장음표시 사용
71쪽
DE ORATOR Enem siuam , π re . dignitatem exornabunt. neque enim est interdietum aut a rerκm natura, aut a lege aliqua,atque more, ut singulis hominibus ne amplilisqκam pingulas arteis nosse liceat. Qurire non, etsi eloquentisimus Athenis Pericles, idems in ea ciκitaα
te plκrimos annos princeps consedij publici fuit, iccirco elusidem hominis,atque artis utraquefacultas existimada est. nec, si P. Crassus idem fuit eloquens, π iuris peritus, ob eam causam inest infacultate dicendi tu Gris ciuilis sicientia . nam si quisque,ut in aliqua arte, facultate excellens aliam quoque artem Mibi assumpsierit s perficie u quod praeterea siciet,id eius,in quo excesse pars quaedam esse uideatur: licet ista ratione dicamus,pila bene,et duodecim scrupis ludere,propriuesse inrisionμlti, quoniam utrunque eorum P. Muditius optime fecerit: eademq; ratione dicantur etiam quos' puxu o. Graeci uocant , isdem poetae , qκoniam
Empedocles physicus egregium poema fecerit. At hoc ne philosophi quidem ipsi,qui omnia sicut propriasua esse , atque a se possideri uolunt, dicere auden geommetriam, aut musicam philosophi esse,qκia Platonem omnes in illis artibus praestantisimum fuisse fate tur.
Ac si iam placet omneis arteis oratori subiungere toαlerabilius est sic potius dicere ; ut, quoniam dicendi facultas non debeat esse ieiunabatque nuda ed aster se, atque distincta multarum rerum lucunda quadά
uarietate , sit boni oratoris multa auribus accepisse, multa uidisse, multa animo ,'cogitatione, multa
etiam legendo percurrisse neque ea , ut 'a possedi πρ , sicut aliena ibasse. fateor enim callidum quenα
72쪽
LIBER I. 36 dum huncin nulla in re tironem,ac rudem,nec pereugrinum,atque hostilem in agendo es debere. Neque uero istis tragoedijs tuis, quibus uti phil ρbi maxime sient,crasse perturbori, quod ita dixisti,neminem posst eorum menteis,qui audirent, aut inflammare dicendo,nut in lammatas restinguere,cu eo maxime uis oratoris, magnitudoq; cernatur, nisi qui rerum omnium naturam,mores hominum,arque rationes penitus perstexerit ; in quo philosephia sit oratori necessario perαcipienda. quo in studio hominu ingenio Fimoruboriosissimoriums totas aetates videmus esse contritas. quoαru ego copiam,magnitudinemq; cognitionis, atq; artis non modo non contemno sed etiam uehementer admiror: nobis tamen,qκi in hoc populo, foros uersam κ satis est ea de moribus hominum et fir et dicere,qriae non abhorrent ab hominum moribus. Quis enim undiquam orator magnus, grauis,cum iratum aduerasario iudicem facere uellet, haesitauit ob eam causam, quod nscire quid esset iracudia, feruor ue mentis,an cupiditas puniendi doloris ' quis,cum caeteros animorumotus aut iudicibus,aκt populo dicendo mistere, tque
agitare uellet, ea dixit, quae t philosophi, dici Llet ἰ
qui partim omnino motus negant in animis ullos eo debere ' quis eos in iudicium mentibus concitet celEI eos aiunt nefarium facere : partim, qui tolerabiliores 'volunt esse, ad ueritatem uitae propius accedere, permediocres,ac potius leues motas debere esse dicunt. Orator alitem omnia haec, quae putantur in commuα ni uitae consuetudine mala, ac molesta, fugienda, multo maiora,et acerbiora uerbis facit. items ea, qua
73쪽
DE ORATORE uulgo expetendabatque optabilia uidetur,dicendo ames pli cat,atque ornat: neque uκlt ita sapiens inter stultos uideri,uti,qui audian aut illum ineptκm,aut graeculum puten aut, etiam si ualde probent ingentu oratoris. sapientiam admirentκrse esse stultos moleste feorant: sed ita peragrat per animos hominu, ita siensius, menteissa pertractat, ut non desideret philosophoru descriptiones,neque exquirat orationesummum illud bonu in animo ne si an in corpore; uirtute,an uoluptarate definiatur an haec inter se intai,copularis possint; an uero,ut quibUdam usum,nihil certum sciri, nihil plane cognosci, percipi possit. Quarκm rerum fata teor magnam, multiplicemq; esse disciplinam, multas,copiosis,uariasq; rationes. sed aliud quiddam lones ge aliud Crasse quaerimus. acuto homine nobis opus
est, natura, Aq; callido ; qui sagaciter pervestiget, quid fui ciues 33; homines,quibus aliquid dicendo persuadere uelit,cogiten sientiant,vinentlir, expectent. Teneat oportet lienas cuiusque generis,aetatis,ordinis ;eorum, apud quos aliqwid aget, aut erit acturus, menteis, sensiusq; degustet: philosophorum autem litabros reseruet sibi ad huiuscemodi Tusiculani requiem , atque otium. nisi, si quando ei dicendum erit de iustitatia, π fide, mutuetur a Platone : qui cum haec e primenda uerbis arbitraretur, nouam quandam finaxit in libris ciuitate .usq; eo illa, quae diceti de iustitia
putabat,a uitae cosiuetudine, a ciuitatu moribus abhorrebB. Quod si ea probaretur in populis,atque in cinitatibus quis tibi crasse cocessisset clarissimo uiro, amplissimo principi ciuitatis,ut illa diceres in maxima
74쪽
LIBER Ι. 37 concione tuorum ciuiκm , quae dixisti Eripite nos ex miseritis: eripite nos ex hucibus eorum riuorum crudelitas nostiro sanguine non potest expleri. N olite sinere nos cuiquam struire, nisi uosis uniuersis; qκibus possumus, debemus. Omitto miserias in quibus, ut illi aiunt,uir fortis esse non potest: omitto 'lices, ex quibκs te eripi uis, ne iudicio iniquo exorbeatur sancguis tuus: quodsipienti negant accidere posse. seruire uero no modo te , sed uniuersium senatum, cuius tum causam agebas,ausius es dicere Potest ne uirtus Crasse seruire istis auctoribus, quorum tu praecepta oratoris facultate complecteris quae er semper, sola libera est ; quaeq;,etiam si corpora capra sint armis, aut contishricta uinculis,tamen Hlim ius,atque omnium rerum impunitam libertatem tenere debeat. QMe uero addis
disti,non modo senatum feruire posse populo, sed etiadebere : quis hoc philosophus tam mollis, tam languiu
dus, tam enerliatus, tum omnia ad uoluptatem coru
poris,dolorem s referens probare posset sienatum sieruuire populo, cui populus ipsie moderandi, π regeno
di sui potestatem quasi quasdam habenas tradidisset l
itaque haec, cum a te diuinitus ego dicta arbitrarer, P. Rutilius RUus, homo doctus, i r philosivbiae deuditus,non modo panum commode , sed etiam turpiter, flagitiose dicta esse dicebat. Idem s Ser. Galba,qlie homine probe cἴmeminisse se aiebat,pergraμiter reprehendere solebatAp is,L. Scribonio quaestionem in eu θαrente, populi misericordiam concitasset , cu M. Cato, Galbae Irauis atque acer inimicus, astere V d populista' uehmenter esset locutus. qua orationem in Origis
75쪽
DE ORATOR Ebas si is exposuit. Reprehendebat igitur Galbam Rutiaelius, quod is C. Sulpitij Galli propinqui 'i Pupilαlam Lium ipse pene in humeros sinos extulisse qui parris clarissimi recordatione, et memoria fetum populo moκeret'; Gr duos filios suos paruos tutela populi commendasset: ac sie, tanquam in procinctu testamentam facere sine libra,atque tabulis populu R. tutorem indissiluere dixisset illorum Orbitati. itaque cum inui: dia, odio populi tu Galba premeretur ; his quoque eum tragoediis liberatum ferebat. quod item apud caeonem scriptu esse uideo : nisti pueris, lacomis usius esse poenas eum daturum fuisse. Haec Rutilius ualde nituperabat: huic humilitati dicebat uel exilium fuisse,uel mortem anteponendam . neque uero hoc solum dixit, sed ipse sensit,infecit. nam clim esset
ille uir exemplum,ut sistis,innocentia ; cums illo nemmo neque integrior esset in ciuitate, neque sanctior: no modo pupplex iudicibus esse noluit, sed ne ornatius quidem,aut uberius causam dici 'am,s simplex ratio Neritatis ferebat. paulum huic Cottae tribuit partium,
disertismo adolestenti, sororis siuae filio. dixit item
causam illam quia i ex parte CL, Mutius more suo, nullo apparat pure, dilucide. psitta tum crasse
dixisses,qui subsidium Oratori ex illo distulationibus, quibus philosiophi utuntur,ad dicendi copiam petenduxsse paulo ante dicebas ;'si tibi pro P. Rutilio non philosophorum more, sed tuo licuisset dicere quamuis scelerati illi fuissent cuti fκerunt,pestiferi ciues,'ρα
plicios digni; tamen omnem eorum importunitate eae intimis mentibus euellisset uis orationis tuae . nuc talis
76쪽
LIBER i. 38 uir amissus est, dum causa ita dicitur,ut si in illa commetitia Platonis ciuitate res ageretur. nemo ingem κit: nemo inclamauit patronoru. nihil euiqua dolκiti nemo
est questus: nemo remp. implorauit: nemo supplicauit. Quid multa ἰ pedem nemo in illo iudicio siupplosit; credo,ne Stoicis renunciaretur. Imitatus est homo Romas nus, re cosularis ueterem iliu Socratem: qui cu omniusapientissim κν esse sandi sim es uixisseri, ita in iudiescio capitis pro se ipse dixit,ut non supplex,aut reus sed
ut magi ter,aut ὸominus uideretur esse iudicum. quin etiam, cum ei scriptam orationem disiertissimus orator LUias attκlisse quisit ei uideretur,edisiceret,κt ea pro se in iudicio uteretur .no inuitus legi π comode Ariopiam esse dixit: sed inquit,ut si mihi calceos sicyonios attulisses,no uterer,quamuis essent habiles, apti ad pedem,quia non essent uiriles: sic illam oraetionem disertam sibi oratoriam uideri, fortem, or uirile novideri. Ergo ille quoque damnatus est, neque solis mprimis siententiis, quibus tantum statuebant iudices dάnarent, an absoluerent 7 sied etiam illis, quaes iterum legibus ferre debebant. Erat enim Athenis reo dam ranato, δε fraus capitalis non esset, quasi poenae aestismatio . ex sententia, cum iudicibus daretur, intera rogabatur reus, qliam quasi aestimationem commeruisse si maxime confiteretur. quod eum interrogatris
Socrates esset: restondit sese meruisse, ut amplissimis
bonoribus,π praemijs decoraretur,o ut ei uidi us quotidianus in Potaneo publice praeberetur: qai bonos apud Graecos maximus haberetur . cuius restonsio sic iudices exarserant,ut capitis hominem innocentissimu
77쪽
condemnarent. qui qliidem si absolutus esset quod mehercule etia si nihil ad nos pertinet, tamen propter eius ingenii magnitudinem uellem quonam modo istos philosophos ferre possemus ,qui nunc, cum ille danatus est nullam aliam ob culpam,nisi propter dicendi in silutium , tamen a se oportere dicunt peti praecepta dicendi quibusicum ego non pugno, utrum sit melius, aut uerius: tantum dico,er aliud illud esse atque hoc, Crboc sine illo sium mum esse posse. Nam quod ius ciuile
Crasse tam uehementer amplexus es: uideo,quid egeraris, tum,cum dicebas, uidebam . Primum Scaeuo te dedidisti, que omnes amare meritissimo pro eius eximia siuauitate debem lis: cuius artem cum indotatam esse,atiue incomitatam,er incomptam uideres uerborum eam dote locupletasther ornasti. deinde quod in ea tu plus operae,laboriss copum eras, cum eius studii tibi er bortator, er magister esset domi: ueruκs es V nisi istam artem oratione exaggerasses, ne operam perdidisse . sed ego ne cum ista quidem arte pligno. sit
sine tanta,quantam tu illum esse uis: etenim sine coditrouersia ex magna est; er late patet; ad multos
pertinet ; er summo in bonore semper fuit: π clarrissimi ciues ei studio etiam hodie praesunt. sed uide
Crasse,ne,dum nouo ex alieno ornatu uelis ornare iudiriue ciuilis sicientiam, suo qZoque etiam concesso et tra: dito stolies atque denudes. Nam si ita diceres ; qui iurision*ltus esset, esse eum oratorem ; items qui esset orator , iuris eundem esse consultum praeclaras duas arteis constitueres,atque inter sie pares, er eiusdem μαcias dignitatis: nunc uero iurisconstultum fine bac
78쪽
LIBERI. 39 eloquenti de qκa quaerimκs,fueris esse posse uisses plurimos: oratorem negas, nisii illam scientiam assum
psierit , esse posse: ita tibi iκrisconsultus ipsi per se
nilit, nisii leguleius quidam cautus,'aclitui, praeco actionam,cautior formularκm, auceps ollabaru . Sed quia saepe utitur orator subsidio iuris in causis: idcirco istam iuris scientium eloqlientiae tanquam ancillulam, pedisequamq; adiunxisti. Quod uero impudentiam
admiratus es eorum patronorum,qui aut, cum paruansirent,magna profiterentur ; alit ea, quae maxima essent in iκre ciuili,tractare nκderent in causis, cu ea
nescirent,nunquamq; didicissent: utriusque rei facilis est,so prompta defensio. Nam neque illud est miransdum,qui,qnibus uerbis coemptio fa nesciat ; eundem eius mulieris,quae coeptionem feceri causiam posse deafendere : nec sit parui nalii i, magni eadem est in gubernando sicientia; iccirco qui,quibi s uerbis hercissi oporteat,nesciat, idem berescundae familiae causim a gere non possit. Nam quod maximas centumκirales caUas in iure positas protulisti: quae tandem earum causa fuit,quae ab homine eloquenti,iκris imperito noornatissime potuerit dici quibus quidem in causis osmnibus sicut in ipsa M. Curij,qAae abs te nuper est dies Ela, in C. Hostilii Mancini controuersi atque in eo
puero. qui ex altera natus erat uxore non remisso
nuncio superiori, 'it inter peritissimos homines fumma de iure dispensio. Quaero igitur,quid adiuuerit oraratorem in his causis iuris scientia: eum hic iurisconusultus superior 'erit discessuras, qui esset no 'o artiscio, sid alieno adc est non iκris scientis, sed eloquen*
79쪽
D E ORATOR Eria pustentatus. Equidem hoc sepe audi: i: cum Aectlitatem P. Crassus peteret; eumq; maior natu, etiame uturis Ser. Galba aspectaretur,quod cras filia caloflio suo destondisset; accessisse ad Crassum conpulenudi causa quendam rusticanum . qui cum crassum staduxisset: atque ad eum retulisset; restonsumq; ab eo
uerum magis, quam ad suam rem accomodatum ab a
stulisset: ut eum tristem Galba uidit,nomine appellausiit ; q aesi is, qua de re ad crassum retulisset. ex quo ut audiuit; commotumq; ut κidit hominem: μα1'ensio,iri it,animo in occispato crassum tibi rei bondisse uideo. deinde ipsium Crassum manu prehendit: o,Heus tu,inquit, quid tibi in metem uenit ita restodere t tum illi fdenter bomo periti simus confrmare, ita se rem babere, ut restondisset ; nec dubium esse posse . Galba autem alludens uarie π copiosi multas similitudines afferre,multa pro aequitate contra ius d icere: atque illum,cum disserendo par esse non posset
quanquam fuit Crassus in numero distriorum, sied par Galbae nudo modo ) ad auctores confugisse; πid, quod ipsi diceret, o in P. Mutij fratris sui libris, in Sex. Ael' commentariis scriptum protulisse; ac tamen concessisse, Galbae distulationem sibi probari
bilem , er prope ueram uideri. Attamen quae caus sunt elusemodi, ut de earlim iure dubiu esse no posit, omnino in iudicium uocari non solent. Num quis eo testamento, qκοd paterfamilias ante fecit, quam e plius natηs est, haereditatem petit i nemo : quia condistat Agnoscendo rupi testamentu. ergo in hoc genere inris iudicia nulla sunt. Licet igitur impune oratori oem
80쪽
LIBER I. I Obunc partem iuris in contro Mersiis ignorare: quae pdri sine dubio multo maxima est. In eo autem iure , quo de ambigitur inter peritissimos, non est difficile oratari, eius partis, quamcAnque defendet, auctorem allaqκem inuenire,a qlio cum ametatas hastas acceperit, ipsi eas oratoris lacertis uiribtisq; torquebit. Nisi uero
bona uenia huius Optimi itiri dixerim tu libellis,aut praeceptis soceri tui causam M. Curij defendisti, non arripuisti patrocinium aequitatis, o defensionem testas
mentorum,ac uoluntatis mortuorum.Ac mea quidem
sententia Urequens enim te audiui,atque ani multa maiorem partem sententiarum metM, lepore,
politi simis facetque pellexisti; enm illud nimium
acumen illuderes ; π admirarere ingenilim Scaeuoles, qui excogitasset nasci prius oportere,quam emori;ciis multa colligeres π ex legibus, ex senat consultis, er ex uita, ac sermone cEmuni non modo ac lite, sed etiam ridicule,ac facete;ubi si uerba,non rem , seqκeu
remur, confici nihil posset. itaque bigaritatis plenum iudicium,ac laetitiae tuit: in quo quid tibi iuris ciuilis exercitatio profuerit,no intelligo: dicedi certe uis egregia summa festiuitate π uenustate coluncta profuit.
Ipse ille Mutius patemi iuris defensior, o qκ si pa
trimonij propugnator fui,quid in illa causa,cum conratra te diceret,attulit,quod de iure ciuili deplomptum uideretur φ qκam legem recitauit ἰ quid patefecit dicedo,quodfuisset imperitis occultius ' nempe eius omnis oratio uersata est in eo, ut scriptum plurimum uale αre oportere defenderet . at in hoc genere plieri apud magistros exerientifr omnes i cum in ei modi causis