장음표시 사용
51쪽
DE ORATORE scribendo,non poetico, sed qκodam oratorio numero,o' modo. Haec sunt, quae clamores,'admirationes
in bonis oratoribus efficiunt: neque ea quisquam, nisi diu,multumq; scriptitarit, etiam si uehementissime se in his subiti, dictionibus exercuerit, costquetur et quia scribendi consuetudine ad dicendum uenit, hanc affert facultatem, ut etiam subito si dicat, tamen illa, quae dicantur, similia scriptorum esse uideat ri, atque etiam, si q:iado in dicendo scriptum attulerit aliquid, cum ab eo disicesserit,reliqua similis oratio cosiquetur.
ut concitato nauigio cum remiges inhibuerunt,retinet
tamen ipsa nauis motum π cursum sinum intermisso impetμ, ρκψus remorum: sic in oratione perpetua, cum sic ripta deficiunt, parem tamen obtinet oratio reliqua casum, scriptorum similitudine π ui concituita . In quotidianis autem cόmentationibus equidem mihi adolescentulus proponere solebam illam exercitationem maxime,llia CXarbonem, nostrum illum iniamicum, solitum esse uti sciebam ; ut aut uersibus proopositis quammaxime grauibus,alit oratione aliqua learia ad eum sinem,quem memoria possem comprehenm dere eam rem ipsam,quam legissem,nerbis aliis quam maxime possem lectis pronunciarem. sed post animadverti hoc esse in hoc viiij, ubd ea uerba,quae maxime cuiusque rei propria, quaeq; essent ornat sima, atque optima, occupasset aut Ennius , si ad eius uersus me exercerem ; aut Gracchus, si eias orationem mihi forte proposuissem : ita si ijsidem uerbis uterer, nihil proadesse; si alijs,etiam obesse,cum minus idoneis uti conisuescere. Postea mibi placui eos sum usus adolescens,
52쪽
LIBERI. 2 6 ut si morum oratorum graecas orationes explicarem
quibus lectis roe assequebar ; ut cum ea,qua legerem graece,latine redderem; non solum optimis ne is uteure π tame usitatis; sed etiam exprimerem quaedam Aerba imitado,quae noua nostris est ent,dumodo essent idonea. Iam,uocis, T stiritus, totius corporis,cυ' φαsius linguae motus exercitationes non tam artis indidigent,quam laboris. quibus in rebus habenda est ruestio diligente quos imitemur,quora similes velimus esse. intuendi nobis sunt no sola oratores, sed etiam actores; ne mala consuetudine ad aliquam deformitatem,
prauitatemi; veniam: s. Exercenda est etiam memodiria edissendiue ad uerbiι quamplurimis π nostris Arisitis, alienis. atque in ea exercitatione no sane mihid 'licet adhibere, si consiueris, etiam istam locoru, siαrnulacrorum s rationem,quae in arte traditurisducenda deinde di fio est ex hac domestica exercit tinne, tim brutili medium in agmen,in puluerem in clamore, in ca ira,atque aciem forensem: subeudus usis omni: scin periclitandae uires ingenq;.issia tamentatio ineclusa,in ueritatis lucem proferenda est. Legendi etiam poetae: cognoscenda historia omnium bonarum artiusicriptores, ac doctores oe' legendi, peruollitandi, exercitationis causa lalidandi,interpretandi, corrim
gendi,uituperandi, refellendi: d uiadumq; de omnire in contrarias parteis: er quidquid erit in quaquere,quod probabile uideri post eliciendum, atque dicedum. Perdocendum iris ciuile: cognoscendae leges: peracipienda omnis antiquitas senatoria consuetudo,disicis plina re . iura sociora oederaeactiones,ca a imperii
53쪽
DE ORATOREcognsenda est. Libandus est etiam ex omni genere tirbunitatis facetiarum quidam lepos, quo tanquii μαie perstergatisr omnis oratio. Ufudi vobis omnia,quae sentiebam : qμα sertasse , si quemcunque patremfaα milias arrip issetis ex aliquo circulo,eadem uobis peraeunctantibus restondisset. Haec cum Crassκs dixisset, silentiκm est consic tum. ρd quanquam satis iijs, qui aderant,ad id,quod erat propositum, didium uidebatur: tamen sentiebat celerius esse multo, quam ipstiellent,ab eo peroratum. Tum Scaevola, Quid est Cotta,inquit quid tacetis ' nihil ne uobis in mentem uenit,quod praeterea ὰ crasso requiratis ζ Immo id meherclite,inquit,ἶpsum attendo. tantus enim cursus uerborum fuit,Orsic euolauit oratio ; ut eius uim,c incitationem astexerim,uestigia, ingressumq; non urαderim . tanquam in aliquam locupletem,ac referae tam domum uenerim,non explicata ueste,neque proxposito argento,neque tabulis, signis propalam collocatis, sed bis omnibus multis,magniscisq; rebus costructis,ac reconditis: sic modo in oratione Crassi diuitias, ac ornamenta eius ingenii per quaedam inuolucra, atαqMe integumenta pers'exi ' sed ea cum cotemplari cuperem,uix asticiendi potestas fuit . ita neque hoc posisHm dicere,me omnino ignorare,quid possideari, neqκe plane nosse,ac uidisse. Quin tu igitur facis idem inoqκit Scaevola,quod faceres, si in aliqzam domum pleα nam ornamentorum illam uenisses. si ea si sita, ut dicis, essent; tuq; ualde s ectandi cupidus esses: non dubitares rogare dominum, ut proferri iuberet, praeα
sertim si essetfamiliaris. similiter nac petes i crasso,
54쪽
ut eam copiam ornamentorum storum,quam constructam uno in loco quasi per transiennam praetereuntes
strictim Vl eximus,in lucem proferat, 'o quidque
loco collocet. Ego uero,inquit cotta, a te peto Scaei
Mola : me enim, hunc Sulpitium impedit pudor ab homine omnium grauissimo,qui genas huiusimodi di, stulationis siemper contempsierit,haec, quae ipsi forsitan
puerorum elementa uideant lir, exquirere . sed tu hoc nobis da Scaevola, perfice,Vt crasylis haec, quae coarαctauit, peranguste refersit in oratione sius,dilatet nobis,atque explicet. Ego mehercule nquit Matius, antea uestra magis hoc causa uolebam, quam mea: neque enim tantopere hanc a crasso diti titutionem desiderasam, q:ιantopere eius in causis oratione dele ctor nunc uero crasse mea qκο'Me etiam causa ratigo; ut,quoniam tantlim babem Hs otij, quantum ianes diu nobis non contigit, ne grauere exaedificare id oti pus,quod instituisti . formam enim totius negotij opiis nione maiorem,meliorems uideo ἰ quam uehementer probo. Enimuero,inquit crassκF, mirari sitis no queo , eti.i te haec Scaevola desiderare . quae neque ego teneo, uti ij,qκi docent; neque sunt eius generis,lit,si optime tenerem,digna essent ista sapientia,ac tuis auribus. An tu,inquit ille, si de istis comunibus, π peruagatis vix huic aetati audiendum putas: etiam ne illa negliis gere possumus,quae tu oratori cognoscenda esse dixistit de n turis hominum,de moriblis,de rationibus sjs,quiabus hominum mentes cir incitarentκr, π reprimerentunde histori de antiquitue,de administratione re . denique de nostro ipse iure ciligi. hanc enim ego
55쪽
DE ORATORE omnem silentiam,π copiam rerum in tua prudentia sciebam inesse: in oratoris uero instrumento tam tali tam suessedissem nunquam uideram. Potes igitur,incquit Crassus, ut alia omittiquae sunt innamerabilia, et immensa,π ad ipsium tuu ius ciuile ueni 'oratores
putare eoi,quos multas horas expectaui cum in cam:
ptim properaret, ridens, s stomachA Scaevola t cxHypseus maxima uoce plurimis uertis a M. Crasso
Prael. contendere lit et,quem defendeba causi cadere liceret: Cn. autem Octauius homo Cons. non minus longa oratione recusaret,ne aduersirius causis caderet,
ac ne isero quo ine dicere turpi tutelae iudicio , atq; omni molestia stultitia aduersari j liberaretur. Ego uero istos,inquit, memini enim mihi narrare Muttu non modo oratoris nomine,=d ne foro quidem dignos putarem. Atqui no defuit illis patronis,inquit crassus eloquentia,neque dicendi ratio,aut copia, sed iuris ciuilis prudentia: quod alter plus lege agendo petebat, quam quantum lex in X II tabulis permiserat; quod cum impetrasset,causa caderet: alter iniquis putabat, plui secum agi,3κam quod esset in actionen neque inαtelligebat, si ita esse actu,litem aduersarium perditurarum. Quid his paucis diebus f no ne,nobis in tribunali Pompeii Prael. urbani familiaris nostri sedentibκs, homo ex numero disertorum post ιlabat, ut illi, unde
peteretur, uetus, atque usitata exceptio daretur,
c V I V S pecuniae dies no fuisset ζ quod petitoris caκαμ coparatum esse non intelligebat . ut, si ille inficiator
probasset iudici ante petita esse pecuniam, quam esset
coepta deberi,petitor rusus cum peteret,ne exceptione
56쪽
LIBERI. 28 recluderetκr, quod ea res in iudicium antea uenisset. Quid ergo hoc feri turpius,aut dici potest,quam elim, qui hanc personam susiceperit,lit amicorum controuersias, calitasq; tueatur, laborantibus succurra ris medeatur, afflictos excitet hunc in minimis,tenuissimisci; rebus ita labi,ut alijs mserandus,dique irridendus esse uideatur Equidem propinqui no Dum P. Crasse sam,issum diuitem, m Altis alique in rebus elegantem hominem, ornatum, praecipue in hoc efferenda,er laudandum puto; quod cum P. Scaeuolae frateresset, solitus est ei persepe dicere : neque illum in iure ciuili satis illi arti facere posse, nisi dicendi copia asia
psisset; quod quidem hic,qui mecu consul fuit, filius
eius est consecutus: neque se ante causas amicoru tramotare,atqlle agere coepisse , quam ius ciuile didicisset. Quid uero ille Μ. Cuto non ne CT eloquentia tanta fuit, quanta illa tempors,atque ilia aetas in hae ciuitate ferre maxima potuit iuris ciuilis omnium perit simus ' Verecudius hac de re iandudu loquor, quod adest uir in dicendo summus : quem ego unlim oratorarem maxime admiror sied tamen idem oc siemper ius ciuile conrepsit. Veru,quoniam sententis,atque opinionis meae uoluistis esse participes: nihil occultabo ; Cr, quoad potero,uobis exponI,quid de quaque re sientia. Antonij incredibilis quaedam, Cr prope singularii, diuina uis ingerius uidetur, etia si hac scientia iuris nudata sit, posse facile caeteris armis prudentiae causas
tueri,atque defendere. quaobre hic nobis sit exceptus: caeteros uero no dlisitabo primu inertiae codenare sententia mea, post etia impudentiae. ni uolitare in foro,
57쪽
DE ORATORE haerere in iure,ac Praetorum tribunesibus, iudicia prioliata magnarum rerum obire, in quibus sepe no defacto sed de aequitate,ac iure certetur; laetare se in causis centumuiralibus, in quibus usucapionum,tutelara,
gentilitatum, nationκm,allulitonum,circunluuioris, nexorum,mancipiorum,parietum,luminum, stillicidio ram,testamentorum ruptorum, aut ratorum, caetera rumq; rerum innκmerabilium iura uerbenturi,cum oramnino,quidssum,qκid alienum; quare denique ciuis, an peregrinus ; siemus, an liber quis iam sit, ignoret: insignis est impudentiae . Illa uero deridenda arrogantalia est ; in minoribus nauigijs rudem esse si consileri ,
quinqueremes autem,aist etiam maiores gubernare didicisse. Tu mihi cum in circulo decipiare aduersarii stipulatiuncula, ore cum obsignes tabellas clientis tui, quibus id sit scriptum, quo ille capiatκr; ego tibi ulla
causim maiorem committendam putem citius hercule is,qui duorum sicalmorum nauieulam in portu euerterit, in Euxino ponto Argonautarum nauem gliberi
narit. Quid, si ne paruae quidem cause funised sepe
maximae, in quibus certatur de iure ciuili quod tunaedem os est illius patroni,qui ad eas causis sine ulla siletia iuris audet accedere Qitie potuit igitur esse causa maior,quam illius militis;de cuius morte cum domum falsius ab exercitu nκntius uenisset ; pater eius recreditu testamentum mutasset; π quem ei usum sset ,feciser haeredem ; esse is ipsi mortuus: res delata est ad Centumuiros,cum miles domum reuenisset, egisseis lege in haereditatem paternam testamento exhae:
rei filias Nempe in ea cause tuaesitum est de iure cla
58쪽
LIBERI. χ' uili osset ne paternorum bonorum exhaeres esse filius, quem pater testimeto neque haeredem,neque exhaeresdem siripsisset nominatim. Quid qua de re inter Marcellos, π claudios patritios Centumuiri iudicarunt lcum Marcelli ab liberti silio stirpe, claudij patritii eliisdem homini, haereditatem gente ad se redisse diceret, non ne in ea causa fuit oratoribus de toto stirpis, ac gentilitatis iure dicendum y Quid, quod item incentumuirali iudicio certatum esse accepimus ' qui Romam in exilium uenisset, cui Romae exulare ius esset,
si sie ad aliquam quasi patronu applicuisset ntestatos
esset mortκus: non ne in ea causa ius applicationis obscurum sanem ignotumlatefactum in iudicio atque illustratum est a patrono Quid nuper i cum ego taSergii Auratae contra huc nostrum Antonium iudicio priuato causam defenderem : non ne omnis nostra in iure uersata defensio est cum enim Marius Gratidionus aedes Auratae uendidisset; neque seruire quandam
earum aedium partem in m dnc ij lege dixisset defenα' debamus,quidquid fuisset incommodi in mancipio, id si uenditor sicisset,neque declarasset, praestare debere. Quo qκidem in genere familiari, noster M. Bucculesius, homo neque meo iudicio stultus in suo ualde suapiens,et a iuris studio non abhorrens, simili in re quo αdum modo nuper errauit. nam:cum aedes L. Fusio Menderet; in mancipio lumina,uti tum essent ta recepit. Fusius autem , simulatq; aedificari coeptum est inqκadam parte urbis,quae modo ex illis aedibus constici posset, egit statim cum Bucculeis,3κὸd cuicuque paraticula coeli Usceretur tu,qaamnis esse procul, m κυπ
59쪽
DE ORATORE A lumina putabat. Quid uero, clarissima M. Clirij causa, M. Coponis nuper apud Centumuiros q o concursu hominum,qua expectatione defensa est cum a Scae ola aequa libo collega meus, homo omnium
disiciplina iuris ciuilis eruditissimus, π ingenio ,
prudentiai; acutissimus, oratione maxime limam tus,atque subtilis,atque,ut ego soleo dicere, iuris peri torum eloquentissimus,eloqκetium iuris periti sim κs, ex scripto testamentorum iura defenderet; negareis, nisipost, Ami s π natus,e ante,quam in Ram tute: lam uenisset , mortuus esset,haeredem eum esse posse, qui esset fecundum posthumum natum , morα
tuum haeres institutus: ego autem defenderem huc eg
mente fuisse, qui testamentum fecisset; ut si filius
non esset, qui in tutelam ueniret; M. Curius esset haeres. num destitit uterque nostrum in ea causi in auctoritatibus, in exemplis, in testamentorum forα mulis, hoc est in medio iure ciuili uersari t Omitto
iam plura exempla causarum amplissimarum ἰ εκα sunt innumerabilia. Capitis nostri sepe potest acci*dere ut eausae uersentur in iure. Etenim si C. Man*cinu,nobilissimu,atque optimum virum,ac copulare , cum propter inuidiam Numantini foederis paterpaαtratus ex S. C. Numantinis dedidisset, eumq; iluti non recepissent, posteas Mancinus domum revexnisset , neque in Senatum introire dubitasset, P. Ruα
tilius M plius Trib. pl. de Senatu iussit educi, quod eum ciuem negaret esse,quia memoriae sic esset prodiu'm; quem pater suus, aut populus uendidisset, aut
paterpatratus dedidisse ei nullum esse postliminiκm :
60쪽
LIBERI. 3.q a possumus reperire ex omnibus rebus ciuilibus causam,contentionemq; maiorem,qκam de ordine,de ciuitate, de libertate, de capite hominis cons praesertim
cum haec non in crimine aliquo , quod ille posset infaciari , sed in ciκili iure consisteret. similiq; in genere , inferiore ordine , si quis apud nos serκisset ex populo
foederato , si e , liberasset, ac postea domκm reuenissset , qη situm est apud maiores nostros, nκm is ad μοι postliminio rediisset, amisisset hanc ciuitatem . Quid de libertate , quo iudicium grauius esse nκllum potest non ne ex iure ciuili potest esse contentio, umquaeritur is, qui domini uoluntate censius sit, si non
sit conditum tu rumst ne liber Quid ' quod usiis
memoria patrum uenit, ut paterfamilias, qui ex Hirastania Romam uenisset, cum uxorem praegnantem in prouincia reliqκisset: Romaeq; alteram duxisset: neque nuncium priori remisisset: mortisusq; esset inratestato : ρην ex utraque filius natus esset: mediocrisne res in controuersiam adducta est tium quaereretur de duobκs ciuium capitibus, de puero , qκi ex po*steriore natus erat, π de eius matre quae, si iudica; retur, certis quibusdam uerbis, non nouis nuptiis fericum fleriore diuortium, in concubinae locum duce; retur. Haec igitur,et horum similia iura suae ciuitastis ignorantem, erae tum,π celsium, alacri prom*pto ore ac uultu buc atque illuc intuetem uagari magna cum caterua toto foro , praesidium clientibκs, at
que opem amicis, prope cunctis ciuibus lucem ingeniij, consilij siui porrigentem,atque tendentem, nonne in primis flagitiosium putandis est et quoniam de