장음표시 사용
71쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA uirum,triumuirum, libertina pro filiis & filiabus, sestertium,nummum, septingentum,metu pro metui, ut hic, Parce metu Cytheraea. - Die pro diei, Libra die noctisque pares ubi secerit horas. Cur inducta syncope,apocope,synaeresis, Wῖ ονομώτων κου -καν Cur vincla saepe Liuius,secla Cicero dixit 3 caldam &soldu tota Latinorum ciuitas i hocne poeticum nequaquam. Quale igituri ingenuum & urbanu loquendi genus: quod qui despicit, matris suae linguam balbutiat infantiuimus. Ne communem tot gentium linguam, qua ciuitates,populi,nationes, regna, imperia habent inter se comercium,qua poemata, annales, historiae, leges, iura,sacra, profana, artes &scientiae omnes explicantur, ne tam celeorem linguam turpiter & foede polluant atq;
corrumpant. Ex hoc numero verborum absonorum alia
per intercisionem aptiora fiunt,ut praeteriera , sestertium. Alia per apocopen, & extremae syllabae decurtationem, ut exin, dein in nostin ,metu, tribunal, nam integra fuit tribunale. Alia per synaeresin,qua duae syllabae in una conflantur,ut peculii scribimus, ac si esset quatuor syllabaru, duas tamen postremas literas in una collidimus. Alia permutatione,ut austro,sustuli. alia per additione, ut redeo, ambio Plura manserunt rudia & impolita, quibus nemo nisi malus architectus aedificat orationem. Quum reieceris & obscoena & sordida,& inusitata , & barbara, & rusticana,caeteris utare lice non temere quidem & promi scue,sed ut natura rerum & decorum postulabit. Quod quale sit,suo loco dicemus. De verbis
72쪽
co LLOCATIONE VERB. LIB. I. 3i De verbis humilibus. Cap. 3 . V MILIA nullam penitus habent dignitatis
authoritatem. Sunt enim quasi humi deiecta,& ad extremam honestorum conditionem redacta. Quapropter sicut in oratione gracili & humili collocantur, ita in ornata,ampla ,graui,sublimi,locum non habent. Exempla suppeditat haud pauca Virgilius in Bucolicis, cuiusmodi sunt, capella, viburna,
caseus,arbusta, casa,tugurium, hibiscus, mulctra , mulget, lycisca,vitula, myricae, corJlus, saliunca, paliurus, &quatuor haec loco fistulae, cicuta, auena, arundo, calamus: ruminat, sinum lactis, vaccae, bucula, opilio , bubulcus, fiscella. Suppeditant etiam multa Satyrici, in quibus sunt
saliua,occare,runcare, artocrea, synciput, syngultire, trama, omentum, offa, olla, cornicari, sciopus, cuminum, pappare, lallare,canthus,agaso, farrago, Vappa, sambuca, gluto, saperda, stuppae,obba,festuca,pannucius,pannosus,seriola, tu cetum,pituita,puppa,caballus,sumen,cOrbis, po cus, verruca, scopae, sartago . Finis non erit si cuncta pe
sequi velim quae posuerut satyrici,medici, philosophi naturales, epigrammatici, mythici, quis de re rustica libros
confecerunt. Coguntur enim vilia quaedam usurpare verba,nota atq; trita vulgo, dignitatibus aut ign9ta, aut certe nisi quando se demittunt,indecora. Non enim deceat reges & principes & grauiter agentes abiectissima nomina re artium instrumenta, aut animalia ignobilia, aut morborum medicamentorumq; minutas species. Si quis tam eri
aut apud M. Tullium,aut Virgilium in Aenea, aut Liuisi,
73쪽
talia quaedam reperiat, ne clamitet indisnum facinus Eloquentiissimi viri in eodem opere non semper utuntur eodem genere dicendi, subinde mutant stylum,pro varie late rerum de quibus agunt, nunc graues & ornati, nunc suaves & temperati, nunc subtiles atque demissi. hinc πι- δηλα apud Homerum, Pero apud Virgilium, Pusio apud Tullium. Communia quam propria minus vilescunt, ut bos quam Vacca, sus quam porcus, bestia quam mus, pastor quam bubulcus, opifex quam coriarius, instrumetum quam pala,nu X quam castanea, obsonium quam lucanica, vestis quam bardocucullus, vas quam trulleum,pomu quam sorbum,piscis quam gobio,verriculu quam scopaz: quae sunt usitatiora, quoniam in omniu ore versantur, Vt
nomines plebeii qui in media luce Reip. vivunt. sic illa ab humilitate veniunt in aliquam dignitatem. Erit quod hic mireris Omnes sententiae in quibus humilia sunt ver ba, non habendae sunt humiles,ut hae n sordido panno
saepe latet alta sapientia. Nec etiam contra: Vt, .
,, Fronde super viridi sunt nobis mitia poma, .. Castaneae molles,& pressi copia lactis. Quid Z quod heroici poetae ducunt similitudines ab api bus & formicis, quae res humillimae videntur 3 Est in illis solertia,atque labor honestus,qui suum meruit honorem. . Gemmae dc Vniones res paruae quidem, sed precio ingen tes,inter humilia non debent haberi. Turbo ille quo pueri ludunt,res est admodum vilis, sed tamen usu notus est. Nec abiecta verba semper metiemur vilitate rerum quas significant,sed aliquando hominum existimatione. Quid est noctua viliusὶ sed illam celebrarunt auguria, celebrauit
74쪽
. prodigiosa natura. Qui nouit humilium verborum di ferentias, deiectissima, si volet, collocabit in iocosa scriptione, ut siquando ludat , culicem, caluitium, pulicem, testamentum porcelli, leues apologos, fabulas aniles,discordiam partium corporis humani, ridiculas epistolas, morias, colloquia hominum postremo
ru, mimos, satyras, lasciuas Mas,syluas,epigrammata minutiora,asinos aureos,iocos amoris,comoedias Attellanas& tabernarias, de siqua sunt similia. At in laudatione, iri panegyrico, in genere epidictico, in historia, in epistola graui, in statione, in causa serensi ad declamandum posita , ne constituat humillima , nisi forte quum hominem aut rem maxime deprimere dc attenuare volet. Aliud est tenue dicendi genus dc acutum, aliud humile & abiectu in quo loculariter quod volumus effundimus. Si quid habebit iudicii studiosus artis, monitus videbit quatenus. progredi liceat, de Ciceronem optimum ducem lectita bit,illum imitari iam occipiet. Nonne vides ut pueri liaberaliter educati,siquando gallice loquantur apud honestos viros, humilitate fugiant, quam iocantes apud aequales cupide sectanturr Eadem est ratio latine loquentis, de temporibus ac personis accommodantis orationem. Discenda sunt omnia, non temere dc fortuito iacienda. De quo non pigebit audiisse Quintiliani sententia. Obsco, l. ν na,inquit,vitabimus,& sordida & humilia. Sunt aute humilia infra dignitatem rerum,aut ordinis. In quo vitio cauendo non mediocriter quidam errare solent,qui omnia quae sunt in usu, etiam si cauta necessitas postulet, refo midant : ut ille qui in actione ibericas herbas, se solo u
75쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIA., quicquam intelligente dicebat, nisi irridens hanc vanita-
., tem Cassius Seuerus,spartum eum dicere velle indicasset.., Nec video quare clarus orator duratos muria pisces ni-
,, tidius ese crediderit,quam ipsum id quod vitabat. Haec ille. Virgilius humilem putat esse panem . dicit igitur,.. - Cereremque canistris Expediunt.-- - Onerantq; canistris Dona laboratae Cereris. ., Et Cereale solum pomis agrestibus augent.., Consumptis hic sorte aliis,ut vertere morsus,, Exiguam in Cererem,penuria adegit edendi, ., Et violare manu malisque audacibus orbem ., Fatalis crusti,patulis nec parcere quadris, ., Heus etiam mensas consumimus,inquit Iulus. Per cererem,per cereale solum,per exiguam cererem,perquadras,per fatale crustum, per mensas quid accipimus rquoties proprium mutat alieno , ut copia & dignitate ., crescat res tenuist Littore aliena locant alii. - Proprium vasis nomen ollam aeream intelligo)parum nitiduexistimabat. Idem, Frangere saxo,pro mola aut mortario.., Dant manibus famuli lymphas.- pro eo quod est,dant aquas.., Et Tyrrhena pedum circundat vincula plantis. pro calceis.., -Famulasque ad lumina longo , Exercet penso. - pro eo quod est,nere iubet.
Multa alioquin humilia splendide dixit. Grammatici tamen notant apud eum πα-νωαν,id est humilitatis vitium, In gurgite vasto. praesensit,& magnitudinis epitheton ad iecit. Semper humilitas in eo retinet decorem, ut in his,
76쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. I. 33M Cui tolerare colo vitam,tenuique Minerua, is Excussi manibus radii. Colus & radius non amplae sunt dignitatis, at honore ci cunuestita non dedecet. In tenui genere versanti sumen da sunt de medio verba, & in oratione liberius quam in heroico opere,verecundius quam in abiecto collocanda.
De verbis sublimibus. Cap. E verbis sublimibus pauca , si bonum videtur, adiungamus. Nam de pudicis, de nitidis, de usitatis, de latinis, de urbane sonantibus nihil hic esse dicendum existimo, proptem ea quod expositis contrariis , haec omnia clare fatis elucent. Etenim quicquid in hac lingua obscoenum, sordidum, inusitatum, barbarum , agreste non est: castum, purum, vulgatum , latinum sit necesse est. haec oppositio verborum nihil habet intermedium , de quo in habendo delectu quaeredum esse videatur. Castis castiora,puris puriora, venustis venustiora inuenire possJs, items obscoeniora obscoenis,sordidiora sordidis: sed erit hoc comparantis,non opponentis ex aduerso contraria. Non ita res
est in humilibus & sublimibus. Non enim quicquid humile non est,sublime dici debet mec quicquid sublimitatem non habet,humile putadum. Est aliquid interiectum quod neutrius est particeps. Sublimia & ardua sunt, quae dignitate & amplitudine splendescunt: ut nomina deoruci sacroru cum propria,tum communia:Vt deus, condi tor,pater,moderato regnato genito numen,rex omnise
77쪽
potens.& apud Veteres, Iuno, Minerua, Diana, Apollo, Mercurius, Hercules, Neptunus, Thetis,Amphitrite, P nates,Pluto , Proserpina, & id genus multa, sine quibus aiunt etiamnum Christiani sua poemata iacere,ideoq; ad carminum maiestatem se is libris inserunt Cererem pro
pane, Bacchum pro Vino, Pomonam pro pomis, Neptunum pro mari, Iunonem pro ambitione, Mineruam pro arte, Martem pro bello, Enyo pro bellico furore, Mercurium & Suadam pro eloquentia, Tellurem pro terra, Palem pro pascuis, Dianam pro venatione, Hymenaeu pro nuptiis, Parcas pro fato, Plutonem pro diuitiis, & cac
daemoniorum principe. An autem magniloquentia,an e consuetudo obtinuit, ut haec amplissima videretur ornamenta, non iudico : certe, nescio quomodo, posita loco, grandius & antiquius esciunt poema. Adde nomina vi rorum illustrium,gentium,populorum ,regnorum,mon
tium,stuminum urbium, de insignibus loquor, cuius generis haec sunt. Menelaus, Achilles,Vlysses,Aiax, Diom des, Priamus, Aeneas,Hector, Paris, Cadmus, Amphiaraus,Lycurgus,Solon, Darius, Philippus,Alexader, Curius,
Fabritius,S3lla, Pompeius, Iulius Cesar, Perse, Babylonii, Thraces, Lacedaemones, Attici, Thebani, Poeni, Romani, Ausones Galli, Britani, Europa, A sia, Africa, Hesperia, India, Aegyptus, Germania, Pelium, Olympus, Ismarus, Cata casus, Apeninus,Alpes, Pyrenei,Atlas, Abila, Calpe,Ganges, Nilus, Hister, Eridanus, Rhodanus, Iberus, Tagus,
Rhenus, Athenae, Thebae,Sparta,Rhodus,Carthago, Roma, Tolosa,Lugdunum,Lutetia Sunt alia innumerabilia,
quae certatim colligat heroici poetae, & quasi stellas assi Sunt
78쪽
gut operi suo. Adiice nomina virtutum,& effectuum qui 31equuntur eas,ut prudentia,iustitia,religio,victoria, triumphus,gloria: Scientiarum, cuiusmodi sunt ars magica,turis e prudentia, ratio grammatica, dicendi facultas,architectura, doctrina, disciplina, sapientia,contemplatio : Partium X hominis insignium,animus, corpus, cor, cerebrum, caput, pectus, lacerti: Splendidi vestitus,pallium, toga, praetexta,
trabea,paludamentum,torquis, armillae: Colorum,ut pur- pura, murex,coccum,laluum, rubrum: Armorum, lorica, ν galea, thorax ,hasta,lancea, ensis. Navium,biremis,triremis: IAedificiorum, domus, templum,aedes, curia, capitolium, theatrum: Magistratuum, dictator, consul, imperator, reX, tribunus, potestas: Animalium nobilium, tygris, leo,ursa, elephantus, equus, aquila, philomela, cete, delphinus. Vt breuiter finiam,rerum maximarum vel qualitate, Vel pre-
cio, caelum,sol,luna,astra,lumen, ignis,aer, mare,terra,Ven'tus,fulmen,pluuia,tempestas,aurum, argentum, aes, crater, . patera,gemmae, marmora, simulachra,statuae. Non immorabor vltra. Ex his enim caetera animo concipere minime ,
operosum arduum s est: nec difficile puto de verbo proprie dicto iudicare atque deprehendere quq vis eius splendeat,quae've sit obscura. Regere,moderari,gubernare, ora re, iudicare,co templari,sacrificare,pugnare,Vincere, sapere,florere, cohortari,docere,& alia infinita quae significant facere aut pati id quod aut natura,aut hominum iudicio Iraeclarum est,sublimia & excelsa meo iudicio debent ha-eri. Dicet aliquis Sint'ne sublimia quae refers, tu quidem videris: Sat scio a palloribus, rusticis, mulierculis, pueris infantibus haec frequenter usurpari solere. Qu)dnite ii
79쪽
manto sublimiora, tanto magis cospicua sunt,& in omni ermone frequentiora. Res arduas fere vulgus admiratur, de ab infantia nominare discit. subinde loquitur deos,sacrificia,ritus, mores,nationes,Vrbes,praesecturas,bella,prae- lia,soedera,pace,iura,leges,Vasa, Vestes,animalia,loca, tempora , & omnia sere quae rerum natura ingentia procrea-- uit. Ergo vulgus est grandiloquum t Male colligis. Non
aestimamus leonem ab unguibus. Non unum verbu subli-' me de amplum magnificam orationem efficit. Quid igi- tur3 Humilium fuga,subliinium frequentia, sententiarum grauitas,& apta compositio. Vulgus indoctum fise attoti lere conatur,nec humilia effugit,nec sublimia frequentat, nec in sententiarum grauitate persistit,nec apte res & ve ba componit. Est de aliquid lautum in parsimonia rusti corum,& plebeia mulier aurum seri atq margaritas: nec tamen hic conuiuium magnificum, aut insignem sinini .c' nae mundum dixeris. At propemodum qu numeras,propria rerum vocabula sunt, ab omnibus necessiario dicen- ὸς da. Sublimes igitur quadam necessitate sumus. Quemadmodum maveria in sylvis alta sponte crevit, sic ex homi num instituto verba magnifica nata sunt : sed non est cu- iusque deligere. Praeterea nec arbor una praeclara sple didam regiam , nec unius aut alterius verbi splendor ex celsam esticit extructionem. Aliena tamen atque modi si cata saepe magnificentiora videntur,quam propria, credo, quod rariora sunt,&paucioribus usitata. Assumuntur auti tranatione, ut scopulus pro periculo,naufragium pro eXitio a Cicerone dictum est in oratione pro Rabirio pe duellionis reo. aut synecdoche,ut tectum pro domo, se rum pro
80쪽
rum pro gladio. aut metonymia , V Roma pro Romanis, caelum pro diis. aut antonomasia, ut Poenus pro An nibale. aut periphrasi figura amica poetis,ut diuum pater, atque hominum rex. orandi facultas, scientia disserendi. aut catachresi, ut, equum diuina Palladis arte aedificant. equi ficant, ut aedificant, dicere latine non possumus. aut hyperbole,ut tonabat pro vehemeter Orabat. quibus an numeranda sunt antiqua,virebamur, clarigatio. Propriis
, sut Quintilianus ait) dignitatem dat antiquitas. Quo dicto probari potest in quibusdam propriis esse dignitate. At Quintilianus in octauo de propriis loques haec dicit .a In hac aute proprietatis specie, quae nominibus ipsis cu-- iusque rei utitur, nulla virtus est. Si propria nulla per se virtutem habet,qui possunt sublimia censeri r Quintilianus virtutem posuit pro vi ac gratia quam praestant figurae quae quidem eo repertae sunt, ut efficiant oratione aut grauiorem,aut elegantiorem . Nequaquam autem sectu 1it a propriis omnem virtutem. Nam continuo subiicit
., Contrarium est vitiu id quod apud nos impropriu, ακυρον ., apud graecos vocatur. Si improprium, vitiu est, cur proprium non est virtus 3 Idem ibidem metionem de humilibus facit, quorum multa propria sunt. Si propria quae dam, quia res significat humiles,humilia agnoscimus: curea propria quae designant res preciosas & altas, sublimiano putamus Idem ex synonymis alia esse sublimiora pu- ., tat,quod propriis accidere necesse est. Omne verbum in- ., quit idem)niti in oratione positum , virtute caret. Nam ., & sublime in humili re tumescit. Fateor esse quam plurima quae ab oratione vim capiant, & verbis sublimibus