장음표시 사용
401쪽
3so Axiomata qusdam examinantur,se. Cap. x XIv.
rectam, a loco a quo emittitur. Fieri igitur nequit quin tu quod sic propellitur, simulac ei propellente separatur, quamdiu vis
propulsionis dominatur, recta pergat moveri : neque nos turbet quod postea aliis virtutibus auscultet. Est enim pulsiovis violenter impressa recedendi quam ocyssime, & consequen ter per lineam brevissimam, ab imprimente. Motus igitur hic non est natura, nec secundi im naturam, contra qu mvidetur Ingeniosissimus Vir insinuare et sed est motus coactus, quem lapis projectus quamprimum potest conatur corrigere,& fensiim se deorsum deflectere. Quapropter ii patiatur Dignissimus Des-Cartes se de motu propulsionis intelligi, qui motus ab extr. veniens & violentus est, fateor propulsa vel projecta, 1 projiciente separata , moveri secundum lineas
rectas, donec vel naturali inclinatione, vel ex occursu aliorum corporum, deflectuntur. Sin velit nullum alium esse motum praeter hanc trusionem seu pulsionem, ei assentiri nequeo. Sed pergo, si forte tertiam inveniamus e ceptionem
contra istam generalem regulam, Sicquid movetur, perpetuo movetur , micquid quiescit, perpetuo quiescit,
retisse. 22. Nondum consideravimus motus vegetabilium, an sci-getabilium licet de natura sua sint perpetui, necne. Verisimile mihi ub se detur, ea ipsum vegetationis motum non sibi proponere, ut in pq pq 3' individuo futurum perpetuum ; sed ut viam ad perennitatem quandam successionis, qua unum individuum producit aliud
specie sibi simile, & quasi per prolem sibi aequivalentem, non
per propriam entitatem, se perpetuare conatur. Hoc evidentissimh cernitur in plantis annuis, quae anni spatio intentum fuge vegetationis curriculum absolvunt,dc ipso motu necessarid exsiccantur. Sed objici potest, primo, hunc motum provenire ab anima vegetativa, & non esse pure naturalem. Respondeo, animam vegetativam nihil aliud esse nisi naturam materiae additionalem,(quemadmodum quoque est omnis larma materialis.) Cum ergo anima vegetativa sit natura materiae, motus quem producit est eidem naturalis. Anima enim ipsa est modus materiar, 8c ab ea essentialiter dependet, & consequenter etiam in operari: adeoque omnes operationes, ut supra probavi, ultimo revocantur ad substantiam
qui per se subsistentem. Secund5 objicitur, senium veget vhilium non esse iis naturale, & consequenter nec necessarium
402쪽
Cap. XXIV. quae duae naturae repugnant. 33I
Deus enim non creavit mortem. Respondeo, mortem quam nec Deus nec natura destini unt,eam esse quae, nondum absoluto naturae curriculo, filum vitae occat seu abrumpit ; non eam quae plantam ad ultimum terminum . natura intentum perducit. Plantae enim annuae quae naturae cursum absolvunt, violenta morte non pereunt , sed absoluto vitae penso moveri desistunt, & non tam mori dicuntur, quam munere defunctae fatiscunt. Tertio objicitur, nondum apparere, plantarum motus proprios citius aut serius ad terminum seu exitum tendere : quin potius suam individualem perpetuitatem appetere. Respondeo, naturam semper intendere optimum quod obtineri potest,nunquam ad impossibile respectu causarum naturalium ferri. Atqui, ut res sensim augeatur, folia, caules,
flores, fructus, & in his semina successive proferat dc perficiat, ae in iis perficiendis succos suos omnes,saltem delicatiores,eR- hauriat, imo ut non desistat flores, fructus & semina multiplicare, donec tota ejus radicalis humiditas in ea insumatur,& interim ut hunc individuum motum vellet in se perpetuare, esset tendere ad impossibile, quod nullo modo in natura admitti potest. Motus itaque vegetabilium ab initio & ex scopo agentium propositus non collimat ad suam individuam perpetuitatem, sed ad perpetuitatem speciei, quam ex successione individuorum I se productorum consequi potest. Sit ergo haec tertia limitatio hujus propositionis, perpetuitatem non spectare ad motus vegetabilium. Quarta addi potest, de motu animalium et sed arbitror ornatissimum Virum non extendere suam propositionem ad eos motus qui ab animali appetitu reguntur, nedum ad motus liberos. a 3. Hisce jam fixis Axiomatum Celeberrimi Des-Cartes Ah hmiae limitationibus, tempestivum est ad varia motuum & quietis mc-st
genera resiliciamus, & an in tanta rerum mutatione ac victolitudine detur ullus motus perpetuus,aut etiam ulla quies perpetua,perpendamus. Verum cum ornatiss. Vir nullum motum
praeter localem,nullim e consequenter quietem nisi eam locali oppositam, se admittere declaret , ego hic quoque ab eo nonnihil recedere cogor. Nequeo enim concipere, motum ast novam formam, sive esistentialem sive accidentalem, solo motui locali absolvi. Forma enim nova quanquam sine motu locali
non inducatur,non tamen necesse est eo solo perficiatur. Supponit
403쪽
Axiomata quadam examinantur, e. Cap. XXIV.
ponit enim materiam, novam naturam, novamque ejusdemideam, seu novam legem sive essentialem sive accidentalem essendi 8c operandi,ut supra explicuimus, assecutam esse : hareautem nova idea sutipsius non videtur solo motu locali in ferri. Saltem enim concurrit actus vitalis seu actio ipsius materiae, quae sibi assumit, unit & sustentat hanc novam de am ut legem & naturam suam. Quae actio immanens est, aenon videtur in motu locali consistere. Dubitari enim forte potest, an ulla a stio immanens in solo motu locali consistere queat. Quin de datur actio transiens, quae motum localem proprie sic dictum non infert: ut nisus movendi irritus, quem supra fatis asserui. Actio ergo latioris significationis est quam motus localis. Si autem motus in generalissimo sensu
sumatur, ut omnem actionem materialem tam immanentem quam transeuntem, ipsumque adeo nisum movendi, complectatur , motus localis mihi videtur una tantum species latissimi hujus generis. Continet enim insuper omnes motus immanentes, ut motum percipiendi, appetendi, dc nisum movendi activum, quatenus in agente , item motum generationis de corruptionis, augmentationis & diminutionis, necnon
motum alterationis, praesertim si Aristoteli in hac re subscribendum sit. Ego vero dehinc in hac Disquisitione motum aequietem in extensa significatione accipio, ut quicquid non innovatur aut variatur, eousque quiescere dicatur, & quicquid quoquo modo variatur aut aliter se habet quam prius,
Alcatur eatenus moveri.a . Exordiar a motu & quiete omnibus corporibus communi. Primo loco occurrit motus quem Clariss Vicecomes Albani motum Aniibpiae vocat. Videtur sic ab eo deuo, minari, quod ejus subiectum ictibus quibusvis & notis, utcunque violenter impressis, ita se opponat, ut suam subsistentiam perpetuo tueatur, nec se in hibilum redigi sinat. Nobilissimus vicecomes eum soli materiae Irimae tribuit , sed revera ad omne ens creatum per se subsistens extenditur. Siquidem non tantum materia prima, sed & Angeli, Daemones& Anima rationalis anni hi lationi per suam fundamentalem subsistentiam per se perpetuo reluctantur, se propterea et nul la creatura annihilari queunt. Habent enita hoc ex eo qu dint substantiae per se subsistentes verum, uti arbitror, hic
404쪽
Cap. XXIV. De motibus perpetrau.
motus a Cl. Vicecomite spiritibus non ascribitur, quia exeommuni sententia hi minus proprie dicuntur moveri , &praeterea nec laborant, nec mutationi in praeservando se obnoxii sunt: materia autem omnes mutationes, omnes
labores perfert, & se vertendo vim illatam praecavet. Peria peram vero hic motus eXprimitur per impenetrabilitatem dimensionum, quod etiam Auctor laudatus haud obscure insinuat. Etenim qui perpetuam materiae quantitatem effici interminatam, solam vero terminatam esse mutabilem, agnoscunt, non necessum habent omnem substantiae materiai penetrationem sutipsius negare. Siquidem substantiae receptio sui in seipsam nec dimensionum penetrationem, nec materiar penetrantis annihilationem, implicat. Non priorem , quia
tantum denotat terminatarum dimensionum materiae mutabilitatem, & actualem mutationem , quae non est dimensionum penetratio. Hinc enim duo corpora, qua duo, non sunt proprih in eodem loco, sed uniuntur, & novam seu communem dimensionem sibi adsciscunt i, nec dimensio penetrat dimensionem, sed substantia substantiam, mutata dimensione. Non posteriorem, quia etiamsi materia materiam substantialiter penetret, nulla tamen ejus portio substantialis perit , sed densitas augetur, & materia quanto in minus spatium contrahitur,tanto densior fit , totique moles manet, quanquam sub alia densitate, aliaque dimensione. Hanc intrussionem aut absorbitionem materiae sutipsius in seipsam Vicecomes elegantissime exprimit nomine pli, materia. Datur ( inquit)plane materia p/ieri. Materia enim se in seipsam modo contrahit seu plicat, oc densatur, modo explicat seu se expandit, de attenuatur. Quies huic motui respondens est ipsa materiae permanentia in statu quo est, qui quasi terminus ipsius motus est. Eo enim materia permanet, quod nulli violentiae cedat, nec se annihilari patiatur. Si cui displiceat hanc permanentiam vocari sciat mutationem manifeste quieti opponi, & annihilationem esse multo majorem recessum a statu essendi quam maximam mutationem. Est enim recessius non solum . modo essendi, sed & simpliciter ab esse ipso. Quare annihilatio includit variationem insignem, quae, ut dixi, lato sensu motus vel mutatio dici potest, & status oppo
situs quies , quod solum . me hic intenditur. Quicquid ad
405쪽
g s motibui perpetuis. Cap. XXIV.
materiam primam qua talem spectat,ad hanc quoque quietem& perpetuitatem revocari queat : ut ejus exsistentia prima subsistentia fundamentalis, natura energetica, potentia, moles, quantitas interminata quae omnia perpetua sunt & im. mutabilia, eoque sensu dici possunt perpetuo quiescere. Motus hic, ut & quies ei respondens, ab interno naturae materi. alis principio fluit. Materia enim s quae omnium per se subusistentium communis conditio esto appetit suam conservationem, dc per suam fundamentalem subsistentiam omni violentiae perpetuo resistit. a. A tus et s. Secunda species motus perpetui omnibus corporibus i*M- eommunis sit tamen talis motus detur est motus vixils. Quem vicecomes loco laudato describit, esse eum per quis corpora vin patiuntur se ulla ex parte sui dirimi a eontactu alierius corporis, ut quae mutuo nexu O contactu Laudeant: quem ma- sum Sehola tioeat motum ne detur vacuum citieluti eum aqua attrahitur sursum exsuctione aut per fissulas, earo per tientosas, &c. verum quanquam dari talem motum nullus negavero , video tamen subtilissima ingenia in varias de hac re partes abire, de quibos si vel cursorie dicerem, prolixior essem quam praesens occasio ferat. Visum igitur est saltem nominata quiete quam hic motus assequitur, ad alias species descendere. Quies huic motui conformis est, non-interrupta universi contiguitas , qua omnis maferiae utcunque ab aliis divisae portio undique sodalitio alterius fruitur, nec est cur ex ulla sui parte vacui larvam perhorrescat. Data lita motus specie, necesse est uia largiamur corpus sic motum interno vitae, principio gaudere. Evidenter enim supponit)id quod sic movetur proximi corporis I se recessum percipere. Nisi enim perciperet, non sequeretur , nedum legem naturae suae privatam hujus genera lis nexus gratii violaret. verum cum gravia ad praeservandum hunc nexum monte ascendant, & levia descendant, apertum est, ea recessum, & indh imminens sibi pericuIum carentiae societatis corporis proκimi, percipere praecavere, verum praeter has duas species motus & quietis, nulla alia omnibus corporibus communis reperitur. Descendimus itaque ad particulares.. et et esse aibitror, quod non perpetuum est, hemi m M possc perpetuu-avi cti m qui scere. Peripatetici supponunt
406쪽
Cap. XXI v. De molibrum perpetuis. 33s
supponunt corpora coelestia esse incorruptibilia: Neoterici autem multis phaenomenis ea etiam aliqualis mutabilitatis postulant. IIaec quaestio hic trectanda non est; sed saltem majores stellarum & planetarum massae, nemine quod sciam
contradicente, perpetuae reputantur. cii enim terram inter planetas recensent, non dicunt ejus totam massam esse corruptibilem, sed exteriores modo ejus paries, quae influxibus solis, lunae, aeris, nubium, aquarum, &c. eXponuntur. utiscunque sit, adeo regulares & constantes sunt siderum & planetarum motus, ut vix credibile sit eos non esse futuros perpetuos. Verum praeter permanentiam ipsorum subjectorum imo praeter regularitatem & constantiam, requiritur ad motus perpetuitatem ut sit tum circularis, tum naturalis. Re. quiritur ut sit circularis, ob rationes modo factas contra perpetuitatem motus recti , dc ut cum perpetua quadam quiete conjungatur. Id enim quod circulariter movetur, in quantum extra limites quos sibi praefixit non vagatur, sed ad locum omnem . quo recessit stato tempore recurrit, quodammodo quiescere dici potest. Siquidem totum id spatii quod
perambulat, tanquam sedem suam quietis a qua nunquam .dimovetur, perpetuo possidet. Requiritur etiam ut fit naturalis, nimirum ut fit complacens suo subjecto. Nullum enim violentum pata complacet, neque ob eandem causam perpetuum esse potest. a . Peripatetici orbibus coelestibus Intelligentias motrices Dius rara assignant; quasi eximiis iis corporibus Deus naturam impa- porum caerem operationibus ad functionem suam requisitis indiderat. Sed in memoriam revocent Axioma suum celeberrimum, & F cis. quidem verissimum, naturam nunquam defeere in necessariis. Si motus. corporum coelestium sit non tantum ad ornatum universi, sed & ad ipsum eorum esse & operari, necessarius , ne credant tam illustria sublimiaque corpora internis principiis ad sua munia requisitis sola destitui. Perpendant quidssequeretur, si sol ( sive ejus loco terra ) caeteraeque stellae
non moverentur. Profecto pars terrae soli constanter obversa cito conflagraret, & sensim tota ignibus consumeretur.
Si ergo sol sut vult hypothesis Copernicana) in centro uiundi
nostri collocaretur, qu m maximh interesset terrae nostrae, movxu diurno latera sua benignis solis radiis oc calori successu, obmetet a vertere,
407쪽
3s6 De motibus non perpetuis. Cap. XXV.
uertere, sed & praecavere ne uno solo latere diutius ei expost to accenderetur. Qin & terram nostram deceret quoque non minlis solicitam esse de motu annuo circa solam et nimirum ut hoc motu partes suas modo australes, modo septentrionales, solis aspectui magis exponat. Alias enim, si medias ejus solummodo soli 3c constanter objiceret, brevi aestu cremarentur, & interim partes prope polos constanti glacie constrictae inutiles redderentur. Patet ergo ex hypothesi Copernicana, duos hosce motus esse terrae necessarios. Mihi vero ridiculum est dicere, naturam esse imparem suo muneri, aut deficere in necessariis. Necessum ergo habeo in terra ponere sufficiens internum horum motuum principium : quolnullo modo fieri potest, nisi vitam naturae ei concessero. Motus quidem diurnus forte ex principiis Des, Cartes, cute dimovetur, perpetuo movetur, &c. si concedantur, aliquo modo defendi queat: sed motus annuus, qui modo Austrum, modo Septentrionem versus fertur,minime absque vita naturae sustineri potest. Siquidem terra in hoc motu non eodem tenore
quo occepit movere pergit , sed sponte suum cursum, cum ad Solstitia deventum sit, invertit. Ducitur ergo vitali principio, quo,quamdiu motus Austrum versus sibi sit utilis, quandoque idem sit potius Septentrionem versus reflectendus, percipit. Idem quoque, mutatis mutandis, de caeteris planetis& stellis earumque satellitibus dicendum est. Quin & quamcunque hypothesin horum motuum amplexus fueris, in subiectis eorum omnia, mutatis mutandis, quae hic inseruntur de terra, necessario consequentur. Sed f haec de motibus perpe tui; : alias motuum species infra proseq*emur.
Motus non perpetui in tria genera dividuntur, Sc.atuinque classes formarum ramotuum ad inanimatar
i. mobationem vitae naturae ex pauculis corporum moti-x bus perpetuis sub prioris Capitis calcem occepimus Supersunt plurimae aliae: motus species, (sed non perpeti, imo
408쪽
Cs X XV. motibus non perpetuis. 33
imo tot, ut vix in ordinem se cogi patiuntur. Verhm ex hi
quoque vitae naturae demonstratio tentanda est. Illustrissimusae subtilissimus Vicecomes S i Albani, loco toties supra laudato, me hoc onere magnam partem levavit. Ita enim de suis genetibus & differentiis motuum tractat, ut perpetuo eorum rationem ex scopis & appetitibus se praeservandi, exaltandi, propagandi, atque etiam fruendi natura sua, reddat , adeoque eos motus ab. interno vitae principio aut dimanare, aut saltem regulari, manifest insinuet. tot ergo varias motus species enumerat, tot ab eo argumenta ad thesin nostram de universali naturae vita probandam, adducta puta. Verum
propterea quod accuratissime descriptae sint, & lectu dignis .mae, mallem integrae eX ipso fonte potius quam ex nostra lacuna petantur. Nescio enim an cuiquam elus cogitandi acumen, aut perspicuitatem cogitationes suas evolvendi, imitaeri contingat. Mihi autem visum est, non tam formales motuum differentias, quam materiales, prosequi. Conside
ramus enim eos non tam ut constituuntur in ab racta sua entitate, quam ut sunt aut esse possunt vitae subjectorum suorum argumenta. Resumenda igitur hic est divisio motuum superiore Capite proposita. Ibi enim loci eam, ob repugnantiam quorundam Axiomatum vulgo circumlatorum,commodE prosequi non licuit: amotis vero jam iis obstaculis, bonis avibus de iisdem procedere. fas est. a. Divido itaque motum, ut prius, in eum ab intus, eum Dissio ma
ab extra,& eum partim ab intus partim ab extra,venientem. ius.
Dixi, miniis dubium esse, quin, si detur in quolibet subjecto perceptio aut appetitus naturalis, in eodem insit quoque vita: sed an motus sit sussiciens vitae testimonium, in f dubium vocari. A .motu ab intus veniente ordiendum est. De hoc tractavimus supra Capite i . ubi auctoritate & ratione,id quod se aut aliud ab interno sui principio movere queat, esse vitae particeps probavi, dc insuper omnem substantiam esse tali interno motus principio dotatam e satisfecimus quoque Capite praecedente, articulis ,3,6, ,8. evasionibus Peripate,
licorum, quibus corporum inanimatorum motus, quos negare nequeunt, excusare solent. Dehinc igitur sumo tanquam
i m probatum, id quod ab intus se moveat esse vivum, nempe internum motus Prisicipium eo ipso esse principium vitale,
409쪽
De motibus non perpetuis. Cap. XXv.
hoc est, motum ab intus venientem esse lassiciens vitae natu ratis argumentum. Hoc ergo supposito, quicquid a se seu ab interno sui principio movetur, aut aliud movet, vitali naturi praeditum esse praesumitur.3. Priusquam vero ulterius progredior, quo similiter in veniamus quid statuendum sit de motu ab eXtra veniente, dicendum est, eum, qua talem, nullum vitae indicium esse: interim quatenus iste motus a recipiente infringitur & con temperatur, vit1m recipientis plane arguere. Si quidem pas, fum, quod quantum in se est vim ab externo agente illat in repellat, ab interno principio ducitur, ae vitam suam, eo quod suae conservationi quantum potest studeat, prodit. Nisi enim suam tutelam affectaret, eliternum agens non impugnaret, ejusve actionem corrigeret. Cum ergo hoc perpetuo agat, manifestum est, hanc ejus resistentiam denotare appetitum resistendi,& perceptionem violentiae illatae, cui resistit. Quare etiamsi motus ab extra veniens de se nullum vitae in.dicium praebet , quatenus tamen 1 pasta infringitur, ut sibi tolerabilior reddatur, omnino vitae notis accensendus est. Atque idem prope de motibus partim ab intus, partim ab extra ortis, dicendum est. Qua ab extra, violentis adnumerandi sunt , qua ab intus, manifestarii sunt vitalis principii essectus. Adeo ut omnes operationes aliquo modo, vel directh,
s si ab intus fluant,) vel indirecth, ( si ab extrae,) quatenus
a passo corriguntur, suorum subjectorum vitam probant. . J m prosequimur motus ipsos; quos crassis modo dividimus, secundum grandes subjectorum differentias. Sub jecta motuum dividuntur in inanimata, vegetabilia, & animalia. Motus inanimatis communicabiles ab omnibus prope corporibus secundum magis & minus participari possunt: motus vero vegetabilium & animalium fere iis appropriantur. Revera haec tria corporum genera quodammodo sub- ordinita sunt. Animalis enim natura, tanquam sui mathii m re eminenter, vegetabilem, haec naturalem, includit: ita ut in animalibus omnes potestates vegetabilium, in his, inanimatorum, aliquo modo exerceantur. Nihilominus istae tres disserentiae sunt quasi essentiales gradus, & magni cha racteres, quibus corpora naturalia inter se discriminantur.
Ascendimus enim tanquam per scalas naturae ab inanimatis
410쪽
Cap. XXV. Sinque classi motuum, g sy
ad vegetabilia, a vegetabilibus ad animalia. Formae autem& motus inanimatis communes quasi praesupponuntur in vegetabilibus , & horum, in animalibus. Ordiendum igitur est ab infimo gradu, i formis & motibus inanimatis coma municabilibus, ut indh gradatim ad formas & motus vegetabilium , adeoque demum ad formas & motus animalium, conscendamus. Non existimandum est, subjeci a formarum & motuum infimi ordinis, eo quod distinctionis gratia vocentur inanimata, esse omni vita de ituta. Quanquam enim ea vita quae vocatur anima vegetativa orbantur(quae nihil aliud est nisi vita influens : nam plantae duplici
vita fruuntur, insita & influente , &haec posterior ipsa earum quasi anima est:) non tamen carent generali naturi vitae, ut ex eorum motibus probaturus sum. s. Non exspectandum est, me posse omnes motuum ad in- Divim m- animata spectantium species accurate hic perstringere, aut ad justam methodum revocare. Tanta enim est eorum varietas & intricata complicatio, ut subtilissimum ingenium facile superent. Cum vero satius sit eos quoquo modo ad aliqualem ordinem reducere, qu m permittere ut intellectus eorum multitudine obruatur & confundatur, conatus sum eo dem in certas Classes colligere. Fateor nonnullas species in
diversis Classibus collocari posse,& actu a me collocari: ut subtilitas, quae respectu materiae ad primam Classem refertur , respectu activitatis, ad quintam. verum hoc propterea contingit, quod istiusmodi formae aut motus quodammodo complexae r turae sint: ut constitutio fixa, respectu quietis seu ligationi, partium elementariarum refertur ad tertiam Clasesem ispectu sopitae activitatis, refertur ad quintam : atque
idem de nonnullis aliis speciebus dicendum est. Porro, quod
omnes propemodum motus vel circa formas aliquas praeservandas versentur, vel ad novas formas tendant, vel a formis praeexsistentibus profluant , visum est in singulis Classibus ipsa quoque formas cuilibet motui relatas conjungere,ut raritatem, di densitatem cum motu libertatis & motu condensationis ac
rarefactionis,&c. Sciendum porro est, hasce Classes valde ruditi imperfecti methodo hie concinnari ; siquidem seopo nostro impraesentiarum sufficiebat, si quoquo modo sermae ae motus uuam & eandem communitatem spectantes simul cong*