장음표시 사용
81쪽
DE ORATORE alias scriptum,alias aequitatem defendere docentur. Et credo in illa militis causa si tu aut haeredem, ut militem defendisses ; ad Hostilianas te actiones, non ad tuam uim oratorium facultatem contulisses.tu uero uel, si testamentum defenderes, sic regeres, ut omne omnium testamentorum iκs in eo iudicio positum uis deretκr: uel, si causam ageres militis,patrem eius, ut soles,dicendo a mortuis excitasses, latuisses ante ocκαιοs: coplexus esset filiam, flenss eum Centremuiris comendasset: lapides mehercule omneis flere, ac lamentari coegisses: ut totum illud,uti lingua nuncupasti,no in X II tabulis, quas tu omnibus bibliothecis antepodinis, sed in magistri carmine scriptu uideretur. N.t quod inertiam accusas adolescentium, ni istam artem
primum facissimam non ediscant: haec quam sit facies si illi uiderint,qui eius artis arr Aia,quasi difficillisma sit,ita subnixi ambulant: deinde etiam tu ipsi itideris,qui eam artem facilem esse dicis, quam concedis adhuc artem omnino non esse, sed aliquando, si qκis adium artem didicerit,ut hunc arte efficere posti tum esse illam artem futuram . deinde quod sit plena deα lectationis: in qua tibi remittuκt omnes istam uolueptatem,π ea se carere patiuntκr: nec quisquam est eorum,qκi, si iam sit ediscedum sibi aliquid,non Teuα
earum Pacuvij mali quam Manilianas uenesium uenudendorum leges edisicere. Tu alitem', quod amore patriae censes nos nostrorum maiorum inuenta nosse
debere ; non uides ueteres leges aut ipsas sua netvtate consienuisse, aut noui, legibus.esse sublatas. Quod uero uiros bonos iure ciuiliferi putas luia legibus ex
82쪽
praemia proposita sint virtutibus, Cr si plicia uitiis: equidem putabam uirtutem hominibus, si modo tradi ratione possit in tituendo, persiusdendo,non minis, π Mi,ac metu tradi. nam ipsum quidem illud etiam sine cog nitione iuris, quam Mit bellum canere malum, sicire possumus. De me aκtem ipso,clit uni tu concedis, ut sine ulla iuris scietia tame ca: is satisfacere possim: tibi hoc Crasse restondeo; neqae me unquam ius ciuiule didicisse; neque tamen in ijs causis,quas in lare possem defendere, μnquam istam scientiam desiderasse. aliud est enim esse artifcem cuiusta generis, atq; artis: aliud in communi uita, o uulgari hominum consuetudine non hebetem,nec rudem. Cui no rum non licet fundos nostro obiret, Erat aera rusticas uel fructu scausa,ael delectationis inuisere L tamen nemo tam sita ne oculis,tam sine mente uiui ut, quid sit sementis aemessis,quid arborum putatio ac uitium, quo tempore anni aut quo modo ea fant, omnino nesciat. Na fiatur, si cui fundus inliciendus,aut si mandandam aliquid procuratori de agricultura, acit imper ndum villico sit, Magonis carthaginiensis sunt libri perdi' di, an hac communi intelligentia contenti esse possuamus f Cur ergo non iidem in iure ciuili, praesertim cum calisis, in negotijs, er in foro conteramur, μαtis instructi esse polymus ad hoc dutaxat, ne in nostra patria peregrini, atque aduenae esse uideamκr Ac si iam sit causa aliqua ad nos delata obscurior: difficile credo sit cum hoc Scaevola comunicare et quanqκa irae omnia,quorum nCotiu est,consiliata ad nos, exquisita deferunt. An uero si de re ipses de Dibili, cum in F
83쪽
rem praesentem non uenimlis, si de tabulis, perstriaeptionibus controuersia est ', contortas res,π sepe diff*ciles necessario perdisicimus si leges nobis, auisi bomiα num peritorκm restonsi cognoscenda sunt ; ueremur, ne ea,si ab adolescentia iuri ciuili minus studuerimus, non queamus cognoscere Nihil ne igitur prodest ordo tori iuris ciuilis sicientia ' non possum negare prodesse ullum scientia,ei praesiertim, ilis eloquentia copia redirum debeat esse ornata et sed mκltu, magna, disse scilia sunt ea,quae sunt oratori necessaria: ut eius inudustriam in plura studia distrahi nolim. Quis neget, opus esse oratori in hoc oratorio motu ,status Roscii gestum, Menustatem flamen nemo 'a erit plussi sue dicendi adolescentibus ingestu discendo histrionum more elaborare. Quid est oratori tam necessarium, suox t tamen me auctore nemo disendi stridiosius Gnees eorum more π tragoedorum uoci seruiet: qui π anα nos complures sedentes deelamitant: π quotidie, andi teqκam pronucient, uocem cubantes sensim excitant;
eandemq; cum egerat, ρdentes ab acutissimo sono usoque adgraκissimum sonum recipiunt, quo Pomiammodo colligunt. hoe nos si facere uelimres; ante
condemnentur ij, quorum causas receperimlis, quam toties,quotiespraesicribitu Paeanem, aut Munionem citarimus. Quod si in gestu,qui multum oratorem ad iuuat,π in uoce, quae una maxime eloquentium uel
tommendat,uel sustinet, elaborare nobis non licet; at tantum in utroque asseqκi possumus,quantum in bae acie qaotidiani muneris statist nobi datur: quato mii nus est ad itaris ciuilis perdiscendi occupationem dessen
84쪽
dendum y quod sium malim percipi sine doctrina potest: ιυ hanc habet ab illis rebus dissimilitudinem , luox, gestus si bito si mi,π diiude arripi non potest;
turis utilitas ad quaque causam quavis repente uel P peritis,uel de libris depromi potest. Itas illi disertissimi homines ministros habet in Gois iuris pilos,cu ipsi sint peritissimi,eos,3 Ri,ut abs te paulo ante dicta est, σταγματικοi' uoc tur. in quo nosset omnino melius multo;q, clarissimorum hominlim auctoritate lege et inra tecta esse uoluerui. sed tam e no fugisset hoc Graecos boumines, si ita necesse esse arbitrati essent,oratore ipsum erudire in iure ciuili, non pragmaticu adiutore dare. Nam 7 dicis senectutem a solitudine uindicari iuris civilis cientia: fortasse etiam pecuniae magnitudine: Fed nos,non quid nobis utile, ueru quid oratori necessariusi quaerimus. quanqu; quoni; multa ad oratoris similitudinem ab uno artisice sumimus ) solet ide Roscius dicerese,quo plus sibi aetatis accedere eo tardioreis titibicinis modos,et cantus remisiores esse factum. Quod si ille astrictus certa qκad; numeroru moderatione,et pedu,tamen aliquid ad requiem fenectutis excogitat: quanto facilius nos no laxare modos, sed totos mutare possumus Neque n. hoc te crasse fallit, quam mκItasin et quam uaria genera dicendi: et quod haud scia an tu primus ostenderis, qui iandiu multo dicis remisepus,et lenius, quam solebas: neqMe minus haec tamen tua grauissimi sermonis lenitas,quam illa siumma uis,e γ' contentio probatur multis oratores fuerunt, ut illa Scipione audimus et Lalia,qui omnia sermone corasceret paulo intentiore,nκnquam, ut Ser. Galba laterip q
85쪽
DE ORATOR Ebus, ut clamore contenderent. Quod si iam hoc fac
re non poteris,aut noles: vereris,ne tua dρmus h lis et
uiri, ciuis, si a litigiosis hominibus non colatisr, a caeteris desieratur Equidem tantum absium ab ista sententia ' ut non modo non arbitrer subsidium senectutis in eorum,qui conpultum ueniant, multitudine esse ponendum; sed tanquam portκm aliquem expectem
istam quam tu times, solitudinem. subsidiu enim tablisimum existimo esse sinectati otium. Reliqua uero, etiam si adiuuant; historiam dico, prudentium iuuriis publici,π antiq; statis iter,so exemplorum copia si quando opκs erit,a viro optimo,π istis rebus instructis mo familiari meo Longo mutuabor: neque repugnabo, quo minus, id quod modo hortatus es, omnia legunt, omnia audiant, in omni recto studio, atque hamanitate uersentκr. sed mehercule non ita multu
spatij mihi halere uidentur; si modo ea facere,et perdisequi uolent, quae a te crasse praecepta sunt; qui mihi
prope etiam nimis duras leges imponere usus es huic
aetati, sed tamen ad id quod crepiunt,sd scendu prope intecessarias. N am π pubitae ad propositus calisas
exercitationes, accurata' meditatae commentas
tiones,ac blus ille tuus, quem tu uere dixisti perfectorem dicendi esse,ac magistra,multi pudoris est: ilπla orationis suae cum scriptis alienis comparatio, de alieno scripto subita uel laudandi,uel uituperandi,uel comprobandi,uel refellendi causa distulatio,no mediocris e tentionis est uel ad memoriam,vel ad imitanda. illud uero fuit horribile : quod mehercule vereor, ne maiorem Rim ad deterrensim habκerit, qκam ad coi
86쪽
que nostrum quasi quendam esse Rosicium : dixistis,
non tam ea quae recta essent, probari,quam,quae praαua sunt, fastidiis adhaeresiere. quod ego non tam fastiadiost in nobis,quam in hi rioniblis steriari puto. it αque nos raucos sepe attentissim e audiri uideo : ne etes enim res ipsa,atque causa at Aesopum,si paulu irruueuerit, explodi. x quibus.n. nihil praeter uoluptatem auriu quaeritur; in ijs offenditur, simul atque immi, nuitur aliquid de uoluptate. In eloquentia aut mulata sunt,quae teneant: quae si omnia summa no sunt, et pleraque tame magna sunt; necesse est ea ipsa, Rae in mirabilia uideri. Ergo,ut adprimu illκd reueristar: sit orator nobis i qui,ut crassus descripsi accommodate ad persi adendum possit dicere: is aut conclκου datur in ea,qliae sunt in usu ciuitatu uulgari, de fourensiri, remotisq; caeteris stadiis, quamuis easint ampla atque praeclara,in hoc uno opere,ut ita dicam, nostris dies urgeatur; imitetisrs istu,cui sine dubio sumuma uis dicendi conceditur, Atheniensiem Demosthene:
in quo tantum studium fuisse, tantusq; labor dicitur, ut primum impedimenta naturae diligetla,industrias superaret: eums ita balbus esset, ut eius ipsius artis, cui studeret, primam literam non posset dicere; pera
fecit meditando, ut nemo planius eo locullis putare. tur . deinde, cum stiritus eius esset angustior, tanorum continenda anima indicendo est assecutκs, ueuna continuatione uerborum , id quod eius scripta declarant, sine ei contentiones uocis,'remisiones continerentur: qκi etiam , ut memoriae proditum
87쪽
DE ORATORE est coniectis in os calculis, summa uoce uersus multos uno stiritu pronunciare consiuescebat; neque id consistens in loco, sed inambulans, atque Ucensen ingredies arduo . Hsce ego cohortationibus crasse adstiatum, ei ad labore incitandos iuuenes uehemeter assentior caetera, qssae collegisti ex uariis,et diuersis studiis, artibus,tametsi ipse es omnia consiecutus, tamen ab ora toris proprio officio atqκe munere seiuncta esse arbiatron Haec cum Antonius dixisset ; sane dubitare uisus est Sulpitius,π cotta,utrius oratio propius ad uerita:
tem uideretur accedere. Tum Crassus. Operariu nolbis quendam Antoni oratorem facis: atque haud scio, an aliter sientias, utare tua illa mirifica ad refenienda consuetudine' qua tibi nemo unqκam praestitit: cuius quidem ipsius facultatis exercitatio oratoru pro pria est,sied iam in philosophorum consuetudine uersatur,maximeq; eoru,qui de omni re proposita in utraqque partem solent copiosissime dicere. Uerum ego non solum arbitraba bis prae ertim audietibus,a me informari oportere riualis esse posset is,qui habitaret in subsedijs ; neque quidqκam amplius asserret,quam qκod causarum necessitas postularet: sed maius quidda uiudebam, cum censebam oratorem, praesertim in nostra rep.nullius ornamenti expertem esse oportere. Tu ακα
rem,quoniam exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circundedisti, hoc facilius nobis expones ea, quae abs te de officiis receptisq; oratoris quaesita sunt: sed vinor fecundum hunc diem : satis enim multa a nobis hodie dicta sunt. Nunc π Scaevola, quoniam in ΤμβMannm ire constitκit, panium requiescet, dum se
88쪽
LIBER II. calor frangat: Er nos ipsi,quoniam id temporis est, ualetudini demus operam . Placuit sic omnibus. Tum Scaevola, Sane, inquit,uellem non costituisse in Tu culanum me hodie uentura esse Laelio libenter audirem Antoniκm . ex cum exurgeret, simul arridens, Neque.n. inqκit,tam mihi molestus fuit,quod ius noustrum ciuile pervellit; quam iucundus, κοd sie id ne, Fire confessus est.
M. TVLLII CICERONIS DE ORATORE
,τὶ, ' AG N Α, nobis pueriis, QRinte fra i ter, si memoria tenes,opinio fliit, L. m Crassum non plus attigisse doctrime, q am qκantnm prima illa puerili institutione potuisset y M. alitem Antocnium omnino omnis eruditionis expertem,atqsse ignaΥκm fuisse. erantq; multi, lii, quanqκam non ita sierem habere arbitrarentur,tamen, quo facilius nos incensiouestudio disicedi a doctrina deterreret .ibenter id, quod dixi,de illis oratoribus praedicarent: ut, si homicines non eruditi summam essent prudentiam,atque incredibilem eloquentiam consecuti, inanis omnis nosteresse labor, stultum in nobis erudiendis patris norustri, optimi ac prudentissimi uiri, studium uideretur. θμοι tum ut pueri refutare domesticis testibus,ra
89쪽
DE ORATOREtre,er C. Aculeone propinquo nostro,ο L.cicerone patruo solebamus; quod de Crasso pater, Aculeo, quocum erat nostra matertera, quem Crassus dilexit ex omnibus plurimum patrulis,qui cum Antonio in Ciliciam profectus una decesserat, multa nobis de eivsstudio, doctrinas sepe narrauit. cumq; nos cum
sobrinis nostris Aculeonis silijs π ea disiceremus,quae crasso placerent ;'ab ijs doctoribus,quibus ille uteuretur,erudiremur: etiam illud sepe intelleximus,cum essemus ei modi, quod uel pueri sientire. poteramus; illum graece sic loqui, nullam ut nosse alium linαguam uideretur; π doctoribus nostris ea ponere in percunctando, eaq; ipsium omni in sermone tractaere,ut nihil esse ei novum, nihil inauditum uideretur. De Antonio uero,quanquam sepe ex humanissimo homine patruo nostiro acceperamus, qgeadmodu ille uel
Athenis, uel Rhodi sie doctissiimora hominum sermonibus dedidisset: tame ipse adolescentulus,quantu illius
ineuntis aetatis meae patiebatur pudor,multa ex eo serape qκ sui. Non erit profecto tibi,quod scribo, hoc nouum, nam iam tum ex me aiaiebas) mihi illum ex multis,uariques siermonibus,nullius rei,qκae quidem es:
siet in sis artibus,de qκibus aliquid existimare possem;
νκdem,aut ignarum esse risum. Sed fuit hoc in utrodique eorum; ut Crassus non tam existimari uellet non
didicis quam illa desticere, o nostrorum hominum
in omni genere prudentiam Graecis anteferre. Antoαnius autem probabiliore hoc populo orationem fore cesibat suam, si omnino didicisse nunquam putaretur. atqae ita se uterque grariorem fore, si alter conteneα
90쪽
LIBER M. sis re,alter ne nosse quidem Graecos uideretur. Moram
consilium quale fuerit,nibit sane ad hoc tempus: illud autem est huius institutae scriptionis,ac temporis, neminem eloquentia non modo sine dicendi doctrina , sed ne sine omni quidem sapientia florere unquam , σpraestare potuisse . Etenim caeterae fere artes se ipse per se tuentur singula : bene dicere Mitem,quod est scie te Cr perite, π ornate dicere, non lubet definitum
Liquam regionem, cuilis terminis septa teneatur. Ormnia, quaecunque in hominum disceptationem cadere
possunt , bene fiunt ei dicenti,qui hoc sie posse prosteα
tur aut eloquentiae nomen relinquendκm est. Quare
equidem in nostra ciuitate in ipsa Graecia, quae semper haec summa duxit, multos ingen 1s, sis maegna laude dicendi sine summa rerum omnium scientitia fuisse fateor: talem uero existere eloquentia, usulis fuerit in crasso, Antonio, non cognitis rebus oemnibus,quae in tantara prAdentiam pertinerent, tune
tamq; dicendi copiam,quanta in illis fui non potuisse eoormo . Qiso etiam feci libentius,ut ea sermonem, quem illi quonda inter se de bis rebus habuissent,mandarem literis: vel ut illa opinio,quae semper fuisset,lolleretur, alteram non doctissimi ,altern plane indoctu fuisse: uel ut ea, quae existimare a s mmis oratoribus de eloquetia diκinitus esse dicta,custodire literis,si ullo modo assequis lectiq; potuissem: uel mehercule etiάtit laudem eorum ram prope senesicentem, quanta ero possem,ab obliuione hominum,atque a silentio uindi.
carem . Nam si exscriptis cognosci ipsi suis potuissent, i minus hoc sertasse mihi esse putassem laborandum: