장음표시 사용
251쪽
tamen ad eas producendas concurrens aut ad modificationeri erutundem ; oc est forma sive qualitas relativa. Est enim qualitas,quia aptitudinem subjecti ad Operationem prodit, at que adeo indolem ejus activam notam facit. Eli autem tantum relativa quia hoc ipsum praestat referendo suum subjectum id
suam operationem, hoc est, idem relative qualificando. In Fbtentia I. Dices, potentias esse quidem relationes, sed non relati fuit pura ones tantum. Suarius enim, l. 2. de Anima, cap. a. ia'. . hoc fresar ei, dubium sic dirimit, nec omnino absolutas esse, ete omnino respectitias , sed simpliciter absolutas, ordinatas tamen ad aliud ut ad finem. Porro, relationes nihil agunt aut 'patiun tar t, at facultates evidenter agunt & patiuntur: ut intel. lectus intelligit, voluntas vult, &c. Item, relationes non variantur gradibus , at facultates aliae aliis potentiores sunt. Insuper, relationes duos terminos actuales postulant, relatum, & correlatum , . potentia vero ad suam exsistentiam non requirit correlatum aliuale, sed simulac actuatur, non est potentia, sed actus. Ad haec, relationes nullam alterationem
realem suis subjectis inferunt, sive adsint, sive absint. Multae aliae hoc genus Objectiones contra hanc sententiam adduci queant, & omnium insuper Philosophorum propemodum authoritas, qui potentias, saltem accidentales, ad secundam spe ciem qualitatis cum Aristotele reducunt. Phithii., 8, Ego vero existimo sententiam a me propositam parum concrete differre ab opinione Veterum. Illi enim videntur loqui desumptam potentia concrete sumpta, quo sensu illis assentior. Ipse vci s. - abstracta locutus, dixi esse relationem, & esse qualitatem
eum relati- relativam : relationem, inquam, sed non pure respicientemone, suum terminum, atqui munus aliquod circa eundem obeus dum insinuantem: etiam esse qualitatem, eo quod munus is
sinuet, sed non absolutam: verbo, esse vel relationem qd li sicantem, vel qualitatem relativam. ubi Clarissi Suari ut di cit esse simpliciter absolutam, ordinati tamen ad aliud, px' 'ter abstractam potentiam includit in adaequatum concepi*M fundamenti absolutum,in quo potentia fundatur: & hoc m' do si intelligatur,mihi non contradicit. Quod vero is sic intrum rligi queat, patet, quia agnoscit potentias substantiales, P - quoties vocat qualitates activas potentias ; ut calorem q'
Potentiam. Porro, eadem distinctione facillime satis fit o jectionibus
252쪽
Cap. XIV. De Potentiis S Facultatibus. Ioi
jectionibus factis: Potentias concrete sumptas agere, non abstractas: similiter, Potentias gradibus variari, non ratione purae relationis, sed propter gradualem variationem fundamentorum quam con notant: ut potentia calefaciendi gradibus variatur secundum gradum caloris cujus potentia eli. Insuper relationes quae pure respiciunt suum correlatum requirunt ut idem acta sit , sed relatum cujus fundamentum
in sua victute correlatum causaliter continet, non necesse est
ut habeat terminum actualem, sed potentialis sussieit. Si quidem fundamenti potentia refertur ad actum, quem ipsum fundamentum in se tanquam in causa continet , dc consequenter non refertur ad id quod simpliciter non est, cum habeat aliquid entitatis in causis. Denique, relata purh respicientia suum terminum, hoc sublato, desinunt esse, absque vel minima mutatione fundamenti: at relata resultantia a fundamento in sua potestate continente correlatum aliter se habent; quia correlatum e fundamenti potestate eximi ne- quit, nisi ipsum fundamentum prius immutetur. Si enim per impossibile supponamus fundamentum potentiae activae, quod non virtualiter continet in se actionem potentiae respondentem, aut passivae, quod nequeat admittere actuationem ejusdem, profecto non esset amplius fundamentum talis potentiae. Activa enim instinuat fundamentum ejus posse actu
agere, & passiva posse pati: sed simul posse agere & non
posse, vel pati & non pati, aperte implicat icontradictionem. Atque haec dicta sint de potentia abstractive sumpta.
v. Potentia concrete accepta suum fundamentum una cum Idem conis relatione ejusdem ad suam Operationem concrete complecti. firmatur.
tur. Definitur a Clariss Suario, Disp. g3. L. 3. n'. a. esse prine lim proximum alic us operationis, ad quam natura sua
institutum S ordinatum est. In qua sinquit I deseriptione sub
intelligatur genus qualitatis, 3 c. Verum omnis potentia concreta non est directe in specie fecunda qualitatis, quanquam forsan ad eam aliquo modo reducatur. Omnia enim praedica, menta, ipsa st)bstantia, quantitas, actio, passio, &c. in quantum ad operationem ordinantur, eamque ordinationem exprimunt, naturam qualitatis aliquo modo induunt & participant. Ostendunt enim qualiter se res habet ad operationem , hoc est, naturam sive indolem & qualitatem rei pro-D d dunt.
253쪽
De potentiis S Facultatibus. Cap. XIV.
dunt. Non tamen propterea dicendum est, substantiam aut quantitatem esse proprie species qualitatis. Recte autem Suarius, Disp. 3. de Potentia & actu, mentem suam inter pretatur. Nbs autem hic 'espha de Ptentia dis tamus, ut intrum, de Pt enti a ut est secunda species qualitatis. Nam diis de caeteris acceptionibus satis si dictum in citatis heis, haec sibi, suffers, ct et hujus loci pronia. Disputatione Vero praece
dente, L. 3. n'. io. aperte dicit, realem psttentiam seu phdi duo
talis e patere. Nam in universum dici potest O solet de qua
eunque si agendi, aut de capacitate recipiendi , quo modo non ian,
i sim de aeeidentibus, sed etiam de seu tantiis dicitur. Navi tu Deo is potentia activa, o in materia ei receptiva, quae substanti I ssuui: O forma subjauti alii, quatenus vim habet agendi, principium est iransmutandi aliud , quae est deflvitio patentiae ab Aristbiete data. Insuper magnitudo, numerus partium, continuitas,
ad facultatem organi fundandam aliquid contribuunt, organumque adeo qualiticant. Quare descriptio potentiae a Suatio data,hoc respectu,latius patet secunda specie qualitatis. Nam ut omittamus potentiam Divinam, quae, et sit principium proximum sit suae operationis, non tamen est natura sua ad eam ordinata,) quid dicemus de materia, quae secundum Suarium est potentia receptiva,& de forma, quae est potentia transmutandi a iud Z Negari nequit quin ad has suas operation os a natura coaptentur, & propterea cadant sub descriptione data . Sed Suarius facile excutandiis est,quia addit descriptioni suae genus qualitatis. Quare fecundum Suarium duo sunt potentiarum genera, quorum alterum substantiale, alterum accidentale est & hoc ad secundam speciem qualitatis spectat. Potentiat . io. Quod a1 potentias substantiales attinet, necesse est ut iri, et, 'Voscio te lila sumantur, nimirum ut includunt tum relati- ecter te. onem qualificantem, tum inadsequatum conceptum subitan tiarum quarum potentiae esse dicuntur. Substantia enim non dicitur potentia quatenus in se absolute conlideratur, sed qua
tenus refertur ad suam operationem. Quapropter natura cd
jusvis sub antiae, siqua dicatur potentia, in adaequa te concipi tur, videlicet quatenus ordinatur ad certam operationem si forte plures edat operationes,in plures in adaequatos concepissi dirimenda est: qui quidem omnes reales sunt & substanti alci, quanquam neque realiter, neque ex natura rei,sed ratione tan
254쪽
Cap. XIV. De Potentiis S Facultatibus.
cum fundamento in re, inter se discrepant. Quare eadem substantia, quae in re indivili bilis est, dividi potest in suas
potentias, hoc est, in suos in adaequatos conceptus, qui respective ordinantur ad suas proprias operationes: ut anima rationalis, quarintellectiva, eii potentia intelligendi, sive intellectus , qua compos volitionis, est potentia volendi, sive voluntas, qua spiritualiter sui ipsius motiva, est potentia movendi. Quare eadem simplex anima in tres potentias sive inadaequatos conceptus dividitur. Fieri autem nequit ut mens una oc simplex in tres substantias dissiliat. Restat ergo ut hae sint tres inadsequati conceptus ejusdem mentis.1 i. Quod vero potentiae quae immediate dimanant a substantia nullum accidens absolutum, imo nihil absolutum, in se involvant praeter in adaequatum conceptum substantiae a qua proveniunt, sic declaratur. In natura potentiae nihil fingi potest praeter relationem ejusdem ad suam operationem,ejusseque coaptationem naturalem ad eandem producendam. Iam vero ad relationem quod attinet,manifestum est,eam non esse quid absolutum. Quare ad coaptationem naturalem quaestio devolvitur, An ea forma absoluta sit,sive realiter, sive ex natura rei,distincta a substantia a qua potentia profluit. Instemus in anima rationali. Non dubitamus an ea coaptetur ad operationem intelligendi, sed an coaptatio ejus sit res absoluta planh diversia ab ipsis anima. Ausim dicere non esse. Est enim anima rationalis natura substantiali praedita, quae proculdubioco piatur ad intellectionem, quaeque propterea sufficiens est
principium ejusdem. Etenim cujusvis rei natura ad suas intimas & maxime proprias operationes a Creatore destitiatur 8c ordinatur & consequenter ad easdem coaptatur. Cum
ergo intellcctti, sit intima bc maxime propria actio animae intellectivae, non dubium est quin ipsa ejus essentia ita a Deo
comparetur, ut sit ad intelligendum apta, hoc est, ut coaptetur ad eam operationem. Si autem ipsa essentia sic coaptetur, non dubium est quin coaptatio sit essentialis, adeoque substantialis. Siquis putaverit coaptationem hanc esse accidens quoddam absolutum essentiae animae superveniens, aequum est ut una assignet in qua entitate absoluta ista coaptatio consistat. Nam dicere animum coaptari, est solum dicere . quod coaptatur, non docere in qua re illa coaptatio consistat.
255쪽
De Polatiliis S Faeuistibus. Cap. XIV .
Si autem coaptatio sit accidens, capax est quid ditativae ex pressionis qua qualis sit manifestetur. Sed nullo modo fistugere possumus absolutum aliquod accidens in quo coaptatibad intelligendum consistat. Si enim dicas intellectum ipsum esse coaptationem hanc, sultineri nequit. Etenim eodern modo res hic peragitur quo in potentiis accidentalibus, in
quibus accidentia, quae potentiam fundunt, non opus habent accidente intermedio quo scopum attingant: ut potentia vi
dendi, quae non immediate fluit a substantia oculi, sed ab ejugorgani Z1tione & constitutionibus similaribus, praeter debitam organi Zationem & partium similarium justam qualificatio
nem, non caret alia coaptatione absoluta ad ejus rationem complendam. ut ergo coaptatio in potentiis accidenta
libus nihil absolutum dicit, praeter qualitates in quibus potentia immediate fundatur : ita in substantialibus coaptatio
fundamenti nihil absolutum sonat, praeter naturam sive essentia undamenti quam con notat. Sed in simpliciori exemplo potentiae accidentalis hanc rem denuo expendamus. Caloris potentia calefaciendi dicit relationem caloris ad eam aerionem, Ac coaptationem ejusdem naturalem ad eandem perliciendam. Jam vero coaptatio caloris ad calefaciendum nihil absolutum ponit, in quo coaptatio ista consistat, praeter naturam caloris: & consequenter natura caloris est istud ab
solutum quod aptitudo sive coaptatio caloris ad calefaciendum denotat. Quod si in potentiis quas fundunt accidentia nihil intervenit absolutum inter fundamentum de terminum nisii accidentis natura, a fortiore in Potentiis substantialibus nihil absolutum intercedit inter fundamentum dc operatio nem nisi natura fundaementi. Concipi enim nequit substan tias imperfectius suas facultates edere quam aec dentia, asstmineis intime iis uniri. Si ergo accidentia, ut monstravi, immediata sint suis potentiis, non dubium est quin substanti*quoque fini similiter immediat de . di modo I 2. urget Suar us, potentias animae saltem ex natura rei ab .sser Q, ejus substantia differre quia, inquit, habent differentes defini tiones. Respondeo,in adaequatos conceptus habere diversa sol mas intellectuales, quae in intellei stu dicuntur veth distinctgi& conformiter fatis distinetas descriptiones admittere, in scribimus enim hoc casu nostras rerum ideas quatenus xcp xx sentant
256쪽
Cap. XIV. De potentiis S Facultatibis.
se litant reS in adaequale quia autem unus conceptus id rei exprimit quod alter tacet, oc versa vice , fit ut definitiones inad:rquatorum conceptuum valde diversae sint. Ut similitudo& dissimi itudo in adaequati conceptus sunt ejusdem objecti: interim hi conceptus i ii separatim spectentur, valde diversi apparent. Q od enim concipitur ut omnibus aliis simile, si seorsim describatur, multum discrepat ab illo quod concipitur ut omnibus aliis rebus dissimile , quanquam res concepta realiter sit eadem. Quare etsi anima quoad suam naturam ut forma ordinetur ad corpus, ut dicit Suarius ; nihil tamen prohibet quin, quoad eandem naturam, ut operativa simul ordinetur ad suas operationes, atque adeo ad eas co-
aptetur. Sed instat Clari C. Metaphysicus, potentias inter sedistingui ex natura rei, & consequenter, haud minus ab anima. Quae enim non conveniunt inter se, non conveniunt
in uno tertio. Respondeo, addendam esse istam clausulam, secundis m idem. Dico, potentias istas, intellectum, voluntatem, & motivam facultatem spiritualem, quoad absolutam& radicalem entitatem, esse in adsequat OS animae conceptus,
& hoc respectu differre tantum ratione cum fundamento in re Dico insuper, potentiam ex his quamlibet, praeter istam absolutam & radicalem entitatem animae, includere qualitatem relativam sibi propriam, & realiter distinctam ab omni alia ; & secundum hanc realiter inter se differre. operationes enim & objecta ad quae per istam qualitatem .eferuntur realiter differunt, saltem si una respicias differentem modum tendentiae ad eadem. Ipse enim Suarius, lib. a. de Anima cap. a. fuSe probat, potentias inter se distingui per actus &objecta. Dico tertio, voluntatem in suo absoluto conceptu includere dependentiam quandam ab operatione intellectus,( quam supponit priusquam exerceri potest,) ut & motivam spirito alem voluntate , atque eo respectu saltem ex natura rei has potentias inter se distingui. Intellectus enim non eo modo dependet a voluntate quo voluntas ab intellectu, aut motiva a voluntate. Quod ad alias facultates animae, sensum, appetitum, motum animalem, &c. attinet, dicendum est, eas non immediat; profluere ab ipsa anima, sed mediantibus aliis constitutionibus, sive similaribus sive organicis , &cQnsequenter, non esse ejusdem rationis.
257쪽
et os Polentiis O Facultatibus. Cap. XIv.
Ex parte 13. Huc quoque referas habitus Artium atque Scientiarum Hesti, acquisitos, qui objective pendent a phantasii, Studio enim& industria objectorum repraesentatio magis familiaris mulctoque clarior fit. Concedo igitur aliquid absolutum inter ani mam & ejus operationem ex parte objecti, sed non ex parte facultatis, intervenire. Intellectus enim noster pro hoc sta tu recipit sua objecta a phantasia, quae multum alterari &habitibus variis perfici atque ornari potest , atque ideo phan lasmata modo perfectiora ac lucidiora, modo imperi euiora, intelleistui ministrare. Quod ad habitus Divina gratia infla sos attinet, ii non subjiciuntur legibus naturae : neque necesse est ut hic de iis simus magnopere soliciti. verisimile autem est, eos quoque objective infundi. Objecta enim essicacios
repraesentantur, de vehementius solito movent intellectum. Hinc nomine luminis & Divinae illuminationis in Sacris stequenter veniunt. Quare videntur potius in superflaturali repraesentatione objecti, quam in mutatione facultatis, consistere. Sed de hac re ad Theologos spectante nihil statuo. Quod ad actus attinet, cum sint ideae objectorum unitae facultati sive animae, necesse est eatenus inter se differant , quM nimirum diversa objecta, aut diversas rerum objectivas rationeS, repraesentent. Objecta enim quae extra intellectum tantum ratione differunt diversos plane actus in intellectu conficiunt, quod per ideas sive formas intellectuales realiter distin,
ad pia 1 . Adhuc superest dissicultas de praedicamento in quo
praeia- facultates a substantiis immediate oriundae collocari debent,
. , Non dubium est quin aliae potentiae, scilicet accidentales, ne-rendae t. contradicente, ad secundam speciem qualitatis quoquo modo spectent: verhin de substantialibus durum videtur, eas ad sortem accidentium deprimere. Respondeo, T. Quinci potentias suis fundamentis abstractas esse qualitates relati vas, dc ad fecundam speciem qualitatis proprie speetaxq a. Fundamenta potentiarum omnia abstracte sumpta, suo substantiae sint silve accidentia, non est dire iste in secunda spβ cie qualitatis, sed in suis respectivis praedicamentis: inno et i amsi qualitates sint, in aliis tamen piaedicamenti spe .iebdi, non in secunda, disponuntur. 3. Potentias concrete sumpt ii etiamsi fundamentaliter substantiales sint, aut alterius pxx
258쪽
Cap. XIV. De Potentiis Facultatibus. ac
dicamenti, propter qualitatem tamen relativam conjunctam, qua ad suas operationes referuntur, reductive ad secundam speciem qualitatis spectare. Fundamentum enim absolutum qualitatis relativae,qua refertur ad suam Operationem,munere qualitatis fungitur, nempe naturam 8c indolem suppositi declarat , atque eatenus ad qualitatis conditionem reducitur. is. Hisce igitur omnibus rite pensitatis, inferre possumus, Potentiam potentias recte distingui in concretas,& abstractas: & has esse plerumque
qualitates relativas, quibus earum fundamenta ad suas re- 'ncreth spectivas operationes tanquam exercentia circa eas mimus causationis referuntur , illaS in suo conceptu, un cum qualitatibus relativis, earum immediata fundamenta concrete includere : & consequenter, ut album dicit non tantum albedinem, sed & subjectum ejusdem , ita potentia concrete sumpta, simul cum qualitate relativa, causam si ve fundamentum ejusdem connotat. Quare in posterum quando luquimur de potentia absque alia restrictione, intelligimus potentiam concretam, quatenus includit suum fundamentum. Quo sensu nemini displicere debet, si deinceps potentiis ipsis operationes tribuamus , cum in ista locutione fundamentum quod reipta
16. Ex dictis porro constat, potentias concrete cum suis Ditis; byb- fundamentis sumptas recte dividi in substantiales, & acciden- tentiarum. tales : illisque immediate fundari in natura sive essentia alicujus substantiae, has vero in accidentibus, aut concursu accidentium . Utrumque genus dividitur in operativum,& receptivum. Sed neque de potentiis receptivis neque de accidentalibus f cum utraeque extra praesentem scopum nostrum sint) hic quicquam ulterius exspectandum est. Potentiae operativae a substantiis immediate dimanantes dividuntur in generalissimas sive primas, & contractiores sive ulterius modificatas. Potentiae generalissimae sive primae spectant ad naturam substantiae primae in genere, quatenus ea est in ordine ad suas operationes , quam hoc respectu Capite superi- ore Biustam, seu vitam substantialem, nuncupavimus. Haec Vita triplex est, perceptiva, appetitiva, de motiva. Nam haeea cultates concrete acceptae nihil aliud sunt nisi in adaequati conceptus ipsius Biusiae. Sunt enim facultates vitales immediate a natura substantiae manantes, & consequenter ipsam substantiam
259쪽
uo8 DF, io 3 primarum Facultatum Cap. Xv.
substantiam in suo conceptu concreto includunt,eamque vivam constituunt, necnon eandem vitam substantialem seu Bius iam jure cognominant. Quare Biusia recte dividitur in tres inad sequatos conceptus, qui quidem saliter quam quod per potentias suas internoscunturo carent nominibus discretivis. Ob quam causam eas potentias sive facultates, nimirum per ceptivam, appetitivam & motivam, vocavimus: de quibus
in sequentibus pressius dicendum est.
Distinctio trium primarum Facultatum ab aliis fata
latibus otialibus. e spita, . i. Iram substantialem seu Biusiam tres primas facultates, distinguen- v perceptivam,appetitivam & motivam, fundere supra si is i. Priusquam vero strictam hujus assertionis proratiis a bationem aggredior, necesse est earum convenientiam cum, aesensu. distinctionem ab, aliis facultatibus vitalibus proponamus. vii enim alioquin haud perfunctorie de hac universalis naturae cognitione scripserunt, eo ipso quod non discriminarunt perceptionem hanc ab ea sensus, operam luserunt. Hinc Clarissimus Campanella, qui de hac re subtiliter commentus est, ab omnibus prope neglectus jacet. Quis enim credat cadaver perinde ac hominem vivum sentire, aut dormientem aequh ac vigilantem sensibus uti Membra paralytica sensu eviden ter orbantur : Si ergo cum membris integris oppositi latexi comparentur, nemo sanae mentis sustinere potest utrisque sed sibilitatis denominationem ex aequo competere. Quitrat saXum aut scamnum malleo percussum dolore assici, quemadmodum animalium partes vapulantes dolorem son tiunt Quapropter necesse est vel perceptionem corpori dinaturalibus penitus adimamus, vel eandem sensu distingssa mus. Certissimum enim est, cadavera non eadem acceptio ne Vocis qua viva animalia, neque dormientia eadem que- yi gilantia, aut membra paralytica eadem qua sana, sentire, ii ergo velimus naturalem perceptionem asserere, oportex q/Na sensu
260쪽
Cup. XV. ab aliis Facultatibus ditatibus. et op
a sensu clare distinguamus. Atque idem, mutatis mutandis, de appetitu & motu naturalibus, si conferantur cum appetitu & motu animalibus, ut & de voluntate de motiva libera eum iisdem collatis, dicendum est. Quare operae pretium fuerit, si hasce vitales facultates omnes paucis inter se conferamus, & dein ad peculiares differentias inter perceptionem naturalem & sensitivam deveniamus. u. Vitales ergo facultates ter trinae sunt : tripleri est per- ritisse,s ceptiva,naturalis, animalis, & intellectualis , de conformiter cultates esse triplex appetitiva, triplexque motiva. Convenit iis omnibus inter se, quod sunt vitales facultates,. quo,que in Biulia ultimo radicantur. Insiuper perceptiva sumitur generaliter,& spe- DFinctiocialiter. Generaliter in se, ut genus, omnem facultatem cognoscitivam complectitur, de de perceptione naturali de quolibet sensu, ut 8c de intellectu, praedicatur. Omnes enim hae facultates in eo consentiunt, quod sunt cognoscitivae sive perceptivae. Appetitiva similiter generaliter dicitur, & speciali- appetitiua; ter. Generaliter comprehendit omnem vitalem determi-n tionem tendentem sive ad boni prosecutionem, sive ad mali fugam. Quo sensu non tanthm appetitivam naturalem, sed & sensitivam atque voluntatem, suo ambitu capit , quae omnes sunt facultates appetitivae. Denique, motiva &mbtitiae. etiam accipitur generaliter, &specialiter. Generaliter quamlibet virtutem motivam aut vim nitendi, & se aut aliud movendi, denotat. Quo nomine continet in sua latitudine motum naturalem, animalem, & pure liberum. Quare tria sunt
genera facultatum vitalium, & quodlibet genus sub se tres
species, ut dictum, continet. 3. Verum alio quoque modo hae facultates inter se com- Facultates parari possunt. Cuilibet enim speciei perceptionis, conformis disti'gκκη- appetitus & motus respondet. Unde hae novem facultates in tres series apte dispertiuntur. Prima continet perceptivam, appetitivam & motivam naturales secunda, sensiti-Jam, appetitum sensibilem, & motivam animalem, tertia, intellectum, voluntatem, & motivam liberam. Hae feries aliquid habent commune, & aliquid singulis proprium. In si id comomni serie prima species quasi facem sequentibus praefert. mme ha- Est enim perceptiva internum quoddam vitae lumen, quo fa- qu icultates respectivh subsequentes diriguntur. Si ergo per- E e ceptiva