장음표시 사용
181쪽
Mim in ingenio, pondus in uita: nec, si bre crassus
non committit, ideo non multi,o sive committient: quo quidem mihi uideri turpius nihil sole quam cum ex oratoris didio aliquo,aut restonso,aut rogatu, stramo ille sequitur,occidit ille aduersariu netimm o uero
alis ni sie, eum quem defendit. Hoc Crassus non pκα tat nisi perfidia accideransse ego autem sepissime uia deo in ca is aliquid mali facere homines minime malos. Qi id illud, uod pupra dixi, solere me cedere, ut planius dicam, fugere ea,qliue ualde calisiam meam premerent cum id non faciunt alij, uersant rq; in hostium castri ac sua praesidia dimittunt, mediocriterne ca is nocent ' cum aut aduersariorum adiumenta confirmant, aut ea,quae sanare nequeunt,exulcerat Quid, cum personarum, Ras defendun rationem nobabent si quae sunt in bis inuidiosa,non mitigant exstenuando , sed laudando efferendo inuidiosiora facilin quantum est in eo tandem mali Quid, si in bomines charos,iudicibMsq; iucundos sine ulla praemuniutione orationis acerbius, π contumeliosius inuebare, non ne abs te iudices abalienes f Quid si qκ e vitia, aut incommoda sunt in aliquo iudice uno, aut pluriαbus: ea tu in aduersarijs exprobrando non intelligas te in iudices inuehi, mediocre peccatum est' Quid si cum pro altero dicas litem tuam facias,aut lusus ideo rare iracundia,causum relinquus, nihil ne noceas In quo ego non quo libenter male aκdiam , sed quia ego causam non libenter relinquo, nimium patiens er lantus existimor: ut cum te ipsium Sulpiti obiurgabam, quod ministratorem peteres non aduersarium. Ex quo
182쪽
DE ORATORE etiam illud assequor,ut si quis mihi male dica petritas aut plane insanus esse uideatur. In ipsis alitem argum metis si quid posuerimus a lit apte falsium,aut ei, quod dixeris,dicturusne sis contrarium, aut genere ipso rem motum ab usu iudiciorum ac foro , nihil ne noceast Quid multa omnis cura mea solet in hoc uersari sem
per dicam enim sepius) si posim,ut boni aliquid effli
ctam dicendo sin id minus, ut certe ne quid mali. Ιωαque nunc illuc redeo catule, in quo tu me paulo ante laudabas,ad ordine, collocationemq; rerum ac loco . Cuius ratio est duplex : altera, qua assert natisra cauαsarum': altera,quae oratoru iudicio prudentia comparallir. Nam ut aliquid ante rem dicamus, deinde ut rem exponamus,post ut eam probemus nostris praesedi js confrmandis,contrarijs refutandis, deinde ut conπcludamus,atque ita peroremus,hoc dicendi genus natura ipsa praesicribit. Vt uero statuamus ea,quae probantadi,docendi persuadendi causa dicenda sunt, quemata modum componamus,id est uel maxime proprium oratoris prudentiae .,Multa enim occurrunt argumenta,
multa quae in dicendo profutura nideantur: sed eorti partim ita leuia sunt ut contemnenda sint,partim etiasi quid habent adiumentisant nonnκnquam elusimo: di,ut insit in ks a liquid utiq;neque tanti sit illud quod prodesse uideatur,ut cum aliqllo indo coniungatur. Quae autem sunt utilia atque firma, si ea tamen sui saepe sit ualde mκlta sunt,ea, quae ex iijs aut leuissima sunt,aut alijs grauioribus consimilia ,siecerni arbitror
oportere,atque ex oratione remoueri. Equide cum cola
ligo argumenta causarum, no tam eanAmera re soleo
183쪽
quim expendere. Et quoniam,quod saepe iam dixi,tribus rebus omnes ad nosDam sententia perdiscimκs,aut
docendo,aut conciliando,aut permovendo, una ex tri:
bus his rebus res prae nobis est fereda,nt nihil aliud nia si docere uelle uideamur .relique duae sicuti singuis in corporiblis,sic illae in perpetuis orationibus fusae esse debebui. Nam π principia, π caeterae partes orationis, quibus paμlo post pauca dicemus,habere hanc uim magnopere debent, ut ad eorum mentes,apud quos geratu movendas permanare possint. sed bis partibus οα rationis, quae etsi nihil docent argumentandole Raradendo tamen π commouendo proficiunt plurimum quanqssam maxime proprius est locus π in exoradiendo, cr in perorando : digredi tamen ab eo, quod proposueris atque agas permovendorum animoria causa, saepe utile est. Itaque uel narratione exposita μαρe datur ad commouendos animos digrediendi locus, uel argumentis nostris confirmatis, uel contrariis rem
futatis, uel utroque loco , uel omnibus, si habet eam causis denitatem atque copiam , recte id feri potest: eaq; causae siunt ad agendum , π ad ornandum Irauissimae atque plenissimae, quae plurimos exitus dant ad elusimodi dgressionem , ut 8s locis uti liceat,
quibus animorum impetus eorum , qui audiunt, aut impellantur, alit reflectuntur. Atque etiam in illo reprehendo eos, qui, quae minime firma sunt, ea prisma collocant. In quo illos quoque errare arbitror; qui
si qWando , id quod mihi nunquam placuit , plureis
adhibent patronos, ut in quoque eorum minimum pistant esse ita eum primum uolunt dicere. res enim hoc
184쪽
DE ORA Τ ORE postulat,ut eorum expeditationi, Mi audiunt,quamcem ferrime occurratur: cui si initio sati factum non sit , multo plus sit in reliqua ea a laborandum . male enim se res habet, quae non statim , ut dici coepta est, melior feri uidetur. Ergo ut in oratore optimus quis
, que , sic in oratione firmissimum quidque sit priαmum : dum illud tamen in utroque teneatur , ut ea, quae excellant, struentur etiam ad peroradum: si quae erunt mediocria snam uitiosiis nusquam esse oportet locum , in mediam turbam atque in gregem conbjciantur. Hisce omnibus rebus consideratis,tum denique
id, quod primum est dicendum , postremo soleo cogiαtare,quo utar exordio. Nam si quando id primum inuenire uolui, nullum mihi occurrit, nisi aκt exile,
aut nugatorium , aut uulgare atque commune. P α
cipia autem dicendi semper cum accurata π acuta in ruem sententi is, apta uerbis, tum uero caussανκm propria esse debent. Prima est enim quasi cogntiatio commendatio orationis in principio, quae contiαnsso eum, qui audit, permulcere atque allicere debet.
In quo admirari s oleo non equidem istos, qui nutatim huic rei operum dederunt: sed hominem in primis dissertum atque erreditum Philippum, qui ita solet ad dicendum surgere , ut quod primu uerbum habimrussi nesciat: π ait idem,cum brachium concalefecerit, tum se solere pugnare: neque attendit eos ipsos,unde hoc simile dMat,ilius primas hastas ita iactare leniter,nt ex venustati uel maxime serviant, er reliquis uiribκs s is constulant. Neque est dubium quin exordium dicendi uehemens,πprinax no sepe esse debeat: sid
185쪽
LIBER II. si in ipso illo gladiatorio uitae certamine, quo ferro dencernitur,tamen ante congressum multa sunt, qlia noad uulnus, sed ad lectem ualere uideantur : quanto hoc magis in oratione expectandum est mn qua non uis
potius, sed delectatio postulatur Nihil est denique in
natura reru omnilim, quod se uniuersum profundat, quod totum repente euolet: sic omnia quae sunt, qκaes aguntur acerrime, leuioribus principiis natura ipsa praetexuit. Haec autem in dicendo no extrinsicus a licunde quaerendased ex ipsi susceribus causae pumenda sunt. idcirco tota causa pertentata, atqlie persteα Aa,locis omnibus inuentis atque instructis, consid randum est quo principio sit utendum. sic enim facile res perietur. 'mentκr enim ex bis rebus,quae orunt uberrrimae,uel in argumentis,uel in s s partibus,ad quas diuxi digredi sepe oportere . ita π momenti aliquid asserent,cu erunt pene ex intima defensione deprompta; π apparebit ea non modo non esse comm linia, nec in alius causas posse transferri, sed penitus ex ea causa , quae tum agatur,defluxisse. Omne alitem principium alit rei totius,quae agetκr, significatione habere debeabit aut aditu ad causam π munitionem, alit quoddaornamentμm π dignitatem. Sed oportet,ut aedibus ac templis ne libula π aditus,sic caψs principia propor tione reru praeponere. Itaque in paruis atqηe in frequetibus causis ab ipsa re est exordiri sepe comodius. Sed cum erit utendκm principio, qκod plerunque erit
quos agitur, sententias duci licebit. Ex reo reos cppello quorum res est quae signiscent uirum bonum,
186쪽
DE ORATORE quae liberalem,quae calamitosum,quae misericordia diu gn m, quae ualeant contra falsam criminationem. Exaduersario,isdem ex locis fere cotraria. Ex re,s CΥum
delis, si infanda, si praeter opinione, si immerito, se misera, si ingrata, si indigna, si noua, si quae restitui μα
nari'; non posit. Ea ijs autem apud quos agetur , ut benevolos,benes existimantes efficiamus, quod Medo efficitur melius qnam rogando . est id quidem in tota
orationem ccnfundendum,nec minime in extremam,
sed tamen multa principia ex eo genere gignisntur. nam π attentum,monent Graeci, ut principio factaumus iudicem , r docilem : quae sunt utilia , sed non principii magis propria quam reliquarlim partium: faciliora etiam in principiis,quod π attenti tum maxiα me sunt,cum omnia expectat , π dociles magis initiis
esse possunt. Illustriora enim sunt, quae in principijs,
quam quae in medijs causis dicatur,aut arguendo, aut refellendo. Maxima autem copia principiorum ad iudicem aut alliciendum,aut incitandum, ex ijs locis trahitur,qui ad motus animorum conficiendos inerunt in causa: quos tamen totos in principio explicari non odiportebit, sed tantum impelli primo iudicem leuiter,ut iam inclinato reliqua incumbat oratio. Conexum aliutem ita sit principium conseqAenti orationi, ut non taquam citharoedi prooemium affictum aliquod ed coohaerens cum omni corpore membrum esse uideatur.Nanonnulli cum illud meditati ediderunt , sic ad reliqua transtunt,ut audientiam sibi feri uelle uideantur. Amque elusimodi illa prolusio debet esse,no ut Samnitum, qui vibrant bastas ante pugnam, quibas in pugnando
187쪽
LIBER II. 9 nihil utuntur; sed ut ipsis sententi is, quibus prolκρα-t,uel pugnare possint. Narrare uero rem p breMiter inbent: si breuitas appetata est,cum uerbum missum redundet; breuis est L. Crassi oratio. sin rum est breα
uitas,cum tantum uerborum est,quantum necesse est:
aliquati id opus est, sed sepe obest uel maxime in narrando, non solum et, obscuritatem asseri , sed etiam l
eam uirtutem,quae narrationis est maxima,ut iucuda,
et ad persuadenda accomodata sit,tollit: uid licet illa, Nam is postquam excessit ex ephebis, quam longa est narratio ς mores adolescetis ipsius er seruilis percontatio,mors chrysidis,ulittus forma,et lamentatio fororis: reliqua peruarie iucundes narrantur. quodsi hanc breuitatem qκaesisset,lertur,imus,ad sepulcriιni uenimus I n ignem posita est,- in his fere decem uersiculis totum conficere pol isset: quanquam hoc ipsum, uberatur, imus,cocisium est,ita ut non brenitati seruitum sit,
sed magis uenustati. Quod si nihil fκispes,nist,in igne
posita est,tamen res tota cognosci facile potuisset. Sed Cr festiuitatem habet narratio distin fa personis et interpuncta fermonibus: et est probabilius quod gestum esse dicas,ca queadmodum ad tu sit, exponas: et mutite apertius ad intelligendum est, si sic constituitur alta
quando,ac non ista breuitate percurritur. Apertamenim narrationem tam esse oportet,quam caetera : sed
hoc magis in hoc elaborandumIest,quod difficilius
est,non esse obscurum in re narranda, quam aut in principio ,aut in argumento,aut in purgando, aist perorando i π Irauore periculo haec pars orationis obu
188쪽
DE ORATOR Escura est quam caeterae uel quia si quo alio in Ioco est dictum quid obscurius,tatum id perit, quod ita dictu
est; narratio obsitira totam obcaecat orationem e Mel
qμod alia post , siemel si obsecurius dixeris, dicere alio
loco planium, narrationis unus est in causi locus. Erit autem persticua narratio , si uerbis usitatis , si ordine
temporum constructo, si non interrupte narrabitur.
Sed quando utendum sit, aut non sit narratione, id est consilii : neglie enim, si nota res est, nec si dubium sit quidgestum si narrari oportet, nec si aduersarius narraui nisisi refellemus: ac si quando erit narran radum,ne illa,quae susticionem π Crimen efficien conmtras nos erunt,acriter perstequamur,π,q; idqμid pomterit, detrabamus: ne illud quod Crassus , si qnando fat,perfidia non stultitia feri putat, ut ca e nocea cmus,accidat: nam ad summam totius causae pertinet, caute an contra demonstrata res sit, quod omnis orsitionis reliquae fons est narratio. Sequitur ut causa pora natur in quo uidendum est,quid in controuersiam ueniat. Tunc funerenda sunt firmamenta causae condiiuncte re infirmandis contrariis er tuis confirmadis. nanque una in causis ratio quaedam est eius orationis quae ad probandam argumentationem ualet: ea alitirem confirmationem et reprehensionem quaerit: sidquia neque reprehendi, quae contra dicuntur,possunt, nisi tua confirmes: neque baee confirmari, nip illa reuprehendas ,idcirco haec π natura, utilitate, π traαctatione coniuncta sunt. Omnia autem concludenda plerunqsse rebus augendi uel inflammando iudice,vel mitigando : omnias cum superioribus orationis locis,
189쪽
LIBER II. o trim maxime extremo,ad mentes iudicum quam maxirne permovendas, ad litilitatem nostram uocandus,
conferenda sunt. Neque sine iam caresa uidetur esse, cur secernamus ea praecepta,quae de suasionibus tranaeda sunt, aut laudationibus: sunt enim pleraque comti munia , sed tamen suadere a liquid aut dissuadere, grauissimae mihi uidetur esse personae. Nam T sapientis est,consilium explicare suum de maximis rebus, πhonesti,Cr diserti,Mt mente prouidere, auctoritate probare,oratione persuadere possit. Atque haec in sinatuminore apparatu agenda suκt Sapiens enim est consiαlium,multis dis aliis dicendi relinquendus locus,vitanda etiam ingenii ostentationis fusticio. Concio capit omonem uim orationis, cygranitatem uarietatems demderat. Ergo in suadendo nihil est optabilius, quam diognitas: nam qui utilitatem putat, non quid maxime uelitsuasor, fed quid interdum magis sequatur,videt. Nemo est enim,praesertim in clara ciuitate,qκin putet expetendum maxime dignitatem : sed uincit utilitas plerunque,cum subest ille timor,ea neglectu,ne dignitatem quidem posse retineri. controuersia autem inaeter hominu sententias,aut in illo est,utrκm sit utilius:
aut etiam cum id conuenit, certitur utrum honestati
potius,an utilitati consuendum sit. Quae quia p n re saepe inter se uidentur,qui utilitatem defendet, nismerabit commoda pacis,opum,potetiae, pecuniae,Vectigalium,praefisi,militum,utilitates caeterarum reνum, quarum fructam utilitate metimur temq; incomota contrariorum . Qui ad dignitatem impellet nesοrκme empla, κα erAnt zel clim periculo gloriosi,colliget,
190쪽
DE ORATORE posteritatis immortassem memoriam augebit,Atilitate ex laude nasici defendet , semperq; eam cum dignitate
esse coniunctam . Sed quid feri possit,sut non possit,
quids etiam sit necesse reui non si in utraque re mam xime est quaerendum. Inciditur enim omnis iam delies
beratio, si intelligitur non posse feri, aut si necessitas
fertur, qκi id docuit non uidentibus alijs,is plurimum uidit. Ad considium autem de rep. dandum camput est, nosse rempub. ad dicendum uero probabiliter, nosse mores ciuitatis,qui quia crebro mutantzr, genus quoque orationis est sepe mutandum. quanquam Mna fere uis est eloquentiae, tamen quia summa dignitas est populi, grauissima causa re lib. maximi motus multitudinis,genus quoque dicendi grandius quoddaer illustrius esse adhibendum uidetur,maximaq; pars
orationis admouenda est ad animorum mollis,nonnumqliam aut cohortatione,aut commemoratione aliqlia,
aut in stem,aut in mellim , aut ad cupiditatem, aut ad gloriam concitandos: sepe etiam a temeritate, iracundia, ste,iniuria, inuidia, crudelitate reuocandos. Fit autem,lit quia maxima quasi oratori siena :si aestur concio,natura ipsa ad ornatius dicendi genus excidi tetur. Habet enim multitudo vim quandam talem, ut
quemadmodum tibicen sine tibijs canere, sic orator sene multitudine audiente eloquens esse no possit. Et cusnt popκlares multi uarijq; lapsius, uitanda est acclaαmatio adκersa populi, quae assi oratiois peccato aliquo
excitatur, si abere, si arroganter, si turpiter, si sordis
des quoquo animi uitio dictu esse aliquid uideatur, aut hominum offensione uel inuidia, qκae aut iusta