장음표시 사용
101쪽
DE ORATORE atque in oculis ciuium constituendus' ut uideamus, quid ei negotii demus,cuis eum muneri uelimus esse praepositum. Nam crassus beri, cum uos catule,
Caesar non adessetis,posivit breuiter in artis di ributione idem , qκod Graeci plerique posuerent; neque μαne,quid ipsi sentiret, sed quid ab illis diceretur, ostendit: duo prima genera quaestionum esse,in quibus eloquentia uersaretur; unum in initum, alterum censi.
infinitum mihi uidetur id dicere, in quo aliquid generatim quaereretur, hoc modo ; expetenda ne esset elataquentia, expetendi ne honores: certum alitem,in quo
quid in persionis,π in constituta re,π definita quaereretur ; cui modi sunt, quae in foro, atque in ciuium causis,disiceptationibusq; uersantur. ea mihi uidentur aut in lite ordinanda, aut in cosilio dando esse posita. Num illud tertium,quod ὰ Crasso tectum est Cr, ut audio,ille ipsie Aristoteles,qui haec maxime illustrataui adluxit; etia si opus est,tame minus est necessariu. Quidnam , inquit Catulus f an laudationes ρ id enim uideo poni genus tertium. Ita, inquit Antonius: Crin eo quidem genere scio π me, omneis, qui affuerunt,delectatos esse uehemeter, cum abs te est Popilia mater uestra laudata: cui primum mulieri hunc hoes norem in nostra ciuitate tributum puto. Sed non odimnia,quaecunque loquimur,mihi uidentur ad artem,
o ad praecepta esse reuocanda. ex iis enim fontibus , unde omnia ornate dicendi praecepta sumentur, licem sit etiam laudationem ornare; neque illa elementa desiderare : qκae ut nemo tralat ; qκis est,qui nescio,
quae sint in homine laudanda spositis enim ijs rebus,
102쪽
quas Crassus in illius orationis seriae, qvi contra collegacebor basuit,principio dixit: quae natura,aut fortuna darentur hominibus; in ijs rebus sie uinci posse,animo aequo pati: quae ipsi sibi homines parare possent, in iis rebus sie pati non posse uinci qui laudabit quempiam, intelliget exponenda sibi esse fortunae bona. Ea sunt,
generis,pecuniae propinquorum,amicorum, opum, stetudinis, formae,uirium,ingenij, terarum s rerum , quae siunt aκt corporis,aut extraneae: si habuerit, bene
his usium: si non babuerit, sapienter carnisse : si amisserit,moderate tulisse: deinde quid sapienter is, quem laude qui liberaliter,quid fortiter, quid iuste, quid magni is quid pie,quid grate, κid humaniter, quid
denique cum aliqua uirtute aut fecerit,aut tulerit. Haec, εκα simi eius generis, facile uidebit qκi uolet laudare quempiam : cor qui κιuperare,contraria. Cur igitur dubita inquit Catulus, facere hoc tertium genus, quoniam inest in ratione rerκm 1' non enim, si est facilius, eo de numero quoque est excerpendum. Quia nolo,inquit, omnia, qMae cadunt aliquando in oratorem, quamuis egregia set, ea sic tractare, quasi
nihil possit dici sine preceptis suis . nam π testimoαnium sepe dicendum est, ac nonnunquam etiam accuratius: ut mihi necessefuit in Sex. Titium seditiosum ciuem,cre turbulentum. explicaui in eo testimonio diu cedo omnia cosilia consulatus me quibus illi Tribuno pl. pro rep. restitissem : quaeir ab eo contra remp. μαcta arbitrarer,exposivi: diu retentus sum : multa a dini; multa restondi. num igitur placet, cum de ei
3 entia praecipias, aliquid etiam de testimonise diceno G iiij
103쪽
DE ORATOR Edis quasi in arte tradere fi N ibit sane, inquit Catuae I s,necesse est. Qκid si quod saepe summis uiris accidit,mandata sint exponenda aut in Senatu ab Impetrator aut ad Imperatorem,aut ad regem, alit ad poαpulum aliquem a Senatu num quia genere oratioranti in buis modi causis accuratiore est utendum I idα circo etiam pars hac eausarum numeranda uidetur , aut proprijs praeceptis instirMida' Minime u erojnquit Catulus: non enim deerit homini diserto in elusimodi rebus facultas ex caeteris rebus' causis comparata.
Ergo item,inqui illa,quae sepe disserte agenda μnt.
qκα ego panto ante, um eloquentiam laudarem, dixi oratoris esse; neque habent suum locum ullum in diu visione partium,neque certum praeceptorum genus, et agenda sunt non minus disserte quam quae in lite diciἔtur; obiurgatio,cohortatio, consolatio: quorum nihil est,quod non summa dicendi ornamenta desideret: sed ex artificio res istae praecepta non quaerAnt. Plane , inquit Catulus, assentior. Age uero, inquit Antora nilis,qualis oratoris, s r quanti hominis in dicendo putas esse historiam scribere si ut Graeci scripserunt ;summi,inquit Catulus: si Et nostri, nihil opus est oraαtore: satis est non esse mendacem. Atqui ne nostros contenas,inquit Antonius , Graeci ipsi sic initio scriptiαtarunt,ut noster Cato,ut Picto ut Piso. erat enim hilastoria nihil aliud,nisi annuitu confectio. citius rei, .meGmorias pliblicae retinendae causa,ab initio reru Romanam usque ad P.Mκtilim Pontificem Μαχ. res omnHis singulora annoru madabat literis Pontifex Max. esse:
rebatque in alba: et proponebat tabula domi,potestas ut
104쪽
LIBER II. I 2. esset populo cognostendi: ijs etiam nunc annales mdaximi nominantur. Hanc similitudinem siribehili mutiti sicuti sunt; qui sine ullis ornamentis monimenta fotu temporis,homina ocorum, gestarumq; rem relique: rat. itaque q:talis apud Graecos Pherecydes Hellanicus,
Ac las fuit, alijs perm*lti: talis noster Cato, Plactor, .Piso : qui neqκe tenent,quibus rebus ornemroratio ; modo enim buc ista sunt importata et , duintelligatur quid dicat,un.i dicendi laudem putit esse breuitatem. Paululu se erexit,et addidit historiae maisnorem fonsi uocis uir optimus crassi familiaris Antipaα
ten caeteri no exomatores rerum , sed tanti modo narta
ratores fuerunt. Est, inquit Cathlus,ut dicis: sed iste ipsi coclius neque distinxit historium uarietate locoru;
neq e Menoru collocatione, et tractu orationis leui,et
aequabili perpolivit illud opus; sed, ut homo neqκedoctus,nes minime aptus ad dicendRm, sicut potuit, dolatiit: uicit tumen, ut dicis, superiores. Minime nim, inquit Antonius , si ista res adhuc nostra lingua illustrata no est. nemo enim studet eloquentiae nostrorubominum,nisi ut in causis atque in foro eluceat. apud Graecos autem eloqzentissimi homines remoti a calis forensibus,cum ad caeteras res illustreis, tum adscribendam historiam maxime se applicanerat. N.que et Herodotu illum,qui princeps genus hoc ornauit, in causis nihil omnino uersatum esse accepimus. atqui tanta est eloquentia; ut me quidem,qzantum ego graece scripta
intelligere possum,magnopere delectet. et post istu Tbu dides omnesis dicendi artifcio mea sententia facile uicit . qui ita creber est rerum frequentia , ut Merboru
105쪽
DE ORA Τ ORE prope numerum siententiarum numero consequatur: ita porro uerbis aptκs, pressus ut nescias,litrum res oratione,an uerbo siententiijs illustrentur. atqui ne hue q*idem,quanquam est in rep. uersatus,ex numero acu cepimus eorum , qui causas dictitarunt: ivbos libros tum scripsisse dicitur,cu a rep. remotus,atque,id, quod optimo cuique Athenis accidere solitum est,in exilium
pulsus esset. Hunc consecutus est S racusius Philistus: qui cum Dionγsiij oranni familiarissimus esset;Otium suum cosumpsit in historia scribenda; maximes Thu didem est, sicut mihi uidetur,imitatus. Postea uero quasi ex clarissima rhetoris officina duo praestantes in genio , Theopompus, horus ab Isocrate magistro impulpi se ad historiam contulerunt: causast omninonlinquam attigerunt. Denique etiam 2 philosophia profectus princeps Xenophon Socraticus ille, post ab Aristotele Callisthenes comes Alexandri scripsit histoririam; hic quidem rhetorico pene more ; ille autem superior leniore quodam sono est usus,et qui illum impetrem oratoris non babeat; uehemens fortasse minus, sed aliquanto tame ut mihi quidem uidetur,dulcior.
Minimus natu horum omnium Timaeus, qNantum
autem iudicare pupum longe eruditissimus, remm copia,N sententiarum uarietate abundant simus, 'Tipsa compositione uerborum non impolitus, magnam
eloqκentiam ad scribendum attulit, sed nullum usum forensim . Haec cum ille dixisset, Quid est inquit catule Caesar ubi sunt, qui Antonium graece negant scire quot historicos nominauit quam siciente'qκam proprie de uno quoque dixit Id mehercule,inquit
106쪽
L I B ER II. Catulus,admirans,illud iam mirari desino, quod mutito magis ante mirabar; hunc,cum haec nociret, in diu cendo posse tantu. Atque Catule,inqκit Antonitis, non ego utilitatem aliqitam ad dicendum aucupans,
horum libros, nonnullos alios, sid delectationis causa, cum est otium , legere soleo . Quid ergo est yfateae bor: aliquid tamen,ur,cum insole ambulem,etiam si aliam ob causam ambulem, feri natκra tamen ut coalorer : sic cum istos libros ad Misenum nam Romae uix licet in studiosius legerim; sientio orationem meam illorum cantu quasi colorari. Sed ne id ius hoc uobis patere uideatur: haec duntaxat in Graecis intelligo,
quae ipsi, qμi Ari erunt, uoluerunti vulgo intesigr. In philosophos uobros si quando incidi,deceptus indicis bus librorum,quod sunt fere inscripti de rebηs notis et
illast ibus e uirtute,de iustitia,de bone te,de uolus piate: uerbum prorsus nullum intelligo: ita sunt anugustis, concisis distulationibus illigati. Poetas omenino quasi alia quadam lingua locutos non conorate tingere. Cum iis me ut dixi oblecto,qui res gestas, alit qui orationes sicri erunt suas; alit qui ita loquuntur,tit uideatur uoluisse esse nobis,qui non sumus eruditissimi, familiares. Sed illuc redeo. Videtis te qliantum munus sit Oratoris historias baud scio,an flumine orau
tionis, uarietate minimum. neque eam reperio use
quam si aratim instructam rhetorum praeceptis: sita sunt enim ante oculos . nam quis nescit primam esse
historiae legem,ne quid falsi dicere audeat: deinde nev quid uere non cadeat: ne qua sustitio gratiae sit inscribendo,ne qκα simultatiss Haec scilicet tundamenta
107쪽
DE ORATORE nota sunt omnibκs. ipsa autem exaediscatio posita est in rebus, uerbis. Rerum ratio ordinem temporlim desiderat, egionum desicriptionem: Eult etiam,quoniά in rebus magnis, memoria i dignis consilia primum, deinde acta, postea euentus expectantur, π de conαμζi significari quid scriptor probet,.in rebus gestis declarari,non solum quid actum , aut dictum sit, sed
etiam quo modo; π, cum de euentu dicatri ut caum se explicentur omnes vel casus, uel sapientiae,vel temeritatis ; bominum s ipsorum non solum res gestae, sed
etiam,qui fama ac nomine excellant,de cuiusq; uita, atque natura. Verborum autem ratio, π genus oram tionis fusium,atque tractum, cum lenitate quadam
aequabili profluens sine hac iudiciali asteritate,et sine
sententiarum forensium aculeis persequendum est. iHarum tot , tantarumq; rerum videtisne ulla esse praecepta, quae in artibus rhetorum reperiantur 'In eodem silentio multa alia oratorum officia lucriem runt cohortationes,consolationes,praecepta, admonita:
quae tractanda sunt omnia dissertissime, sed locu Jum in illis partibus,quae tradita punt, habent nullum. Atque in hoc genere illa quoque est in ita olud; loratori plerique ut etiam crassus ostendit duo geunera ad dicendum dederunt ; unum de certa, de iutaq; causa,quales siunt quae in litibus,quae in deliberaesaionibus uersantur: addat si quis uolet etiam lauda, tionis) alterum,quod appellant omnes fere scriptores, explicat nemo infinitam generis sine tempore,.sine persona qκαstione.hoc quid quantu si cu dicunt; intelligere mihi no uidentur. Si enim est oratoris,quae
108쪽
LIBER II. 43'eunque res infinite posita si de ea posse dicere: dicenudum erit et,quanta sit solis magnitiao,quae forma terrae : de mathematicis, de musicis rebus no poterit quindicat,hoc onere si cepto,rec ire. Deniq e et,qui prostetur esse suum non solum de iis cotrouersiis, quae temporibus,π personis notatae sunt, hoc est de omnibus forensibus, sed etiam de generum infinitis quaestionibus dicere; nη κm potest esse genus orationis,quod sit exaceptum. sed si illam quoque partem quaestionu oratori uolumus adiungere uagam, libera, late paritentem; ut de rebus bonis, aut malis; expetendis, aut fugiendis; honestis,aut turpibus; utilibu aut inutiliubus; de uirtute,de iustitia, e continentia, de prudenαti de magnitudine animi,de liberalitate, de pietate , de amicitia,de se de of cio,de caeteris uirtutibus, contrariisq; viiijs dicendum oratori putemus items derep. de imperio,de re militari,de disiciplina ciuitatis, hominu moribus.assumamus eam quoisse partem, sedit ut sit circunscripta modicis regioniblis.Equidem osmnia,quae pertinent adusium ciuium,morem hominu;
quae uersantur in consuetudine uitae,in ratione re . in
hac societate ciuili,in siensiu hominum comunt,in naturabis moribus ; comprehendenda esse oratori puto ; si minus ut siparatim de his rebus philosophorum more restondeat ,at certe ut in causa prudenter possit inteuxere; hi sice autem ipsis de rebus ut ita loquatur,uti ii, qui iκra,qui leges,qui ciκitates costitueru locuti sunt,
simpliciter, lendide ne ulla ferie diJutationum,
et sine ieiuna cocertatione uerboru. Hoc loco ne qua sit admiratios tot,tatamq; reni nlissa a me praecepta po
109쪽
gulorum causis,ac mlitto etiam maius de notira deoEνκm,quam de hominum litibus dicere. Non est iis, inquit Antonius: dicam enim tibi catule non tam doctus,quam,id quod est maius,expertus. Omnium caeterarum rerum oratio,mihi crede,ludus est homini nohebeti,neqκe inexercitato, neque comunium literaru, er politioris humanitatis experti. in causerum conditentionibus magnum est quoddam opus, atque haud scio an de humanis operibus longe maximum: in quidibus uis oratoris pleraque ab imperitis exitu, uictouria iudicatur: ubi adest armatus aduersarius, qui sito feriedus,et repelledus: ubi sepe is,qui rei dominκs
futurus es alienus,atque iratus,aut etiam amicus aduuersurio,Hinimicus tibi est cum aut docedus is est, aut dedocendus ,aut reprimendus,aut incitandus; aut omni ratione ad tempus,ad causim,oratione moderacdus in quo sepe beneuolentia ad odium , odium autedd beneuolentiam deducendum est: qui tanquam machinatione aliqua tum ad severitatem, tum ad remissionem animi,tum ad tristitiam, tum ad utiliam est
contorquendlis. omnium siententiarum grauitate, oαmnium uerborum ponderibus est utendum. accedit oportet actio uaria,uehemens,plena animi, plena sti: ritus,plena doloris,plena sieueritatis. In his operibus siquis iram artem comprehenderit,ut tanquam Phidias Mineruae signum efficere positi. non sane,qκemadmoα dum in cbpeo idem ille artifex minora illa opera μαcere disica laborabit. Tum Catulus. Quo ista maiiora,ac mirabiliora fecisti, eo me maior expectatio texnet,qui Unam rationibus,quibus ne praeceptis ea tata
110쪽
DE ORATOREtiis comparetur: non quo mea quidem iam intersit: neque enim aetas id mea desiderat: adiud quod, tam genus dicendi nos secuti sumus: qui nunquam sententias de manibus iudicum ui quadam orationis extorsimus,ac potius placatis eoru animis tantκ, quantum si patiebantκr,accepimκs: sed tamen ista tua nullum ad usium meum,tatum cognoscendistudio adductus, requiro . Nec mihi opus est Graeco aliquo docte fore,qκi mihi peruulgata praecepta decantet. cum ipse nunquam forum,nuquam ullum iudicium sexerit: ut peripateticκs ille dicitur Phormio : cum Annibal carthagine expulsus Ephesium ad Antiochum uenisset exul ; pros eo,qκod eiκs nomen erat magna apud oemnes gloria inuitatus esset ab hostilibus siuis,ut eum, quem dixi, si uellet,audiret , cums is se non nolle dixisset locutus esse dicitur homo copiosus aliquot horas
de Imperatoris officio,π de omni re militari. tum cubcaeteri,qui illκm audierant,uehementer essent delectati ; quaerebant ab Annibale, quidnam ille ipse de illo
philosopho iudicaret . hic Poenlis non optime graece ,
sed tamen libere restondisse fertur: multos se deliros senes sepe uidisse sed qκi magis,quam Phormio,delitararet,uidisse nemine . neque mehercule iniuria. quid enim aut arrogatius,alit loquaciκs feri potuit, quam Annibali, qui tot annos de imperio cum populo R. oαmnium gentium uictore certasset,graecum hominem ,
qui nκnquam bostem,nunqliam castra uidisset, nundi quam denique minimam partem ullius publici muneris attigisset , praecepta de re militari dare Hoc mihi facere omnes isti, qκi de arte dicendi praecipiunt, uio