장음표시 사용
41쪽
DEo R A TORE ineptum,nisi cum est necessarium . Perge vero crasse, inqκit Mutius: istam enim cu am,quam uereris, ego praestabo . Sic igitur sentio,inqκit Crassus,naturam primum, atque ingenium ad dicendum nim afferre maximam : neque uero istis, de quibus paulo ante dis xit Antonius, scriptoribus artis, rationem dicendi, πulam , sed natura defuisse . nam animi,siqne in genis celeres qwidam motus esse debent ; qui ad excoctgitandum acuti,π ad explicadum , Omandumq; 'tMberes, π ad memoriam firmi,atqκe diuturni si
quis est,qui haec putet arte accipi posse ; quod Dipum
est praeclare enim se res habeat, si haec accendi,aut commoueri arte possint: insieri quidem, donari ab arute non possunt omnia: siunt enim illa dona natura quid de illis dicet,quae certe cu ipso homine nascatur linguae solutio,vocis sonus,latera,κires,coformatio quaedam,Cr figura totius oris , corporis. Neque haec ita dico,ut ars aliquid limare no posit: neque enim ignoro,qr quae bona simi, fieri meliora posse doctrina ; et
quae non optima,aliqlio modo acui tamen, π corrigi
posse : sed siunt quidam aut ita lingua haesitantes, aut
ita uoce absoni,aut ita uultu,motus corporis uasti tiαqκe agrestes , ut etiam si ingenijs, atqAe arte ualeant, tamen in oratoru numerum uenire non possint: sunt autem quidam ita naturae muniribus in isdem rebus
habiles,ita ornati; ut non nati, sed ab aliquo deo fetiesse uideantur. Magnum quoddam est onlis, atque munη , Hscipere, atque profiteri se esse omnibus silentibus unum maximis de rebus magno in couentu homiα num audiendum.adest enim fere nemo,qκin acutiss=,
42쪽
LIBE R: L Σratque acrius uitia in dicente, quam rem uideat . ita quidquid est,in qκο offenditur ; id etiam illa,quae laudanda sunt,obruit. Neque haec in eam sententiam dis stulo, ut homines adolescentes, siquid naturale forte non habeat,omnino 2 dicendi studio deterream. Quis
enim non uideat C. Caelio aequali meo maximo honori
fuisse homini nouo illa ipsam,quacunque assequi pora tuerit in dicendo mediocritatem y qκis uestirum aequalem Farium, stum hominem,atque foeda,no inatelligit illa ipsa facultare,quacunque habet,magna esse in ciuitate gratium conseclitu sed quia de oratore quaerimus Medus est nobis oratione nostra detractis
omnibus Miths orator,atque omni laude cumulatus.neqlie enim ι multitudo litiu i uarietas causaris, si haec turba, π barbaria forensis dat locum uel uitiosissimis
oratoribus,iccirco nos bo quod qκaerimκs, omittem lis. Itaque in uis artibus,in quibus no utilitas quaeritur necessaria ed animi libera quaeda oblectatio,quam dilis genter, et quam prope fastidiose iudicamus nullae. n. lites,neque cotrouersiae punt,quae cogat homines, sicut
in foro no bonos oratores,item in theatro actores madibos perpeti ut igitur oratori diligenter prouidendum, non uti illis satisfaciat,quibus necesse est; sed ut iis φα' sis admirabilis elye uideatur, quibus libere liceat iudi, care . Ac si quaeritis plane , quid sentiam ; enunciabo apκd homine, familiarissimos,quod adhuc semperta: cui,'tacendum putaui: Mibi etiam quiq; optime dicμnt, qaiq; id facillime, atquerornatissime facere
possunt ,tamen,nisi timide ad dicendlim accedunt, στin exordienda oratione perturbantur,pene implide
43쪽
tes videnturi tametsi id non accidere non potest. M. n.
quisque optime diicit ; ita maxime dicendi difficultaestem, variosq; euentus orationis, hominum s iudicia pertimescit . qui uero nihil potest dignum re,dignum nomine oratoris, dignum hominum auribus efficere, atque edere ; is mihi,etia si comouetur in dicendo,t adimen impudens uidetur . non.n. pudendo , sed non μαciendo icquod non decet, impudentiae nome effugere
debemus. quem uero non pudet ; id quod in plerisique uideo ; hunc ego non reprehensione solum ed etia poena dignum puto. Equidem in uobis animaduerteaere soleo, in me ipso saepissime experior, ut exalbescam principiis dicendi, tota mente,atque omnibus artitubus contremisiam . adolescentulus uero sic in initio acclisutionis examinatus sum,ut hocsummum benefcitim Quinto Maximo debuerim,qu)d continuo consilium dimiseri simul ac me fructu,nc debilitatum metu uiderit. Hic omnes assensi, significare inter siest, colloqui coeperunt. fuit. n. mirisicus quidam in crasso pudor , qui tamen non modo non obesset eius oratiomni, sed etiam probitatis commendatione prodesset. Trim Antonius. Sape , ut dicis, inquit, animaduerti Crasse er te, er caeteros summos oratores, 'quanquam tibi par mea sententia nemo unquam fuit, in dicendi exordio permolieri. cuilis quidem rei clim causam quaererem , quidnam esse cur,ut in quoqκe Oratore plurimum esset,ita maxime is pertim seret , has causas inaneniebam duas unam,quod intelliterent j quos usus, ac natura decuisset,nonnunquam sium mis oratoribus non satis ex sententia euentam dicendi procedere ; ita
44쪽
non iniuri quotiescunque dicerent,i quod aliquane do posset accidere,ne tum accideret, timere . altera est haec,de qua queri sepe soleo. caeterarum homines ara
tium stertati, o probati, si qκando aliquid minus be
ne fecerκn quam solent aut noluisse, aut ualetudium impediti non potuisse cosequi id,quod sicirent,pκωα rur. noluit unqκiunt a odie agere Rosiius,aut crudior fuit. Oratoris teccatum , si quod est animaduersium, stultitiae peccatum uidetur. stultitia autem excusatioranem non habet: quia nemo videtur, aut quia crudus fuerit,aut quod ita malueri stultus fuisse. quo etiam grauius iudicium in dicendo si imus. quoties enim dicimus , toties de nobis iudicatur: π qui siemel in geost peccaκit,no cotinuo existimatur nesilae gestum: cis ius in dicendo aliquid reprehensium est,aut aeterna in eo , aut certe diliturna ualet opinio tarditatis. Illud uero , quod a te dicitum est,esse permulta,qua oratornip i natura haberet,no multum 2 magistro adiuuaαretur ualde tibi assentior, ins eo uel moime prora baui summum illum dodforem Alabandensiem Apollonium ἰ qui,cum mercede docerer, tamen non patiebaαtur eos,quos iudicabat non posse oratores euadere,veram apudbest perdere, dimittebais, er ad qκa 3κeaq e arte putaueat esse aptum,ad eam impellere, atque hortari solebat. Satis est. n. caeteris artisci is percipien*dis tantummodo similem esse hominis,et iiquod traxiatur, uel etiam inculcetur, si quis forte sit tardior,
posse percipere animo memoria custodire . non quaeritur mobilitas linguae , non celeritas uerborum ,
non deniqtae ea,qua nobis non possκmui fuere , se
45쪽
DE ORATOREcies,uultlis, sonin. In oratore autem acumen dialecticorum, ententiae philosophorum,uerba prope' poetam, memoria iurisi ultorum,uox tragoedorumgestus perane fummorum actorum est requirendus. Quamobrarem nihil in hominum genere rarius perfecto oratore inueniripotest . quae enim singularum rerum artifices sngula si mediocriter adepti sunt, probantur', ea nisi omnia Amma fiunt in oratore,probari non possunt. Τum Crassus,Atqui uide,inquit,in artificio, π opera quam tenui, leui quanto plus adhibeatur diligenaeti quam in hac re,quam constat esse maximam. Sestipe enim soleo audire Rositum, cum ita dicat: Se aduhuc reperire discipui quem quidem probaret, potuisese neminem: non quo non elbent quidam probabiles:
sed quia, si aliquid modo esset uitii, id ferre ipse non
posset. nihil est. n. tam insigne,nec tam ad diuturnitate memoriae stabile, quam icin qno aliquid offenderis. Itaque,ut ad hanc similitudinem huius histrionis oraetoriam laudem dirigamus: uidetis ne quam nihil ab eo,nisi perfecte,nihil nisi cum summa venustate fat ;nihil nisi ita ut deceat et uti omnes mouea atque delectet filaque hoc iadiu est consecutus,ut in qκo qui que artifcio excellere is in suo genere Roscius dicere: tur. Hac ego absolutionemaperfectionemq; in oratore desiderans,a qua ipsi longe abstum , facio impudenter. mihi enim uolo ignosci: caeteris ipse non ignosco. nam qui non potest,qui uitiost facit, quem denique non decet ; hunc, ut Apollonius iubebat, ad id, quod facere post detrudendum puto. Nu tu igita inquit Sulαpitius,me,ant hunc Cottam ius ciκile, aut rem militas
46쪽
rem iubes disicere ρ nam quis ad ista Jmma, atqκe in omni genere perfecta potest peruenire t Tu ille, o
uero,inqui quod in uobis egregiam qκadam, se praea claram indolem ad dicedum que cognoui, iccirco haec exposui omnia: nec magis ad eos deterrendos, qui non possent,quim ad uos,qia possetis, exacuendos cecomαmodaui orationem meam . Et quanquam in utroque
uestrum summum esse ingenium,studiumq; pe 'exi: tamen haec, quae sunt in Jecie posita,de quibus plura fortasse dixi,quam solent Graeci dicere,in te Sulpiti diuinasiunt. Ego enim nemine nec motu corporis neque
ipse habitu,sque forma aptiorem, nec uoce pleniore, auis uiorem mihi uideor audisse . quae quibus a natura minora data sunt, tamen illκd assequi possunt, ut ijs,quae habeant,modice, sicienter utantu π ut ne dedeceat. id enim est ma ime uitandum hoc uno minime est facile praecipere, non mihi modo,
qui sicut unus paterfamilias bis de rebus loquor sed etiam ipsi illi Roscio : quem sepe audio dicere, Caput esse artis,decere ; quod tame unum id esse, quod tradi arte non possit. Sed, si placet, fermone alio transse
ramus, nostiro more aliquando,no rhetorico loquae mur. Minime uero,inquit Cotta nuc enim te iam
moremus necesse est,quonia retines nos in hoc studio, nec ad adium dimittis arte,ut nobis explices, quidquid est istiιLquod tu in dicendo potes. neque enim sumus nimis auidi: ista tua mediocri eloquentia contenti Inmus. idq; ex te quaerimus,ut ne plus non assequamur, quam quantulu tu in dicendo assecurus es: quoniam, quae a natura expetenda sunt,ea dicis no nimis deesse
47쪽
DE ORA Τ ORE nobis quid praeterea esse assumendum putes. Tum Crassus arridens, Quid censes,inquit, cotta, nisi stuadium, ardorem quendam amoris 'sine quo cum in uita nihil quidquam egregium,tlim certe hoc,quod iis
expetis,nemo unquam assequetur. Neque uero uos ad eam rem uideo esse cohortandos: quos, cum mihi
quoque sitis molesti, nimis etia flagrare intelligo cupiditate . sed profecto studia nihil prosunt perneniendi aliquo, nisi idκd, leo quo inredas, ferat, deducats,
cognoris. Quare,quoniam mihi leuius quodda onus imponitis; neque ex me de oratoris arte , sed de haerae 3 ntulacuque est, facultate quaeritis: exponam uobis no qκandam aut perreconditam, aut ualde difficilem, aut magnificam, aut grauem rationem consevetκdinis meae ; qua quondam solitus sium uti,cum mihi in isto studio uersari adolesienti licebat. Τum Sutipitius, ct diem Cotta nobis, inquit, optatum . qκod enim neque precibM unquam,nec insidiando, nec ste culando assequi potui,ut,quid Crassus ageret meditandi,aut dicendi causa,no modo uidere mihi, sied ex eius scriptore, π lectore Diphilo fusticari liceret ; id stera nos esse adeptos, omniaq; iam ex ipso , quae diu cVi
mus , cognituros. Tum crassus. Atqui arbitror Suia pili,cum audieris, non tam te haec admiraturum, quae dixero; quam existimaturum,tum, cum ea audire cupiebas,causam, cur cupere non fuisse . nihil enim diu cam reconditum, nihil expectatione uestra dignum, nihil aut inauditum uobis,aut cuiquam nouum. Nam
principio illud,quod est homine ingenuo, liberaliters
edacato dignum,non negabo,me ista omnium commu
48쪽
LIBERI. 2 nia, π cotrita praecepta didicisse: Primis,oratoris offcium esse,dicere ad persuadendκm accomodate: Deinde,esse omnem oratione aut de insinitae rei quaestione sine designatione personam, ire temporum , aut de re certis inpersonis,ac temporibus locata in utraque autem re quidquid in cotronesia ueniat n eo qiseri μα
etiam quo nomine uocetur ; aut quod nonulti addui, re die ne factum esse uideatur: Existere aut controuersias etiam ex Aripti interpretatione ; in quo aut amabigue quid sit scripta,aut cotrarie, aut it ut a sententia scriptum dissideat: His aut omnibus partibus Jbαiecta quaedam esse argκmenta propria: sed causarum, qu snta commκni quaestione seiunci lartim in indiciis uersari,partim in deliberationibus: Esse etiam genκs tertiM,3κod in laudiais,aut uituperandis hominiae bus poneretκ .certosq; esse locos, quibus in iudicijs uteremur in qκibus aequitas quaeritur; alios in deliber aestionibus,qui oes ad utilitate dirigentur eorum , quibus consilia Laremus , alios ite in laudationibi: s,in quibus ad personaru dignitatem omnia referrentur. Clims esset omnis oratoris uis, ac facultas in quinque partes di hribista , ut deberet reperire prima, Aid diceret, deinde inκenta no fotu ordine, sed etia mometo quod hatque ili dicio distesare,atque dissioner tu ea denique uestire,atque ornare oration post memoria siepire, ad
extremu agere clim dignitate,Cr uenustate: etiam illa cognoram,π acceperam,ante,quam de re diceremus, initio conciliandos eorum esse animos,qui alidiret; deinde rem demonsitanda ; postea cotroaesam costitue
49쪽
DE ORATOR Edam , tum id,quod nos intenderemus,confirmandum; post,quae cotra dicerentur,refellenda ; extrema antem oratione,ea,quae pro nobis essent,amplificanda, er augenda,quaeq; essent pro aduersarηs,infrmanda,atque frangenda. Audieram etiam, quae de orationis ipsius ornamentis traderentur: in qua praecipitκr primum, ut pure,π latine loquamur ; deinde,ut plane, δα lucide,tκm ut ornate , post ad rerκm dignitatem apte, er quasi decore : singularum s rerum praecepta cognoram. Quin etiam,quae maxime propria essent naturae, tamen bis ipsis artem adhiberi uideram.nu de actione, o de memoria quaedam breuia, sed magna cu exerccitatione praecepta gustarum. In bis enim fere rebus omnis istoru artificum doctrina uersatur. qwam ego si nihil dica adiuuare,mentiar: habet enim quaeda quasi ad comonendum oratorem, quo qκidque referat, erquo intuens,ab eo,quodcunque sibi proposuerit,minus aberret. uerum ego hac uim intelligo esse in praeceptis
omnibus ,non ut ea sicuti oratores eloquentiae laudem
sint adepti; sied quae sua siponte homines eloquentes faαcerent,ea qliositam obstruasse,atqae delegisse : sic esseno eloquentiam ex artificio, sed arti icium ex eloqM: entia natum : quod tamen, ut ante dixi, non elicio : est enim etiam si minus necessarium ad bene dicenda,laumen ad cognoscendum non illiberale. Eius exercitatio
quaedam pusicipienda uobis est: quanquam uos quidemiampridem estis in curμ : sed Vs, qκi ingrediuntur ad studium,quit; ea,q ae agenda sunt in foro laquam in acie,possunt etia nuc exercitatione quasi ludicra praeα disicere, ac meditari. Hanc ipsam,inquit Sulpitius,
50쪽
LIBERI.nosse uolumus. attamen ista,quae abs te breuiter de arte decursa sunt,audire cupimus: quanquam sunt noubis quoque non inauditu. Merum illa mox. nlic,de ipsa exercitatione qi id sentias,qκaerimus. ξquidem proba
ista,Crassas inquit,quae uos facere soletis,ut causa ali, qua posita consimili ca aram earum,quae in forum
deferuntur, dicatis quammaxime ad ueritatem accota modate. sed pleriqze in hoc uocem modo, neque eam scienter, uires exercent Has, linguae celeritatem
incita uerborums freqlientia delectitur. in quo sudalit eos,quod audierisnt; dicendo homines,ut dicunt,efficere solere. uere enim etiam illud dicitur; peruerse
dicere, homines peruerse dicendo facillime consequLQuamobrem in istis ipsis exercitationibus et sit utile est etiam subito sepe dicere : tamen illud utilius, pumpto
statio ad cogitandu paratius, allie accuratius dicere.
Caput autem est quod ut uere dicam minime factismus est enim magni laboris ; quem plerique fugimκi quamplurimum scribere .sbius optimus, praestanα tisimus dicendi effector, ac magister: neque iniuria. nam si pubitam,'fortuitam orationem tamentatio, cogitatio facile uincit: banc ipsim profecto assiudur,ac dilitens sicriptura seuperabit. omnes enim siue artis sunt loci iue ingenij cuiusdam,atque prudentiae, qui modo insunt in ea re,de qua scribimas; inquirentibus nobi omnis acie ingenii contemplantibus, ostendunt sie, occurrunt, omness sententia , uerbas οπmnia,quae siunt cvivsique generis maxime illustria,siab, acli nnen soli subeant, o succedan necesse est . tum ipsa collocatio, conformatios uerborκm persicitar in