장음표시 사용
121쪽
ex scripti interpretatione saepe contentio: in quo nulla potest esse nisi ex ambiguo controuersia. Num illud ipsum,cum scriptκm a sententia diserepat,gemis quod
dum habet ambigui quod tum explicatisr,cum ea uerba,quae des nisuggesta sunt,quibus additis defenditur sententiam sic ripti persticuam fuisse : π ex contrari is
scriptissi quid ambigitur, non nouum genus nasiis tur, sed puperioris generis causa duplicatur. itaque aut nunquam dijudicari poterit, aut ita diiudicabiutur, ut referendis praeteritis uerbis id scriptum, quoducunque defendimκs, puppleatur. itast, ut unum geαnus in iis causis, qκue propter scriptum ambiguntur, relinquatur, si est sicriptum aliquid ambigue. Ambitaguorum autem cum plura genera sunt,qua mihi uis dentur si melius nos e , qui dialectici appellantur; iij autem nostri ignorare, At non minus nosse debeant: tum illud est frequentissimum in omni consiuetudine uel sermonis, uel scripti,cum idcirco aliquid ambigitatur, quod a t uerbum, aut uerba sint praetermissa.
Iterum autem peccant,cum genus hoc causarum,quod
in Aripti interpretatione uersatur, ab illis causis, inqκibus, qualii quaeque res sit, disiceptatistiseiungunt: nusquam enim tu quaeritur quale sit genus ipsum rei, quam in scripto, quod totum a facti controuersita βαparatum est. Ita tria sunt omnino genera,quae in dira sceptationem et controuersita cadere possunt, quid fat, factum , f inrumue sit, aut quale sit, aut quo moαdo nominetur . nam π illud qκidem , quod quidam Graeci adiungκnt,recte ne factum sit, totum in eo est, quod quale si quaerimus. Sed iam ad institutκm res
122쪽
uertar meum . cuigitur accepto cause genere cor
gnito re tractare coepi nihil prius costituo, quam quid fit illud,quo mihi referenda sit omnis illa oratio, quae
fit propria quaestionis iudicii: deinde illa duo dili
gentissime considero ; quorum alterlim comendatione habet nostra,aut eom,quos defendimus; alterus acicomodatu ad eorum animos,apud quos dicimus,ad id, quod uolumus,comouendos. Ita ratio omnis dicedi triae bus ad pesuadendum rebus est nixa ; ut probemus uera esse ea, qκae defendimus; ut conciliemus nobis eos, qui audiunt; ut animos eorum ad quencunqlie causspostulabit motum uocemus. Ad probandum aut dues plex est oratori 'bieela materies: una rerum earum, quae no excogitantur ab oratoresed in re positae ratiotine tractantur,ut tabulae,testimonialacta, conrienta, quaestiones,leges enat constulta,res iudicatae,decreta,
restonsa, reliqua, si quae siunt, quae non ab oratore pariuntur, sed ad oratorem a causa atque a reis defeesruntur. altera est,quae tota in distulatione er arguα mentatione oratoris collocata est. ita in superiore genere de tractandis argumetis, in hoc aut etiam de inueunienda cogitanda est. Atque isti quide,qui docet, cum causas in plura genera secuerat singulis generibus aragumentoru copia punerui. quod etsi ad instituendos adolescentulos magis aptu est,ut imulac posita sit cau
sa, habeat quo si referat,unde statim expedita possint
argumeta depromere: tame tardi ingenii est,riuμα los consectari,fontes rern non uidere; π ia aetatis est usq; nostri,a capite,qκod uelimus,arcessere,munde omnia manant uidere.Et primu genus illud earum re
123쪽
LIBER II. Clarum,quae ad oratorem deferatur, meditatum nobis in
perpetuum ad omnem usum similium rerum esse deabebit. nam pro tabulis'contra tabulas, pro testiabus contra testes, pro quaestionibus contra quaerapiones,et item de caeteris rebus ei dem generis, uel ρα paratim dicere solemus de genere uniuersio,vel desinite de singulis temporibus,hominibκs,causis. quos quidem locos uobis hoc cotta π Sulpiti dico multa comenαtatione atque meditatione paratos atque expeditos habere debetis . longum est enim nunc me explicare, qua ratione aut confirmare, aut infirmare testes, Ἀαhulas, quaestiones oporteat. baec sunt omnia ingenii
uel mediocris, exercitationis autem maximae ζ artem
quidem praecepta duntaxat bactenus reqκirunt, ut certis dicendi luminibus ornentur. items illa,quae sunt alteriasgeneris , quae tota ab oratore pariunαtur, excogitationem non habent difficilem , explicaritionem magis illustrem perpolitamq; desiderant. Itusqne cum haec duo nobis quaerenda sint in causis, priαmum qκi deinde quo modo dicamlis: alterum, qκod totum arte tinctum uidetur,tametsi artem reqκirit, tame pradentiae est pene mediocris,qκld dicendum sit, uidere; alterum est,in quo oratoris uis illa diuina uiratusq; cernitur,e 3κae dicenda sun ornate, copiosi, ries dicere. quare illam partem superiorem,quoniam semel ita uobis placuit, non rec abo quo minus perpoliam atque consciam ; quantum conseqMr, uos iκα dicabitis) quibus ex locis ad eas tres res, quae ad sidem faciendam solae ualen ducatur oratio,ut π concilientur animi, o doceantnr, o moueantur. baec sunt
124쪽
DE. ORATORE enim tria. ea uero quemadmodum illustirentur, praesto
est qui omnes docere possit, qκi hoc primus in nos os
mores induxit, qui minime auxit, qui solus effecit. nanque ego Catule dicam enim non reuerens asperam
tandi si bicionem ) neminem esse oratorem paulo illio
Ariorem arbitro neque Graecum,neqne Latinu, quem
aetas nostisa tulerit, quem non er saepe π diligenter audierim. itaque si quid est in me, quod iam sterare
uideo quoniam quidem uos his ingeniis homines tanα tum operae mihi ad audiendum datis, ex eo est, quod nihil quisiquam unquam me audiete egit orato quod non in memoria mea penitus insiderit. Atque ego isqηi sum,quantuscunque sium ad iudicadum, omnibus auditis oratoribus, sine ulla dubitatione sic statuo Critaico , neminem omniκm to π tanta, quanta sunt in crassio , habuisse omamenta dicendi. Q uamobrem si uos quoque hoc idem existimatis,non erit,ut opinor, iniqua partitio, si,cum ego hunc oratorem, quem nucpngo,ut institui,crearo,aluero,confirmaro, tradam eucrasso π uestiendum, er ornandum. Tum Crasylis, Tu uero,inquit , Antoni perge, ut instituisti. neque enim boni est, neque liberalis parentis,quem procreaαrit , π eduxerit,eum non uestire,π ornare, prae sertim cum te locupletem esse negare non possis. 3 denim ornamentlim,quae uis,qui animus, qnae dignitas illi oratori defuit, qui in causa peroranda non dubitavit excitare reum conpularem, eius diloricare tunia eam, er iudicibκs cicatrices aduersas sinis Imperatoris Ostendere qui idem hoc accusante Sulpitio, cum horminem seditisum furiosums defendere non dubitaα
125쪽
LIBER II. 63uit seditiones ipsas ornare, ac demon'ane grauisimis verbis multos saepe impetus populi non iniustos esse, quos praestare nemo p sit ; multas etia e rep. siditiotanes sepe esse facta ut cu reges essent exacti,ut cu Tribunitia potestas esset constitutaullam Norbani seditibunem ex luditu civium in ex Caepionis odio, ut exerciutum amisera neque reprimi potuisse, iure esse coastatam . potuit hic locus tam anceps, tam inaliditus, tam lubricus, tam nouus,sine quadam incredibili ui, ac facultate dicendi tractari Quid ego de Cn. Manubj,qκid de Regis commisieratione dicam quid deaeque innumerabilibuslin quibus hoc non maxime enitituit suod tibi omnes dant, acumen quoddam singulare , sed haec ipsa,quae nκnc ad me delegare uis,easemae per in te eximia prae tantia fuerunt. Tum Catues lus, o uero, inqui in uobis hoc maxime admirari soleo, quoccum inter uos in dicendo dissimillimisitis, ita tame uterque uestru dica ut ei nihil nes a natκαra denegatum,neque a doctrina non delatum esse uiti 'deatur. 3κare crasse neque tu tua suauitate nos priauabis, ut, si qκid ab Antonio aκt praetermissum, ακt relictum sit, non explices: neque te Antoni ,'si quid non dixeris,existimabimus non potuisse poti s , q ama crassa dici malluisse. Hic crassus, uin tu, inquit, Antoni omittis ista,quae proposuisti,quae nemo horum
desidera quibus ex locis ea,quae dicendasint in causis, reperiantur: quae quanqκa abs te nouo quodam morado, praeclares dicuntur, fiunt tamen π re faciliora, praeceptis peruagata. illa deprome nobis unde a se
θω , εμα saepissime tractas, sempers diuinitus. Deu
126쪽
promum equidem , inquit Antonius ; π,quo facilius id a te exigam quod peto,nihil tibi a me postulanti recus1bo. Meae totius orationis, π istius ipsius in diceta
facultatis, quam modo Crassus in coelum uerbis extuis lit,tres sunt rationes,ut ante dixi, una cociliandoru=n hominum,altera docendorum , tertia concitandorum. Harum trium partium prima lenitatem orationis, seucunda acamen, tertia vim desiderat. nam hoc necesse est,ut is,qui nobis causam adiudicaturus sit,aut inclita natione uolutatis propedeat in nos,aut defensionis argumentis adducatur, aut animi permotione cogatur.
sed quonia illa pars,in qua rem ipsarum explicatio ac defensio posita est idetur omnem huius generis quasi
doctrinam continere : de ea primum loquemur, pauca dicemus: pauca enim sunt,quae usin iam tracta. ra,eν animo quasi habere notata uideamur. Ac tibi in sapienter monenti L .crasse libenter assentiemur, ut singularκm causarum defensiones, quas solent magiastri pueriς tradere , relinquamlis ; aperiamus antem ea capita, unde omnis ad omnem π causam π oram tionem distulatio ducitur. Neque. n.quoties uerbum aliquod ejt scribendum nobis, toties eius uerbi literae sunt cogitatione conquirenda : nec,quoties causa diceaeda est,toties ad eius causae sieposita argumenta uoluinos oportet ed habere certos locos, qui, ut literae ad
uerbum scribedum, sic illi ad causam explicandam statim occurrunt. sed bi loci ei demum oratori prodesse possunt, qui est uersatus in rebκs,uel usu, quem aetas denique affer uel auditione'cogitatione, quaestura diois diligentis raecurrit aetatem . nam si tu mihi
127쪽
LπI B E R II. quamuis eruditu hominem adduxeris,qua muis acrem acutum in cogitando, quamliis ad pro nuciandum expeditu, si erit idem inconsuetudine ciuitatis,in exeptis,in institutis,in moribus ac uolutatibus ciuium suorum hos es,non multum ei loci proderunt illi,ex quiubus argumenta promatur. pubacto mihi ingenio opus est,ut agro non semel arato , sed nouato π iterato , quo meliores foetus posse π grandiores edere. Iubiectio autem est usus,auditio,ieetio,itterae. Ac primum naturam cause uideat, quae nunquam latet :factum ne si q ratur,an qitale sit an quod nomen habeat: quo perstecto , statim occurrit naturali quadam pruudentis,non iis subductionibus,quas isti docent,quid faciat eausim, id est, quo sublato controuersiastare non possit: deinde quid ueniat in iudiciu : εκοd isti sic insent quaerere: interfecit Opimius Gracchum,quid faucit causam quod re . causi, cum ex S.C. ad arma voeasset: hoc tolle,causa non erit. At id ipsum neeat contra leges licuisse Decius. Ueniet igitur in iudicium, tiacuerit ne ex S.C. feruandae reip. causa. Persticua sunt
haec quidem, in uulgari prudentia sita, sed illa
qAαrenda, quae ab accusatoreis defensore argumenta ad id , quod in iudicium uenit, stectantia debeanta ferri. Atque hic illud uidendum est, in quo sumαmus est error istorum magi rorum, ad quos liberos nostros mittimus: nota quo hoc quidem ad dicendum mannopere pertineat, sed tamen ut uideatis, quam 'genus hoc eorum,qui sibi eruditi uidetur,hebes atque impolitum . Constituunt enim in partiendis orationum
modii Do genera causarum. unu arpellant, in quo siti
128쪽
DE ORATORE ne per senis atqκe temporibηs de uniuerse genere quaeratur: alterum,quod persenis certis temporibus definiatur: ignari omnes controuersias ad uniuersi generis uim Cr natκrum referri. nam in ea ipsa cause,de sua ante dixi, nihil pertinet ad oratoris locos Opitamii persena, nihil Decij. de ipso enim uniues genere infinita q aestio est; n m poena uideatur esse afficiendκs,qui ciuem ex S.C. patriae consieruadae causa interes
emeri cum id per leges non liceret. N ulla denique est causa, in qua id , quod in iudicium uenit,ex reorum personis,ac non generi, ipsiοrκm uniueo distulatione quaeratur. Quin etiam in uis ipsis,ubi de facto ambiὰgitur,coeperit ne contra leges pecuniM P. Decius,arguumenta criminum π defensionis reuocentur oportitet ad genus,'ad nat ram uniueom ; quod siumαptuosus,de luxuria; qκod alieni appetes,de auaritia ;quod ρditiosus, de turbalctis malis ciuiblis , quod
a multis arguitnr, de genere testium ἰ contraq; quae pro reo dicetκ omnia necessario a tempore atque homine ad comκnes rerum Cr generum summus reuotitientur. Atque haec forsitan homini non omnia, quae sent in natura rerum,celeriter animo comprehendentiti,permulta uideatur,quae ueniant in iudicium tum ,
cum de facto quaeratκr : sed tamen criminum est multitκdo , non defensionum aut locorum in inita. Qyae uero,cum de facto non ambigitur, quaeruntur qualia sint; ea, si ex reis numeres, 'inn merabilia sunt, obsiκraisi ex rebus, ualde π modica, π illustiria . Nam si Mancini cavim in uno Mancino ponimus; q3otiescunqκe is,inem Paterpatratus dediderit, recei
129쪽
LIBER II. 63ptus non erit,toties causi notia nascetur. Sin illa con trouersia causam facit,uideatur ne ei, quem Paterpa
tratus dediderit, si is non sit receptus,postliminia esse: nihil ad artem dicendi,nec ad argumenta defensionis Mancini nomen pertinet. Ac si quid affert praeterea hominis aut digni tas, aut indignitas ; extra quaestioαnem est , ea tamen ipsa oratio ad uniuersi generis dissputationem referatur necesse est. Haec ego non eo consilio dis uto,ut homines eruditos redarguam qκά- quam reprehendedi sunt,qui in genere definiedo istas causas describunt in personis, in temporibus positas esse . nam etsi incurrunt tempora π personae: tamen intelligendum est,non ex ijs, sed ex genere quaestionis pendere causas. sed hoc nihil ad me. nullum enim nobis certam e cum istis esse debet: tantum satis est intelligi, ne hoc quidem eos consecutos, quod in tanto otio etiam sine huc forensi exercitatione efficere Fotuerui, ut genera rerum discernerent,raq; paulo siustilius exuplicarent. uerum hoc, ut dixi, nihil ad me. illud ad me , ac multo etiam magis ad uos cotta nser π Sulpiti: quo modo nunc se istorum artes habent,pertimescenda est multitudo causarum : est enim infinita. Si in personis ponitur, quot homines, tot causae sin ad generum liniversis quaestiones referatur, ita modicae, π psiscae sunt, ut omnes eas diligentes, memores, sobrii oratores percursas animo, prope decanαtatas habere debeant. nisi forte existimatis a Manio Curio causim didicisse L. Crassum , ea re misit mattulisse, quamobrem posthumo non nato curium tamen haeredem coponii esse oporteret. nihil ad copia I
130쪽
DE ORATORE argumentorlim, neque ad cause uim ac naturam noumen Coponii ac Curii pertinuit. in genere erat unimuerso rei negotiijs, non in tempore ac nominibus odimnis quaestio,cum scriptum ita sit, Si mihi filius gignitκr sit prius moritur, v caetera,ta ut mihi ille sit haeres: si natus filius non si uideatur ne is,qui filio morra tuo institutus haeres sit, haeres esse . perpetui iuris, uniuersi generis quaestio non hominum nominased rationem dicendi argumentorum fontes desiderat. I nquo etia isti nos iurisiconsulti impediu i discedo deis
terrent. Rideo enim in Catonis π Bruti libris nominatim feret referri,quid alicui de iure uiro aut mulieri restonderint: credo ut putaremus in hominibus no in re consultationis, aut dubitationis causam aliquam
fuisse,nt,quod homines essent innumerabiles,debilitaesti 2 iure e nοAedo uoluntatem disicendi simul cu si e perdisicenii abbiceremus. Sed haec Crassus aliquado nobis expedie . exponet descripta generatim.est enim, ne forte ne ius heri nobis ille hoc Catule pollicitus , seius ciuile,quod nac diffusum dissipatum est,in certa genera coacturum,π ad arte facile redueturum. Et qli idem,inqκit catulus, haudquaquam est difficile crasso qκi s r , quod disici potuit ὀe iure,didicit ' er quod sis,qui eum docuerut,defuit, se asseret; u quae sint in iure,uel acute describere , uel ornate illust repossit. ergo ista,inquit Antonius, tum a Crasso disces mustum si de turba, ὰ subsidus in otium,ut cogio tu, solitudinems contulerit. Iam id quidem sepe,inu quit Catulus,ex eo audiui, en diceret sibi certil esse 2