantur naturales,& secundum naturam : quaeque ab interno hoc principio disse sentiunt, eive vim inferunt, vocantur violentae, & praeter naturam. Subsistentia enim fundamentalis eo nomine respicit sui & naturae suae fustentationem, non immediate operationes. Quare substantiis opus est alio principio saltem ratione distincto, eoque energetico, a quo operationes magis immediate profluant. Recte itaque eatenus Suarius Disp.3 . s. q. n'. p. affirmat principium operationum esse essentiam ( peressentiam intelligit naturam ) rei hel per seipsam, vel per fa-
eultates quae ad ipsam consequuntur. Aristoteles quoque testatur naturam esse principium motus o quietit , & consequenter omnium plane verationum. Hippocrates etiam vid tur idem confirmare, ubi asserit naturas esse morborum cura
6. Attamen nondum videntur ultimam & radicalem hu- Naturam jus naturae perfectionem aut denominationem assecuti. Esse si vivam enim principium operativum vix satis efficaciter eminentiam 3c dignitatem naturae substantialis declarat. Etsi enim substantiis vim actumque operandi recte attribuit , non tamen satis exprimit modum quo natura eas operationes attingit atque edit. Multi quidem fatentur substantias esse ultima principia operandi , cum vero ad modum deventum sit, aliter longe loquuntur : quicquid movetur, perpetuo moveri , quicquid movetur, ab alio moveri , eandem proportionem motus in universo semper manere, tantum respectu pat-ticularium corporum variari , omnemque motum esse pulsionem quandam. Adeo nullibi motum purh ab intus provenientem agnoscunt: nedum operationes naturales esse latentis cujusdam vitae fructus & indicia aut cogitant, aut credunt. Quare eminentiore adhuc titulo haec natura energetica cohonestanda est 1 tali nimirum quo eam esse vitale quoddam operandi principium, vel esse vitam quandam substantialem, innotescat. Vocare ergo eam possumus m
243쪽
is a De natura Sub antis energetica. Cap. XIII:
gitur enim-τictui praefectus ab se p o principatu :pari jure aedi pio principio deducamns
prive ium. Similiter ob entitatem subitantialem appellate
substantialem, vel tiitae substantiam. Haec enim nomina non tantum naturam operativam denotant, sed & vitalem ino dum attingendi & producendi suum opus declarant: nempe substantias opus aggrediendum percipere, perceptum appetere, petitum obire. Quae vivae quaedam operationes sunt,& naturam vitalem sapiunt. Hoc sensu natura sumpta suis apud authores passim decantatis en comiis optime respondet: Naturam omnia prudenter, & quidem optime, administrare; nihil facere frustra , non esse superfluam, nec deficere in necessariis, esse providam matrem, dc mala natur iter imminentia praecavere atque antevertere. Haec & similia apud authores subinde occurrunt , qui licet vera dixerint, de qua tamen qualive natura ea verba intellig da sint, vel non satis advertisse, vel non potuisse explicare, videntur. Rel- montii Archaeus huc retriendus videtur. Neque enim alio sensu aut commode explicari aut defendi potest. De hac itaque vita deinceps acturus sum. Hoc igitur mihi probandum incumbit, naturam substantialem esse vivam, hoc est, percipere, appetere, & movere. Qui enim naturae largitur tres istas facultates, perceptivam, appetitivam & motivam, dc interim ei vitam denegat, rem quam volumus agno scit, sed nomen invidet. Nihil enim aliud per hanc vitam substantialem sive Biu fiam intendimus, quam naturam hanc, quatenus ea de se tres istas facultates, perceptivam, appeti tivam de motivam, fundit. Si ergo probaverim naturam sub stantialem esse proprium subjectum sive materialem causam istarum facultatum, luculenter constiterit eam esse vitae pria' cipium, seu vitam substantialem, nempe esse et
prout eas voces nos hic accipimus.
Im vita T. Superest ergo probemus tres istas facultates 1 naissi/-hr as . dimanare. Immediath dico, respectore perpetu- aut accidentium, quorum nulla intcxhas facultates & naturam substantiae intercedunt. Vosio igitur eas primas facultates, non quod omnes aeque prim*sint i
244쪽
p. XIII. natura Sub avita energe sea. Ipssint, s sola enim perceptiva est simpli iter prima,) sed primas
uoco, quod universaliores dc ordine naturae priores sint aliis omnibus potentiis & facultatibus. Quo supposito, eas essen- tialiter spectare ad naturam substantiae: in genere sic demonstro. Nulla facultas generalior aut antiquior esse potestiis quae naturaliter & immediate a natura sive essentia substantiae in genere resultant. Substantia enim in genere generalissimum, & ordine naturae primum, potentiarum atque facultatum subjectum est. Accidentia enim, quibus aliquando, & non prael er causam, facultates tribuuntur, iis multis nominibus posteriora sunt. Etenim absque substantiae fa qua sustentantur) interitu perire possunt: hae autem facultates a natura cujuS sunt nullo naturali modo sequestrari queunt. Sunt enim perpetuae, & naturae substantiali coaevae. De spiritibus res aperta est, de quibus, an nimirum sine perceptione subsistere nequearit, nemo hactenus dubitavit. De materialibus infra probabitur. Potentia materiae primae ordine naturae junior est & inferior potentiis substantiae in genere :multo minus formarum potentiae cum his de antiquitate aut generalitate certare queunt. Hae ergo facultates sunt simpliciter primae & generalissimae. 8. Vita ergo substantialis quodammodo dividitur in has
tres primas facultates. Saltem enim sunt inadaequati coram fidi intresceptus ipsius vitae: an vero ab ea & inter se realiter differant, primassa- dubitari potest. Verum hoc fallem affirmare licet, faculta- crum tam tem perceptivam naturae substantiali nihil absolutum addere. Vel enim foret substantia, vel accidens. Non addit substantiam, quia natura substantiae in genere simplex est : aliis non praedicaretur de Angelis, aut de materia prima, quae sim,
plices sunt. Quin & substantia addita simul esset tum perceptiva,tum per se si absistens. Quaero igitur, Cur non pari jure sola natura substantialis absque tali additione queat simul percipere & subsistere 3 aut quae ratio reddi potest, cur additi, onali substantiae ista privilegia simul percipiendi & subsistendi
indulgeantur, cum fundamentali negentur 3 Nulla sane reddi potest. Non ergo multiplicanda sunt entia nulla cogente necessitate; & potentia perceptiva cum subsistentia aeque probabiliter coexsistere potest in substantia simplici ac in adcitionali. Insuper, facultas perceptiva naturae substantiali
245쪽
De natura Sub antiae emetetua, Cap. XIII
non addit accidentia absoluta. Non enim addit materialia . quia substantia in genere abstrahit materialia neque immi terialia , quia etiam abstrahit ab immaterialibus. Quinae
nulla accidentia absoluta quicquam ad facultatem hane in genere eliciendam contribuunt. Intimior enim est essenti, substantiae quovis alio accidente. Dices, id eam requiri ad ejus productionem. Respondeo, ad facultatis exercitium re quiri ideam,non ad ipsam primam di manationem. Verum ip. Lam entitatem substantiae, quatenus intime suae facultati prae sentem, esse suffcientem ideam sive objectivam rationem qui seipsam suasque causas & effectus noscat: caeterhm aliorum objectorum ideas,ab elitra,actione,pastone,motu,&c. excitatas, seu impressas, acquirere. Hae vero nihil ad resultationem ipsius facultatis iaciunt ,& consequenter stat sententia,facultatem perceptivam naturae substantiali nihil absolutum addere. Nihilominus actum percipiendi aliquid reale & absolutum naturae substantiali addere existimo , aliquid nimirum per modum qualitatis absolutae: facultatem autem naturae addere tantum relationem ad operationcs, dc a naturae differre ut inadaequatum conceptum ratione tantum cum fundamento
in re distinetum. Sod ad appetitivam & motivam attinet
illa praesupponit naturam esse perceptiva prius imbutam , haec, appetitiva. Veruntamen hae quoque facultates videntur alioquin, nempe subjective, naturae ipsi immediatae. Etenim appetitiva a perceptiva, & motiva ab appetitiva dependet quidem , attamen non subjective, sed tantum objective ae effective. Perceptiva enim non appetit, nec appetitiva mo' vel : sed natura substantialis, quia percipit, appetit, &qui appetit, movet. Actus autem percipiendi ordine naturae eum appetendi, dc hic eum movendi, perpetuo praecedit. verum quia multa alia huc spectantia in dubium vocari possunt, vi sum est Caput proximum de Facultatibus in genere,priusqu multerius progredior, interponere,
246쪽
, Cap. XIV. De Polavius Faeuliati in
De Potentiis O Facultatibus tu genere.
r. Tonnullis ipsum nomen Pothisiae ac Faeultatis displias N cet, quod a multis proponantur tanquam res sive qualitates absolutae. Verum utcunque aliqui perperim de iis
loquantur aut scribant, non sunt propterea e Scientiis penitus eliminandae. De multis enim rebus absque iis neque re steconcipere possumus, neque quae concipimus aliis communicare. Fateor Potentiam proprie sic dictam non cadere in
Deum: etenim potentia Divina non realiter, aut eX natura
rei, dissert ab essentia Dei: & interim vix possumus de Deo digne loqui absque mentione potentiae ejusdem. Creaturis vero potiore jure potentiae vox propria significatione tribuitur, Quod enim hodie est, non necesse est ut sit cras ; sed potest esse, vel non esse. Est ergo in potentia ad crastinam exsistentiam vel tum quum maxime esse in actu videtur. Merito itaque dicitur quasii componi ex actu dc potentia. Illa vero quae futura sunt multo magis in potentia esse audiunt:
Nondum enim manumittuntur e potestate suarum causarum.
Similiter quae ab intellectu suspenduntur a sua exsistentia ut fiant universialia, non actualiter, sed tantum potentialiter, se habent ad esse. Porro, potentiae magis adhuc proprie suas operationes respiciunt. Multa enim, quae de praesenti non operantur, dicantur tamen posse operari: quae conditio agentium solo nomine potentiae exprimitur. Neque enim nominatio subjecti potentiae, neque operationum, ejus vicem supplet. Subjectum enim utplurimum plures potentias in se continet. Ut oculus facultate videndi & tangendi pollet ;& consequenter non satis proprie unam solam facultatem
denotat. Ad ventriculum spectant fames, stitis, retentrix, coci rix, expultrix: quare nominatio ventriculi non fatis specificat ullam ex iis . E contra, facultas infinitas prope a stiones successive edere potest, ad quas omnes, una licet, exten- ditur. Nulla autem illarum actionum totam latitudinem facultatis adaequat , & consequenter nulla earundem loco
Potentiae aut facultatis substitui potest. Insuper, si potentiae
247쪽
336 De Potentiis-Facultatibus. Cap. XIv.
ex Altibus exi hen se filii, quid fiet de verbii illis, Missium, qu b, saleb, & silmilitas 3 cui usui deinceps inserviant 3 Imo ipse
modus potentialis Grammaticorum quorsum evadat, si nihisiupersit potentiae insinuandum Porro, an nomina quoque potentialia e Lexicis, ut risbilitas, amabilitas, o c. expungeniada sint 3 Saltem participialibus in bilis, ut risbilis, i, ik,ligibilis,8 c. ut & participialibus D in ivus, i ut fugii ibis,(hoc est, ad fugiendum aptus,) aliquem locum in usu loquendi indulgeant. Vertim haec omnia potentiam implicant, dc absia que eadem nec commode explicari nec concipi queant. Qua. re omnino enitendum est ut voces illae, potentia & facultas, quantum fieri potest, ab ambiguitate liberentur, atque adeo suum usum in Scientiis retineant. Diesiditur a. Potentia itaque inlatissima sua significatione dividatur in pοteη- in potentiam & potentiam ad operari. Potentia adesse contradistinguitur actui, sive exsistentiae. actuali. Ilinco risu possunt, dicuntur esse in potentia , quaeque extra suas causas realiter in natura exsistunt, dicuntur esse actu . Tripliciter aliquid dicitur in potentia :i. respectu exsistentiae; a. respectu permanentiae , 3. re- spectu praecisionis intellectus. Entia in potentia primo modo extra suas causas nihil sunt,& extrinsech tantum denominantur esse. Quare idem significat ens in potentia quod possibile. Estque hoc vel possibile respectu Dei, vel respectu causarum,. hitecti. si cundarum. Possibile respectu Omnipotentiae Dei dicitur esse via in potentia obedientiali: Scotus vocat potentiam objectivam, alii potentiam Logicam. Hoc modo dicitur in potentia quior quid in se non involvit repugnantiam, aut contradictionein, ut sit. Possibile respectu causarum secundarum clarius ali quid entitatis sibi arrogat, quod re ipsa detur aliquid in cassista quo producatur.
tipe, realiter aetuque de praesenti sunt sed interim insisset dunt potentiam essendi in quolibet momento futuro. . B- potentia in omnibus creaturis evidens est quae, quamuli ho die sunt, cras tamen possunt esse, vel non esse. Esse enim nulli rum' creaturae simpliciter necessarium est , nec est actus purui, sirum qVP amms do compositus ex acim re potetitia. Sunt etiam enit/ qu Tilam quorum entitas consistit in fieri, quae peculiati j*x' dicuntur
248쪽
C. p. XIV. De Potentiis Facit alibus. IpJ
dicuntur componi eX potentia & actu: ut motus, qui est inpotentia quatenus non attingit terminum quem quaerit, simulque est in actu quatenus illum terminum versus actu tendit. Quae in potentia sunt ob praecisam ab intellectu exsisten- 3tiam, sunt entia universalia. Conceptus enim universalis
placcidit ab exsistentia actuali, & ens quoddam potentiale fit. d de hoc genere potentiae alibi dictum.
. Potentia quae terminatur ad operationem dupliciter Dupliciter eonsiderari potest , vel abstracte, vel concrete. Potentia ibi lacte considerata nullum in adaequatum conceptum silVe tiis, Abira.
titionem sui subjecti sive fundamenti includit, sed sola sive he, ebn-
nuda, & seorsim ab omni connotatione, intellectui contem- cme. planda proponitur. De hac igitur quaeratur, cujusmodi entitas sit, an relatio, an qualitaS, an utraque. Si relatio, quomodo differat a relationibus praedicamentalibus. Sin qualitas, qui discrepet a qualitatibus absolutis. Quod ad entitatem potentiae abstracte consideratae attinet, non dubium est quin aliquid relationis in se quoquo modo involvat: imo aperte, idque dupliciter, refertur. Est enim potentia alicu, jus, & ad aliquid . Priore modo refertur ad suum fundamentum : ut potentia est rei eam habentis potentia.'Posteriore, ad suam operationem: ut potentia est operandi potentia. Quia vero primo respicit suam operationem, & continuo se relative reflectit ad suum fundamentum, cuius est , in hoc seipsam rejicit, atque una suam operationem. Quamvis igitur primo obtutu potentia respicitur tanquam terminus rex. latus, & operatio tanquam terminus correlatus : simulactamen eadem potentia reflectat se ad suum fundamentum, cujus est, in id totum suum jus transfert. Atque adeo fundamentum fit verum relatum, & operatio correlatum. Ut actus videndi est potentiae visivae actus; sed haec potentia est oculi potentia, visoque in ipsum oculum transfertur, estque oculi visito: unde oculus realiter est terminus relatus, & visio correlatus. are ut paternitas est ipsa relatio qua pater refertur ad filium , ita potentia visilva est quodammodo ipsa
relatio qua oculus refertur ad actum videndi. Fundamen- tum ergo cujusvis potentiae mediante hac ceu ipsa relatione ad suum terminum refertur: nec injurii, cum fundamentu se habens potentiam sit id quod reipsa operatur. Potentia .
249쪽
enim non suo marte operationem producit, sed denominiis onem productionis fundamento debitam usurpat, quatenus nimirum fundamenti vicem in ista locutione subit. Quindoeigh dicimus potentiam operari, intendimus id operari cujubi ea est. Potentia igitur abstracta dicit tantum relationem in ter fundamentum & terminum, neque est proprium relatum
quod ultimo intenditur, sed vicarium quoddam ejus dein
Fundamentum vero est genuinum & absolutum relatum quod operationi ceu termino revera respondet..Int,thhii. 5. Proximo loco dispiciendum est an potentia sit relatio ptae relatio sit dicamentalis, necne. Verum non est, atqui transcendentalis: p Reica' quippe per omnia praedicamenta vagatur. Quare nos alibi, meptatii sedem inter inadsequatos conceptus rerum ei assigna, vimus. Sed quaenam est differentia inter potentiae relationem, oc relationes praedicamentales Respondeo, differte, quod hae pure respiciant terminum correlatum, sed illa cilcaeundem aliquid muneris un1 exerceat. Recte Suarius ex Cajetan . observat, praecipuam distinctionem inter relationes praedicamentales & transcendentales consistere in eo, quod illae pure respiciant suum terminum correlatum, absque ullo 'alio ossicio circa idem exercito di, hae, non pure, sed simul in Iinuando aliquod munus circa terminum correlatum a relato Ubeundum. Suar. Disp. g . L. .n'. p, Io, dcc. videtur qbi
dem hoc munus ipsi potentiae ascribere ; sed, uti arbitror, in terpretandus est ( ut etiam in multis aliis ejus assertionibus hujus generis) de potentia concrete sumpta, nempe cum ali quali connotatione sui fundamenti. Potentia enim hoc To do sumpta includit rem quae non tantum denominative & se cundum dici, sed realiter, istud munus circa suum correlatum praestat. Quare indagandum est illud potentiae munus, Lit autem insinuatio quaedam causalitatis quam fundamentqm
Potentiae circa suum actum sive operationem exercet. Potop
tia enim videndi insinuat suum subjectum posse actum vi ββ di elicere: Insuper potentia naturalis dicit talem relatio nem quae a natura intenditur sive instituitur. Hinc miro alti ricio construitur oculus, ut inde resultet potentia videndi, At vero relatio praedicamentalis, posito fundamento & tormi no, per se resultat. Haec quidem disserentia mihi nullo mo '
improbanda videtur utcunque tamen aliam subjungcxem .
250쪽
Cap. XIV. De potentiis S Faculiatilus. Ips
bet, quae fortasse prioris quodammodo fundamentum est.
Supra eam tetigimus, ubi notavimus potentiam duas relationes implicare, relationem vero praedicamentalem simplicem tantum. Potentia enim non tantum relative tribuitur subjecto, sed Sc operationi , imo ea mediante subjeetum ejus re sertur quoque suae operationi. ut potentia est sui subjectipotentia,& siabjectum est suae potentiae subjectum: itae poten-ria est operandi potentia, & operatio est potentiae operatio et demum operatio est subjecti potentis operatio. Interim re latio praedicamentalis simplex & pura est: ut paternitas 1 patre, ceu fundamento, respicit filium, ceu terminum. Fortasse omnes aliae differentiae in hoc uno fundantur. Nam potentia propterea connotat munus subjecti aut causalitatem ejusdem, quod non tantum antrorsum prospjciat ad operationem, sed & simul retrorsum se reflectat ad suum subjectum, tanquam ad rem natura comparatam 3c dispositam ad eam operationem ; & similiter eo denotat naturae institutum,quod haec res ad suas operationes coaptet. Sunt etiam forte aliae differentiae, quas tamen hic prosequi vix operae pretium fuerit, cum stat alterius fori.
o. Quod ad qualitatem potentiae abstractae attinet, dubi- Appie'tistari fortitan potest an ullam involvat: & sit ullam, an ea sit relativa, an absoluta. Existimo potentiam etiam abstracthsumptam necessario insinuare aliqvalem modificationem sive qualificationem sui fundamenti et nimirum declarare quomodo id se habet ad operationem . hoc est, manifestare naturam sive indolem sui fundamenti respectu alicujus actionis, passionis, cessationis, motus, vel quietis : quod est qualificare. Qualitas enim est, quicquid ita assicit subjectum, ut inde innotescat ejus conditio, sive mos, in ordine ad operationes. Est ergo duplex qualitas: alia absoluta, sive accidentaliter
constitutiva di, alia relativa, sive relative naturae declarativa.
Prior, forma absoluta est ; posterior, forma relativa. Duobus enim modis qualitas suum subjectum assieit: vel ut instrumentale principium concurrens ad productionem, aut sal- rem ad modificationem, alicujus operationis, & est forma,
ut dixi, absoluta, & suum subjectum absoluth qualificatum
denominat: vel ut referens suum subjectum ad suas operationes, ejusque coaptationem ad easdem manifestans, nec