장음표시 사용
261쪽
DF io 3 primarum Facuitatum Cap. xv.
eeptiva s ut in prima serie sit naturalii, appetiti va& mo itiva fuerint similiter naturales: si perceptiva s ut in secun da setie) sit sensitiva, appetitiva dc motiva lumen sensuσparticipaverint: si perceptiva sui in serie tertia) sit in tela
lactiva, voluntas & motiva naturae intellcctualis participe gi actae fuerint. Porro, ut perceptiva sin prima serie) non de pendet ab appetitiva, aut haec a motiva, sed ambae hae ab illi cita ( in secunda serie) appetitiva pendet a sensitiva, de mo tiva ab appetitiva, non contra; similiterque (in tertia ) bo
luntas ab intellectu, & motiva a voluntate i non vice versa,
pendet. In prima serie facultas appetitiva & motiva sequuti tur perfectionem & imperfectionem perceptivae: & propor tionaliter appetitus sensitivus & motus animalis sequuntur in dolem sensus , voluntasque & motiva rationalis genium in tellectus. Insuper, ut perceptiva naturalis primam seriem, it sensus secundam, & intellectus tertiam, regit. Atque hae sunt
communitates sive convenientiae harum serierum.
Earum A, . Habent dc suas differentias.' Prima sortes continet fa-fereptia, cultates pure naturales & necessario agentes , secunda, partim naturales, partim judicium participantes,& medio modo inter necessitatem & libertatem se habentes. Earum enim actiones variabiles, & cujusdam disciplinae capaces, sunt. Canes enim, psittaci, simiae, equi, boves, &c. dociles fiunt,&pro natura rerum . se gerendarum poenam atque praemium exspectare discunt. Tertia series complectitui intellectum, facultatem quidem de se non liberam, sed fontem libertatis in voluntate & motibus inde fluentibus: objecta nimirum sub aliqua indisserentia proponendo, fundamentum liberae electionis jacet. In prima serie omnes facultates erroris sunt expertes. In secunda, brutae facultates, quantum participant de judicio, tantum participare etiam possunt de errore. Sed sus enim frequenter decipiuntur, appetitus deluditur, mox si
frustratur. In tertia, facultates non tantum erroribus ob noXide sunt, verum etiam meriti atque reatus capaces. Pxim 3
series ignobilior est secunda, & secunda tertia. Atque hae siunx
differentiae harum serierum. Differentia verum de facultatum perceptivarum differentiis, qβ'
metet et isti te duces chori sunt, aliquid ulterius adverten
sum. due ui edi, In ni terialibus, perceptio naturalis oc sensit 3 satis
262쪽
Cap. XV. ab aliis Facultatilus ditatibus.
fatis ab intellectu sive in homine sive in Angelis diseriminantur, scilicet, quod illae sint facultates materiales, hic spiritu-ulis. Atqui inspiritibus sensius desunt, & perceptio naturalis eum intellectuali immediate conferenda est , quae ambae facultates,in iis, spirituales sunt , & propterea aliunde petenda est differentia. Illa igitur est facultas necessaria & simplex.recta tendens ad actionem: haec, quasi duplicata sive judieata, & mediante libero arbitrio ad actionem terminatur. Existimo autem perceptionem intellectualem praesupponere naturalem, eamque quasi reflexe contemplari, ejusque adeo perceptionem percipere. Non enim putandum est Angelos
non reflexe cognoscere suam perceptionem naturalem. Quare intellectualis perceptio Angeli addit naturali hanc reflexam perceptionem suae perceptionis: Quae prima differentia inter naturalem & intellectualem est. Altera sumitur ab eo, quod intellectus Angeli suae voluntati objectum sub aliquali indifferentia objectiva repraesentare potest, unde voluntas ejus circa idem suum liberum arbitrium, eligendo vel non, exerceat. Nisi enim objectum eligibile sub aliquali indifferentia voluntati proponatur, libertas circa idem exerceri nequit, sed electio praedeterminatur, & rigido intellectus dictamine necessitatur. Fortasse plures hujusmodi differentiae excogitari possunt. Verum adeo pauca sunt & obscura, necnon plerumque incerta, quae nobis de Angelis cognoscuntur, ut non ausim huic dissertationi diutius immo
6. Perceptio naturalis in materialibus . sensitiva distin- perdotis guttur, 1. quod illa sit similaris & inorganica, haec organi- naturalis
ca. Dico, naturalem perceptionem ad rationem suam non requirere materiae organidationem, sed consistere posse vel cum, vel sine, eadem. Si autem contingat materiam Oxganicam esse,non inde praepeditur perceptio naturalis. Aliud enim sh, , si est, ad suam entitatem necessasio requirere organi Zationem, organicus. aliud, posse cum vel sine organigatione consistere. Quanquam ergo perceptio naturalis cum forma organica conjungi queat, non tamen organica dicenda est, quod seque in esse suo, sive materia organi Eetur sive non, conservetur: Non enim dependet ab organigatione. E contra, sensus manifeste Orgamnica facultas est, & destructo organo, destruitur; laeso eo- Ee a dem,
263쪽
Di rectio 3 primarum Facultatum Cap. X v.
dem, laeditur. Conspicua itaque est haec disserentia. . Secundo, naturalis & animalis perceptio distinguuntur, quod illa sit simplex, haec composita dc qu si duplicata; est enim perceptionis perceptio. Oritur haec disserentia a pii
ore. Eo enim quod carnes, membranae, nervi, humores, spiritus, cerebrum, in aptam quandam machinam seu orga, num ad perceptionem duplicandam conformentur, fit sensa, tio. Ubi ergo nervus laeditur, ut in paralysi & gutta sereni similibusque asseetibus, et ii oculus aliudve Organum exter. num ab objecto assiciatur, non tamen elicitur sensatio, quia non reduplicatur perceptio , hoc eli, organum totum non percipit se percipere. Totum enim organum sensibile quodam modo duplicatur. Externa fabrica . unam partem conficit, cerebrum alteram : quae duae partes nervo cuilibet organo peculiari connectuntur, & perceptio in eXterno organo elicita, mediante motu nervi in cerebrum derivatur, ubi ea iterum percipitur, hoc est, sentitur. Et propterea existimo sensationem nihil aliud esse nisi materialem perceptionem duplica, tam , vel esse perceptionem ita compositam, ut suum actum
percipiendi simul percipiat. Qua descriptione sensus perceptione naturali manifeste discriminatur. Veruntamen objectio gravis contra hanc assertionem hie occurrit , Perceptionem naturalem non esse suae perceptionis nesciam. Etenim
natura percipiens primo percipit seipsam i, & quia seipsam noscit, noscit quoque suas facultates ; & quia has dignoscit, percipit quoque earum operationes, quarum prima est actui Percipiendi: hanc ergo percipit. Profecto objectio magni momenti est, &, nisi aliquo modo perceptam perception*' distinguere fas iit,vix solubilis. Tentanda ergo est hujusmo di distinctio. Existimo eam recth partiri in perceptam p*i eundem actum per quem objectum primo percipitur, vel p idistinctum & cum actu primo compositum. Priore modo p*i ceptio naturalis dici potest suum actum percipere, simplisi quippe perceptione. Posteriore sensus suos actus recog noscit, duplicato nempe actu. Cum ergo perceptam p*x
ceptionem solis sensibus appropriamus, intelligi d*byx
composita perceptione, non de simpliei. Dubitabit fortaurum aliquis an simplex perceptio suum actum ullo modo cog noscat, Sed omnino id concedendum est. Lumen enim prum;
264쪽
Cap. XI'. ab aliis Facu atibus tatui tuae. a I 3
deptionis, quod aliis facultatibus splendet, non sibi soli caecutit. Fateor itaque perceptionem naturalem suos actus aliquo modo cognoscete, sed non Petr alium percipiendi a stum, atqui per eundem quo percipit objectum. Suffcit enim simplex & directa perceptio ad hanc cognitionem. Tenditentii ad eXcitationem & directionem appetitus naturalis, qui de indifferentia aut libertate nihil plane participat, ad quas requireretur aliquid judicii & reflexae seu duplicatae perceptionis. Natura igitur substantialis sua naturali perceptionei. percipit se, a. facultates suas, 3. Operationes harum, s. dc ultimo, influxus, alterationes rerum aliarum extra se, necnon connexuS, confoederationes, &c. cum iisdem. Percipiendo
autem se, alia haec omnia una percipit, nempe ut se aliquo . modo assicientia. Non enim aliter concipi potest qua via ea perveniant ad ipsam facultatem, eique intime uniantur. Dico igitur, percipere haec Omnia mediante quasi propria obejectiva ratione, ceu primario facultatis objecto, in quo caetera ut id quodammodo assicientia repraesentantur. Cum ergo
natura substantialis se duntaxat directa & simplici perceptione percipiat, fieri nequit ut suum actum percipiendi alia dictincti perceptione dignoscat. Cum enim seipsam simplici
perceptione contempletur, necesse est affectiones suas simplici quoque comprehendat, eadem nimirum qua percipit se ut percipientem seipsam,eique omnia quae in se inhaerent. Percipit ergo suam perceptionem ut affectionem sibi inhaerentem, eadem nimirum perceptione qua se, ut dictum, contem. platur. Cum ergo perceptio sit affectio naturae substantialis percipientis se & naturam suam, eodem actu simplici quo percipit eam naturam & affectiones ejusdem, percipit etiam . suam perceptionem. Dices hanc perceptionem, quod diversae obsecta simul involvat, esse complexam. . Fateor esse com-
prehensivam respectu varietatis objectorum quae simul complectitur: verum non componitur ex diversis & distinctis ejusdem objecti perceptionibus quemadmodum componitur sensus,) & eo respectu recte dicitur simplex. Concludendum itaque est, naturae perceptionem esse simplicem; & . a sensu, ut a perceptione composita, clare discriminari. S sus Mn8. Advertendum vero hic est, in compositae hac seu dupli, si xa perceptione secundam non necessario percipere quicquid quicqdii
265쪽
uri Disinctio 3 primarum Fac istatim Cap. X v.
sub prima notitia cadit, videlicet, tanthin percipere ob jectum, & quod idem a se percipitur, Seutit enim id ejus
dem, idque tantum, quod per nervi motum cerebro comitiu
nicari potest, & quicquid ejusdem percipit, percipit ut pith,
perceptum. Qtiare sensus includit quasi implicitum quod dam judicium de re percepta. Est enim quali tacita assertio de percepto objecto, se sibi conscium esse hoc vel illud se pei cipere, hunc equum se videre, hunc hominem loquentem se audire. Cum enim sensus sit perceptio percepta, secunda, ut dixi, de prima quasi assirmatur, de eadem implicite judicat. Verum sensus terminatur ad objectum ut ad id
quod se percipere percipit, non autem ad modum quo percipitur. Bruta enim, quando vident, non cognoscunt quid in camera oculi peragitur: imo neque hoc sciunt homines, nisi longa experientia, observatione & ratiocinio sarte nimirum optica) prius perdiscant & colligant. Dices, nos sentire dolorem & titillationem veneream, imo & calorem atque frigus, ut res peractas in ipsa parte, eamque assicientes. Respondeo, percipi dolorem s&caetera nominata ut objectum quod percipitur ; sed modum quo fit in parte dolente non sentiri. Etenim in hunc usque diem disputatur, an ratio doloris consistat in solutione continui, necne : quod non fiereret, si sensus eam rationem immediath attingeret. Quare secunda perceptio in sensatione non omnia discernit quae in prima fiuiit,& consequenter ulta in prima percipiuntur quae in secunda delitescunt. unde aliqualis quoque differenti inter sensum dc perceptionem naturalem inferatur, eaque ter tia sit. Q arta: P, Quarto, Propterea quod fecunda perceptio aliquo m'
I do capax sit implicitae assirmationis de suo objecto, Oid pei tretatisa a judicii, scilicet implicite, &percellib. cpnsicquenter erroris. Quantum enim aliqua facultas pax
ticipat de judicio, tantum quoque de errore participare po test. Suarius Dis . 8. s. . n'. 6. sic exprimit, Notitia arum emfmplerum, fmplex apprehensio diei solei, in lautum est capax ait cujus veritatis, in quaκtum eognitio aliquam rationem jrum isti participat, Nam licet concepito per simpliet, actus diei siet fim plerum apprehenso, quatenus polentia eogvsseeus Armat in se miti
iudinem rei,ct quadammodo illam ad se trahit, ct ui di inguat f iproprio
266쪽
Cap. XU. ab aliis Facultatibus ova liliis. ais E
tr.pyio judicio, quad a nobis datur ei in rem unam cum alia eomponimus, oerias dividimus et tamen quatenus illam et apprehensio est aliqua rei eognitio, est etiam aliquale judicium, quo implicito ju- didatur res id esse quod de illa cognoscimus, &c. Hinc quarta disse ferentia inter perceptionem naturalem & sensum deducitur ;hune decipi posse, illam minime. Quanquam enim, quod vulgo dicitur, verum esse admittitur, sensium: positis omnibus requisitis ad agendum, non errare circa proprium objectum : frequenter tamen accidit, omia ad certam sensiationem eliciendam requisita non adesse,& nihilominus sensum implicite statuere de praesenti objecto et, ut hunc forte equum esse suum, cum non sit, sed solummodo similis. Fateor, senusum non conficere explicitam propositionem, sed eam tantummodo implicare : attamen saepe ansam praebere phantasiae aliter de objectis quam sunt concipiendi 8c judicandi. Quare sensus decipere dc decipi potest, non item naturalis perceptio. Haec enim neque explicite neque implicite de suo objecto judicat, sed ad operationem recta tendit: saltem non
statuit de alterius facultatis actibus, neque alterius errorem imitatur: sensus autem primae perceptionis actus per secundum judicat, & appetitus sensitivus atque phantasia errantis sensus dictamini saepe obsequuntur. Quia vero sensus de objecto judicare & errare potest, potest etiam dubitare. Quod
enim a longinquo cernitur, primo deprehenditur esse aliquid : an vero sit corpus inanimatum, an animal, adhuc nescitur ; sed propius accedente objecto, decernitur esse animal, dein esse hominem, demum esse amicum suum familiarem. Unde evincitur sensum non tantum errare, sed & dubitare posse. Cum ergo perceptio naturae sit certa, hinc perspicue a sensu discriminatur. Hic observatu dignum est, quanto longius aliqua facultas a perceptione naturali recedit, eo fa- cilius errare .mHinc phantasia errori magis obnoxia est quam sensius communis ; & appetitus sensitivus, quam illa. Io. Quinto, Differunt quoque perceptio naturalis & sen- Dissi renita sui respectu objectorum. Illius enim objectum est entitas Meaparte propria, quae repraesentat se, suas causes effectus, item om- qbject=rum,nes influentias aliarum rerum, confoederationes, cooperatione3, consensus & dissensus, deci hujus vero objectum est en, ni S eXtranea. Sensus enim entitatem propriam organi per cipientis,
267쪽
diis Di indito 3 primDum Facultatum,cte. Cir p.
ei plantis, hoc est, ipsius partis qua percipit, non percipit, sed objectum perceptum ut quid elitra . se contemplatur. ubi enim quis se intuetur in speculo, objeetum videt ut quid pone
speculum situm : nec obitat, phantasiam in animalibus sagi eioribus facile colligere, osse imaginem propriam vitro re flexam. . Multa enim animalia, quibus phantasia minus acuti est, vitrum inspicientia deluduntur, & diversium a se animal se conspicere putant. Atque hoc satis ostendit quid ipse seu sussibi relictus agit, & quo modo objectum suum repraesen lat. AVes pugnaces cum sua umbra in speculo visa animos8 dimicant, neque praelium nisi subducto vitro componitur. Certum ergo est sensum ad objectum externum, aut sub specie externi, ferri: & consequenter a perceptione naturali, quae primario respicit objectrum internum, evidenter distinguitur. AIO AF ii. His addamus latitudinem & generalitatem perceptionis rentia. naturalis,quae subjective ad omnes substantias extenditur,nec, ut sensus, ad sola animalia restringitur ; objective quoque ad omnia prope entia suo modo adaequatur. Quanquam enim neque sensum neque intellectum duplicata percepti, one comprehendit: a priore tamen, in quantum organa ido,nea riuibus sensus resultet construere noscis,quid ad eundem requiratur se praevidere demonstrat. Si autem in materialibus quid ad sensationem sit necessarium noverit, non mihi dubium est quin in spiritibus pari, si non majore, facilitate quid ad intellectionem expetitur sciverit. Sunt & aliae disserentiae: perceptionem naturalem esse multo subtiliorem ea sensuum , & hosce interim, in quantum ad objectum p petitui, sub ea indifferentia qua inde spontanea elactio exciet ceatur, praesentandum comparantur, esse multo nobiliore illa. Sed videor satis de disserentiis harum facultatum a 'vertisse, & ex dictis quivis perceptionem naturalem a scpsi clath internoscat.
268쪽
r. XVI. Probatio natur Ais et I
mita usurae substantialis asseritur a priore e S primo, a eaus externis i ab inciente, Exemplari, Fi
nali. i. Ommunitates & differentias Facultatum vitalium siu- ooen is ,- periore Capite aperuimus, & vitam naturae ab ea ani- flantias
malium dediti opera discriminavimus: superest jam vitae naturalis probationem pressitis aggrediamur. Dico igitur omnes substantias proprie sic dictas, hoc est, per se sive suo marte subsistentes, esse natura quadam vitali, nempe tribus istis primis facultatibus, perceptivi,appetitiva & motiva, praeditas. De subitantiis spirituallibus dubium non est. Omnes enim Philosophi qui de iis tractarunt vitam quandam spiritualem, quasi communi consensiu, iisdem ascripserunt. Si qui tamen Neotericorum quispiam de hac re dubitet, data
vita naturae materialis, omnis causa dubitandi facile evanuerit. Fieri enim nequit ut nobilior natura substantiis materialibus quam spiritualibus impertiatur. Omnes enim agnoscunt, naturam inanimatam nobilitate M perfectione vivae cedere. Clim ergo spiritus nobiliores de perfectiores sint corporibus, certum est eos nobiliore natura, nedum ignobiliore, dotatos esse , & consequenter, data vitalitate corporum, a fortiore sequitur eandem spiritibus communicari. a. Cardo itaque controversiae in hoc vertitur, An substan- Etiam matiae materiales vitali natura sint imbutae. Eo enim praeju- teriatis. dicio hominum mentes hactenus praepeditae videntur, materiam rem stupidam, ignavam, mere passivam esse, ad inser-ciendum mundum duntaxat natam. Quare hoc nobis incumbit probandum, materiam esse non tantum naturae vitalis capacem, sed & actu vivam, vitalibus nempe facultati, bus, perceptiva, appetitiva & motiva,praeditam. Neque necesse est omnia argumenta omnes istas facultates aeque primo& directe inferant, sed satis est si aliquam ex iis unam e Scaciter probent. Posita enim perceptiva, cui usui esse potest, nisi simul concedatur appetitiva 3 Posita appetitivi, ea frustra est, nisi ei respondeat motiva, quae prosequatur aut fugiat
269쪽
218 probatio tius naturalis Cap. XVI.
bolium aut malum apprehensum. Denique, motiva inutili,& temeraria es , ubi non movetur ad finem expetibilem is sequendum. Finis expetibilis nullus est qui non percipitur .igabit nulla eupido. Ita ergo hae facultates inter se concate nantur, ut posita earum una, reliquae duae eadem opera asse runtur. Quare sive vitam naturae in genere, sive aliquam unam facultatem ejusdem in specie, Vindicavero, inferendum est, naturam esse vivam. Syni. iu. a 3. Verum dupliciter, vel priore, vel a pisteriore, proce F ' dere licet. Et si vero argumenta priore minus cogentia sint, Auctbrua- non tamen penitus tacenda videntur,saltem ne in partem ad versam invita trahantur. Plato,non levis judicii Philosophus, mundi admirabilem fabricam, harmoniam, pulchritudinem, dignitatem contemplatus, non potuit animum inducere ut crederet eum constare ex sola stupida & cadaverosa materiae mole. Adjunxit itaque spiritum, quem modi animam vocavit. Peripatetici quoque, constantiam fixumque ordinem motuum corporum coelestium observantes, iis suos motores diviniores, adsistentes quippe Intelligentias, praefecerunt. Similiter Averroes, dissicultatibus incidentibus circa nova, rum formarum productionem victus, ad numen quoddam sublunare, quod formas in omni generatione idoneas suggerat, confugere coactus est. Omnes videntur implicite fateri, sua Philosophiae principia phaenomenis in natura occurren tibus non aliter suffcere, quam in subsidium alias causas adjutrices , quibus naturae defectus suppleantur, advocando. Nonne satius foret naturae debitam persee ionem propriam, vitam quippe, qua hisce muniis sit suffciens, largiri 3 Sed au thoritatem in hac causa non magnopere moramur , ad causa
Ah est ei. q. Priuio, Essiciens causa naturae substantialis proprie die fente. solus Deus est. Substantia enim, ut supra declaravimui, pqx solam creationem incipit, & per solam anni hilationem β sinit : alioquin vero a nulla creatura suam entitatem mussit tur, sed per se ec suis viribus stibiistit. Credibile ergh β iDeum, naturae hujus fundatorem, noluisse tam illustrem qn titatem materialibus substantiis indulsisse, nisi una iis cophox mem naturam Operativam decreverat. Nam profecto
270쪽
operibus, si quando organa aut machinas conficiunt, a stiones& usus eorundem potistimum respiciunt. Non igitur putandum eli, voluisse sapientissimum Deum producere substantiim per se subsistentem absque natura operativa, qua actiones sua entitate dignas, hoc est, vitales & ab intus provenientes, edat. Probabiliter quidem arguere licet, tam stupidam & insulsam creatuxam substantialem, qualem fingerent materiam, non esse in natura possibilem. Omne enim ens bonum est, non frustraneum, nec inutile , quin ipsa entitas&bonitas non realiter differunt. Fieri ergo nequit quin utilitas seu bonitas rei entitati ejusdem proportionetur. Non
hia loquor de bonitate morali, sed de metaphysica , qui
res perpetuo conformatur suis operationibus. Non enim placuit summo Creatori quicquam improportionatum producere. Omnia ergo justo ordine, mensium & pondere construxit. Non igitur fundamentalem entitatem, cui non coaptavit naturam energeticam apte respondentem, fecit. At vero omnis substantia, etiam materialis, sussiciens fundamentum est alicujus naturae energeticae. orsum igitur munificentissimus Deus, qui omnia bona omnibus largitur, de nulli virtutem suae entitati proportionatam invidet, materialibus substantiis naturam energeticam suae radicati subsistentiae conformem denegaret s. Si quis objiciat naturam vivam minime conformem esse entitati materiae , imo vitam materialem repugnantiam in adjecto dicere : Sic enim Philosophi hanc rem olim computasse videntur, Materiam rem stupidam esse , vitae principium, si velimus, aliunde petendum esse : Hinc Platonem animam mundo materiali addixisse: Cum enim non potuisset vitam qualemcunque universo penitus denegare, nec materiam vitae propriae compotem putasset, coactus videtur animam quae universium informaret, & viti impertiret, excogitare : Respondendum est, vitam in tota sua latitudine non esse materiae inconformem, sed solummodo vitam spiritualem. Etenim certissimum est, eo quod dentur plantae &animalia, dari quoque vitam materialem, dc consequenter posse dari. Si ergo quoquo modo contigerit materiam in aliquibus non esse vivam, ratio non est, quia nequit esse vitae particeps , sed, quia noluit Deus vivam creare. Ratio autem