장음표시 사용
471쪽
eto crassitie S tenuitate, Sc. Cap. XXIX.
gracilis, tabidus, macie confectus. a'. Crassities dicit men iuram profunditatis corporis, seu transversi diametri ejusdem: ut liber tres digitos crassus, arbor ulnam crassa. Datur tenuitas quaedam quae huic opponitur: ut aurum foliatum tenue dicitur, membrana tenuiS, charta tenuiS. 3'. Crassium, obtusum, hebes, idem significant : ut acies crassa, hoc est, retusa & hebes. Et opponitur acutum, sive punctim, sive caesim: ut acus acuta, gladiuS acutus. '. Per metaphoram ad ingenium transfertur: ut ingenium crassum, crassa Minerva.
Cui opponitur ingenii acumen & subtilitas. Hae quatuor significationes ut parum ad praesens institutum spectantes hie rejiciuntur. 5'. Crassities sumitur pro schematismo quodam, qui aliquid densitatis in silio genere perpetuo insinuat:
ut aer crassus, spiritus crassus, humor crassus, urina crassa, densitatem aliquam in genere aeris, spiritus, humoris, urinae, innuunt. Non autem dicit absolute densum, sed comparative ad tenuius. Porro, non solam hanc densitatem exprimit, sed& plerumque alias formas quoquo modo ( ut mox dicetur )unii complectitur. Non enim est schematisimus simplex aepurus, sed magis minusve complexus. Et hoc sensu tenuitas& subtilitas, sed non eodem plane modo, opponuntur. Tenuitas enim ei opponitur ut forma contraria , subtilitas, ut effectus illius. Magis proprie dicitur crassities qua opponitur tenuitati, qu m qua subtilitati. Sciendum insuper est, ad clariorem vocis evolutionem, crassitiem de liquidis, aut in liquido contentis , quam de solidis frequentius dici. Vox enim potissimum a medicis usurpatur ad humorum & sanguinis differentias significandas: ad alimenta quoque & intus assumenda transfertur , sed eo praesertim fine, ut indh intelligatur quo modo se habeant ad coctionem seu eliquationem in succum seu chylum. Atque haec de nominis interpreta
assectines a. Proximo loco recitandae sunt complicationes quibuscum quibuscum haec comparativa densitas seu crassities conjungi solet. Pri- . alidis cx ssum est in quo spiritus activi parum dominantur. tur. Dupliciter hoc fit : 1. cum spiritus qui insunt fixi sint ;a. cum spiritus qui inerant exhausti fuerint. Priore modo
crassum idem prope quod crudum significat nifi quod aliquid insuper densi in suo genere in se perpetuo includat. Cru-- dum
472쪽
Cap. XXIX. De crassitie S tenuitate, Sc. eti
dum enim crassos habet spiritus & quasi sopitos, intime immersos seu conclusos in crassioribus mixti partibus,& ad dominium nondum provectos. Sunt ergo tanquam haeredes nondum emancipati,quibus jus dominii non permittitur. Id tantum agunt, ut unionem misti integram conservent, idemque 1 corruptione tueantur , & ut ipsa ad jusiam maturitatem de inum adolescant. Hujus generis exempla habemus in fructibus immaturis, in multis cibis, in musto, in potu recenti aevino dulci, in saccharo, & silmilibus. Posteriore modo crassa dicuntur quorum spiritus evanuerunt. Materia enim quae
superest tarda est, stupida, minime activa, & quasi defuncta :ut pituita excrementitia, melancholia seu tartarum sanguinis, falces vini, fabulum in urinis subsidens. Tenuia hisce speciebus crassitiei opposita sunt vinosa, acida, vina oligophora, dulcia enim in genere vinorum vocantur crassa, spiritus vini, spiritus salium, spiritus aceti, urinae, & similium. Secundo, crassities, praeter densitatem, cum aliquali tarditate &ineptitudine ad motum componi solet. Hinc enim humores crassi facith pariunt obstructiones. Tenuia opposita sunt calida, fluxilia, penetrantia, aperientia, subtilia. Tertio, cum crassis hisce utplurimum associatur esse dyspepticum, seu esse dissicilis coctionis. Hoc sensu cibi aliquot vocantur crassi ; ut caro bovina, aprugna, porcina, fabae, falsamenta, &c. Tenuia his opposita sunt eupeptica , ut cibi qui levi stomachi opera in bonum chylum eliquantur. . Quarto , crassum est quod haud facile dissipatur. Tenuia volatilia sunt, & in auras facile exhalant , sed crassa in fundo remanent.. Sunt erisgo minus dissipabilia.
3. Motus ast crassitiem & tenuitatem spectantes sunt vel
formarum causae, vel effectus. Causae sunt motus incrassatio- erassi semnis ec attenuationis: effectus sunt motus obstruendi, aperi- dixem,-endi ; sistendi, fluendi. Incrassatio duobus modis fit, per se,
per accidens. Incrassatio quae fit per se ab iis rebus provenit quae naturae quadam vi, seu sibi, assimilando, condensant &imobilitatem coercent , ut crassa & frigida omnia, congelanii , figentia, dulcia, multum nutrientia, sedantia, anodyna, hypnotica, narcotica. Attenuantia his contraria sunt cali- , tenuia, seu subtilia, colliquantia, fluxionem concitantia, 3 ida, acria, amara, diaeta parca & tenuis, digerentia, mami lili 3 turantia,
473쪽
Dee crassilie tenuitate Syc. Cap. XXIX.
iurantia, exsuscitantia, fermentantia, discutientia; purgantia, sudorifica, somnc lentiam arcentia, inae omnia rarefaciunt, aperiunt, & activitatem rerum promovent. Incrassatio quae fit per accidens, vel a separatione partium tenuiorum, vel amixtura crassiorum, quoquo modo provenit. Crassa enim admixta crassitiem una adferunt, & tenuia addita attenuant. E contra, tenuia separata massam crassiorem, & crassa tenuiorem, relinquunt. Ita ut haec separatio in diversis partibus crassitiem & tenuitatem eadem opera producat : ut in lacte coagulato, ferum lacte tenuius, & coagulum eodem crassus, simul fiunt. Quinque modis minimum sit separatio E, i. co. latura, a. coagulatione, 3. congregatione magnetica, . subfiidentia & innatatione, i. evaporatione. Colatura artificialis relinquit crassimentum in colo: naturalis quia una in- eludit secretionem & similarium attractionem) modo partem
crassiorem e cernit, & tenuiorem retinet , modo contrit,hanc excernit, & illam retinet : ut renes reducunt sanguinem, ae urinam tenuiorem emungunt , ventriculus & intestina exspuunt pituitam crassam, & fanguinem tenuiorem revocant.
agulatio triplex est: alia solo frigore coagulantur, ut urina in matula, alia insuper evaporationem praeviam exposcunt, ut sales in aqua soluti , alia injecta peculiaria exspectant, ut magisteria. Congregatio magnetica hic tangenda non est. Subsidentia, densitatis & gravitatis, innatatio, raritatis & levitatis,opus est. Evaporatio incrassat lutum, & quicquid per
evaporationem evocatur tenuius est residentibus in fundo.
Effectus crassitiei & tenuitatis, praeter incrassationem & at tenuationem, ( de quibus dictum, sunt obstructio, & apertio obstructionis , ligatio motus humorum, & eorum fluxio. De quibus hic nihil ultra exspeci andum. Tantum superest investigandum, ecquid hi motus ad vitam naturae probandam
Causa im A. Verum de iis quatenus includunt motum condensatio
crassi ipsin nis & rarefactionis non opus est plura addamus, cum sisspx si h h. 3 lcem prioris Capitis de iisdem dictum sit. Restant er--. go motus in crassationis & attenuationis considerandi, volquatenus respiciunt alias formas quibuscum complicantur, vel quatenus respiciunt diversas suas causas, vel denique effectui Verum formae cum densitate & raritate complicatae ob con formem
474쪽
Cap. XXIX. De crasti. S tenuitate, Oe. dis
formem naturam vi X separatam considerationem merentur.
Quate ordiendum est a causis incrassationis per se, quae operantur per viam assimilationis. Hae vero spiritus quoquo modo commotos sedant, placant, ad fisationem perducunt, atque adeo eos quasi firmiter desipondent crassioribus misti paratibus. Manent igitur iis intime uniti, nec facile ab eorum complexu divelluntur. Omnia enim quae inquietudinem spirituum sopiunt, quae torporem aut stuporem inferunt, quae ambitionem exspatiandi compescunt, ad crassitiem faciunt. Ilinc hyemis frigiditas ea quae aestas praecedens irrequiete commoverat ad quietem componit,& ut in alimentum crudis atque crescentibus plantis cedant effcit. Hinc quoque spiritus ad mediam regionem aeris ambitiose evecti, frigiditate & humiditate loci sedati, nubium vaporibus facile associantur, &cum earum stillis in terram relabuntur, eamque denuo pinguefaciunt. Mutatio ergo perceptionis & appetitus spirituum motum hunc incrassationis ultimo complet, & spontaneum reddit. Revera primae causae sedationis appetitus irrequieti, nempe frigus & humiditas, fere extrinsecae sunt: verum sedatione semel inchoata, ipsi spiritus incipiunt convenientiam
re- unionis cum crassiore materia percipere,comprobare & affectare ; ultimusque hujus incrassationis actus ab intus oriundus dat vitae naturalis luculentum testimonium. Quodque de spiritibus dicitur, multo magis de caeteris misti elementis verificatur. Miniis enim irritabilia sunt, minus irrequiete agitantur, multoque facilius sedantur : imo lubenti
silme in spirituum sedatorum amplexum ruunt. E contra, motus attenuationis, quanquam incipiat tanquam ab extra, processu tamen temporis perceptionem & appetitum naturales, illecebra dominii & auctionis sui, ad ambitiosam expansionem affectandam invitat: illi ut in integro actu hujus motus includitur quoque actus quidam vitae. Inchoatus enim motus attenuationis, cessante causi inchoante, frequenter per se solum progreditur: ut in coepta fermentatione & maturatione. Haec enim, in baccis multis, usque in hyemem protrahitur ; illa, separato tartaro in doliis vini transvasatis, persistit. Causae ini. Procedimus jam ad motus in crassationis & attenuatio- crassationis
pii qui per accidens contingunt. Quamvis enim in his pri-
475쪽
Dd eras e S tenuitate, Sc, Cap. XXIX.
ma intentio incrassantis aut attenuantis non sit incrassitio aut attenuatio, sed separatio aut mistio , fit tamen ut inde
consequatur vera incrassatio aut attenuatio. Et utcunque in externa causa separante aut miscente Operatio intenta
tantum ad separationem aut mistionem collimet , in recipia ente tamen ulteritis procedit : & inde motus quidam ab intus resultat, quo partes similes ad suas similes congregantur, &tenues, eo tenuiores & puriores, crata, eo crassiores & firmi ores, fiunt. Vertim quod congregatio magnetica non proprie spectet ad hunc locum,transeo ad separationis species. Primo, Colaturam artificialem mitto : naturalis autem manifeste includit virtutem secretricem. Etenim in colo hoc genus nihil plerumque remanet, sed alia materiae pars per unam viam, alia per aliam, secernitur. Quare haec operatio dilectum quendam & appetitum naturalem aperte implicat. Secunda species est Coagulatio, quae a solo frigore fit. Evidentem interni hujus motus principii notam exhibet. Nulla enim
externa causa quae partem a Parte pellat, aut quae motum istum sverbi causi, quem in urina in actu turbationis cernimus ) concitet, coccurrit. Ea quae praeviam evaporationem
exposcunt, ( ut sales, saccharpm dilutum, &c.) si in penuria liquoris fluitent, incipiunt iterum desiderio coeundi insolidam massam tangi: ut in faccharo Candi & similibus
cernimus. Hic appetitus coalescendi clarum vitae naturalis indicium praebet. In hoc enim motu tam saccharum quam sal, nulli eκterna alterutrum trudente causa, se sponte &per se movere dc congregare nititur. Ea quae per tertium injectum segregantur, idem arguunt. Etenim utplurimum
id tertium quod injicitur plus habet familiaritatis & cogna,
tionis cum uno mistorum quam cum altero. Amplectitur ita
que liquor novum hospitem magis familiarem, & priorem dimittit. Si argentum in aqua forti dissolvatur, injecta suisiiciente quantitate cupri, aqua deponit argentum, & rapit in se cuprum, quocum intimiorem habet amicitiam. Tertio.& quarto, Congregatio magnetica, ut & Subsidentia ac In natatio, spectant ad congregationem vel majorem, vel inimnorem , de quibus postea agendum. Quinto, Evapor xio facit separationem : sed modus evaporationis differentiam dat. Si enim materia nondum fermentaverit, aqueae paxiqi
476쪽
c,p. XXIX. De crassitu S tenuitate, Oe. as
piimo ascendunt, sin aliter, spiritus. Quae differentia aliis quid interni concurius in hoc motu demonstrat. Extractum seu incrassii mentum in fundo restans aliquid etiam actionis propriae edit: ut Celeberrimus Vicecomes Albani libro de Denso & raro, p. 81. accurate observat, atque his verbis probat. Nemo nugetur,aiens iliam contractionem in desecationiburhihil aliud esse quam absumptionem humidi. Nam si id iamismageretur, ut humidum in spiritum versum eueolaret, deberent eor- tura manere in priore exparrectione O dimenso suo, Ssolummbdoeaba feri, ut pumices aut suber , non autem localiter eontrahi, O minui dimenso suo. Notatu dignum est, quam aperte reliquiarum motum spontaneum asserit & demonstrat. Progrediendum jam erat ad effectus horum motuum ; sed feli- eius forte alibi se obtulerint. 5. Sehematismi hujus Classis caeteri, ut satis perspicuh elu- Tria schecidentur, plenarias historias, quales ad naturae interpretationem ab Illustr. Albani Vicecomite in suo Novo organo exiguntur, postulant. Sunt enim formae satis particulares, nec singulae universam naturam percurrunt, dc consequenter finita instantiarum collectione quassi circumscribi queunt. m vero ad nostrum scopum s qui eas earumque motus tam tum in ordine ad vitam naturalem speculamur) minus directh spectent, cumque unius opera vix satis copiose congeri aut accurate expendi possint , visum est easdem Celeberrimae
Reguli Societati ( quibus nihil non sperare licet o propemodum integras reservare , imo & siquid per modum tentaminis aut conjecturae interea loci hic proposuero, eorum quoque judicio permittere. Aliquid enim subinde, sive de formis ipsis, silve de earum motibus, obiter dicendum fortasse videbitur. Formae ipsae ad tria genera positurae, uniformitatem, difformitatem,& uniformem difformitatem, referuntur. Haec divisio etiamsi prima fronte cum illa in partes similares& organicas coincidere videatur , multum tamen ab ea discrepat. Divisio enim in partes similares & organicas potissimhm respicit partes animalium & vegetabilium , quarum
aliae organa vitae sunt, aliae organorum materiae. Hic vero potius dividimus formas accidentales ad inanimata spectantes i, & quidem differentias quasdam figurarum simplices apositura particularum inter se oriundas, sed nequaquam figu- . I i i ram
477쪽
tam ad usum animae formatam, investigamus. Formae enim organicae proprie sic dictae duplici vita, naturali & influente,
fruuntur: figuratio autem ea quam schematismum vocamus
soli simplici viti gaudet , aut sit in animatis spectetur, non
consideratur ut in ordine ad animam, aut ut respiciens propriam organiZationem. Ad uniformem posituram seu figurationem particularum corporum referimuS imporositatem, diaphane itatem,& opacitatem eam quae speciem visivam in
tegre reflectit. Ad difformitatem spectant inaequalis porositas pervia, opacitas inaequalis a refractione multiplici orta, possitura striata, laminata, nodosa, fissilis, aspera, ramificata. Ad uniformem difformitatem reservantur porositas aequalis sive pervia, sive impervia, positura quaquavershm libere scisssiilis aut sculptilis, necnon opacitaS Orta ex compositione elementorum intermediorum. Hanc methodum non opus est
ulterius prosequamur , siquidem formas oppositas quae juxta positae magis elucescunt ab invicem distrahit. Quare ordo potius in prima Classe propositus observandus videtur. p.rsuvi q. Porositas in genere est imperfecta quaedam continuitas, pervia, b hoc est, foraminulis passim intercepta. Duplex est, vel pedi pervi. impervia. Pervia magis proprie Porositas dicitur, &ad aliquam materiam deferendam destinatur et in plantarum& animalium partibus frequentissime cernitur, in mineralibus rarius. Impervia minus proprih pro porositate habetur, siquidem vix ullius materiae transmissioni inservit. Facit quidem, ut dixi, ad opacitatem eam quae cum multiplici refractione conjunlia est, cujus est una, sed non sola, causa : facit quoque ad levitationem aliisque nonnullas proprietates schematismi. Plurimum interest Philosophiae, posse perviam porositatem ab impervia disterminare. Regulas igitur aliquas tentaminis gratia, aut saltem exempli loco, utcunque imperfectas, hic proponere lubet. 1 . Quae inflantur, ec prius rumpunturqurim quicquam exspirare sinunt, non sunt porosa. et . Quae sucta nihil intromittunt, imporosa sunt. 3 . Quae diu in avquis immersia nihil imbibunt, imporosa sunt. '. Quae in fusa aliquid imbibant, & detersa lices, graviora fiunt,nec tamen intumescunt, in poros trahunt: quae intumescunt, non
tantum in poros, verum etiam in substantiam aliquid imbibere vitantur. 33. Quae liquores sibi familiares intro
478쪽
mittunt, repellunt vero ingratos, per poros intromittere non est verisimile. 6'. Quae pellucida sunt, non sunt poris pervia. Ductilia videntur imporosa , nihil enim in iis per modum foraminis aut rimae unam particulam a proxima dividit: fo-iamina enim ad fragilitatem faciunt. 8'. Liquida, si nec bullosa nec spumosa sint, non sunt poros a. y'. Omnis tran- sudatio aut permeatio porositatem perviam non satis demonstrat. Datur enim permeatio quaedam, praesertim in vivis, per substantiam seu per habitum partium. Est porro alia divisio porositatis, in superficialem, & profundam : de quibus
non opus est hic quicquam adjiciamus. 8. Imporositas est integra continuitas totius aut partis Imrbrostas nullis foraminibus, rimis aut cavitatibus intercepta. Duplex pellucida, est, pellucida, & opaca. Pellucida cernitur in vitro puro, cry- o allo, in aere puro, in aethere, in aqua limpida, aliisque multis liquoribus. Imporositas opaca adhuc duplex est: vel enim primo reflectit , vel primo refringit, dein reflectit. Imporositas primo reflectens est,quae ob eximiam densitatem radios lucis se penetrare non sinit, sed protinus vel directe, vel facto angulo aequali angulo incidentiae, repellit, & consequenter integram objecti ideam retorquet. Imporositas primo refringens, & dein reflectens, nec ob solam denfitatem, nec ob eam primo, speciem retorquet , sed ob mixturam imperfectam & quasi fractam radios primo refringit, & varib refringendo demum reflectit. Mixtura haec fracta & turbida sic dicitur, quod ejus partes componentes non satis accurate aut . sequaliter inter se uniantur. Hinc enim non constituunt purum & simplex medium, sed multiplex & refringens. Est
autem adhuc duplex,uel mixtura simplex,uel composita. Mi tura simplex, simulque imperfecta, ex elementis immediate
concinnatur : ut ex aqua, sale tartari de oleo, fit lac artificiale, corpus Bpacum. Mixtura decomposita requirit elementa intermedia, ex quibus immediate consistit: quanquam ea quoque in elementa pura ultimo resolvantur. Exempla habemus in lacte animalium, quod proxime ex sero, caseosa parte & butyro, dein haec ex elementis conficiuntur. Similiter sanguis fortasse primo ex humoribus, ultimo ex elemen iis, componitur. At carnes aliaeque partes animalium atque plantarum viventium, praeter constitutionem iositam, influ-
479쪽
et 8 De opaeitate O diaphane itate. Cap. XXIX.
ente succo perfunduntur. Sed haec de porositate & imporosi
Otacitas v. opacitas & Diaphaneitas proximo loco sequuntur. Vic* opacitas in genere est, quae non transmittit radios lucis: Diaphaneitas, quae transmittit. Illa duplex est. Prima radios luminis iisdem coloribus quibus ab objecto modificatos excipit retorquet: ut speculum & metalla polita. Fortasse opacitas hoc genus a sola densitate & politura superficiali corporis opaci provenit. Secundum opacitatis genus radios primo refringit, Sc quidem refractos novis coloribus plus minusve modificat,&ssic modificatos reflectit , & quidem solis novis, nisi forte ipsi radii a lucido venientes colore intermedio inficiantur , quo tamen casu secunda reflexio fracta tincturam ad- ventitiam perdit. Nam refractio iterum refracta, nisi secunda primae subordinetur, vertitur in reflexionem : ut si plura vitra ita disponantur, ut unum huc, aliud illuc radios confuse
dispellat, fit reflexio, sed quodammodo fracta. Neque enim
operantur ut unum vitrum, neque vitrum secundum apte recolligit radios prioris. Primum ergo genus opacitatis vocamus opacitatem integram, seu integrae refleAionis , secundum , opacitatem fractam, seu dispersae reflexionis. Haec vel extrema est , ut in corporibus albis 8c nigris r vel media , ut in corporibus flavis, rubris & caeruleis. De quibus omnibus non opus est quicquam addam. Diophamim 1 o. Diaphaneitas est vel pura, vel impura. utraque est
vel simplicis, vel duplicis medii. Pura diaphaneitas simplicis medii imaginem objecti intemeratam ad visum defert. Pura duplicis medii vel ad perpendiculum, vel a perpendiculo, radios ideam deferentes refringit. Impura diaphaneitas sim Plicis medii corpusculis diversi generis inspersis obscuratur, ut in nebulis, vel in aere vaporibus aut pulvere referto, & si' milibus: in quibus plus minusve objectum, sive quoad litum, sive quoad colorem & claritatem, sive quoad magnitudinem, alteratur. Impura diaphaneitas duplicis medii est, quae vel
visum QR parte terminat, ex parte non , vel radios distox-quet, Radios eκ parte terminant pori, rimae, cavitates , ut in vitro, crystallo, & adamante. Pori enim in his cernuntraxian am arenulae , rimae & cavitates, tanquam albae ac luci
si lineae aut hiatus. Impura diaphaneitas quae radios vaxie distorquet
480쪽
cap. XXIX. Destriatu, minatu, se. ety
distorquet exemplificatur in vitris dioptricis venosis, ut & inii, inaequalis superficiei. Sed de his omnibus potius consulentur Optici. ii. Positura striata, laminata, nodosia, fissilis,& ramificata, Sebematrum simul spe i queunt , sed revera magis ad proximam Classsem sperunt. Siquidem praecipue modum continuationis & huis ibat eohaerentiae partium respiciunt. Hic vero tantum conside- ou. 'rantur quatenus simplicem quandam formationem seu figurationem includunt. Profecto vis plastica, quae animalibus tribuitur, ab ea inanimatis ascripta plurimum discrepat. Illa usui duplicis vitae coaptatur, haec simplicis. Cavet enim natura in formatione organorum viventium, non tantum ut
concinne fabricentur, sed etiam ut duplicis vitae usiui, nimirum vitae insitae & influentis, subserviant. Etenim nulla cujusvis plantae pars tam vilis deprehenditur, quae non praeter vitam insitam) vitali succo perluitur. Vis autem serma trix inanimatorum de formatione organorum quae famulentur distributioni succi vitalis non omnino est solicita : sed id tanthm agit, ut quodlibet corpus schematismum suae speciei debitum obtineat. Revera porositas quoque quatenus . natura intenditur ad hos schematismos accensenda est, sed modo de eadem peregimus.1 a. Striata positura quamproximh aceedit ad organiZatio- Vobranem fibrosiam. Fibra enim & stria quodammodo proportio-striatanantur: ut fibra est ad corpus fibrosum, ita stria ad striatum ; cem utraeque quasi lineae parallelae sibi invicem contiguae excurrunt , neutra aequh transversim ac secundum longitudinem est divisibilis & fissilis. Fibrae enim de suarum partium tenacitate quoad longitudinem, non aeque quoad latitudinem, anxiae sunt. Etenim quoad lateralem conneAionem, eam plerumque laxam, si non planh liberam, relinquunt. Similiter stria suis partibus in longum producitis tenacius quam transversis adhaeret. Et ut fibra una ab alia continuitate quadam lubrica,ita stria I proximis porositate,sive pervia sive impervia, disterminatur. Stria differt a lamina, tanquam linea a latitudine. Ut enim linea transversim seu in latum mota describit superficiem , ita stria quoad latitudinem expansa fit lamina. Laminata itaque positura non multum distat auxiata: sed laminata uno modo fissilis est, sitiata duobus. Illa I iis enim