장음표시 사용
41쪽
1 prima Secundae Partis Sum. Philosoph.
smplietu aieuntur natutales.licet plincipi u activum generationis eorum sit extrinsecum no nis qui a m teria .in qua est naturalis aptitudo ad talem formam, est principium init in eum.& ab hoc principio tales
generationes dicuntur naturales
Respondeo die endum, quod ratio naturae proprie.& non metaphoiice tam dieitur ge materia.qua de sol ma licet magis conueniat sormae quam male riae. Ratio huius est quia tam materia, quam forma est proprie, & non metaphorice natura, de quidem de materia manifestum est primo aucto litate philo sophorum antiquorum naturalium, qui non valetes usque ad materiam primam peruenire, aliquod corpus sensibile primam materiam ouinium rerum pinsueriant .puta ignem .aetem,vel aquam,& illud dix tunt esse substantiam, de naturam terum omnium; deinde quia vere, & proprie materia est principium substantiale intrinsecum rei naturalis , principiuque passivum generationis . atque adeo motus eius . in quo est. vi ductum est. Unge conuenit illi proprie de sanitio naturae. in qua nomen principi i , de ea uiae incommuni accipiuntur, plost abstraliunt aqua cunque ratione principii , Ee causalitatis particularis huius . aut illi ux genetis. Acideo aeque conuentulit cuicunque principio .de eausae motus, sue si a Riva. sue pauiuum .euiusmodi est materia. ut dictum est. Praeterea. quia per principium passuum aliquid dici. tur moueri naturaliter ab alio leuesse naturaliter susceptiuum motionis alterius sie enim cum corpora in fetiora mouentur a corporibus supelioribus, non est talis motus violetus sed naturalis, quia nimirum in corporibus naturalibus est naturalis aptitudo , ut sequamur motiones eorporum superiorum, habet autem materia ration P principij passivi. Quod vero soria sit natura patet ptimo, quia sient illud est ars, quod competit a leui. inquantum est se eundum a r. tem de arti scio m. ita illud est matura . quod competit alicui. inquantum est secundum naturam , 3 naturale,illud autem , quod est in potentia latum adhoe.quod sit artificiosu non dici mus habere aliquod esse artis. quia nondum habet speciem artis . verbi statia lecti ergo in rebus nato talibus id quod est potentia caro deos . non habet naturam carnis,& Ossis,
antequam accipiat sol mam. secundam qnam sumi . tur ratio definitiva te i. pet qua scilicet scimus quod est earo .vel os nec adhuc est natura in illo, antequa habeat formai qua te ratio naturae maxime eomaenit formae. seeudo quia sicut in artifieialibus forma v.g.
lecti no est natura,sed lign5 .quoni , si lignit germinet
aio fiet lectulus,sed lignu ita in naturalibus quia scirma rei natura redit per generatione si enim ex homine homo. erit natura 'demti. quia natiuitas seta gene ratio dicitur natuta, quia tendit ad natura; tendit autead formam,erit ergo sorma natura. Quod aute formast magis natura qus matella. probatur, quia unum
quodque magis dieitur secundum quod est actu, qua seeundum quod est potentia. Geondum sol mam autealiquid est naturale in actu, secandum materia vel est naturale in potetitia: 8e ita manifestum est, quod natuia duplex est,scilicet materia. 3e forma. Ad primum ergo dicendum, quod quia materis est intrinsecum principium eonstitutinum rei naturalis.& principium passivum generationis. de motus eius, in quo est,ut dictum est, proprie est natura. Dicitur
vetores secundum materiam in potentia naturalis, quia natura, secundum quam res dicitur talis . putaea Io,vel os, non assima tui actu ge te nis existententia in materia.
Ad se eundum dicendum . quod nomine nat rae ali. quando intelligitui quidquid pertinet ad essentiam rei. quomodo Philosophus 1. mer.t. . dicit non lotusormam partis. seg etiam formam totius, quae inuoliauit materiam , de sormam, esse naturam; at squando sumit ut a philosopho ibidem .cum ait uno modo Atei naturam ipsam formam partis, secundum quam sumitur, de perficit ut ratio definitiva rei, per quam scire os quid est caro vel os, quomodo si sumatur na
tuta verum est,quod per marei iam res dicitia in po. tentia naturalis , per 1olam vero formam actu natu- talis.
Ad tertium dieredum , quod materia est actia na- ial tuta ,su mota natura pro essentia,& substantia rei, vii dictum est:est autem 13 . secundum quod res est po-i tentia natu talis, sumpta natura pro eu,quod in essentia rei illam specificat. 3e determinat. generatio veroi nullo mo3o pertinet ad essentiam,& substantiam tei.
l licet possit ei iam dici natura, ut patet ex philosophos 3. et t. s. hi Ad quatium dicendum.quod naturalia distinguun- ,. tur ab attificialibus etiam per materiam:nam in arti- ,'i lis cratibus principium materiale non habet potentiam natu talem ad talem soriam. Conita vero ini naturalibus t unde de fictiones retum naturalium non1unt naturales, secus veto generationes retum naturalium.
sti natura. V Ide tui quod non omnis Alma substantialis sit . . . natura. Quia natura . ut dieit Plutosophu, 'ra. ph3s. t. 3. eii principium motus in eo, in quo est sed sordia substantiali, mixti non est principium ullius motus: non enim animal. vel lapis mouetur deorsum inquantum est animal, vel lapis, sed ex natura praedominantis elementi,elgo sorma substantialis mixti non est natura. 1 Planetea natura non mouet ad contra i ta loca: i, sed anima mouet ad contraria loca, puta ad motum augmenti di decrementi qui sunt secundum contra
tia lota ergo anima non est natura. a
3 praeterea motus animalium localis .quo se mouet sursum est violetitu 1: sed motu, violentus contra di- 'stinguitur a naturali ergo no habet pro principio naturam M per consequens anima sensum non est na
ptae tetea philosophu p ge pari. e. p. expresie uibus rationibus piobat,quod anima rationalis non est natura,quia nimirum alioqui sequeretur quod phr- δ Φ sicus debetet agere de rebus omnibus, cum res Omnes sint intelligibilis ab anima rationali: deinde quia qui agit de intellectu,debet agete etiam de omni in telligibili. Plaeterea quia anima rationalis non est principium motus,& abstrahit a malesia. .s praeterea anima tationalis ut rationalis est, ni pa . . . tet exposteriori definitione animae a. de ani. i. g. de ,
seq. non est prineipium nisi intelligendii seg intellectio non est motus,ereo anima rationalis non est na
6 Praeterea dieit Philosophus a. met.t. O quo3 nata. ε πη i' solum te peritur in rebus cottuptibilibus : sed coelum est incorruptibile'. vi dicitur p. caeli ergo forma substantialis caeli non est natura. sed contra est , quod philosophus 1 ph di . p pιIU ρ
I. met. t .s. 2.met.t. i .&alahi absolute docet forma κ .i substantialem esse naturam. de p. de ani. t. a. dicit cognitionem animae vehementet conserte ad sese tram p . e Mile. de natura,quia nimirum eum anima sit fons & prim , de icipium omnis motus in rebvi animatis est natura.
42쪽
vespondeo dicendum . quod omnis sol ma sub
stantiali sue animata sue in animata. est vere. &proprie natura. Ratio huius patet ex dictis . illud enim est maxime, de propite natura. per quoἡ a eiures aliqua est eato vel os . vel alia limilis res natura.
Iis in aliqua specie de tetminata: sed hoe est quaelibet
forma substantialis siue animata. sue in anima, do nec enim adueniat forma res non dicitur actu caro,ox.& similia & donec veniat Uima , res naturalis no4ici tui planta animal, vel homo, sed tantum in potentia. Praeterea . quia quaelibet sorma substantialis est principium. & caula motus eius. in quo est,&quaelibet ingreditur c5stitutionem tei naturalis, ani. ma enim vegetativa est principium, & causa motus inutritionis, & augmenti; anima veto sensitiva estptincipium motus localis,& anima rationalis. ut rationalis est principium doctrinationis seu loeutionis doctrinalis. medicat ionis .fletus, & admirationis. des milium . quos philosophus 3 physi. .explieans deis finitionem motus inter species motus numerat. de reum . per quam eunque formam Aistinguuntur m tutalia ab artificialibus. Manifestum igit ut est om mem Mimam substantialem esse naturam. Ad ptimum ergo dicendum,quod forma mixti, vel si malis,licet non primo moueat mixtum. vel ani. mal deorsum,est tamen prinium,& principale prinpium talis motus. Vel die . quod quia in eo gem composito substan. tiali una tantum forma sobstantialia esse potest illa, quae est inferior.inuoluitidi se persectionem superio. ris, ut forma mixti formam Mementarem , & anima formam Mementarem & mixti, ab anima enim ha
het res quod sit, quod sit corpus. & quod sit eorpus
vivum.& qualitates,quae erant in materia,ut instru- lmenta sol mae praecedenus . fiunt hae recedente in strumenta alietius sequentis. : Ad secundum dicendum quod natura in his . quae earent vita. determinata est ad unum motum .seeus in his, quae participant vitam ; scenam graue tantum ltengit deorsum , & animalia mouentur plutibus lmotibus.
Ad tertium dicendum, quoa motus loealis sur- lsum animalium est violentus, s comparetur ad cor lpus ipsus, fi tamen eonstet ex elemento graui prae ldominante ς est vero naturalis , si comparetur ad lanimal, quia est ab anima, quae est natuta, & forma lanimalis. Ad ouartum dicendum quod anima rationalis est natura quatenus est Arma flans esse corpori. de ha bens esse in illo.& quatenus est principium motuum supradictorum ; non est autem natura. quatenus est ima & quatenus separata,& ex ea parte qua excedit corporis capacitatem, & naturam habet intelle ctualem communem cum Angelis & quatenus lia. bet operationem . in qua non communicat corpus; nam sub his rationibus spectat ad metaph3scum, lede anima rationali hoc modo considerata intelligen. dos est Philosophus l. e.in argumento, ut patet ex it. rius rationibus. Vel die . quoq Philosophus l. e. non loquitur de anima rationali. sed de intellectu,&mente absolute.& secundum se .sub qua comprehenduntui substantiae separatae,& maxime substantia illa , quam antiqui, 3e Arist. a. cceli. t. c.& 1 3. animam caeli voca. hant, ut patet ex contextumam ibi docuisset ad Philosophiam non spectare omnem animam, sed illam. 3uaeotistituitur animal tale, statim quaerit hoe ip-um.& diligentius eraminat, vitum ad phys cumspectet agere de omni anima.& concludit negatiue,
di ad illum inquit spectare agere de tali anima . quakilicet constituitur tale animal , vi superius definie-
rat:&idem patet ex consequentibus, ubi est set mode anima eoeli quam antiqui naturam vocabant, u es quos philosophus reprehendit.
Ad quintum patet ex dictis. Ad Sextum dicendum.quod sensus Philosophi hieest, eum supra quaesisset utrum sormς rerum eorru- amet.l. .ptibilium essent separabiles. respondet esse mani se stum, quod formae quorundam eo truptibilium sunt inseparabiles. puta formae artifiei ales , ut forma do reus vas s. x similium, quia tales formae non possint esse sne mΛtetia . tum excludit qu an dana obiectionem dicens. quod formae artiseialium sotian non sunt substantiae .nee Ipsae sunt aliquid per se. unge s parati non possunt & similiter nullum alio tum atti ficialium . quae non sunt secundum naturam, quia sci tum materiam rebus artificialibus ponitur esse substantia sormae autem artificiales accidentia sunt, rismae veto naturales sunt de genere substantiae 1 3 epropter hoe Plato non posuit formas aliis eiales esse lepalatas a materia , sed solum sotmas substantiales.
Videtur quod ratio naturae conueniat etiam ea u.
ellieienti. Dicunt enim Philosophi , quod . Iopus naturae est Opus tutelligentiae t sed intelligentia est eausa esset ens sublunarium, caelum enim causat . h. si vitam in virtute sui motoris vivi ergo causa essiciens num. i , . est natura. 1 Praeterea morus naturalis dicitur a natura . ut x. phys l. p qhabetur i. physinitior sed fluxus. & refluxus malis p .depol a. test motus natu talis , ut dicit Comm. in s. exii, pergo talis motus est a natura, est autem a Luna . tamquam a causa essciente, ergo causa esseiens est
3 praeterea anima dieitur natura respectu motus localis animalis.&respectu aistimenti ..t diei iura 'ς 7 phys. p. Ee1. sed anima est eausa esseiens respectu horum motuum . ut ait Philosophus a. deant. t. 37. ergo causa essciens est natura. Pr terea natura aliquando est principium passi num . aliquando activum motus,nam multa non 'I 'dum naturaliter mouentur. sed etiam naturaliter se mouent sed ptinet pium activum est causa esse1ens, ergo causa efficiens est natura.
Praetetra 1. pK3s. t. i 3. plobat Philosophus. 1 Fh ita quod sol ma est natura, quia est generationis principium , ex homine enim fit homo: sed forma est se
nerationis principium, ut causa efficiens. homo enim effcienter generat hominem, ergo causa effetens est natura s Praeterea Pallosophus .met. t. 12. probat, quod 7.meta,ε. materia .sorma, & emesens sunt natura, ergo rationaturae conuenit etiam efficienti.
Seg eontra est quod Philosophus multis inlo. x phycl p.&eis naturam distinguit ab efficiente vir. phys t. 3.& 34. 8a .vbi per hoc distinguit iraturam ab alte quod haee est prinei pium extrinsecum,euiusmodi etiam estem ciens .illa intrinsecum:& quod natuta similis est me dieo medenti seipsum,&3.caeli t. 18. naturam distinis inexur . 'puit a potentia mouente per violentiam , quae mouet Aneienter , quod natura est principium motus existens in eo, quod mouetur : at potetitia mouens uiolenter est principium motus in alio. secvn. dum quod est aliud quod idem asserit s. mei. t. s. 6.met. t. p. de alibi.
43쪽
prima Secundae Partis Sum. Philosoph.
a pus s. p. a pt terea illua est natura. per quog natura-u s, ita distinguimtut a non natural ibus. puta ab arta ficta libus . Ae violentis : sed naturalia gistinguuntur a non naturalibus per hoe . quoa habent principium motus in se, illa veto h bent principium motus in
alict, ergo natura non est eausa eme: ens , quae a phi.losopho a. phys e. 18. definitura quo principium motus in alio seilicet , ut ostendunt exempla . quae assert. 1 νhγέ l. . Videtur quod causa finalis si natura , 3icit enima de atii. l. ν philosophus a. physi. p quod forma respectu motus icitatis, augmentationis. &alterationis est natura; lsed forma respectu horum motuum est eausa finalis . lut dicit philosophus 1. ge ani. t. x . ergo causa finalis lest natur
a. phys l. . 1 Praeterea generatio dieitur natura, quia tengiti mei. .f. ad sol mam ut natura est,ut dicitur I .phys t. io.& s. mer. t. s. sed eodem et .m et dicit philosophus, quod ima gici tui naturavit ita est finis generationis, ergo eausa finalis est natura.
,.c lil. . ei tesse principium intrinsecum eius . euius est na-ltura i sed causa finalit est eausa extrinsecaret. scut& eausa efficiens , etffo causa finalis non est na.
lusa. . videtur quod ratio naturae eonueniat priuationi. Dicit enim Philosophus r. phys t. i s quod forma,&natura duplicitet dicitur , quia etiam priuatio est
. quodammodo forma. 4353Lta. 1 praeterea terminus ag quem generationi, est naiatura , ut dicit Philosophus a. phyl. t. s. & i . . sed eodem modo priuatio est terminus motus corruptio ius, ergo etiam priuatio est natura.
m. rhyah. Sed contra est quod philosophus i. pb3st. 4 3c s.
Respondeo dieendum ad primam quaest quod es. sciens seeundum philosophum dupliciter sumitur uno modo propriissime, pro eo. quod reducit aliud I phTi. .s, de potentia adactum . vel producendo in illo actum
secundum , quomodo mouens aliquis localitet pervectionem .pulsionem . t tactionem, & vertiginem dicitui causa efficiens illius motus, vi dieitui I. physsi t. s. vel tribuendo actum primum ad quem sequi tui actus secundus quomodo elementa 3. phys t. 3ψ.ερb1li. mouentur a generante effective. de 1 de animat. 39. activa senstitionum ἡicuntur esse obiecta, quae sunt ad extra. 3e t. Ios.gustabile ἡicitur esse factivum actuagustativi.& hoe modo sumptum essciens 4efinitura. pHys. t. 10. de I. phys. t. eir. unde principium motus in alio scilicet, ut patet exemplis ibi adducti ,.8e di. stinguitur a natura, ut patet ex multis alijs locis supraeitatis. Alio modo sumitur efficiens non ita proprie pro eo. quod vere efficit motum , non tamen in alio subiecto; sed in eo. a quo noli distinguitur subiecto, quomodo anima dicitur causa essciens motus loca iis, de motus augmenti animalis, de motus alterationi,alimenti praecedentis ipsam augmentationem x. ltitiani. . . de animat 3 . de 38.ec eadem ibidem dicitur esse eam lsa efficiens sensationis,t pectu euius semen proprie dicitur principium activum,seu elicitiuum,scut sen satio proprie dicitur actio p. polit. c. 8. de quomodo i .edilit. 11. dicit philosopnus, quod pauitas de leui. lisa sunt sactiva motus sursum .dc deorsum. Si ergo P polix; ι η- sustiatur emelen, posteriori modo. natura potest di- i'' ei de essiciente, quia, ut dictum est . anima est causar e Maeficiens motus localis , augmenti, de se sationis. vi' dicit philosophu, l. e. de eadem respectu eorundem , motuum est natura,vt dicit Philosophus a. phγst.p. de 1. si veto sumatur pilori moeso . nullo mocto illi
conuenit nomen .vel ratio naturI. cum a philosopho distinguatur natura, ut dictum est.
Ad primum ergo dicendum,quod natura aupliciter sumitur . Vnci modo. pro natura naturante . de hae e est Deus ordinans omnium naturas. Alio modo. pto naturna. quae est instrumentum naturς natu
tantis. quae postea multipliciter sumitur. de ptae set tim quadtupliciter significat .n primogenerationem viventium,seeundo principium intrinsecum cui uocunquemotus; tertio materiam. dc formam; quatici essentiam cuiuscunque rei. A 1guinentum procedit de matura primo modo sumpta. vii die,quod opus naturae dicitur opus intelligeniatiae .quantum ad ea tantum ad qua propria principia naturalia non se extendunt, de non propter hoc, quod operationes natu tales sani ab intelligentia , tam . quam a principio intrinseco. Ad secundum die endum . quoὁ motus fluxus dici tui mari naturalis quia in mari est inclinatio ad reci piendum i Ilum a natura superiori. Ad tertium dieeiadum , qu 3 eausa essteiens, de qua loquitur argumentum potest esse natura. ut dictum est i eodemque modo respondet ut ad
Aa quintum dicendum . quod senset philosophi
est quod licet non fiat lectulus ex lectulo . ut Antiis phon dicebat. si tamen homo ex homine. unde verum est.quod gicunt quod forma lecti non est natu ta. sed lignum quoniam si lignum germinet. non fiet lectulus, sed lignum. Si igitur hae sorma. quae non redit per germinationem non est natura sed ars. ita sorma, quae redit per generationem, est natura: sorma autem rei naturalis regit per generationem . st enim ex homine homo;qua te forma rei naturalis est
Ad seeundam quaest dieengum , quod sitis est
duplex generationis,& rei generantae 1 prior coincidit cum Atma in idem numero . & per consequens sicut forma est natura ita & finis hoe modo sumptus; quamquam forma non habet rationem naturae qua tenus est finis, sed quatenus est forma substantialis enon enim forma habet,quod si primum principium motus in eo,in quo est,quatenus est finis sed quatenus est serma substantialis .posteriot vero non eoineidit eum forma.& consequentet non potest essena tura. Et de fine priore modo sumpto procedunt obiecta facta. Ad tertiam quast. dicendum, quod ptiuatio nullo modo est natura Cuius ratio est,quia priuatio licet si e principium motus. & generationis . non tamen est eius causa , ut dictum est. De ratione autem naturae est, quod sit principium. & causa. praeterea quia natura est substantia tet . ut docet Philosophus x. ph3st. priuatio autem non est substantia rei, ut
Ag ptimum eretri dicendum . quod sensus philosophi hic est. natura quae est forma, Aupliciter di
cit ut . scilicet de sol ma in completa,& eompleta, hoe patet in steneratione secun3umquid , vi puta maliquid fit album, nam albedo est forma comis pleia. & ptiua io albessinis est quodammodo species, inquantum coniungitur nigredini, quae est sormaim, persecta. Ad seeundum dicendum quod generatio ideo di citur natuta quia est uia ad naturan ut dicit philosophus. a.phy s. di . unde quia corruptio non tendit ad naturam . sed ad non esse naturae. non dicetur naia
44쪽
naIuram esse. i. s.=.ti X TIdetur quod non si ridiculum velle demon
, tui. i. V strare naturam esse. Dicit. n. Philosophus 1. physi. .& . quod materia e st natura:sed idem phi lotophus p. phys. t. s . probat materiam esse, ergo probat natu tam esse. 1 Praeterea philosophi si phys t. 33. pluribus ra-.άj, j tionibus probat forma esse naturam.&magis natu mussari. ram,quam materiam, de idem de vitaque probat p. eaelit. ν sed idem Philosophus p. phr ptobat dari sit. mam .ergo similiter probauit naturam. ,, it . 3 Psaeterea 6. met. p. dicit philosophus. quod eius r. ci. p. dem mentis est eognoscate quid si de an sit sed philosophus 1 ph s t.1. desinit naturam . ergo debuit fimul probare naturam esse. - praeterea per esse hium potest probari cau- , 111 .i ρ. si , praesertim in physicis , ubi demonsi ratione,pletunque sunt ex esse iii , ut dictum est; sed motus est esiectus natiirae , des nitur enim a Philosophonatura. quod si principium motus, ergo per motum recte potest a Philosopho naturali demonstrarina.
, triti λ sed contra est, quod philosophus a. phys. t. c. dicit, quod ridiculum est tentare demonstrate, quod
Respondeo dicendum quod ridiculum est ten, la Ibyd p. tare demonstrare naturam esse cuius ratio est ex Phi. llosopho 1. ph s. t. s. quia manifestum est secundum i sensum quod multa sunt a natura, quae habent princiolum sui motus in se,uelle autem gemonstrate manifestum per non manifestum est hominis, qui non potest iudicare quid est notum propter se . de quid non est notum propter se;quia dum vult demonii ta re id, quod est notum propter se , utitur non quasi noto propter se , naturam enim esse est per se no
tum. inquantum naturalia sunt manifesta lensui .ma. sestum enim est inductione . quod naturalia mo. urantur. quia ad sensum apparet, quod tes naturales
pbr ... P Ad primum ergo dicendum quod ignorantia prin. cipiorum mouentium non impedit, quominus na-s.s Iudi turam esse sit per se notum; aliud enim est probare quod aliquid si natura . de principium mouens,le quid sit natura cuiusque . aliud vero , quod natura sit , nam illud non est notum . hoc veto notissimum est, eodemque modo respondet ut ad c secundum.
Ta ..ωE. Ad tertium dicendum , quod sensu, philosophin ii a . est, quod sieut nulla scientia tractat de aliquo patii 3 phycl. . eulari ente, inquantum est ens, nee de des nitione, vel quid ditate eius, ut est quidditas absolute, quia ad s. n. virumque speetat ad metapnrseum . ita nulla selen log.Mi. pad tia particulatis probat de suo pallieulati subiecto quod si, sed illud supponit tamquam spectans ad eandem metaph scam . quod tamen non obstat quin scientia quaelibet particularis .atque ageo phys ea aecipiat sol aliquod determinatum genus en tis est diseribens illud.& giuidens ab aliis entibus. scut & eonfidetat pallieularia accidentia. particularium substantiatum. N ipsas substantias tales, puta lieonem. vel bouem relinquens metaphysicae agere lde omnibus substantiis, inquantum sunt entia , vel si substantiae. .pbyci. La Ad quartum dieengum.quod necessatium est in l/hri.ι di supponi motum , scut necessativirilest supponi naturam . in cuius defriclore ponituri quod autem supponitur in scientia non probatur' propterea enim nulla scientia probat sua pianeipia' quae supponit.
De cassis eram nataratum in commani.
Deinde consideransum est de causis reruni naturalium, & primo quidem de causi, per se , ex quibus scientia naturali, de
monstrat; secundo de causis perae ei dens 3 tertiodo serie, seu ordine causarum secundarum. seu de fato. Cons deratio au tem de causis per se quadripartita erit. primo namque considerabimus illas ab solute in se. secundo con parati uetum ad inuicem, tum ad effectus. Circa considerationem autem absolutam causarum pri mo agendum est de illis in communi, deinde in particulari.
ιrum ad Psitis phum naturalem beati agered Masis rarum Moraliam. v νlge ut quod agere de ea usa rerum natistalium .... . CV spectet ad logi eum. Philosophia, enim t. post. 't. it. ostendit, quod per medium demonstrationis manifestantur omnes quatuor causae . 3e quo J unius rei possunt esse diuersae musae: at hoe est agere de omnibus rerum naturalium causa, ereo ad logicumspectat agere de causis retum naturalium . &ei,nseriquenter id non spectabit ad phys eum. nam vi doeet Philosophus . met t. . si deiissem rebus ageretur in pluribus seientiis,superfluum id esset. Videtur quod ad metaphysicum spectet agere 3 meta. 44 de eausa rerum naturalium. philosophus enim p.
mei sum. 1.Gp enumerat quatuor genera musaraim. p. ta. '
& examinat opiniones ei rea illa s. de h. met e s prci. bat non dari processum in infinittim in causs. oe i. mei .r.3 quaerit v.ad metaphys cum spectet age te de vineta. Eomnibui eati sis, & litat ibidem talem quaestionem 3 . non soluat ex his tamen . quae dicat in quarto , de insequentibus libris colligitur ad metaphysicum spe. ctate causam formalem. snalem .essicientem .eadem autem etiam agit de materia .nam substantiam diui- t.met. I. s. dit in malet a m. formam de compostum s.met t. t. ergo ad metaphyscum spectabit agere de causis te rum naturalium.& non ad physeum.
Sed eontra est quod Philosophus I. ph s. t. o. dicit . quod ad naturalem pertinet omnis nil Lcausas eognoscere . & per omnes naturalitet de
45쪽
46 Prima Secunda: Partis Sum Philosoph.
Respondeo dieendum, quod itiplicitet possunt
post l. s. eos derati quatuor causae, primo quatenus assumuntur ut media in demonstratione.& hoc modo tracta, re de causis rerum pertinet ad logi eum , nam eum agat de demonstratione necessario debet etiam agere de medio ipsus, quod sumitur ex qua tuor causis
tut talit te uniuersali tet omne id , a quo incipit motus,dieitur principium,tamen albedo non est is . ad quod sequitur esse alterius lea licet nigredinis . sed solum evius a dicitur de illo prinei pio quod habet in fiu-Yum in iἡ . qeod est ex illo, de consequenter de illo. . ph,s1 iad quod sequitur esse alterius, siue hoe esse sequatili mei. I ga, secutago quatenus sunt causae absolute, & hoc modo I ad esse eatis q.vt contingit in naturalibus, siue ad dica 3 q a. 44 agere de causis spectat ad metaph seum , qui pro-l positionem causae, ut contingit in causis liberis . oluntate enim non sequitur rex .eo modo, quo ipsa J.
pterea tres tantum causas praedictas, non autem ma teriam pertractat, quia illae sunt cauis entis . cuius eons delatio pertinet ad metaphysicum , non autem
phy .i 4. R haee eum sit eausa solius geret minati ei uis, substan '
habet esse,sed eo modo .quo disponit Hine sequitur p.d. is q.3. primo quod citisi propite dicta dicit ordinem pri n. a. pe aca capit, atque adeo influxum ad esse sui eausa ii, quod g. si scilieet mobilis,lieet illam eonsideret . quatenus i per ipsam eonstituitur secus vero principium .datut continetur subente.tertio quatenus dicunt idinem ' enim aliquod principium . quod non habet aliquam ad materiam.&per consequens quatenus sermo lia. influentiam ad esse principiati,scut tet minus a quo het esse in materia . non autem secundum quod estidieitur principium motus,& mane diei &1n diuini asorma absolute,&similiter quat nus emciens est a 'patet non habet aliquem ordinem principi j ad esse te . tales enim cause pertinent ad considerationem nti; scut nec ad esse suum,cum unum,& idem sit e spatii eulatium scientiarum . & hoc modo agere desse utriusque unde patet non dicitur causa stu . sed causis terum naturalium spectit ad I hiloso ,hum principium . quia principium 4:cit ordinem originis naturalem. quod bene probat Philosephus p phys absolute.non determinando aliquem modum , quit. p. quia in omnibus scientiis, quarum sunt princi- l ab origine personarum alienus sit. secundo sequitur, ρ ρ.4 iι, pia, α causae.scientia procedit ex cognitioni princi l quod nomen causae importat dependentiam ali ius p .edit eriorum &eausanim ιhabet autem rh3sca, quae est ab aliquo in esse. vel fieri quam non impoliis tuo -igae4Ma A; i men pi incipii .ut patet in diuinis, cum tavi en omnis , . essectu, dep/ndeat sua causi otiosequitur, quod si h , a. s. nomen causa importat diuerstatem substanti alia phsi s 3.
non importat noliten Ρι incipium , nam momnibus p sal.c.
eaua generibus semper inuenitur distatia inter cau. sam.& id. cuius est eausa, secundum aliquam pers ctionem aut virtutem sed nomine principii utimur etiam in hi , quae titillam habent huiusmodi differen
tiam .sed solum quendam ordinem. Vnde mani se
stum est. quod iecte definitur causa, ad quam sequitur esse Musati
scientia de natura. ptincipia .& causas, qua te de illis debet agete .de ex his patet solutio ad obiecta.
Tab. yia. uetur quod non recte definiatur eausa, ag quacipium ti. i. V sequitur esse alterius, principium enim latio,
Q .a. plq ν patet, quam causa. ut dictum est ; ted adplincipium sequitur esse eius, quod est a principio. nam princi, hi the , pium relatiuum est, significat enim relatronem. ad x.quaesis. esse autem relativi necessario sequitur esse alte tua vi dictum est ergo. Tab v. ean Praeterea non semper posta causa sue naturali Ia n. ias .. siue voluntaria sequitur esse essemis, eiso causa non est illa. ad quam sequitur esse alterius. Tah. v. v. 3 Praeterea caula sine qua non est aliquando sau i . causa per se; sed ad causam line qua non . non se. quit ut esse essectus , alioqui esset causa principa.lis .eteo causa male definitur, ag quam sequi tui esse, alterius. Tab v Mil. 4 Praeterea oceaso est quaedam eausa : sed an is . ad occasionem non sequitur esse effectus, ut pa tet , ergo causa non est ad quam sequitut esse essectus s.met.l. p.p. sed contra est . quod causa proprie importat
Phr i. i p. q. instixum ad esse causati . sicut principium impot ό. tat ordinem alicuius processus , siue originis i sed, Ia 2 ut influxus ad esse ea usati necessario sequitur tale
pap c. e,d esse ergo causa recte definitur, aὰ quam sequii ut esse
ο 'prin- Respondeo dicendum . quod lieet omnis causa Ad ominum ergo dicendum . quod cum aliquid 'sit principium quod non est causi,vt dictum est,nam terminus a quo ea principium motus, non tamen causi i& smiliter punctus respectu lineae, & manetes pectu diei ag esse plincipis non sequitur esse eius quod est a principio , nam in tali sequela inuoluitur
influxus unius rei in aliam, qui non includitur in ratione principii . t dictum est. Ad secundum dicendum , quod esse effectu et ibis.
sequitur ex causa iuxta modum iplius; nan, ex causa q. 3 de et
naturali. per se, sum cienti , & completa, & non tim pedita . necessario sequitut esse essectus, nam hoc esse sequitur eo mogo. quo causa habet .sshi ' Ai' ex causi vero voluntatia sequitat esse effectus iu2ta dispositionem illius . quii non sequitur ex illaeo modo , quo habet esse , sed eo modo, quo di. sponit. Ad tertium dieengum,quod causa sne qua non .d p pa.
est duple2.nam aliquando est causa per accides quo cniam nimirum nihil omnino facit , & non influit ad indueendum essectum . vel disponendo, vel melio. Iando nam , quantum ad rationem eausindi, nihil omnino habet supra causas perae idens, seu talbum α -- - et est causa domus ti aedificator est albus: quod ost ,is Vr ' dici possit principium , & omme principium causa, tem peraccidens omittitur ab arte.&non ingreditui eo quod aliquan3o unum ponitur pro alio sumendo desinitionem:aliquando vero est causa per se. q. ania 1iomenea usae late; sumendo tamen illud proprie , do nimirum est concausa,& cooperatur principali principium in plus est, quam causa.&hae quam ele. causae necessariae. sumendo necessarium pro eo, sine
mentum. ut dicit Comm. s. met. unde omnis caula quo res nullo modo potest esse.
est principvim sed non contra ι eaula enim addit su- Ad quartum dicen gum , quod quia occiso ali. u lx q. pra principium communitet dictum ; quia id, quod quando signiscat causam pet aecidens , aliquando' 'est prii, i pium. sue ex eo sequatur esset osterioris, si' vero causam impersectam, & infusicientem . ideo .sidi usue non . potest esse principiti sicut sabet dacitur prin- etiam occasio signiscat influxum insum eientem .&eloium cultelli, quia ex eius operatione est esse cul- impersectum. quomodo quis suo peccato vel ex ni relli . sed quando mouet ut aliquid dealbedine in ni- l tuta sua . vel ex intentione peccantis inducente alte gredinem dicitui, quod albedo e it puncipium mo- j rura ad peccandum,dicitur alicui date oetasionem
46쪽
minit eum ramis hausi semesens talis nulla alia supraeter voluntatem peccanus.
Firam fiat rant m qaatuor genera ridetur quoa genera causarum snt plura, quam V quatuor. Dicit enim Philosophus s . mei. a. pquod tot modis dicit ut causa, quot principium a sed principia sicut plura . quam quatuor . cum princi. pium ut dictum est .st in plus quam causa, ergo causa sunt plures. quam quatuor. . a praeterea idea seeundum Platoraem & veri
' talem est eausa cognitionis. & generationis rerum Iin ii. . sed id ea neque est materia neque serma quia est ex. tra rem neque est sitis, quia per ideam sibi determinat agens finem , neque est agens, quia quod est int alio. non est illud . est autem idea in mente altiscis,l ergo est quintum genus causae. 3 praeterea Ou a sne qua non potest esse causa per' ' se x similitet Oeeas , sed neutra continetur sub ullo
ex quatuor genetibus causarum , ergo constituunt duo alia genera.
4 Praeterea arist tumentum est eansa, fliuiditur enim .. alii in principalem instrumentalem : sed insitu mentum taullum est ex quatuor genetibus eausarum ergo eoustituet quintum genus, & ita causae erunt
ue Plaetetea subiectum est eausa acei dentiso de 7 φ praemissae eonclusionum .ut dictum est : seg non sunt
I, in V so genere ex quatuor, ergo causatum genera sunt plura. si Praeterea bonum est causa mali. omnium , de malo enim malorum principium, & finis est bonum . in 38 p.q quit d. Dio e. .A. n. 5: non nisi ex bono oriti potest malum cinquit Aug. in Elul, itidio 1 sed bonum non est eausa materiali , vel sol malis mali quia bonum excludit malum formaliter neque effieiens , quia malum non habet eausam essesentem , sed deficie n. tem, neque finis, quia malum ordinatur ad malum, non autem ad bonum . ergo constituet aliud genus causae. Sed dices , quod bonum est eausa mali per accidens, 5 non perse. 1 di mi o P contra, agens aliquid illicitum praetet intentio-Mi. s. nem non peccat vi s quis intendat percutere hoste.& percutit patrem . peraeci/ens autem causa alicuia ius est. quod intendit ipsum si ergo malum non ha- ibet nisi causam per accidens. sequitur , quod nullus
saetendo malum peccat.quod est absurdum. ergo dicendum est . quod bonum est eausa per se mali, &quod per consequens eoinstituit aliud genus causae praeter quatuor prςdicta. I . 37. 8 P taeterea 1 lud quod prouenit per aeeidens, prouenit vi in paucioribus ; sed malum prouenit ut in pluribus, ut experientia patet . nam stiri totum infinitus est num eius . ergo malum habet causam et se & per consequens bonum, quod est caula nis-eon sinuet aliud genus caulae praeter quatuor prae- ὰ,sta. str La. sed contra est. quod philosophus 1 .phrst. 68-es c . . probat quod tantum sunt quatuor genera cau. αὐ- satum.'. 1 pr aeterea p hilosophi nullum genus causae va.
luetunt addere iustia qua lucr puta supra materiam . eastis . formam eiacientem . & finem , ergo furit tantum ib. .cissa quatuor genera cau arum,& Don plura.' νη- p. videtur quo/ genera causatum 1 unt pauciora,qua
ε - q--Q uia causate est quodam agere ιν neque
in malefia est ulla activita .eum si pura potentia ne aque in fine cum hic si positemus in executione, ne que in forma respecto materiae .eui inest si ur nee inaceidente respectu sui subiecti ergo materia, forma, ct suis non sunt causae. 2 praeterea omnia eausa est nobil or stri esse ctu. & ideo omnia nobilio, i mri sunt in ea uia. qua in seipsis sed materia non est nobilior sti essima. puta com pos ro,ergo materia non est cauta.
3 Praetetea caula est na ui aliter pilor se essectu: sed sortita , est smul cum re . cuius est causa &so is est posterio te suctu, ergo forma .& stiis non
praterea est elen est essectus causae finalis . ut dicitur i. phys. t. so sed effectus non est causa, sed quid causatum ergo efficiens non est causa. praeterea dicit Philosophus a. phvst. o. quod emetent.& finia coincidunt in issem specie sorma vero & snis in idem numero , ergo iron sunt quatuor
6 P taeterea omnis causa est principium, ut Aiacit philosophus 1 .met. t p .sed stiis opponit ut pia cipio, er filiis non est causa.
Sed contra est a uehoc iras plutosophi i. phus.
Respondeo airendum . quoa necesse est quatuore regenera eat seruiri: de istio est: auia.cum causa se, ad quam sequitur esse alterius. esse euas quos habet eausam potest dupliciter considerari. vno modo abis solute . & se esu a essendi est forma , pet quam aliquid est in actu: alio modo . secundum quod de potentia ente fit actu eris:& quia omne . quod est in potetia reducitur ad alium per id, quod est actu ena. ex hoe tieeexe est esse duas alias ea uias scilicet male riam.& agens . quod tegucit materiam de potentia in aetiim Actio autem agentis ad aliquod determi natum tendit scut ab aliquo determinato principio procedIt , nam omne agens agit. quod est shlconueniens, id autem , ad quod tendit actio agentia. dicitur causa finalis: sie igitur necesse est essequatuorccusas quamquam, quia sorma est causa essetidi ab solute, aliae ueto tres sunt causae essem l . secundum quod aliquid aeripit esse inde est, quo3 in immobilibus non considerantur aliae tres caulae . sed soluiri causa formalis. Quod autem non sint plures causae, quam quatuor dies e, inamsessatur sie hoc: quod dico, propter quid, quaerit de ea uia,sed ad propter quid non respo- datur, nisi aliqua dictarona causarum: quandoque enim propter quid reducitur vltimo in quod quid est. id est Aefinitionem vi patet in omnibus immobilibus scutiant mathematio,in quibus propter quid ressu.eitur ad definitionem tecti, vel commensurati. vel alicuius alterius qno3 demonstratur in mathemati ca :cum enim definitio recti anguli st. quod eonstituatur ex linea super aliam cadente, quae ex utraque parte laciat angulos duos aequales , squaerati;r propiet quid isto angulus si resus . respondetur . quia consili uitiit ex linea faciente duos angulos aequales ex utraque parte &it:. est in aliis quandoque voto reducitiit propter quid in primuim mouens. vi proiapter quid aliqui pugnauerunt.quia surati sunt . hoe enim est. quod incitauit ad pugnam. quandoque auiatem reducitur ad causam stialem , ut si qumtamus. cuius causa aliqui pugnant, respondetur , ut dominentur: quandoque autem reducit ut in causam materialem. vi si quaeratur propter quid si istud corpus eoiruptibile de respondeatur, quia compositum est ex eo iurata iis,non ero sunt plures causae, quam qu
47쪽
43 Prima Secundae Part. Sum. Philosoph.
gictae sunt. de ex his patet ad ptimam , & secundam
Ad primum ergo primat qudist. dicen flum quods, esis p. sensu Philosophi i. e. est . quod causae tot modis di. ci possunt. quot modis dictum est in eo eapite sumi nomen principij, nam omnes causae sunt quae dam piincipia , ex causa enim incipit motus adesse rei licet non eadem ratione dicat ut eausa , & plin.
, ,2 ira a in mente artificis operat tua , & ploducti
tumemu Ad tertium Alcendum.quo A causa sne qua non,&oecasio reducuntur ad causam , essicientem , ut dictum est.
γ Ad quartum dicendum . quod instrumentum agit in virtute principalis agentis. 3e i fleo ad causam principalem unam ex quatuor dictis redu.
q sant .a1. Ad quintum dicendum , quod subiectum est eali., si accidentium , vel materialis , vel em cietis saltem reductive ut dictum est. 3e similiter dicen. dum de praemissis tespectu conclusionis i etiam di
c. quod bonum est causa mali per accidens, de non pet bid.ae v. se . quatenus nimirum est deficiens, de per accidens
Ad septimum dicendum . quod aliquando accides, ali tui effectuseoniungitur ei ut in paucioribus de
raro tune agens , ὰum inten/it essectum pei se, non oportet, quod aliquo modo intendat emetum per accidens. Aliquando vero liuiusmodi acci iens eoiicomitatur effectum principaliter intentum se in .rer,vel ut in pluribus de tune aecidens non separatur ab intentione agentis. s ergo bono , quod voluntas
intendit,aaiungit at aliquos malum , ut in pauetoribus potest excusari a peccato .seut si aliquis incidens lignum in flua. net quam raro transi homo. proaleiens lignum interficiat hominem .sed si temper, vel lin plumb is agi ungatur malum bono, quod per se in
tendi: non excusatura peccato, licet illud malum inon per se intendat, delectationi autem , quae est in aqui tetio. semper coniuntitur malum, scilicet priuatici ordinis iustitiae iide no excusatur a peccato;quia lex hoc ipso quod elegit bonum . cui semper coniun- lsit ut malum . eis non velit malum secundum seip- lsum, matris tamen vult incidete inito e malum,quam lcatere tali bono.
i, id aὸ ir. Addictauum dicendum, quoa nec semper id quod est per accidens. de ut in pauetoribus,sed quandoque est semper aut vi in pluribus . scut vadens ad solum emendi causa. aut semper , aut ut in pluribus inuenit multiti inem hominum . quamuis hoc non intensat: smilitet adultei iis tendens bonum , cui semper lconiungitur malum. semper incidit in malum: quod autem accidit in hominibus , quod bonum sit ut in lpaucioι ibus malum ut in pluribus,ex hoc contiugit, quod pluribus modis contingit deuiate a medio, lquam medium tenere, ut dicitur in x ethie. 8c quia setis bilia bona sunt magis nota apud multos , quam
qi .dephi vel dic quod malum nunquam inuenitur nisi ina 4.ad s. pavictoribus . s reserunt ut effectus ad causas pro lpricis,quod quidem in naturalibus patet,nam pece tum, vel malum non accidit in actione natutae nisi lpropter impedimetrium petu emens illi causae age. ti.quod qua dem non est nisi in paucioribus , ut sunt lmonstra in natura, & alia huiusmodi. in voluntatiis autem magis videtur ni tum esse ut in pluribus,qua. tum assa bilia non quantum ad Actibilia, inquan i tum ars non flescit nisi ut in paucioribus. imitaturi enim natu tam . lnagabilibus autem, circa quae sunti virtus, Ee vitium .est duplex appetitus mouens. sci. licet rationalis , de sensualis de id, quod est bonum secundum virum appetitum . est malum secundum
I alterum , scut prosequi delectabilia est bonumi secundum appetitum sensbilem , qui sensualitast diei tui . quamuis si malum secundum appetitumi rationis. Et quia plures sequunt ut sensus, quam ra tionem , igeo plures iuueniuntur mali in homini. bus quam boni sed tamen sequens appetitum rationis , in pluribus bene se habet, de non nisi in paucioribus male.
Ad primum secundae quaestionis dieendum . quod in lsetit causa dicit in fluxum ad esse causati, ita ea uiate T ιs non est agere;sed influereminssuit autem omnis causa 'εὶ suo modo , vel sustentati/ci .ut contingit in materia, vel agendo sue formalite sue finaliter,siue emesen, ter,ut contingit in reliquis causis. Ad secundum dieetidum . quodquoedam causae q.: dein sunt nobiliores his. quorum sunt causae, scilicet eff- pciens, imalis, de finalis . de ideo quod est in talibu, q/' causis nobilius est in eis quam in his , quorum sunt causae, sedo a teria est im persectior eo, cuius est causa & ideo aliquid est in materia minus nobiliter. quam si in materiato . in matelia cnim est incomplere de in potentia fle in mater ato ea actu. Ad tertium dieendum . quod forma est simul cum Tib.Lmoesn 'udutatione: d est prior natura, finis vero est
primus in Huentione quo modo est causa: sed est po. η 1 siremus in executione. 3A Jquar im dicendum quod scut dieit Philosophus . . phys t 3o. irae quiens est essectus finis ut stit, alia talionc st etiam ea se illius. 4e prius illorcssici cns enim est prius sed utidum esse de positius
secuti qum rationem,ut enim cauli finis qua tum adesse q ria mouendo perducit e eGens ad noc , quod sit finis .fm, autem est prius secundum rationem leuest posterius seeundam esse: est enim eausa emerentis non quantum adesse, sed quantum ad rationem causalitatiue: nam effetens est causa inquantum laetit, non autem agit nisi causa finis, unde ex fine habet
Ad quintum dieendum, quod non semper. sed α ξ 'multoties, ut inquit Philosophus l. tres causae eoniscutiunt in unam, ita quod causa formalis. de finalia snt una se eundum numerum . de hue intelligendium est de causa generationis finalis, non autem de causa finali tet gen aiae: snis enim generationis hominis est formam sua in conuenit sibi operati ad finem: sea causa mouens est eadem secundum speciem viriquctoagum Ze hcic praecipue in agentibus univocis in quibus agens saeti s bis mile secundum speciem , si cu
homo generat hominem. in his enim forma genearantis,quae est principium generationis .est idem specie cum sol ma generari. quae est finis generationis.In agentibus autem non univocis alia est ratio : in his enim ea, quae sunt, non possunt pertingere ad hoe quod consequantur sormam generantis secundum eandem rationem species.sed participant aliquam s. mlitudinem eius seeundum quod possunt, ut patet in iis quae generamur a sole. Vnge non semper agens est idem specie eum forma, quae est finis generationis . nee smiliter omnis finis est forma. Materia
veto neque est idem speete , neque idem numero eum aliis causis, quia materia . inquantum materia, est ens in potentra . agens vero est ens in actu. inia quantum huius modi. rma vero, vel finis est actus.
Λd sextum dicendum , quod fisus est oppostussa a si.
48쪽
tantum principio essicienti. Vt dieit philosophus p.
mei sim. 1. e p. nam ossiciens est principium motus, filii autem est te iminus motus. .
Deinde considerandum ess de caussin particulari, S primo de materia, secundo de forma , tertio dsessi
ciente, quarto de fine. CIRCA PRlMVM QVAERI TVRVt alitas materiae consistat in receptione , lintairone
quia materia prima est essortialiter potentia pas sua . seu reeeptiua . sed causalitas potentiae passi
uae, vel receptiuae est recipere formam , illamquς receptam sustentare. vel secvngum esse . de inser i mationem , quom ogo tecipit , & sustentat formas substantiales materiales. vel se eundum informatio nem tantum . quomodo reeipit . de sustentat animam rationalem . ergo gicendum est, quod causalitas materiae eonsistit in teceptione,& sustentatione
Ad primum ergo dieendum . quod quia imae substantiale, sunt in dupli ei dissetentia . nam aliae sunt materiales , quae per se non subsistunt, & igeo indigent, quod in eo . cui commu nreantur . sit aliquid aliud . propter quod subsistentiam recipiant . &consequenter ab illo sustententur inesse a aliae vero sunt spirituales, ut animae rationales, qua sunt subsistentes in suo esse . de non indigent , ut ab eo , cui communieantur . subsistentiam recipiant . de in esse simplicitet sustententur , licet requirant , quod sustentent ut se eundum quid . quatenus nimirum sunt formae huius, vel illius habentes esse in hoe . vel in illo, seu secundum informationem , non autem iecundum esse : propterea causalitas materiae eonsistit in abist soluta sustentatione . non autem in tali sustenta tione , nam formas materiales sustentat, de s l cundum esse simpliciter . de secundum quoὰ sunt formae huius , vel illius habentes esse in hue, vel in
s stat in receptione . 8e sustentatione sotismae. Anima enim rationalis . eum si forma subsistens, non eget ulla sustentatione . sed materia exercet suam causalitatem erga anima rationalem, ergo causalitas materiae non consistit in sustentatione
1 Praeterea materia est pars compost inaturalis . est enim materia , seut de forma eau - lsa per se, & principium eius , quod fit secundum naturam . ut dicit Philosophus p. ph s. t. cf. sed lomnis pars habet suam causalitatem respectu ltotius eum omnes paries sint proptet perfectionem totius , ergo causalitas materia non consonit in receptione , 3e sustentatione Mimae sub stantialis. 3 praeterea unum principium non est ex alio , ut dicit philosophus p. phys. t. 43. sed si maletia habetet causalitatem respectu formae , forma esset ex stateria i 3e per consequens unum principium esset ex alio . ergo materia non habet causalitatem respectu formae . de per consequens multo mitius eius causalitas consisset in receptione, de sostentatione formae. Sed eontra est . quod materia est subiectum,' ex Qtio fit aliquid, enm insit, ut Ateit Philosophus' p. physti .ga. sed hoe facit materia', quatenus rectis pia. de sustentat sormam substantialem nam species
eius ad quod terminatui generatio .resultat ex unio ne formae , te materiae, atque adeo ex receptione, de sustentatione formae in matella. ergo causalitas materiae consistet in teceptione , de sustetitatione
Respondeo dicendum , quod eausalitat materiae respectu formae substantiali, consistit in teisceptione , de sustentatione illius. Cuius latio est, Ad seeundum dicendum . quod materia ha- ο 'het quidem causalitatem cirri compos tum subis stantiale , cum sit hoe eausatum , M principia. arg. ἰtum ab illa , ut dictum est , sed hane exercet mediante causilitate , quam habet respectu sormae ; nam species , seu compostum . respectu cui ius materia est pars , resultat ex unione materiae, Ze formae, seu ex eo. quod materia reeipit , de sustentat formam 1 de eatenus materia est in poten- . tia ad compos tum , 8e est causa illius , quatenus est in potentia ad formam, illamque recipit, de su
Aa tertium dicendum , quod lieet materia sit causasormae , non tamen unum principium est ex alio, ut dictum est.
De causa formali. Deinde considerandum est: de forama, quae cum importet respectiam causae eius, quod secundum illam formatur , vel per modum inhaerentiae, ut contingit in forma intrinseca , quae simul cum materiaconi uult compositum , vel per modum imitationis , ut contingit in id eis,vel exemplaribu& , primo dicemus de forma intrinseca , deinde de extrinseca , seu de
49쪽
Prima Secundae Partis Sum. Philosoph.
infirmatione materiae. π TIgetur quia causalitas formae non eonsist .uin
formatione materiae. vel enim haec in imatio consistit in in hirentia rmae in maletia .vel in te. latione unionis cuim materia, vel in actione aliqua circa materivmi sed nullum horum potest diei. non iprimum . quis quando plures sol mς saetum unum essectum formalem eommunem. in quo scille et co luenit, iron possiant talem effectum Aeete pet aliqitia lproprium illarum , omnes autem formae sub flatilia- lles informant materiam non tamen omnes ita haerem materiae . sed alae formae materiales, nam anima Ia-q sonalis habet esse sit, sistens in materia .ergo Neque
secundum quia omnis relatio realis prς4ieamentalis fungata in actione eonsiligit polito sutilamento . seu actione. determino ut dictum est, sed sundamentum relationis unionis est unitio, seu actio vnitiva. termi. nus vero unitionis est unum: quid ex materia. 3e sorma, seu compositum.quod nequit intellieti sine eausalitate formae tespectu maleeae. & contra, quia per
non e et eicet suam causalitatem per aliquid medium. sicut illam exeicet ussiciens per actionem , sed perseipsam:& ideo Informatio in sot ma neqjest actio. ne que relatio. neque inhaletia sed est ipsa metentitas
formae per modum actus secundi consi Aetata . sciat similitet eau alitas materiae . ob eantem rationem, est ipsa entitas materie per moaum actus lecundi. Ad secundum dicen sum quod quia ex unione sor- ολι ς 9 Imae cum materia resultat species. ideo forma causa- Itatem exercet respectu composti per causalitatem, iquam habet te spectu materiae. rioa entinui com municata materiae est cauti, formalis in actu e po- memi positi ut enim inquit Philosophu, .niet. 17.facere φῖν eoru positum eli iacere, titiam in materia vel materiam actu sub sotina: sicut similitet eatenus materia est in potentia ad compos tum , de exercet causa litatem in illud , quatenus est in potentia ad sol mam& exercet suam causalitatem iii illam.
las . 3e ellentia compositi substantialis. Dicit enim philosophus in praedio m. de r. met t. 8. de fio.
quod species significat quale qui9. & non hoc aliquid; led si species, Ad eetii uenter quidditas signifieat et totum compositum ex materia. de sorma
rignilicaret hoc aliquid , nam vere compositum est hoe aliquid .ad gifferentiam uniuersali, quod significat quale id,ergo quid dios.& natuta specisca noniueludit materiam sed solam sol mam. quia i Mix Praeterea in his, quΣ-teomposta ex materia, p. ig εhoceonstituit ut eompositum , quod sol ma eqercet di forma.disseit suppost una a natura, & quiaditate, suam caualitatem in materiam. 3c contra ergo iii sor- s quia suppositum super hane addit materia indiuidi matio non eons sit in relatione unionis. Neque eii.i s le sed praetet materiam in liuiduvem ..ihil est aliud te tuum dici potest, quia formai substantiali xii est i sub tantiale, quam Atma. ergo sol via substantialis
immediate activa, ut dictum est, ergo caules itas r- l est tota quid ditas,&natuta specifica.
4 Praeterea iam sate patet e gentia quam esse,quo inae non est informatio. x Praeterea forma substantiali .eum si seeundum quam formaturaliquid . sicut anima diehut forma hominis, & proinde tamquam pars ordinatur ad il- ' ca est eo municabilis pluribus. ergo natura spectum, ni lud,sie ut ad nnem. habet eausalitatem sjam et rca ip- l seu quidditas eomposti solam sol mam includat. sum compostum . quod formatur per i psam. sed materia, ut patet non est ipsum compostum .sed illius, eiusque causa ergo causalitas sol mae non consistit in informatione materiae.1 m i l ,. Sed contra est quod materia est en in potentia, deforma est eius actui; sed Causalitas actus eonsistit in actuatione potentiae ergo & causalitas formae cons.ssit .in informatione materiae. illi, Respondeo dicendum , quod duplex est actu, sor. mae. primus , & est informatio materiae . de se. met L 1.3e cundus. 3 est operaiio . quae tribuitur eompolito
Cum enim eom:icis:uin constituatur per hoe quod ' sed particulatis . tum quia latione animae rationalis materia sta hii sub forma, vel forma sit in materia ; l petius v g.est persona,& homo .pi optet quod autem necesse est, quod ptius vitiatur forma eum matelia . t aliquid est tale, illud est magis tale t tum quia ani quam quod ex tali vitione resultet compositum . de t ma rationalis ab Angelo , qui est sua quid ditas , dc per consequens, quod causalitas sol mae plius natura ' natura. tantum Aissert per Hiibilitatem , uni bilitas exerceatur in ordine ad materiam, quam ad compo- autem non impedit rationem personae:nam id, quodsiium t ea tenus autem intelligitur causalitas Iormae t potest heri per diuinam ut mitem . non tinnuitat ali respectu maletiae, quatenus per unionam cum illa j quia de ratione tei. sicut quod Deus possit assumere se illi iacina formaliter communicat , hoe enim est petrum . non aufert petro rationem perlonae , anima inscii mare matella licet enim solitia non agat in ma- autem separata non unitur corpori nisi per resinre-τ,b , , thhitelia , cui nita effective quia nulla forma agit es ctione quae non erit naturalis. sed per diuina virtute ou . . sective in subiectum .in quo est ut patet in forma ae- non ergo anima per uni bilitatem lationem peis ouae. Tab. v aeei' cidentali respesstu subiecti .asit tamen formalitet, si- l de hominis am:rtiti.& se anima tationalis erit homo. deo R εΤ, eut & sorma aecidentalis .d: sie exercet causalitatem l Sed contra est quod philosophus .met. t. 11 dicit. Mi in maret iam cum si eius actus ut dictum est ;agere quod in his .quae sunt per se,cuiusnodi sunt substan- autem formalit et nihil est aliud. qmm seipsam actu i tir composita ex materia & forma, unum i3em' communicare. sol mando & actu ad O materiam . quae t est unuquodqi& quod quid erat esse eius .eigo quid . fit acta sub ipsa.hoc autem est informate illateriatii. M - cla im- ν ν , , ... . Ad pximum ergo dicendum . quod quia sortiis et e . . scut de matella est pars elsentiae tei ad uisteremiam
illicientis , de finis . quae tutat caudae extriti eca.ditai copos titubstatialis includit materii.& scit nis. Respondeo dieendu, quod circa substantiae e positae definitionem,&essentiam. seu naturam speciss-cam . oc quid uitatem, coae e cuim oriaritia si ua
3 l'raeterea materia est prin eapium indiuidua in L. I ..tionis &per consequens in ecim municabilitatis, ut et terti ra.
dicitur .met. t. sed qui ad iras, seu natura specis- Testactu, illius , sed esse prouenit a sola Arma , tam ' a.ρ quana a principio ergo te essentia eiit a sola sorma. 1 Praeterea natura compositi lubstantialis pura ho i iminis,leonis dicitur forma: sed non ita diceretur, nisi hi eti ima esset tota natura,& quidditas,& essentia com possiti substantialis,ergo. 6 praeterea anima rationalis est forma substantia' p p s, et lis hominis , sed anima rationalis est homo, atque adeo tota quidditas.& essentia bomitiis tum quia est ''hoe aliquid . de substantia quada in non uniuersalis,
50쪽
signis eant i adplex est opinio .quidam enim dicunt, quod tota quid dita .& essentia speciei. de compositi
substantialis est forma . ita ut tota est entia hom . nis sit anima . N propter hoc di eunt. quod ea-gem est secundum rem sotina totius , quat fgnificat ne nomine humanitatis , de forma partis . quae signifieatur nomine animat. se3 3isserunt lo tum secundum rationem . nam forma partis dici-ltur,secundum quod perficit materiam de facit eam esse in actu ima autem totius , securisum quod itotum compos tum pet eam in specie eolloeatur Ae lea hoe volunt.quod nullae partes materiae ponantui lin des nitione indicante speciem . sed solum princi lpi, formalia speciei .& haec Opinio videtur Averrois. de quotundam sequentium illum. sed est eonita intentionem Aristotelis , & non vigettit veta . dieit enim philosophus in s. mei. t. a qGod res naturales lhaberii in sui definitioue materiam sens bilem. de inhoe gifferunt a mat hematicis; non autem potest di l . quod substantiae defitilantur peris . quod non sitae essentia earum substantiae anim non habent des nitionem ex additione . sed sol i ae identia. unae relinquitur, quod materia sensbili, si stat, quid altatis fleessentiae substanti arum naturalium . non solum quantum ad indiuidua sed etiam quantum ad species ipsas,definitiones enim non dantur de indiuidui, sed de speeie,ua. Vnde est alia opinici quam sequit ut Aule. & secundum hinc forma totius, quae est ipsa quid dila, speeiei differt a sorma partis,sicut totum a parte . nam quidditas speciei est cum Oolita ex materia.& sorm a non tamen ex hac forma.& ex h te materia indiuiduali ex his enim eo imponitur inglutiduu, ut etates &callias.&hae est sententia Aristot. m. mei. r. 1 . & 8. met t. 7 quae eonfirmari sie potest .
quod enim materia sola non sit essentia Ae quid ditas tota sui stantie natu talis planum est, quia res pet suam essentiam cognoseibius est . de in speeie ordinatur , vel in genere a sed materia neque cogniticinis principium est . nee secundum eam 1li quid ad speeiem vel ad genus determinatur. sed ecundum id, quod aliquid actu est Neque etiam sol ma tantum est tota ellentia uibstalitiae compostae quia ege sub .
stantiae compostru non est tantum formae . nec tanta materi . sed ipsus compositi. essentia autem est se .entidum quam res esse diciture unde oportet. quod essentia, di quidditas. qua res denomin Murens, non tantum sit ima. nec tantum materia. sed utrumque
ruamuis huiusmodi esse suo modo sola forma sit eau .
. relinquatur ergo quod in rebus compositis ermai et ia.& forma. essentia quidditas. de natura non
si sola sol ma, sed & materia, seu compostum ex
A d primu ergo dicendo, quod species duobut modii
sumi potest uno modo pro natura cui intellectus attribuit intelione uniuersalitatis quo modo est quid. ἁitas,& essentia tei copositae & hoe modo signifieat substantiam tei. & praedicatur inquid in non in quale Alici modo pro natura vi subest intentioni uniuer
salitatis . 8e hoe modo significat quale quid . quia
qualitatem .seu uni tiraitatem rationis, per quam fitiat malit et uniuersalis . circa substantiam, quae est proprie quid, deternainat.
Ad seeundum ditendum quod in substantita eo postis quidditas, siti natura speciei non est tantum Iorma .sed est compositum ex materia. Ac Arma i &in his suppositum disseti a natura. quod suppositum. supra naturam speciscam . de qoiaditatem addit indi viduationem , & esse, Ae consequentet subsistete, . quod est proprium existere substantiae. l. Ad tertium dicendum. quod principium indiuuil uociis non est materia in eoinmanii, quae est paraquidssitatis, de essentiae substantiae eompositae.sed ea materia strata quae est extra quidditatem , de desis
nitionem substantiae compostae. .
Ad quati si dicendu . quod s aliquid eonsequitutaliqua plura eonsententia ad inuleem . non potest denominati aliquid seeundum alterum illotum. quavis etiam illud sit principium totius, sed petio-
tim. Verbi gratia sapor eonsequitur calidum . 3e humidum . pro ut aliquo modo conueniunt.& quamuis ealor sit plinei pium sapotis siem e pectivum, non tamen aliquid denominatui sapidum , ea lote . sed alapore. qui eomplectitui simul humidam Ac tali dum aliquo mosso conu nientia : similiter dico euiis esse consequatur compastionem materiae . de sormae. quamuis sol ma st principium esse . non tamen denomin itur aliquid ens a sol ma. sed a toto de ideo essentia non dicit formam tantum sed in compositis ex materia,& forma dicit totum,& hoe etiam dieitutquid ditat & natura rei. Ad quintum dieendum quod natura humana Ai. citur forma . non quia eomprehendat principia se .lum sor malia. comprehendit enim sol mam fle materiam. sed per modum quo quidditas eompostidi .eitur forma totius.
Ad sextum dieendum . quod anima rationalis 3 neque est homo , neque periona. Neque obstantum ' i'
in eontrarium probationes allatae . nam primo ani. ama rationalis dicitur hoe aliquid per modum. quo esse subsisten est hoc aliquid, etiam si habeat naturam partis. sed ad lationem personae exigitul vlte rius quod sit totum . & eompletum. Praetetea lieet anima rationalis dicat ut substantia particularis . nota tamen est persona quia non quaelibet substantia pat-tieularis est persona sed quae habet eo repletam natu ram speciei. Vnge manus . vel pes non potest dici persona & similiter nee anima, cum sit pati speciei humanae eum hae e.sicut& persona. ex anima rationali de eotpote subsiliat. Demu . quia quamuis unio animae separate ad carnem non possit fieri nisi peruit tutem supernaturalem . tamen in ea est naturalia
aptitudo ad hoc:& quod non possit veso completi
per uirtutem naturalem .est ex desectu corpotis,nota ex desectu animae.
Ulaesut quod forma substantialia sit ncibilior , γ mea .l. a. 8e persectior eo meo sito. Dicit enim Philosophus met.t. . quod si tot ma est prior di magi, ensquam materia,& eadem ratione erit quam compo
stum eου vitisque.ergo sol ma est persectior,de nobi liot eomposito. 1 Plaetetragieit philosophus p. post t. s quod pto. φ p 8 lpter quod untiquodque est tale, ipsu magis est tale, sed propter formam compositum habet suam n o. bilitatem.& persectionem , nam est in actu, de ha bet esse. de speciem .de ergo forma est nobilior cotti
νositio. P taeterea simplieta sunt persectiora compositi; p p q,
nam omne quod est melius . tribuendum est Deo, 'ε . . ios autem tribuitur. quod st simplex, omni compo. α,..ua stione catensiled forma substantialis etiam materialis est simplex. eum non componatui ex quo est , de quod est . ergo sorma est persectior, quam compositum substantiale.
Sed contra est quo a philosophus mei. t. s. dieit. 7' quod compositum est magis subsantia , quam