장음표시 사용
271쪽
Probatio ollae naturalis Cap. XVI uix reddi potest cur Deo potius mundum ignavum 8c stu
pidum, quam activum dc vividum, creare placeret : prae, sertim clim, ut dictum, materia naturaliter non fit vitae ma Plistbean. terialis incapaX. Quod vero ad Platonis & Plutonicorum dide ex- sententiam attinet, ea facile exponi potest,& ad bonam seu pqpit gem perduci, si modo aut horem de in adaequato entitatis ma terialis conceptu intelligi permiserint. Corpus enim in te nere in duos in adaequatos conceptus, subsistentiam funda
mentalem & itaturam energeticam, rc solVitur: Platonis ma teria est subsistentia fundamentalis, anima est natura energetica. Neque haec expositio plane frivola aut absurda vi deri debet ; cum frequentissimus veteribus mos fuisset de in adaequatis conceptibus tanquam de rebus realiter distinctis 8c ab invicem separabjlibus loqui. Imo. in istis rerum metaphysticarum primordiis pauci erant qui processum intellectus nostri per inadaequatos conceptus intellexerunt : sed potius quicquid proponebatur ut substantia distincte concipienda,
pro realiter distincta acceperunt. Et revera saepe tam obvia occurrit occasio cur hoc modo homines decipiantur, ut minus mirandum sit, si aliquoties etiam magni judicii viri huic scopulo impegerunt. In praesenti Dissertatione subsistentia
fundamentalis in suo conceptu nihil eorum quae ad vitam aut operationes substantiarum pertinet complectitur aut memorat: h contra, conceptus naturae energeticae ne gry qui
dem eorum quae ad rationem subsistentiae spectant sapit ; se tota in explicatione vitae & trium primarum vitae facultatum insumitur. Quis jam primo saltem aspectu non putaverit
horum conceptuum tractatus tam diversos squorum neu ter quicquam utrisque commune continet) agere de ro
bus plane diversis 3 Profecto subsistentia fundamentalis de se describitur ut res stupida, ignava, & ad alias entit xqi
sustentalidas nata : natura energetica, ut activa, & vitae pix
ticeps , rem plane spiritualem putes ; praesertim post d/Meam 1 subsistentia fundamentali tanquam 1 subjecto materi ali abstraxeris. Platonem vero hujusmodi ab tractionem ist otia verisimile est, & inde potuisse de hisce in adaequatis coii non impe- ceptibus ut de rebus realiter distinctis concipere & tractarq adhuc, Deo optimo Maximo visum esse dona sua creaturis diversimode distribuere, ut major variet i mdii scii mi-
272쪽
cap. XV L. a causa efficiente, exemphari. et ar
discriminatio in earum ordinibus & perfectionis gradibus reluceret : Hinc aliis naturam inanimatam,aliis vegetabilem,aliis sensitivam, aliis rationalem, indidisse. Respondeo hanc graudualem perfectionem dc disi crentias graduum sive ordinum
creatura rum,sive posive IlS Vitam naturalem, si ve eam negaveris, nihilo minus apparere posse. Nam vita plantarum sussi cientem rationem distinctivam a vita naturae insinuat : quod nimirum plantae pulchra partium divaricatione rami ficentur& organigeritur, necnon quasi duplicata vita, altera insita, alter influente, donentur. Caeteros autem vitae ordines fi respexeris, sive vitam naturalem admiseris, sive rejeceris,
eodem res redit. Jam sit quilibet judex, an fatius sit, dc
plus artis habeat, interiorem domum solo squalido accessu, aut ignobili vilique corporum Occurrentium aspectu, velle exornare , an, comparato decenti viarum & exterioris areae apparatu, interiores recessus elegantiore subinde ornatu gradatim cohonestare. Hanc posteriorem profecto viam secundum sententiam a me propositam Creatorem universi elegisse apparet. Primis enim ac generalissimis substantiarum rudimentis congruam & proportionatam naturam energeticam , vitalem quippe , assignavit: dc nihilominus superstructos naturae gradus alia atque alia subinde eminentiore perfectione distinxit & decoravit. Sic enim inexhaustos ae munificentiae thesauros optime demonstravit, cum incipiendo a tam nobili naturae basi, potuit tamen a gradu ad gradum, novam subindὴ atque altiorem dignitatem addendo, ad fastigium tantae eminentiae opus suum evehere. Sed haec de causa efficiente. . Secundo, Deus non solum causa effciens est suarum cre- I eaquaturarum, vellim etiam ExemplariS : imo fortasse orrinis exemplari, causa effciens, eo quod effciens, suo modo est exemplaris.
Etenim quicquid agit, eo sine ut sibi assimilet agit. Hinc
ista axiomata, Similia in similia non agere, nisi conservando et, Contraria in contraria hostiliter insurgere se mutuo impugnando et, (hoc est, alterutrum alterum sibi assimilando ;)profluxerunt. Verum summus Deus non luctatur cum suis
creaturis, sed pro arbitrio, quicquid sibi visum est, absque resistentia perficit. Interim omnes ideae Divinae partes ex habita ratione subjecti recipientis, creaturas aliqua sui
273쪽
Probatio vitae naturalis Cap. XvI.
nota assiciunt. Vix enim solida ratio reddi potest, cui uni pars sive unus inadaequatus conceptus imaginis Dei profuit diora sui vestigia quam alter imprimeret, in ente in genete gradum entitatis gradus unitatis, veritatri oc bonitatis aequo pede comitatur. Similiter gradui seu dignitati oc perfecti oni subsistentiae fundamentalis, quae absolutam dc indepest
dentem Deitatis perseitatem analogice repraesentat, cur non gr1dus vivae naturae, vitam Dei proportionaliter repraesen
tans, associaretur Profecto haud obviam est rationem redudere, quorsum tam nobilis entitas per se subsistens, s quae re spectu caeterarum creaturarum independens est de perpetua,)quemadmodum independentis entitatis Divinae, it 8c vitae ejusdem respondentem characterem non gereret. Omnia alia Divina attributa, pro dignitate substantiae cui impertiuntur, analogias proportionantur. unitas quidem spirituum nobis ignota est , sed proculdubio propius accedit ad unit1-tem Divinam quam unitas materialis, quae continuitas est. Immensitatem Dei, magnitudo sive extentio, longa, lata dc profunda, sive trina dimensio, in corporibus repraesentat. Similiter ubiquitati Divinae corporis locatio, aeternitati duratio, in subsistentibus quidem perpetua, in inhaerentibus ad aevi longioris aut brevioris periodum producta : ut verbo dicam, intellectui Divino naturalis perceptio, voluntati ampetitus naturalis, omnipotentiae facultas motiva, respondae Mihi credibile non est, solam entitatem Divinam substantias per se subsistentes suo charactere insignivisse, quiescente in terim seu non simul influente exemplari causalitate vitae Di vinge. Frustri regeritur, materiales substantias incapacei esse tam nobilis naturae. Partim enim ex supra dictis pitct, partim ex infra dicendis patebit, naturam materialem non planh abhorrere ab omni vitalitatis participatione. Inso
rendum itaque est, hinc quoque saltem probabiliter colligit
naturam substantialem esse vitae materialis compotem,
A ea af - 8. Tertio, ut Deus est essiciens de exemplaris causa om pali, nium, illi est omnium quoque Finalis. Omnia ad glori/m Dei supremi Creatoris, i quo profluxerunt, comparata fiunt Consideremus itaque an mundum stupidum, qui nec sid*m Creatorem nec se ipsum agnoscat, an vividum, & non tali
tum sutiplius, sed dc suae dependentiae a Deo, perceptivssmi produxisse,
274쪽
Cap. XVII. a causas i, materiali. aag
prodixisse, magis ad gloriam Dei faciat. Non mihi dubium est quin hoc posterius optabilius sit. Nequeo enim animum inducere ut putem, millies millesimam mundi visibilis partem
non advertere an ipsa in rerum natura sit, nedum an causam Deum habeat. Dices, Dei gloriam resultare ex creaturis intellectu praeditis, & earum opera totius creationis perfectionem ad nominis Divini celebrationem redundare. Fateor quidem nomen Dei a creaturis intelligentibus potissimum celebrari : hoc tamen non impedire quin totus naturae chorus in idem, non intellectu lices, at perceptione saltem naturali, conspiret. Verum caetera prope quae ad hunc titulum spe- istini, & ex his nonnulla, prius alia occasione obiter memorantur. Transeo igitur ad causas internas, materialem
formalem : & proximo Capite de Materiali agendum.
Vita naturae Abstantialis probatur a causa Mate
riali. i. TAterialis causa substantiae in genere, hoc est, funda- Muthyiam1 1 mentalis ejus natura qua per se subsistit, est sussi- fusciciens quoque vitae principium, De spiritibus quidem non e is princi- multum laboro, quod, qui eos agnoscunt, ad unum omnes iisdem internum vitae principium ultro largiantur et Verum de corporibus ambigitur. Huc igitur vires intendendae sunt. Affero, materialem substantiae naturam, eo ipso quod sit per se, quodque omnia sui in se suffulciat, esse quoque sufficiens vitae principioni : Quod sic evinco. Internum motus est & vitae sufficiens principium t At natura substantiae materialis est internum motus principium & consequenter est quoque suffciens vitae principium. Majorem primo authoritate 8c qualicunque consensu Philosophorum declaro, deinde ratione probo.2. SuariuS Dii p. 18. f. r. variis in locis testatur, id quod ab mih intus movetur habere in se principium vitale. Verba ejus principi msunt n'. 26. tamen abdendum est ultimo, hune et i di
275쪽
probatio Citae vaturatis Cap. XvII.
vibilem naturalem principaliter esse tribuendum Leveravit, qui so=mam, O, mediante illa, gravitatem indidit, a qua motus resul lai: sevi pros ieienti ct imprimenti impetum tribuitur motus qui ab ita manat. hia ut impetus impressus, lices si vera siriuae moliba, ct in se habeat sufetentem vim ad illum motum, hibilomi nus non motiet nis ut instrumentum projicientis, O vice ejus et iidgratiitas non moti et vis ut instrumentum generantis, O vide ejus. Hae est mens Disi Thomae ct aliorum aut horum quos ei latii in
ultima sententia, ct Aristotelis in citatis iocis, qui in hbe si usu sepe agibi dieit, inanimata nan habere in se principium unde est motus ; θ hoe diserimen semper assignat inter ea S animantia,
ut. 5idere licet a. de Caelo, cap. a. textu noclo, S I. de Anima, eap. a. textu Is. O lib. a. cap. a. textu IS. Et hoc diserimen biventium a non didentibus communi omnium confvsu receptum
ut uolai Ditius Thomas, &c. Secundo, Idem Suarius ii'. et S. merito, inquit, ae sapienter hoc fuisse a Philosophis ean Araium ae declaratum, ut segnificarent, res vita carentes non aecepisse a natura virtutem ad persciendum se, per se loquendo, sed barum rerum naturam soli m postulare, ui in sua naturali perfectione ge nerentur, Et hiκe constituerunt Adserentiam inier uitientia O npn' viventia, quam etiam Plaro in Phaedro O dialbeo deeimb de Legibus assecutus est , quia tittientia talia instituta sunt a natura, ut passent seipsa perfuere su actuare, cde creatis proprie loqgi mur ct non viven ta autem per se non habent nisi quietem in ea perfectione quam a generante recipiunt, nisi aliunde impediant ut Tertio, Idem ait M. 35. me tamen suppositio, discite ei m= tum illum (loquitur de motu cordis ) tribuere generanti. yri mo, quia ej actus titialis et actus autem tiliae est a principio iii trinseco, unde noκ debet reduci in exirin eum. Forta se 'st' desiit qui neget motum illum esse sitatem, quia uda sit per appetit moe cognitionem. Noe tamen improbabile est, O eontra omnes Phi ipsophos, dcc . Ex quibus locis colligo, communem esse Philo sophorum sententiam, internum motus principium esse tibi ficiens vitae argumentum. Verum, ut quod res est: f te/xi illi, dum sic loquuntur, ad vitam solum vegetabilem & adi malem, nequaquam ad naturalem, respicere videntur. Nihi Jominus cum hyc criterio animata ab inanimatis distingu/' 'illa continere in se sui imotus prinei pium, siue posse scipibab intus propria virtute sive propria actione & moid pq
276쪽
Cap. XVII. a causa materiali. et asileete, satis sententiae nostrae favent , Quicquid nenise ab intus movetur, esse eatenus vitae particeps. Eo enim quod potiant primam differentiam inter viventia & non viventia, quod illa interno motus principio gaudeant, haec nullo ; se,quitur, quicquid interno principio motus praeditum est, esse sussiciens vitae principium. Posita enim essentiali differentia, ponitur res quam ea differentia ab aliis omnibus distin
s. Dices, Saarium, s. dicta, n'. A. distinguere principia ori yini motus in tres ordines et Dade, inquit, ex diseursu hactenusfacto occurritur. licet eblligere tres ordines rerκm se moventium localiter aliquo mo- d. a principio intrinseco. Primus est earum qua solism ita more sentur quando sunt in praeternaturali statu : O in his, Iieei prine tum motus in eissi, non tamen ut earum proprium, sed ut instrumentum, seu virtus alterius. Et hujutinodi sunt res inanimatae. Aliae vero sunt res qua proprie se movent a principio intrinseco ut sibi proprita nqn tamen perfecte o per se O primo,sed per unam partem movendo aliam, S ita quasi per aeeidens movendo totum , O ad summum possunt unam sui partem per se primombsere illamssilicet qua est velutifundamentum motus aliarum. Ei huiusmodi sunt vitientia corporea. In tertio vero S superiore ordine sunt res qua non solum se movent per intrinsecum principium ui proprium, sed etiam se per se primo movent secun Em si totas, quia non habent partes, &c. Fateor Clarissimum Suarium non admittere generalem naturae substantialis vitam, nec eo finea me hic adduci, sed eo solo, quod clare doceat, & ex consensu Philosophorum probet, motum proprie s ut loquitur ) ab
intus provenientem esse suffciens vitae argumentum. Alioquin enim loca a me laudata suos errores cum hac veritate implexos involvunt. Quorum praecipuos, ne comprobare videar , paucis perstrinxero. Primo, Descensum gravium generanti, ut cauta principali, ascribit , quasi gravitas non fundaretur in interno principio subjecti gravis, sed in solo generante externo. Sed de hac re erit occasio plenius disserendi inise , ut & fortasse de aliis hic memoratis. Secundo, Errorem hunc alio valde conspicuo confirmare conatur , Gravitatem eodem modo se habere ad subjectum grave, quo se habet impetus a projiciente impressus ad lapidem eo motum: non advertens impetum impressum, semel duntaxat lices aut
277쪽
2 et Sprobatio tit gnaturam Cap. XVII
quoque modo praepeditum, illico cessare, nec absque novo impulsu redintegrari: at vero gravitatem, millies licet in terruptam, usque & usque recurrere, interno dii 2 am principio. Tertio, Restringit vitam ad sola animalia & planiatas. Quae, fateor, communis erat Peripateticorum sententia, oc iis olim condonanda, quod vita naturae, absque quaessicaciter corrigi nequiverat, iis nondum innotuisset. Nos vero vitam naturae omnibus corporibus promiscue tribuimus, nec inde differentiam plantarum & animalium ab aliis corporibus, sed ab organi Zatione, cum Aris late te,& a duplicata vita, insita & influente, cum Neoterici S, deducimus. Quarto, Motum cordis absque omni perceptione aut appetitu peragi putat, & interim ab interno principio oriri concedit. Ego vero concipere nequeo, qui fiat ut motus pust ab interno principio ordiatur, quem tamen istud principium nec appetit nec percipit. An natura adeo temeraria sit, ut, nullo sibi proposito fine, novam operationem sponte aggrediatur an potius omnia prudenter, & non sine admirabili providentia, administret Ultimo, Principia motus intrinseca intres ordines distinguens, eorum primo pugnantia adseribit. Fatetur enim iis inesse motus principium intrinsecum, sed non ut eorum proprium. Quaeso, qui eveniat ut principium intrinsecum non sit proprium 3 Internum motus principium est ipsa natura sive essentia moventis, de qua videat Suarius, an possit esse principium improprium, aut alterius, ut vocat. Sed quaerit n'. 23. an, in motu gravium, sola gravitas sit internum principium, an etiam substantialis forma: & gravitatem ait esse principium proximum , formam, remotum,
Si gravitas sit principium motus, & eadem immediate fluat a forma, quo sano sensu dici potest principium improprium Ih uo; Se , inqssit, dicitur improprium, quia motus ille proprώθiis, fit pro principaliter tribuendus est generanti. Sed quo jure, quove
prie tribu- merito Proculdubio motus maxime proprie tribuendus estenda geli suae causae proximae, modo ea in essentia sive forma radicetur
ra' h it tamen ut principaliter & formaliter essentiae sive formae, ut principio quo, & materialiter subjecto sive supposito, ut principio quod, debetur. Generanti autem non tribuitur nisi remote & valde improprie. Nam revera principium mo'
tus in gravibus, si modo gravitas sit illud principium, nec af
278쪽
ficit nec denominat generans. Gravitas enim hujus plumbi non est gravitas generantis, sed hujus subjecti. Sed dices,
cum eam generanti tribuamus,causalem esse locutionem. Atqui genecans plumbi nec est proxima neque est interna causa gravitatis ejusdem. Ipse enim fatetur causam ejus esse formam. Cum ergo praesentem teneas internam dc proximam causam, absurdum est, ei contempti & rejecti, externae absenti atque remotae est istum adscribere. Si enim effectus
in plantis & animalibus, formis recte adscribatur, injuste aliis
formis naturalibus denegatur , cum formae naturales non minus internae causiae sint suarum operationum, quam formae quas animatas vocant suarum.
s. Operae pretium forte est, verbo expendamus quid Peri- In quirapateticos ad tam durum & insuetum loquendi genus adegerat. move- Dixerat Aristoteles, movetur ab alio: quod intelligunt de corporibus inanimatis. Viventia enim interno .lib. principio duci agnoscunt. Ne ergo internum motus principium corporibus quoque inanimatis tribuatur, cautum est. guntur itaque recurrere ad generans, miserum refugium lcum frequenter aut longius absit, aut nihil ad generati mo, tum conferat, autuetiam, antequam motus incipiat, plane desinat esse. Verum concedit Suarius formam movere, materiam hunc motum:recipere , sed nolit admittere hunc motum adscribi composito. Negat ergo grave se movere deorsum : admittit tamen motum in viventibus ab anima cau- fari, & similiter materiam eundem recipere. Si ergo in his motus recte tribuitur composito, quid impedimento esse potest quo minus in illis quoque pari iure eidem tribuatur Sed
gravitatem vult immediate producere motum deorsum. Ego vero nequeo mente abstrahere ullam entitatem quam dicit
gravitas, praeter ipsum nisum se movendi deorsum : qui nisus motus quidam est. Posito nisu descendendi ab intus Proveniente, ponitur gravitas, sublato, tollitur , & it. tollitur, ut nulla ejus particula aut gradus superest. Gradus enim gravitatis de hujus nisus idem sunt. Si ergo gravitas( ut vult Suarius ) immediate fluit a forma, motus perinde a forma est: similiterque si gravitas recte tribuitur plumbo, nisus quoque movendi deorsum eidem recte tribuitur. Sed
de hac re plenius disserendum est in sequentibus. Missa
279쪽
et et 8 Probatio Dira naturalis Cap. XNI.
jam authoritate, rationem qualemcunque subtexamus. Internum b. Assero igitur, quod se aut aliud ab intus movet, esse sucmptuiprin- ficiens vitae principium. Quid enim est, ab intus movere aut
iii se nioveri Non est moveri ab alio, non est cogi. Dicit ergo movens sua sponte agere, sua sponte moveri. Motum igitur quem aggreditur appetit, & consequenter percipit. Quid enim alias determinat, aut determinare potest, agens ad hoc agendum, aut ad hunc motum y Nihil extra se. In se ergo fovet vitale principium quo se determinat , nempe quo percipit quid sit agendum &quorsum, quoque id appetit. Nam qui potest aliter suam indifferentiam contrahere, & se, quoad hic & nunc, ad hoc aut illud determinare/ Frustra oggeris
naturam determinari ad unum a generante, aut ab alia fortasse causa. Supponimus enim hic agens naturale ab interno principio moveri & determinari. Hoc enim est ab intus moveri. Si qua igitur opportuna est haec objectio, reservanda est dum accedamus ad minoris probationem, nimirum, naturam substantialem esse internum motus principium. Dices,
naturam esse agens necessarium. Fateor , non tamen cogitur, nec ab extra determinatur. Aliud enim est, necessario agere , aliud, cogi, aut ab exto determinari. Agens pur naturale necessario agit, quod ejus facultas perceptiva o
jectum appetibile non sub ulla indifferentia eligibilitatis, sed
ut directe appetendum, repraesentet. Quanquam igitur ne cessario movere dicitur, sponte tamen movet, & non aliunde cogitur aut determinatur ; sed tantum ex modo proponendi objectum se determinat, & ad movendum necessitat. Qua re sponte aliquid agere aut movere tripliciter accipitur. Quod enim ab agente planh libero fit, maxime proprie dici potest sponte fieri : secundo, quod appetitur appetitu sensit rivo, similiter fit sponte : & demum, quod naturali agento appetitur, sponte quoque suo modo sit. Nulla enim ex his
actionibus vim ab extr1 illatam, aut coactionem aut deter minationem ab externa causa provenientem, patitur. Quat
libet igitur earum est suo modo actio spontanea, & ab interno atque vitali principio,quanquam diversimode modificato,ssait,prbbatur T. Insuper quod ab intus se movet, aliqualem sui innova raticae. tionem molitur. Nihil autem se it perditum , hoc est, nihil
sub specie perdendi se, aut se deterius reddendi, innovatio
280쪽
Cap. XVII. a causa materiab. et etynem sui tentat. Ergo sub sipecie meliorandi statum suum hanc innovationem aggreditur, Agit ergo propter finem ;finem ergo percipit re appetit , aetioque consequenter est
uitalis. Miraculo simile foret, si naturalia agentia casu moverentur, & interim regulariter semper agerent, nunquam ab optimo scopo aberrarent, perpetuo finem maxime appetibilem inscia assequerentur. Quare ubi ab intuS operantur, accurate percipiunt & praevident eXitum seu finem coepti operis, dc directe ad eundem collimant. Hinc illa encomta naturae, eam nihil temere, nihil frustrii, omnia prudenter, agere, &c.
Si sit internum principium, proculdubio non est principium
caecum, nec caeci munere fungitur. Nonne ridiculum est, naturam ad omnia opera sua praedestinari a generante & necesssitati imb cogi 3 Si enim ab extra determinetur,non ab intus ducitur, nec sua sponte agit. Verum qui potest ad plurimas ejusdem speciei actiones simul determinari 3 Omnis enim dea
terminatio quoad hic & nunc est ad unum. Non ergo antecedanea determinatione ad unum restringitur, sed pro renata modo ad a stionem unam, modo ad aliam, determinatur. Si ergo nova subinde determinatione contrahatur, ab
intus id fit, intusque habet vitale principium quo se sic determinat : nimirum, quo quid sit agendum percipit, & hic Scnunc idem prosequi appetit. Si autem percipiendo & appetendo quid sit agendum definiat, facile inferendum est, esse suffciens vitae principium. Atque haec habui dicenda de majore : ad minorem me confero.
S. Assero igitur, naturam substantiae materialis esse inter- Naturamnum motus principium. Probatur, Quia natura est ultima & princi- radicalis causa materialis & suffulciens formarum materialium, subsistentiae modalis, omniumque proprietatum & accidentium naturalium, quorum ab aliquo omnes operationes promanant. Est ergo essiciens causa omnium operationum naturalium, & consequenter ipsius motus qua naturalis. Equi dem ut forma & finis frequenter coincidunt, & duntaxat ut inadaequati conceptus ejusdem rei differunt: ita causa materialis & essiciens saepe eadem res sunt, de secundum nostrum modum concipiendi tantum distinguuntur. Etenim si natura fundamentalis substantiae formas materiales, squae energeticie sunt, necnon proprietates ec accidentia naturalia, (quae ene1-