장음표시 사용
61쪽
DE ORATORE impudentia dixi castigemus etiam segnitiem hominu , atque inertiam . Nam si esset ista cognitio iuris maαgna, ac dis icitis: tamen utilitatis magnitudo deberet homines ad suscipiendum dicendi laborem impellere. sed J Dij immortales, non dicerem hoc audiente Scaeα ,
uola,nisi ipse dicere solere nullius sibi artis faciliorem
cognitionem uideri. quod quidem certis de causis a plerisique aliter existimatur: primum,quia ueteres illi, qui huic scientiae praefuerant,obtinendae,atque augenαdae potentia puae caresa peruulgari artem suam nolueαrunt. deinde posteaquam est editum , expositis a Cn. Flauio primκm actionibus, nulli fuerunt,qui illa artiriciose digesta generatim componerent. nihil est enim , quod ad arte redigi possit,nisi ille prius,qui illa tenet, quorum artem institisere uult,habet illam silentiam ;ut ex ijs rebus,3liarum ars nondκm sit, artem es cereposit. Hoc video,dum breuiter uoluerim dicere,diessi
a me esse paulo obsicurius: sed experiar, er dicam , si potero,planius. Omnia fere, qκae sunt conclusa nunc
artibus, istersa, dissipata quondam fuerunt: Et in
musicis nAmert,et uoces,et modi ; in geometria linea: menis,formae, interualla,magἡitudines; in astrologia coeli conuersio,ortus,oblitus,motκsq; oderum; ingra*maticis poetaru pertraefatio ustoriarum cognitio, uerborum interpretatio, pronuntiandi quidam sonus; in hac denique ipsa ratione dicendi excogitari,ornare,dira
onere,meminisse, ere, ignoto qκondam omnibus,
diffusi late uidebatur. adhibita est igitur ars quaeαdam extrinsicus ex alio genere quodam,quod sibi totu
philosophi assumunt,qκα rem dissolutum, diuulsamq;
62쪽
LIBER I. 3Iconglutinaret, o ratione quadam constringeret. Sit
ergo in iure ciuili finis bic,legitimae, atque usitatae in
rebus, calisiues ciuium aequalitatis constructio. T um sunt notanda genera, ad certum numerum, pauciα talemq; reliocanda. Genus autem id est, qκod Hi μmileis comunione quadam, 'ecie aκtem differenteis, duas, aut plures complectitur parteis. Partes autemsAnt,quae generibas sjs,ex quibus emanant, subqci nutur: omniaq; , qua sunt uel generκm,κel partium nomina,definitionibus, quam uim habeant,est exprimendum . est enim definitio,earum rem,quae sunt eius rei propriae,quam definire uolumus breuis, et circusicripta quaedam explicatio. Hisce ego rebus exempla adiung rem,nisi,apud quos haec haberetur oratio,cernerem. nlinc complectar, quod proposivi, breui. Si enim aut mihi facere licuerit, quod iandiu cogito ' alit aliκsquistiam aut me impedito occupari aut mortuo effecerit, ut primum omne ius ciuile in genera digerat,
quae perpauca sunt, deinde eorum generum quasi quaedam membra dis eritat , tum propriam cuti 'κenim definitione declaret: perfectam arte inris ciκilis habebitis,magis magna,atque ubere,quam difficilem, obscuram. Atque interea tamen,dlim haec,quae didistersa -nt,coguntur, vel passim licet carpentem, ercolligentem undique, repleri ista iuris ciuilis sicientia
Non ne uidetis,ῆquitem Romanum, hominem acuti imo omnin ingenio, sed minime caeteris artibus erudiditum,C. Aculeonem,qui mecum uiuit, sempers uixit, ita tenere ius ciuile,ut ei,ca ab hoc discesseritis, nemo
ς iijs, qui peritismi sun anteponat κr omnia enim
63쪽
DE ORA Τ ORE sunt posita ante oculos,collocata in Uu quotidiano neogressione hominum, atque in foro: neque ita multis
literis,aut uoluminibus magnis cotinentur . eadem. n.
sent elata primum a pluribus: deinde paucis comm ubratis uerbis etiam ab isdem scriptoribus scripta sunt sepius. Accedit uero,quo facilius percipi, cognostis ius ciuile possi quod minime plerique arbitrantur, mira quaedam in cognoscendo suavitas, delectatio. Nam siue quem haec aliena studia delectant: plurima est et in omni iure, in Pontificum libris, in XII tabulis antiquitatis effigies ; quod uerborum prisia ue
tustas cognosicituri, π actionΗm genera qHaedam mactiorum conssuetudinem, vitamq; declarant. Sive quis ciuilem scientiam contempletur; quam Scaevola non putat oratoris esse propriam , sed cuiusidam ex alio genere prudentiae : totam hanc,dscriptis omnibus ciuitatis utilitatibus,s partibus, XII tabulis cotineri uidetibilis. Sive quem illa praepotens,et gloriosi philosopbia
delectat: dicam audacius,hoste bibet fonteis omnium distulationum 'arum,qui iure ciuili, legibus cotinentur . ex his enim π dignitatem maxime expetenedam videmus, cum Merus, iustus, atque honestus labor bonoribus, praemiis, atque sylendore decoratur; uitia autem hominu,atque fraudes damnis, nominis,lii inoculis,uerberibus,existis,morte multantur . π docemur,n n in initis,concertationumq; plenis distulationibus, sed auctoritate,nutu ; legum , domitas habere libidianes,coercere omneis cupiditates,no tira tueri, ab alienis mentes oculos,manus abstinere. Fremant omnes licet:
dicam 3κod Antio. bibliothecas mehercule omnium
64쪽
philo thorum unus mihi nidetur XII tusularum libelliis, si quis legκm fonteis, T capita uiderit, ο' ἀκαctoritatis pondere, utilitaris ubertate superare. Aesi nos,id quod maxime debet, nostra patria delectat ;cuius rei tanta est uis,ac tanta natura,ut Itbacά illum
in terrimis sexulis tanquam nidulum affixa sapientissimus uix immortalitati anteponeret: quo amore tandem inflammati esse debemus in elusemodi patria, una in omnibus terris domus est uirtutis,imperit, dignitatis cuius primu nobis mens, mos,disciplina nora esse debet: uel quia est patria parens omnium noα
strum : uel quia tanta sapientia fuisse in iure constiα
tuendo putanda est,qu.tta fuit in his tantis opibus im perii coparandis. Percipietis etiam illam ex cognitione iuris utitia, r uoluptatem,quod, wantu praestiterint nostri maiores prudentia caeteris gentibus, tu facillime intelligetis, si cum illoru Lycurgo,π Dracone, Sodilone nostras leges coferre uolueritis. incredibile est.n. quam sit omne ius ciuile,praeter hoc nostra,incondita ac pene ridiculum: de quo multa soleo in sermonibus quotidianis dicere,cu hominu no tiroru prudentiam caeteris hominibus, Ex maxime Graeci, antepono. His ego de causis dixera Scaevola, iis, qκi perfecti oratores esse vellen iuris ciuilis cognitionem esse necessariam. Iam
uero ipsi per sese quantu afferat iis,qui ei praesunt γοnoris gratiae, dignitatis, quis ignorat Itaque ut apud Graecos infimi homines me edula adducti ministros siepraebent in iudicijs oratoribus,ti,qui apud illos nτικοι ' uocantκr: sic in nostra ciuitate contra ampli iα
65쪽
DE ORATOR Eluris cluills sicietiam sic appellatus i summo poeta est,
Egregie cordatus homo Catus Aeliu Sextus; mnitis praeterea : qi i cum ingenio sibi auctore dignitatem peperissent; perfecerunt,ut in restondendo tutive auctoritate plus etiam,quam ipso ingenio ualeret. Senectuti uero celebrandae ornadae quod bonestius
potest esse perfugium,quam iuris interpretatio ' Equidem mihi hoc subsidium iam inde ab adolescetia com mparaui non solum ad causirum usum forensim , sed
etiam ad decus,atqκe ornamentum senectκtis ut cum' me uires,quod fere iam tempus aduentat, deficere coepissent,ab solitudine domum meam uindicarem. Quid est enim praeclarius,quam bonoribus, π re . munerim
' bus perfκnctum senem posse suo iure dicere id, quod apud Ennium dicat ille Pγthius Apollo si esse eum , unde sibi, si non populi reges, at omnes sui ciues cosidium expetant, Suarum rerum incerti: quos ego mea ope ex Incertis certos,compotess confidi Dimitto,ut ne res temere tractent turbidas.
est enim sine dubio domus iurisio ulti, totius ordo lum ciuitatis. Testis est huiusce QE Mutij tantia, e uestibulum': quod in eim infirmis ima ualetudine,affectaq; iam aetate, maxima quotidie frequentia ciuiu, de summorum homin m si lendore celebratur. Iam, illa non longam orationem desiderant,quάobrem exispime pκblica 3 oque iura,quae siunt propria riaitatis, atque imperii, tum monimenta rerκm gestarnm , Cruetustatis exempla oratori nota esse debere. nam ut in rerκm prinitarum causis, atque indicijs depromenda
66쪽
LIBERI. 33 sepe Oratio est ex iure ciuili; π iccirco,ut ante dixiamus,oratori iuris ciuilis scientia necessaria est: sic in
causis publicis iudiciorum, concionum , sinatus omnis haec cor antiquitatis memoria, publici iuris auctoritas,π regendae rei p. ratio,ac scienti tanquam aliqua materies,iis oratoribus,qui uersantur in rep. subiecta esse debent. non enim causidicum nescio quem,neqlie proclamatorem,aut rabulam hoc sermone nostro eo
quirimus, sed eam vim,qui primum sit eius artis an tistes; cuiκs cum ipsa natura magnam homini faculπtatem daret, tamen esse deus putatκr; ut' sium, quod erat bominis proprium,non partam per nos, sed diuinitus ad nos delatum uideretur: deinde qui possit
non tam caduceo,quam nomine oratoris ornatus, inco
lumis uel inter hostium tela uestri: tum qui scelus, fraudemq; nocentis post dicendo subi jcere odio ciuiu, supplicioq; constringere; idem s ingenii praesidio innocentiam,iudiciorum poena liberare ; idems langκenatem,labetem a populum aut ad decus excitare,aut ab errore deducere; aut inflammare in improbos, aut incitatum in bonos mitigare: qui denique, Hencunque in animis hominum motum res,et causa post ile eum
dicendo uel excitare possit,uel sidare. Hac uim si quis existimat aut ab si qui de dicendi ratione scripserunt, expositam esse ; aut a me posse exponi tam breui: vehementer errat ; neque solum insicientiam meam, sed ne rerum quidem magnitudine persticit. Equidem uobis,quonia ita uoluistis, fonte unde baariretis, atque itinera ipsi ita putaui esse demonstranda; non ut ipsed x essem,quod in ita est,ta non necessaria sed
67쪽
DE. ORATORE ut comonstrarem tantum uiam, ,κtferisolit, di tum ad fontes intenderem. Vibi Mero,inquit Mutius,
sitis, 'perq; abs te uidetur istoru studiis si modo sunt stisdiosi esse factum . nam ut Socratem illum solitum viunt dicere,per feeium sibi opus esse, si quis satis esset
concitatus cohortatione sua ad studium cognoscendae, percipiendues uirtutis; quibas. n. id persi sium esset, ut nihil mallent se esse,quam bonos uiros ris reliquam facilem esse doctrinam: sic ego intelligo, si in haec,qua patefecit oratione sua Crassos,intrare nolueritis acta lime uos ad ea,quae cupitis, peruenturos, ab hoc aditu, ianuas patefae M. Nobis uero, inquit Sulpitius, ista sunt pergrata,perq; iucunda : sed pauca etiam requirinalis,in primisq; e quae ualde breuiter a te Crassie de ipsa arte percursi sun cum illa te non contemne re, didicisse consterere . ea si paulo latius dixeris, expleris omnem expectatonem diliturni desiderij noustri . nam nunc,quibus studendum rebus ese acceptamus: quod ipsium est tamen magnum : Fed uias earurerum, tionemq; c imus cognoscere. Quid sit,inriquit Crassus, qκonii ego,qκo facilius uos apud me tenerem,uestrae potius obsiecutus sium volutati,quam aut eo uetudini, aut naturae meae ; petimus ab Antonio, Ni ea, κε cotinet,nes adhuc protulit, ex qκibus unulibellum sibi excidisse iandudu questus est, explicet noαbis, re illa dicendi mysteria enunciet ρ Ut uidetur, inquit Sulpitius: nam Antonio dicente , etiam quid tu sentias,intelligemus. Peto igitκr, inquit Crassus, a te, quoni t id nobis Antoni hominibus id aetatis oneris ab horum adolescentium studiis imponitκr i ut ex
68쪽
ponas,quid iis de reuelis, quas a te quaeri uides, sentius.
Deprehensum equidem me,inquit Antonius,plane uideo,atque sentio , non solu quod ea requiratur a me, quorum sum ignarus,atque insioles ; sed qκia,quod in causis ualde fugere soleo,ne tibi crasse succeda, id me nune isti uitare no si nut. uerum hoc ingrediar ad ea, quae uultis,audacius,quod idem mihi stero usu esse uetura in hac distulatione,quod in dicendo solet; ut nulla expectetlir ornata oratio. neque. n. sum de arte dia
Arerus,quam nunqua didici, sed de mea cosuetudine: ipsas ista,quae in camentarium mei; retuli, sunt eius, modi,non aliqua mihi doctrina tradita, sed in rerum uJ,causisq; tractata. quae si nobis hominibus eruditis simis non probabuntur: uestra iniquitatem accusatorre,qui ex me ea quaesieritis,quae ego nescirem mea fascilitatem l udatote,cu uobis no meo iudiciosed uestro studio inductus no grauate restodero . Tum Crassus, Perge modo,inquit,Antoni: nullum est. n.periculum, ne quid tu eloqliare,nisi ita prudete ut neminem nostru poeniteat ad buc te sermone impulisse. Ego uero,
inquit,pergam: π id faciam,quod in principio feri in omnibus disylitationibus oportere cesto ; ut quid illud sit,de quo distuletur,explanetliri,ne uagari, errare cogatar oratio, si ij,qui inter si dissensierint, non idem esse illud,de quo agilli intelligent. Nam si forte quaeαrerelli quae esset ars Imperatoris: constituendu putas
rem principio,quis esset Imperatori: qui cum esset constitutus administrator quidem belli gerendi, tum adisi gerem lis de exercitu,de castris de agminibus,de signοαrlim collationibus,de oppidorum oppugnationibus, de
69쪽
DE ORATORE eommeati de insidijs faciendis,atque uitas si de reta quis rebus,quae essent propriae belli admini bandi quarum qκi essent animo, o scientia copotes,eos esse imuperatores dicerem : utererq; exemplis Africanorum,et Maximorum ; Uaminundam,atque Annibale, atque eius generis homines nominarem. Sin autem qκaerere: mus,quis esset is,qui ad remp. moderandam usum, ore
scientum, studium sevum cotulisset: definirem hoc
modo. Qui,quibus rebus utilitas re .pararetur,augereturs,teneret,ijsq; uteretur; hunc re . rectorem,
consilis publici auctorem esse babcdum: praedicarems
P. Lentulum principem G, Ti. Gracchum patrem, Metellum, P. Africanum, C. Laelium, ET innumerabiles assios cum ex nostra ciuitate, tum ex caeteris. Sin autem quaereretur, qu nam iurisio utatus uere nominaretur: eum dicerem, qui legum , ercon 'etudinis eius, qua priuati in ciuitate uterentur, ad restondendum, Er ad agendu, ad cauedum peritus eset: er ex eo genere Sex. Aelium, M. Mani lium,P. Mutium nominarem. Atque,ut iam ad leuioαra artium studia ueniam: si musicus, si grammaticκs, si poeta quaeratur possim similiter explicare,quid eoανκm qκisique profiteatur, qκo non amplius ab quoque sit postulandum. Philosophi denique ipsius,qui de sua lit,ac sipientia unus omnia pene profitetur,est tacimen quaedam desicriptio ' ut is, qui studeat omnilim
rerum diuinarum,atque humanarum vim,naturam,ca: sisq; nosse, σο' omnem bene uiuendi rationem redinere, persiqui, nomine hoc appelletur. Oratorea tem, quoniam de eo quaerimus, equidem non facio
70쪽
eundem, qZem crassus , qui mihi visus est omnem osmnilim rerum, atque artium scientiam comprehena re uno oratoris officio, c nomine: at eum puto esse,
qui uerbis ad audiendum iucundis, sientelijs adprobandκm accommodatis uti possit in causis forensiαblis, atque communibus . hunc ego appello oratorem reamq; esse praeterea instructum uoce, actione , lepore quodam uolo. Crassus uero mihi noster Aisus est oratoris facultatem non illius artis terminis,sed indigenij fui finibus immensis pene desicribere. nam etiam ciuitatum regendarum oratori gubernacula siententia sua tradidit. in quo per mihi mirum usum est Scaevola te hoc illi concedere; cum saepissime tibi sinatus breuite impolites dicenti maximis sit de rebas assensius. M. uero Scaurus, quem non longe ruri apita se esse an dio,uir regendae reip. scietissimus, si ali dierit hanc ακα ctoritate grauitatis, consilii fui uindicari a te cras se,quod eam oratoris propriam esse dicas ; iam,credo , huc ueniat, hanc loquacitatem nostram uultu ipso, allectuq; conterreat. qui quanquam est indicendo minime contemnendus: prudentia tamen rerlim magna: rum magis, quam dicendi arte nititur. Neque uecro, si quis utrunque potest; aut ille consilii publici ductor, ac senator bonus, ob eam ipsam causam orator est aut hic disertus, atque eloquens , si est idem in procuratione ciuitatis egregius, illam scientiam diu cendi copia est cosecutus .imultum inter se distant istae facultates,longes sunt diuerse,atque seiunctae. neque
eadem ratione, ac uia M. Cato,P. Africanus, Metellus, C. Laelius,qui omnes eloquentes fuerunt,oratio;