장음표시 사용
71쪽
a Prima Secundae pari. Sum. Philosoph.
2 Praeterea unaquaeque res magis est proximas bi, quam rei alteri .sed non potest communa cari alicui creaturae, quod conseruet seipsam . ergo multo minus potest communicari, quod c seruet aliam , ergo Deut omnia conseruat absque alia causa eonia
3 Praeterea essectus conseruatur in esse ab eo, quod 1st eausa eius, non solum secundum se ti sed etiam secvngum esse: sed omnes causae crealae, vi videtur .non sunt causae storum essectuum, nisi se undum fieri . non sunt enim causae nisi mori uendo, ergo non sunt musae conseruanies tuos esse .ctus inesse. Sed ecinita est. quod per idem conseruatur res, per quod habet esse. sed i )eus da t esse rebus mediantibu aliquibus causis mediis. ergo etiam eas in esse coim seruat mediantibus ali uibus causis. Respondeo dicendum .quod sicut gilhurn est , dupliciter aliquid rem aliquam in est coriseruat. Vno modo indite ae.& per accidens. per hoc .quod rem uet. vel impedit actionem corrumpcn is aliore ododii ecte. 5 per se. quia ab eo dependet esse alterius, scut a causa dependet essectus visoque autem mogo aliqua rex eleata inuenitur esse alterius conre tua titia. Manifestum est enim quod et ana in rebus eoi. potalibus multa sunt . quae impediunt action es cor rumpentium & per hoe dreuntur recu conseruatim, scut sal impedit carnes a pultesactione, & senil e est in multis abis. Inuenitur etiam quod ab aliqua creatura dependet aliquis essectus secvngum suum este; cum enim sunt multae causae ordinatae , necelle ei quod essi eius dependeat primo quidem Se principa litet a causa prima seeundatio veto ab Omnibus cautas smediis:&iaeci ptincipaliter quidem prima causa est effectus conseruatiua . secundario vero omnes mediae causae, S: tanto magis, quanto causa suetit altior . &ptimae causae pro mior. unde superioribus eatiss. etiam in eorporalibus rebus attribuitur eon 1eruatio, & permacient a rerum , scut dicit Philosophus in Q. n. t q iod peti iacis motus , scilidet diutnus . est causa commutatis generarionis : secun des autem motus, qui est per Zodiacum, est cati.
sa diuet statis , quae est secundum generationem ,& coti uptionem, &similiter Astro legi attribuunt Saluino. qui est supremus planetarum res fixas. &permanentes. sic igitur dicen gum est, quod Deus conseruat res quasdam in esse messian ibus aliqui.
bus causs. Ad primum ergo dicendum, quod Deus imme diate omnia creauit, & in ipsa ieium reparatione ordinem in rebuς instituit . ut quaedam ab aliis dependerent, per quassee dario contet ualentur inesse . praesupposta tamen princ:pali conseruatione, quae est abi pso. ad secundum dicendum,quod cum propria eau. sa st eouset uatiua esse ius ab ea dependentis, se ut nulli essectui praestari potest, quod si ea uia sui ipsus potest tamen cipiastati,quo3 sit eausa alterius, ita tiam nulli esse tui praestati potest , quod si sui ipsus conseivativus poteli tamen ei praestari, quod
Ad tertiuin dieendum , quod nulla creatura potest esse causa alterius quantu ad hoc,quod aequirat nO.uam sol mais vel dispositionem,nisi permodualieu. ius mutationis. ilia sempei agit piae supposito aliquo subieao. sed postquam tarmam vel dispositionem induxit in essectu abique alia immutatione emetus, huiusnodi formam consetuat, sicut in aere prout it luminatur de nouo intelligitur quaedam mutatio,sed conseruatio luminis est absque aeris immutatione, ex sola praesentia illuminantis.
De eati a Dali. Deinde consderandum est de causa finali. CiRCA QUAM QUAERUNTvR SEX.
V Ideiur quod snis non si causa Dicit enim Philosophus s. met.t. p quod omnis causa est principiumsess snis opponitur principio, eum sit termi-
nus tei, ergo finis non est causa. 1 i raeterea cauta naturaliter est prior esiectu: sed finis habet ration m ultimi, ut 1 onat ipsum nomen, ergo finis non habet lationem causae. Praetet ea illuA . quod non est in rerum natura, non potest actu age te .led finis dum mouet. &agit. non est in retum natura . sed tantum est in mente, ergo finis non est causa, saltem iealis de ph3sica , sicutiunt materia, rma, de efficiens.
4 praetet ea finis est essectus esset entis: namessiciens perducit ad hoc quod finis sit 1 sed nullus Hectus est causa sui essicientis . alioqui idem se haberet in ratione principij, di eius , quod est a principio , seu idem produceretur ab eo . cuius est plinei pium.quod est absurdum,ergo finis non est
Sed contra est quo A philosophus atex. 28. I. physia p. met. sum. 2.c. p.& l. met. t. h. & ι. probat quatuor esse geneia causatum, de inter illa numerat finem
a Praeterea hae quaestio, quare,vel propter quid,
ut argumentatur Philosophus i metit. i. probans s. nem esse cauiam quaerit de causa, cu aute quaeritur, quare,vel propter Quid qia ambulai, conuenienter respondentes di li,4us, ut sanetur.& sietes pondentes opinamur reddere causam, respondemus autem per
finem ergo finia est causa. Respondeo dieendum . quod necesse est dicere , quod finis sit causa. cuius ratio duplex asserti potest. una ex definitione causae causa enim est ad quam sequitur esse altei ius, hoc aurem conuenitum , nam actio agentis , ad quam sequitur eget ius ad aliquod determinatum tendit, sicut ab aliquo determinato principio procedit .nam omne agens agit quod sibi conueniens est,id autem ad quod tendit actio agentia. dicit ut causa finalis, scut idia quo procedi t,diei tui cauta
72쪽
ouia effieibnt: Altera est ex ordinatione causarum sa. nam ea ηla est prior essectu at finisse noumsuum Tah... siti 1aginuleei .eausa eii imita suot sibi inuicem ordina- esse Min executione eonsderatus est ultimum in n. pa.q p.
ta ut ii prima subtrahatur .necesse si alias subtrahi, generatione, ει propterea veteres philosophi hane ''s lpi ima autem inter Omnes causas est cati s snalis; eausam praeternusetunt. ut dicit Philosophus p. me- ', 'quod se probatui, quia materia non tequitur sor it ph)s Alio modo. ut est in intentione . quomodo i mam nisi secundum quod mouetur ab agente, nihillhabet ration m cause . nam ab illo ut se dependentemiri te dueit se de potentia adactum , agens autem l omnes ea uia ita ut illa subtracta, terae remouean non mouet. nisi ex intentione finis , s enim agens tur. vigictuin est.&hoe modo desilit ut finis, ouod non esset ὀetet minatum aci aliquem effectum . non j si id cuius glatia: quae ἡefinitio quod sit tecta tradi,
magis aeteret hoe, quam illud:ad hoe ergo quod determinatum essectum producat , necesse est quod detriminei ut ad aliquad certum. quod habet ratio. rem filii .vnde manifestu in est, quod finis habet ra. tionem causae. Ag primum ergo dicendum quod finis est oppos tus tantum plincipio effcienti. ut dic: t Philosophus
rimet.cum. i. c. p. na messiciens est plineipium motus finis autem est terminux motus.
Ad secundum dicendum . quod snis eis stpostremus in exectulone , est tamen primus in intentione agentis , de hoc modo habet rationem causae. Ad tertium didendum , quod duplex est mo Men .vnum . quod movet secundum vium exterio
ta patet primum. quia petit lam essentialitet gistin guit ut sitis a caletis causi. sicut enim efficiens est unde ptincipium motus materia vero em quo aliquid si ut in existente forma ratio ipsus quod quid erat ei se .ita finis est cutius gratia, omnia enim si unt eausa fianis . deinde quia haee definitio optime explicat ratio . nem suis .hee enim proprie respicit motum. Opera tionem.& ordinem rei ad rem,&ideo non est in ma- athematicia; eum autem dicimus quod sinis sit euius gratia, si grasseamus gratia finis agens semovete ad operandum & assumere media propter cc rite cutionem stiis. unde manifestum est, quod definitio finis tecte tragita est. i Ad primum ergo dicendum , quod Psilosophus p. met. per tria norificauit causam finalem puta peres- p mei .l.ε. ieitim , & hoe aebet esse in reium nasut 3 ad j se terminum motus . pet esse cuius gratia, di per esse hoe . . t moueat dii deci quia caula estis ena m Quet bonum,quia snis quoaη suum esse est terminus mo-hoe modo debet antequam im urat,dc actu causet, i tus.& opponitur principio e mei reti re non est cau- .esse in rerum natura ; alterum , quod movet icci n- l si,quoad rationem veto causalitatis seu quoad essedum quo3 est iu mente . ea per actum nimae, de i in intentione est eauis &omnium prima. 3e defini. py hoe mouet actu, licet Doriduis sit in rerum natura , , iurid.cuius gratia ut dictunt est . quoad fundamen sed suseit.quod sit apprehensum, deiideiaxum,<um veto suae causalitatis.& rationis e uenit illi es. Phoe modo mouεt finis. l le bonum, nihil enim habet visbi eonveniat ratio fi- Ag qualium dicendum .quod finas est effectus em nis,ut scilicet si id, propter quod aliqui id est, vel fit. Cui eienti, quantum ad esse sed est caura ipsius quoad ra i nis quia est bonum :&iatio est quia finis euiuilibati reicit eius persecta o. eatenus autem aliquid est pet- sectio alicuius,quatenus est bonum ipsius. Ad Iecundum dicendum qua3 bonum est sunga. mentum finis ut dictum est. ,. - . H; Ad tertium dicendum , quod si is est quid E. .
appetitum , de desideratuiti & dilectum ratione suitanda menti. nam bonom est. quod omnia appetunt, ut dictum est i tatio tamen boni , fle ratio nnis distinguuntur , nam ratio boni cum in hoc cons stat, 14 quod sit quid appetibile, dieit ordinem ad appeti. Videtur quod definitio finis non sit, esse id cuius tum , talio vero si nix dicit ordinem ad motum , ει.&p.r. q. gratia. Dicit enim Philosophus p me. sum. h. c. p. 3e operationem ,&dicit ordinem rei ad tem,ut di- s a finem destilens. quod finis est terminus motus; sed vius rei una tantum est definitio .ut dictu iti est,eigo non recte definitul finis.quoὰ sicut is gratia. a praeterea finis, ut dieit Philosophus I. c. est bonum .sed definitio boni no est esse id, cuius gratia. sed esse qui A appetibile, unde Philosophus p. et hie. di .cit quos bonum est quod omnia appetunt, ergo fi . Nas non recte definitur. quod sit cuius gratia. 3 Plaeterea de latione finis est esse desideratum . vel appetitum ab his. tuae finem nondum lattingunt. Je esse dilectum uel diligibile ab his,quae finem pat. ticipanti sed esse appetitum ,3c dilectum pertinent ad rationem boni, vidimam est ergo finis non recte des nitor .quod sit cuius gratia. Sed contra est quod philosophus r.phyli 43.3es. inet. t. 1 gestitisnem . quod litia .cuius gratia. , Praeterea dicit Philosophus ibidem, quod om- alio .aa tionem eausalitatis. unde licet lit polietiot effieien te secundum esse .est tamen prior illo secundum ta
iIa τι non diniti nes intermedij x TIgetur quod de ratione snis se esse ultimum V smplieitht probat evina Philosophus 1. mei. t. 8. quod in finibus non datur pt cessus in infinitum, quia s dat ut tali, processus tollit ut ratio ultimi, qua sublata tollitur ratio finis ergo de ratione finis est es se ultimum smpliciter. 1 praeterea philosophus ibidem dicit , quod is a finis est terminui rei sed de ratione termini est esse
a ultimum smplicitet . nam s non esset quid ulti nia intermedia.quae sunt inter primum arens, di vi- mum simplieiter , non esset tet minus . sed teria timum finem .dieunitie stiri rei pectu praecedentium, minatus, eigo de ratione finis est esse ultimum sm. α emelen, hespectu sequentium in ta Dis quia pra 'l pliciter. .eederitia sunt vatia illorum,ergo finas recte defini- 3 Praeterea Philosophus 1. phyl. t. M. consentit a.phrsi . t ut id, cuius gratia. l cum poeta dicente, quod de ratione finis est esse vitia Respondeo dieengum, quod finis duplicitet po-imum.&1. mor. Eud.c. i. finis,inquit,& vltimum,&test eo tisiderati. uno modo, secundum esse , seu in i optimum est , ut pote cuius gratia caetera sunt, ρ.eth.l .axecuia one,& sic est terminus motus A non est cau- l eigo.
73쪽
prima Secundae Partis Sum. Philosoph.
praeterea finis est . quem propter seipsum &propter quem caetera volumus, ut gicit Philosophus p. eth e. 2 nam fraen ptopter se . sed proptet aliud
appeteretur, non appeteretur ut finis .sed ut medium:
sed hae eonditiones finis non conueniunt snibus in . termediis sed tantum fini ultimo smpliciter .nam il- 'li appetuntur propter vltimum. ergo de ratione finis est esse ultimam simplieitet . & consequene tria dantur proprie fines intermedij. Tab v hosti s Praeterea bonum sussietentet diuiditur in honea ruit ir
causatum , conssemus tamen secundum esse est iomnium postrema,utinctu inest. Quod velo de ratione illius non sit esse ultimum simplieitet. sed tes pectu aliquo tum . multipliciter potest esse mani se stiim rc primo quidem ex pro potiione sinis ad ages. ita enim de ratione finis est esse ultimum . scut de thoi.
ratione esseientis est esse primum unde motus. ut desinit philosophus i. physi. 10.32 1.meit s. de ratione aute esseientis non esse primum plinei pigi simpliciter, sed uintia aliquoria alioqui nec causa feeun-ssum. delectabile,& utile,sed horum bonorum ideoidae creatae,nee instrumenta dieeretur causae essicien- 1 al, utile non estsnis,quia non appetitur ptopter se. sed tes, nee in genere Oniarum efficientium darentutpropter aliud ergo de ratione finis est quod propter causa prima. & secunda . quod est falsum, ergo nee illum eae tela omnia snt volita, & per tonsequens de ratione finis est esse ultimum simplicii et Et eou. quod sit ultimum simplicitet. firmatur, nam cum agens ad snem moueat.&suis Sed contra est , quod philosophus 2.phys t. in .di. moueat agentis desiderium . oportet stadus finium eit,quod non solum finis dieitur id,quod est vitimum proportionati gradibus effieientium . sed vere da smpliciter. puta sanitas, sed etiam omnia 'luae sunt tiit triplex agens, unum imperfectiam , quod non intermedia inter primum mouens, de ultimum fi- agit per propriam sormam .sed in qnantum est re nem, vi macies. quae est propter sanitatem , utvl- tum an alio. unde effectus secuti gum formam ade- art. . limum finem simplieiter , est finis purgationis. de ptam non assimilatur agenti, sed ei. a qraci motum purgatio potionis, & potio organorum & organa est agens. ut cum malleus facit cult'llum i alii d per suiu fines tu operatione . vel inquisitione organo - : sectum . quod assimilat essectum suae sortitae . petram. l quam agit sea moueti in Alget ab alio proto.&uni. Praeterea Dicit Philosophus p. ethie. e p quo diuersali ore , visu tit omnes causae secunsae creatae,l aliu/ persectissimum,quod agit secundum propriam formam ,& non mouetur ab alio, ut est Deus. ergo dabitur ei iam iii plex gemis finium . vi dictum est ex philosopho, quorum duo non nis fines intermedii diei pollunt :& vere sciat agere secundum propriam imam , sed motum ab alio. est disserenita consti tuens intra genus agentia unam speciem , ita moue si ti a Praeterea Dicat Philosophus p. et ni c. e p quod I. v a e ii l. qliando actio habet opus post se relictum . tam aetici est stiis agentis quod idem dicit i. e celi. t. i .)quam
opus , &quod hoe est si is melior ; sed actio non potest esse filiis ultimus simplicitet quia non pollunt
data duo fines vltimi simplieitet. ergo erit finis intermedius.& ita doratione finis non est esse ultimum smpliciter.
. Praete ea dicit Philosophus p .ethie cr. quod fi- l te secundum bonitatem propriam . sed proptet alte, his ciuilis,' quippe quae est praestantissima omnium t tum potest esse diserentia constituens intra semus scientiatum . amplectitur fines aliarum , ut militaris finis unam speciem puta finis intermedij: nam scutequestiis,&siaene factoriae a sed non potest amplecti l sotma est ratio avngi ipsi effieienti . ita bouitas est
illos tamquam fines vltimos simpliciter , ergo tamquam fines intermedios, & sub ordinatos; nam stii η staenetictoriae est propter finem equestris . sinis huius est propter finem militaris, qui est victo ria , di hae propter bonum humanum . quod est fi . nisci ualis. 4 Praeterea p .et hic e. 7. dicit Philosophus, quod tres sunt gradus finium,nam aliqui sunt impersecti, quia mouent agens , sed non propter bonitatem .
quam hahent in se. sed quia sunt quid utile ad aliud.
vi potio amata; quidam vero sunt persecti . nam mo Dent agens seeundum bonitatem quam habent in se appetuntor tamen propter aliud,ut potio dulcis,quidam vero tu persectissimi, qui mouent secundum bonitatem, quam habent in se.& mouent propter illam δε non propter aliquid aliud, sed primus .& se.
eundus finis non possunt habete rationem ultimi ltatio ipsi fini mouendi agent Sceundo ex definitione finis. definitur enim a Philosopho , ut di ictum est. quod si cuius gratia . seu propter quod aliud . ergo de ratione finis tantum est esse ultimum respectu aliquorum quae sunt propter ipsum , sed quod est tale potest ipsum proptet aliud appeti, ut patet in pa medicina dulci, nam propter eius dulcedinem po test quis medicum adite, tu rursum eadem appeti f. 1 'potest propter sanitatem. ii militer propter bonum vit tutis potest quis aliquid facere, de tutium bonum virtutis potest appeti propter beatitudinem riaeque enim inconueniens est,quod aliquid proptet se a me ut, quia test sotin aliter in se bonum depereonsequens propter illud Ametur aliquid. Set ut sum illud ad aliud ordinetur. 3e proptet illud appetatur, ut dieit Philosophus p eth. cap. Τertio ex ratione ultimi. vel enim de ratione finis est esse . quid vis- , , p p.im N
smplieiter,ut patet.nam hoc tantum conuenit ter- l mam,&hoc non , quia se mors es et proprie finis.
tio ergo simi fines non ultimi smpliciter, sed inter .lquia est quid ultimu, quod tamen negatphilosophus medii.&consequentet de latione finia non est,quod i s. mei. t. 1 i. asserens non nis metaphorice mortest vitimum simplicitet. t mortem dici finem, quia est quid ultimum vel ear Praeterea qui vult sumere potionem amaram . esse vitimum smpliciter in genere appetibilium. re nihil in ea vult nisi sanitatem, & hoc solum est, quodihoe etiam non : tum quia bonum honestum senuit mouet voluntatem .& est eius finis ; sed qui sumit i tutis est vere finis. ω tamen non est vh inmiti apse portionem duleem non solum illam vult propter sa obile amplicitet. & vltimus finis . nam hie est sola Tib.
nitatem . sed etiam' propter se . di ideo iam innitas, scelieitas. quod eae manifestum est. quo A stui tan, quam dulcedo est finit resp/ctu voluntatis sed dul tum spectat ad finem ultimum , solo Deo autem
iis in spectat ad finem ultimum , Iolo MCD GuIem 4-q . a 3
cedri non est finis .ltimus . nam hie est sanitas , ergo fruimur, qui est nostra beatiti do .non virtutibua,tumetit sinis iniermediu . quia ii de ratione si is est. visit ultimum appetibile Respondeo dieendum quod de ratione sinis ea es simplicitet, ita ut caetera omnia propter illud appe- se ultimum non tamen simpliciter sed ies pectu ali' latitur . maxime est, quia si ipse apperitnt propter quotum, & consequenter damur fines intermedij , aliu/ , iam non habet rationem 1:nis, sed me/ii. piaetet vltimum. Et quidem quod finis sit quia viti- sed hoc nih;l est, quia ei iam medium . ut medium, ait l, xx. anum .patet ex dictis, lieet enim eonsideratus sinis eum sitiei minus appetitus,licet ordinetur ad aliud. secundulti rationem causalitatis, si prima omni uini habet lationum fini. inquit Philo opsus p.rah.c.r Io
74쪽
citer, & alia est prima secundum qu d , seu media , ergo non obstante definitione sitis an genere finium
dabunttit umis snis ultimus &Alii intermedij. Di-eetidum feeundo quod philosophus loe . cit. tantum vult.quod sublata motione ultimi sinis in actu exertaeito tollitur & motu finium intermed oram,&conia sequenter omnino tollitur sitis .in actu sellieet ex etiacito , quoad causalitatem scilicet. quod patet . nam ibidem probat non dari proeessum in infinitu in finiabus ex eo quod non daretur vlti dius finis, re conte-quenter tolleretur terminus actionis. & actio ipsa. quia nullus conatur aliquid sacete . si non putat se posse peruenire ad terminum . quae probatio Hare de i. - monstrat ibi sermonem tantum esse de finὰ quoad hiuium nul us posset talem sitis cientiam acquirere, i causalitatem .seu in actu exercito , di non de fine in
cum iit iti fulta, & ua nullus posset esse felix , ergo de t actu fgnato,seu de 3efinitione.& ratione finis,& vl- multo magis si tale medium habet bonitatem in se. i s propter quam appeti possit vi est bonum honestum. ddlectabile, nam tunc , & propter se appetit ut .&:ons quenter propter illud aliqua , Sipsum appetitui propter aliud tamquam finem ut dicit Philoso phus p .eth. e. 6 Demum quia si de ratione finis est .vt caetera omnia appetantur propter ipsum & ipsumtion appetati et propter aliud, sed propitris tantum . sequitur. quod nullus dabitur ultimus finis naturalis, 1m stille it hominis .ut ait philosophus p. eth. c. .etius stit in eo. quod sibi quis prouideat de possit pro
uidere aliis vique ad certum terminum puta consan. itineri, amicis propriis, nam si deberet posse prouidere omnibus etiam amicis amicorum,& scin in . ratione finis non est ut omnia appetantur propteris sum. sed tantum, ut aliqua; id vero, propter quod aliqua tantum apnerimtur, non implica posse appe N , Alic propter aliud. Sicut enim quantitas, eum sit accidens secundum totum suum esse dicit ordinem
ad substantiam. & ab illa dependet. de tamen se cunilum idem ei se terminat dependentiam suarumpamqnum,tespectu quarum habet rationem finis ;iubiectum enim est causa passonum in triplici gene.
re causae, puta et icioniis , maretialis. &' finalis, ita quod est medium ad finem ultimum ratione Me bo nitatis intrinsecae,potest esse finis aliquorum.& consequentet esse id propter quod aliqua appetantur,& ita erit finis interme lius .ae proinde non erit de ratione finis quod sit vltimum i implicitet in genere appetibilium,iess tantum quoa sit ultimum respe mi aliquorum . nam & est termitius motus inquiti ilosophus i. met t. in .le est iu .culos gratia, ut do. s.cetissem a. ph7s t. 19. possiemo ex ptoportione ad j
tetminum. & finem motus corporis naturalis ;s tenim tot minat ut motus corporis natu talis duplicia ltet, Vno modo simplicitet ad ultimum, A lio modo lsecurigum quid ad medium . per quod itur ad ulti
in quod terminat motum . daeitur enim aliquiss lter manus. & finis incitus, inquantum aliqv. in partu lmotus terminat; ita in moto appetitus duplex erit leerminias.& stiis,unus vltimui ilar pliciter, qui appe. l
titur ut ultim uterminans totaliter motum appeti.
tus.quod est bonum, honestum.& delectit hile. Alter vero .quod est appetibile terminans motum secun dum quad. vi medium scilicet, per quod tenἡitet in aliud.quod est bonum utile,& est finii non vltimus, sed intermediu . Et se manifestum est, quod de ra. tione sol, non est quod sit ultimum limplieiter, sed tantum respeetia aliquorum.
Ad primum ergo dicendum primo quod ex processi, Philosophi l. e. manifeste colligitur quod de ratione sinis non est quod sit ultimum simplicite sed tes pectu aliquorum tantum . quod patet primo. Quia ibi quaerit. Virmn finibus dari possit processus initis. initu. tithete quaestio supponit dati posse plures fine i iintermedios praeter ultimum simplicitet.nam si non limi secundum se. Ad secundum dicendum,quod de ratione termini aης arta non est esse ultimum smpliciter, sed respectu alicuius vi patet ex motu corporis naturalis,& appetitus, ut dictum est.
Ad tertium dicendum, quod de ratione sinis ulti p. ei h l ν. ω mi est quod si ultimum smplicitet &de hoe loquia I ph s.f.
tur Philosophus p.eth. e. i. 8e I. & r. mor. euid. e. p.
de ratione vero finis intermedij est ege ultimum respectu aliquorum , de quo loquitur Philosophus a ph s t ry. Ad quartum dieendum quoὰ Philosophus loqui- 'iur ae sne ultimo; de ad probationem dicendum. quod bonum utile etiam habet rationem finis, va Mi. sed dicit Philasophus p eth. c. .& patet ex termin , de contra. Msne corporis naturalis. ut dictum est . de se patet ad i quintum.
siderati ab agente; eausalitas enim linis est tes p M p 3τιψpectu omnium,quae agunt proptet finem,sed natura g ρ agit piopter finem , & tamen nee illum appetit, nee
desiderat . eum illum non cognoscat, ergo e salitas
finis non consistit in appeti.&desderati. 1 proeterea finis, cum sit bonum , & persectio rei, cuius est finis.vt dictum est, debet eausare sedis- ara sun dendo. se8 se diffundere non est appeti.& des de- P p q irari. sed est quoddam agere,ergo causalitas finis non Α s est appeti di desiderari. 3 praeterea nullus appetit id.quod habet:sed multa agunt propter finem habitum , vi eum Deus pro dy- l .pter suam bonitatem operatur . ergo eaualita, finis ' 'r 'noti consstit in appeti .vel de sagetati. Sed eontra est,quod Philosophus ra. mei. t. 3. de 3I. ὀicit quod Deus qui motiet sicut finis, mouet tam- ismeti. Rquam desderatum.& amatum ded motus amati. α p. p.ros.
Aes 3 etati est ama ti,&desiderari.pet hoe enim quod posset l, oe dati . frustra quaereretur de processu in in . sitis desideratur,&a matut , agens agit adeon secuia finitum seut quia non possunt dari plures dij, quo- l tionem sinis. rum quilibet si verus Deus, nee naturaliter plures kles titillus quaerat ut tum dari possit proeessis in in finitum in vetis dras vel in solibus. Selimis. secundo quia eodem mo3ci quaerit de sitibus, quo de aliis causis. sed in omnibus aliis causis dantur causae primae. Ae mediae seu secundae ergo & in suibu, debent dari vitiinus.& intermedius. Tettio quia sicut definit ibi fi ne in .quod sit ultimum ita detinit esset ens. quod sit ptimum principium motus, sed non obstan. rege finitione essicientis, admittit Philosophus plu-Ies caulas efficientes quatum una est prima smpli. a Praeterea eatenus siris agit , quatenus mouet qagens; sed mouet agens quatenus desidetaret , &t si s
amatur,mouet enim quatenus bonum. bonum au
tem .cum sit appetibile mouet quatenus appetitur,&desideratur, ergo causalitas finis contistit in appeti, & desderari. Respondeo dicen3um, quod seut influere causae q 41.de vet. ellicientis eiusque caulatet est agere, ita influere. θ: a 3 c qx .causate eausae finalis est appeti .& desiderati di emu s ratio est, quia causalitas causae in eo consistit, quod
causa sit actu causa, seu quod agat, ut dictum est,
75쪽
ν6 Prima Secundae Part. Sum. Philosoph.
- posito autem Quod finis deside1 etur . vel ametur ab D talem diuersitatem causabit bonum virtutis se agente. constituitur finis in esse cause actualis, atque cumlum varium est. apprebentium . de se sinis , cu . adeo causat.apere enim finaliter, quo test caulalitas
ilo,a . ut dictum est et sicut agere essi eienter est caua sedita, effetenti, sotmaliter est. causalitas formae, in nihil est aliud , quam trabere , & mouete agens ad si,mouetautem ad se pet Iide, quod deside
Iatur. Acamatur . nam pet amorem
tendit agens ad finem. i/raeterea, sevi causalitas age. iusmodi est bonum virtutis, ea ulabat secundum esse intentionale , & non secundum esse reale in na
s Praeterea qui operantur contra rationem .appe q.r .ifex tium bonum per se se 3 tale bonum non potest esse in re quia in se malum est. ergo Aebet bile talem appre. hensione .ergo in his . qui peccant, finis . seu bonum
, posita est . ut agat in omni agente , ita l mouet secundum esse apprehensum.&intemtionale, is ultimi eonsistit in eo quod appetatur j & non secundum et Dieale eausalitat finis in omni sine. & sicut agete esticienter ad eslactum l O praeterea cum si vi moueat inquantum ho siiqi pto dueendum .ita agete finaliter finium intermedio- l num . bonum xirem eum ente conuertatur . nihil rumetit appeti.&gesiderati sed per ordinem ad ul- i p. itest appeti. quod non habeat esse. sed aliquati do
titnum snom , non enim quis appetit purgationem propter maciem ultimo sed ut per hanc Oeinde eonsequatur sanitatem Tt si e manifestum es , quod causalitas sinis consistit in appeti.&desiderari Ad primum ergo dieendii n.quod natura agit pro pter finem de ili vim appetit. sed appetitu naturali, si, petitur impostibile. & non e in reale. ut patet mdamnatis: sed impossibile . & non esse tantum liabent esse ui timentione.de apprehensone, ergo finis monet seeundam esse in intentione, & non secun eam esse in re.
sed eontra eq. quod philosophus 1. phys. t. a pu.ti . qui Esti uelinatio naturali, & non supponit cognitio- , I; .dieit, quos de ratiri: te fini A est q icia sit ollimum . - nem finis. quia per talem inclinationem natura mo. t rc cuius gratia. sed sui ceu tui 1 ultimum feeundum uetui ad finem acta.& ducta , Deo .cteatura ve D ra- l esse reale in natura, ut dictum est. numeraria sanita. ι ρι1 sic tionalis mouetuc ad fiu in per appetitum ' tieri o- l tis secundum olla reale mouetur iti firmus ad su 1 mea istumas uuae supponi: cognitionem , cum pes talem l mendam medicinam , naua mouet ut ali illa sania appetitum tendat in finem,quasi se age m .dc d sicem l rate, quam per medi inam vult aequirere . quae est ad finem. I sanitatis secundum esse reale ergo finis caulat iucunis p pq t a. . Ad seeundum ditendum . quod bonum dic iuridum esses reale. ad . . Acte' movete . de emeete metaphorice . quomodo ctiam l 1 l taeterea finis honum.& appetibile idem sunt. osi ' eonuenio fini mouere metaphorice, trahen o uilicet i et sanitas quae est suis.nonestappetibilis nee bona ad se pεe des detium.&amorem . sine ulla alteraiio- l aegroto . Di ς seeundum .esse reale . nam bonum est p.pq sa . ne prauia facta ab ipso in essiciente, i qui d omnia appetunt, eatenus autem aliquid appe- ς Ad te ilium direndum . quod agere propter suem l tu deest . quatenu est pei sectum, naia orun a apis
Operantis dupliciter eontingit vel ptop:et deiidet ilisnis, vel ptoptet amorem finis, desiletium enim est rei non habitae. sed amor est tei,quae habetur de ideo omni creatusae competit agete propter deiiderium snis,quia volevique aequiti tui bonum ab aiio quod i ex se non habet . sed D o competit agere propter amorem finis . euius bonitati nihil potest a i , ipse enim suam bonitatem perfecte amat.
pet aut suam persectionem , inrantum v e. O e et ali. quia pei sectum. inquantum est actu in rerum ira tura ergo finis mouet agens.& causat seeundum es
Respondeo dicenati m . quod necesse est dicere, quod ratio causandi .i usi at randi in sine non est eis apprehμnsim seu cile in intentione, isa esse in
tu natura,cuius rei duplex ratio asserti potest .vna p est ex dili utentia inter act:onein voluntatis,quae mo-l uetutasne. actionem intellectu, desumpta; nam' aistici intellecto inlicie consistit quod ratio rci intes- ii.4eri
l lectae. est in intelligente actio vero voluntatis pet fi . t pia 4 l citur ex eo, quod voluntas in linatur ad ipsam te, uti est in se ac pro inge ad rem keundum suum esse rea. p p qa l le. Et ratio huiuη est, quia intellectus fit in actu petVIJetur quod sitis causet secundum esse inten-l hoc . quod tes intellecta est iij intellectu secundumtionale; finis enim est eausa de prima causa se- l suam ii militudinem .volutita, autem fit in actu, non' i ris . s eundum quod est in intentione ; sed finis secundum 1 pet hoc. quod aliqua similitudo voliti fit in voluntanti titi f. illud esse eausit .secundiam quod tu causa. 6t prima te,sed ex hoe,quod voluntas habet quandatu ineli causi , ergo finis causat secun sum esse intentio. et a d p. ν q.ν nate.
a e da qs. 1 PIςtereas nis causa quatenus ouet agensiled depos a. p. . mouet agens. quatenus est in intensione non enim i3 p aetens agit nisi ex intentione stiis, eius ire apprehen- l gos nissit Obiectum voluntatis, & ipsam moueat ,
8- sotie,& eognitione nihil enim tetidit in finem ineo. j quatenus illaintrahit ad se per inclinationem amoris, e 1tim i. ' gnitum, ergo snis causat secundum esse apprehen- l vel per desiderium sui .ut ductum est .necessario debet Tab.v.finii sum: c intentionale. t illam mouere & ad se trahere ratione sua bonitatisi Praeterea secundum illud esse causat finis, quod realis, & eonsequentet debet secundum suum esse V rum falseausit secundum pereure,an vera sicandum esse furensionale
nationem in tem volitam,& ideo I hilosophus ins me dicit quod bonum,& malum.quae sunt olae stavoluntatis,sunt in rebus. verum autem, de salsum, quae sunt obiecta intellectus Gint in mente. um e
habet quando causati sed quando snis causat, non i reale in natura,causarein voluntate amorem. & de . habet aliud esse. quam iri intentione agemis tram se- l si terium,&quameunque aliam actionem .pet quam : iis . 3.cundum esse reale elle sectus aliarum causarum , ut i tendit in consecutionem finis, lucid cons quia si est eo ira i ii
dictum est ergo finis causat tecundum esse quod ha- l apprehensum &ininteius cine es letr uio hilalizandi q ν ε q. 13 a 1' bet in mente. l in sine, sicut forma in effetente est illi ratio emeten. 'pinterea diuersitas apprehensonis eausat' di:quo magis cognosceretur tes, eo magis illa mo- diuersitatem sol maleis in actibus voluntatis ; sedluetet per mogum finis, scut maior actio agentis oti. eitca eundem finem possint versati diuersa actus tui ex maiori forma sed non ideo res appetitur, k di voluntatis etiam eon traiij . nam bonum virtutis i ligitul,quia eognosti tar,sed quia est in se realitet bouune applehensum potest quis post horam odiae,ex. t na ; nam cum actio appetitus trahat illum ad tes ,
76쪽
scut collutio trahit rem ad intellectum, non potest ratio mouendi in obiecto ipsus sumi ex cognitione sed ex bonitate ergo dicendum est,quod ratio finali. - , Eandrin s ne quod est obiectum voluntatis .est esse :I, rea se in se. Altera latio est sumpta ex ratione finis nisquantum est iret minus,id enim ad quod terminatu tappetitu est id , quod voluntas intendit tamquam finem sed . lutitas tendit in consecutionem finis se cundum ere leale; nam antequam tendat in s nemper amorem vel desiderium iam habet ipsum secti
Virum omne agens agat proprer Dem. Videtur quod non omne agens agat propter finem sed solae ereaturae lationales Homo enim' p cuius maxime est agere propter finem, nunquam agit propter sirem ignotum . sed multa sunt, quae nondum este intentionale peractum intellectus ergose. l cognoseuntsnem,uel quia omnino earent cognitio eundum esse reale mouet finis voluntatem ad sui co .l ne,scut erraturae insensibiles . vel quia non appre Leutionem .non autem secundum esse intentionale . hendunt rationem snis . seut btuta animantia, ergo Est tamen hoc esse intentionale necessatium ad cau- agere pio ptet finem non eonuenit creaturis irratio- salitatem sinis, si non ut ratio eausandi. saltem tum natibus visorma ad quam eon tequitur inclinatio voluntatis 1 Praetetra agere propter 'finem est ordinate ''s 'ili q. ta.* ad finem Dam cum Omnis inclinatio consequat ut suam actionem ad finem ; sed hoe est rationis opus, ρ ρ s 3 aliquam formam, sicut appetitus naturalis conse- ergo non conuenit illis quae ratione cairnt. oui tui sormam in natura existentem . ita appetitus 3 praeterea bonum ,&finis est obiectum volun --. iiii sensitiuus de rationalis consequitur formam appre- tatis , sed voluntas in ratione est , ut dicitur in s. de Valgr. hensam tum ut conditio , sine qua filiis, non potest ani. ergo agere proptet finem non est nis creaturae r .ria ιν esse obiectum voluntatis, nec illam mouere. Nam rationalix ia.. licet obiectum voluntatis sit bonum ut in te noli ta- l Praeterea agere propiet finem viaetur esse ali- 3 et e L. men potest bonum in se mouere. nis cognitum . & cuius indi emi, fine . sed Deus nullo indiget, ergo appretientum .nam incognita amare nullus potest. s agere pioptet finem non conuenit omni agenti.
Praeterea sunt aliquae actiones. quae non videntur:
Ad primum,ergo dicendum . quod quia id, ad quod tetminatur appetitus est id quod voluntas intendit tamquam finem, ut dictum est. & quod ptius est in causando .est posterius inessendo, ideo id, quod est
causa est bonitas realis, ratio vero causandi est esse reale bonitatis, eonditici vero sine qua non posset finis ea usare. & finalietate est esse apprehensum,eoiademque modo dieendum est ad h. de tertium. esse propter finem .s ta bones lud:ctae,&eontem. plativae,& actionec quae absque attentione sunt, sicut confricatio barbae . Ad huiusmodi, re tamen haeactiones producuntur ab aliquo agente , ergo non omne agens agit pio ptet finem. 1 3hrcit Α Ρtaeterea dieit philosophus 2.phyct. 9. quod eo rum, quae sunt .aliqua sum aliqua non fiunt alienius 33 ιi.a ca Ad quartum dicendum,quod illud. quod non dumigratia, ergo non omne agens agit propter finem . . . . est in telum natura,non mouet secundum usum re t Sed eontra est. quod Philosophus a. phys. t. s. ''tum exterio tum quom ogo mouet efiicien .sed mo- l probat, quod non solum intellectus,sed etiam natu- tia eo titi,
uel secundum quod praecedit in actu animae, modo i ra agit propter finem.
tamen supra explicato. 2 platerea in omnibus agentibus proptet finem 1 c. g.e s.
M. Ad quinium dieendum . quod diuersias appre- 1 hoe esse ultimum snem diei mas. vltra quod agens
hensionis causat duplicem diuerstatem in actibus .inon quatit aliqui 3;sed in actione cuiuilibet agentiu
unam inesse libero.& natu tali.& alteram inesse spe. cisco .quatenus actus morales speciem sortiuntur a fine, qui priot est in intentione,sed postremusin me ia
,3 Ad seatum dicendum, quod qui opetantuli p., i. 'contra rationem,appetunt bonum per se .ut qui sot- nicatur,attendit ad id quod est bonum,&delectabile. secundum sensim .sed quo it malum secundum rationem .est praeter intentionem eius dinde bonum est desideratum pet se malum vero peraecidens.
ii ii , , Ad septimum dicendum, quod scutaliquid se ii, di ,4,. bet ad hoc, quod sit bonum ita ad hoe . quod se ap. pyri s. . petibile ; non diei tui autem aliquid bonum simpli. citer.&absolute seeundum esse substantiale nisi
est venire ad aliquid , vlita quod agens non quaerit aliquid. nam alioqui a hiones in ins nitum tenderent, quod est impossibile, quia cum infinita non se pertransire. agens non inciperet agete, nihil enim mouetur ad id ad quod est impossibile peruenite,ει-go omne agens agit propter finem. 3 praeterea peceatum non inuenitur nisi in his, quae ibid. 'a sunt propter snem , non enim imputatur alteri ad peccatum .s desciat ab eo. ad quod non est . sed peccatum inuenimus tam in his,quae fiunt secundum
attem, ut cum grammaticus non recte loquitur.
quam in his . di suiu seeundum naturam vi patet in
partibus monstruos s. ergo tam agens seeundum naturam , quam secundum artem, di a proposto agit 'superad 3antur persectiones aliae debitae &ideo esse i propter nnem. substantiale non est absolute appetibile .nis debitis Praeterea s agens non ageret proptet finem, ex by ae p. p. pei sectionibus adiunctis. Vnde philosophus dicit in actione agentis non magis sequere tui hoe, quam ii. '
p ethie. omnibus gelectabile est esse: non oportetit 3,nisi a casu.&omnes essectus essent ei indisseren. aurem . aecipere malam vitam,&corruptam in iti- i texunde sequeretur quod ellet illi impossibile agristitiis hie est enim mala simpliciter . de simpliciterire: nam quod ingiffitentet se habet . ad multa. 11ω fugienda , quamuis sit appetibilis secundum quid; magis unum eorum operatur, quam aliud A eontin- eiusdem autem ratiostis est in appetendo, fugien-lgente autem ad utrumlibet non sequitur aliquis es do tiliquid esse bonum dc corruptiuum mali velen i istus,nas per aliud. per quod determinetur ad vinum; se malum. 3: eorruptiuum boni, nam ipsum carere unde impossibile esset quod ageret Dicendum ergora, io dirimit, bonum secundum I hilosophum in r. est.quod omne agens tendit ad aliquem delet mina et h. non eme istitur accipit rationem boni, inquan tum essectum. qui dicitur finis eius itim tolli esse initistitiis.& in malitia, quod est - Respondeo dicendum quod omnia agentia neces p. 1.q.p.ax.ltim simplieitet, lieet si bonum feeundum quid,&lse est agere propter finem . causarum enim ad inui-ς per hune modum non esse potest desiderati sub ra- eem ordinatarum si prima subtrahitur, ne eesse estiione boni,&idem dieendum ptoportionaliter det alias subtrahi, prima autem inter omnes eausas estimo: sibili. causa finalis. Cuius ratio est , quia materia non
77쪽
τῖ prima Secundae Partis Sum philosoph.
sequitur formam . nisi secundum quod mouetur aha gente . nihil enim tegueit se de potentia ad actum agens autem non mouet nis ex intentione finis. Si enim agens non ei Iet determinatum tid aliquem es.sectum .non malis ageret hoe,quam illud, ad hoc ergo quod determinatum effectu i proῶucat nee esse est.quod determinetur ad aliquid certum, quod ha bet rationem finis haleautem determinatici seut in rationali natura fit per rationalem appetitum qui dicitur voluntas,ita in aliis fit pet inclinationem natu . ratem . quae dieitur appetitus natu talis.Tamen eons serandum est quod aliquiὰ sua actione vel motu te dii in finem duplieitet, uno modo scut seipsum ad fi nem mouens. ut homo; lio modo sicut ab alio motu i ad sitem,sem sagitia tendit ag determinatum finem iex hoc quod mouetur a sagittante, qui suam actione ldirigit in finem .uti ergo quae rationem habent, seipsi mouent ad finem. quia habent gominium suorum actuum per liberum arbitrium . quoa est facultas vo
luntatis. Je rationis. illa veto. quae ratione carent, en
dunt in finem propter naturalem inelinationem quas ab alio niota . non alitem a seips , cum non eo-gnoseant rationem finis,' ideo nihil in finem ordinare possunt.sed solum in sitem ab alio ordinantiit ;nam tota irrationalis natura comparatur ad Deum, sicut iust tumentum ag ag ns principale. Ad ideo pro prium est naturae lationalis, ut tendat in finem quasi te agens,& gueens ad finem inaturae veto irrationalis
quas ab alio actae uel ductae sitie in finem apprehen .sum , seut bruta animalia, sue in finem non 'pprehensuar, sicut ea,qua cognitione earent.
Ad primum ergo dicendum , quod quando homo per seipsum agit propiet finem coetuoscit finem; sed
quando νb alio agitur . vel ducitat, puta cuin agit ad imperiem alterius . vel eum mouet ut altero impellente. n.n est necessarium, quod eo gnoscat finem,<a est in eleatutis irrationalibus.
Ad seeundum dicendum, quod ordinare in fi nem est eius quo3 seipsum agit in finem ;eius vero, quod gab alio agitur in finem. est ordinari in finem, quod lpotest effeti rationalis naturae sed ab aliquo rationem t
Ad tettium dicendem, quod obiectum voluntatis est fini ,& bonum in uniuersili. Vn Ae non potest esse voluntas in his . quae curent ratione , & intellectu, cum non possint apprehengere uniuetiale sed est in eis appetitus naturalis, vel sensitiuus se tetminatus ad aliquod bonum partieulate. Manifestum autem
est, quo 3 particulares causa mouentur a causa unii ersali se ut cum tector ciuitatis, qui intendit bonucommune. mouet suo imperio omnia sua particularia emeia elui latic.& ideo neeesse est . quod omnia, quae carent ratione moneantui in fines particulares ab aliqua voluntate rationali quae se extendit in honum uniuersale.scilicet voluntate diuina.
Ad quartum dieendum,quod agere propter indi. gentiam non est nisi agentis imperfecti quod natum lio humoris plui itum excitantis est causa eonnica. tionis balbae,quae fit sine attentione liuellectus, Zetamen hae ad aliquosfines tendunt, licet praeter Ordi rem intellectus.
Ad sexium dicendum . quoὰ philosophus ea dicit i γε is 4 . non propter aliquid fieri .quae propter se sunt inqua. tum in se ipsis habent delectationem . vel honesta tem propter quam secundum se ipsa placent. v et gi eit non propter finem fieri .quae non sunt propter s. nem deliberatum , sicut constitatio barbae, vel aliquid huiusmodi,quod interdum fit absque delibeta.
t: ne ex sola imaginatione mouente, unde habent fi nem imaginatum, sed non deliberatum.
De comparatio e causarum aliata ram.
Post ab lutam consi te rationem causarum sequitur comparativa consileratio earundona; circa quam primo dicendum est de ea usis per comparationem ad inuicem , deinde de iisdem per compararionem ad effectum.
VI detur quod finis nensi causa causatum. Fi--i cnis enim causat , inquantum est bonum, bo- 4. e. nnm enim est quod omnia appetunt, hoc autem habet rationeria finis; sed ratio Dor i praesupponit ratio, nem causae effetentis, & formalis. ignis enim priust calefacit quam forma magnis inducat et go snas non est ptima omnium causarum.1 Praeterea eum finis sit bonum . sicut ratio boni ibia.' est ratio persecti, ita de ratio finis: sed latio pet secti
supponit lationem eausa eslicientis nam eatenus est
persectum unumquodque quatenus potest sbi sini-r . ,1-le sacere. Vt dicit Philol.phus . meteor. ergo fiuio est agere.& pati. & quod etiam in agendo intendit non est prima causa. aliquid acquirete , quae Deo nota competunt ; α j τ praetetea Deus est prima causa finalis &primu ε.ε 4. ., ido ipsis solii, est maxime liberalis . quia non agit efiiciens omnium;sed in Deo non est piis . At posse. .iag 4 propter suam utilitatem , sed sidum propter suam lius, hoe enim est impossibile, ergo eausa finalis non bonitatem. est prima omnium. Ad quintum dicendum . quod actio ites contem - l ε Praeterea Iatio entis prior est , quam ρ ρ.q s a. statio boni , ens enim est primum . quod cadit in qconceptionem intellectus, undem, est proprium p. o irς obiectum intellectus, & primum intelligibile : sed bonum peltinet ad causam finalem , ens ad te. l liquas, et go finis non est prima causa omnium cauisi satum.
tentione non sunt ab intellectu .sed ab aliqua subita j - 1 praeterea quod est posterius ineme, non potEst imaginatione. vel uaturali principio, sicut inordina, esse prius illo, quod est primum in esse ; sed finis est , t. i. plativae non sint propter alium sinem sed ipsae sunt sitis; actiones autem iudicia interdum sunt finis . si
cui cum quis solum ludit propter delectationem , quae in ludo est . quandoque autem sunt propter s-nem . seut cum lugimus, ut postmodum sortius se cundo agamus. Actiones autem , quae fiunt sine at
78쪽
.ltimum iri esse essiciens vero est primum, ergo sinis
non estptima causa omnium cautarum.
, ια. .e 6 praeterea materia drcitur ptima sed non nisi uel respectu essectus, vel respectu aliarum causarum, l-ιg. i. ergo finis non est prima caula em naum causa. i
Seg eonira est, quod philosophus s. mei. t. s. ldicit, quod id, cuius gratia, est bonum , de finis
pleatis, a Pisterea definitio suinpta a fine est causa defini 4 , res Milom, teliqoarum causarum ; quia enim materia est propter formam . de non contra, definitio sumpta ex causa formali est eaula definitionis sumptae ex causam v et tali eiusdem rei Et quia generatum consequitiit sotitiam per actionem generantis. agens est quo- ldammodo eau a formae,Ac definitio definition1s. vlterius autem , quia omne agens agit propter finem. definitio .quae sumit ut a fine .est quogam modo eausa definitionis. quae sumitur a causa agente a ulterius autem non est procedere in generibus causa ruiu, ergo snis est caula causatum. , praeterea eausae ad inuicem ordinem habent, nam ii A. ex una sumitur rario alterius a sed ex sotnia sumitis eratio materiae . ralem enim oportet ella materiam, qualem sorma requirit. essciens autem est tario sor. mae;quia enim agens agit sibi simile.opotiet quod se- eundum modum agetis sit etiam modus formae, quae eet actione consequitur; ex fine autem sumitur ratio e Teientis nam omne agens agit propter finem, ergo finis est latio. 3c eausa omnium aliarum causarum &per consequens omnium pii ma. p, pq. . . e Respondeo dieendum quod cum bonum sit.quod omnia appetunt, hoc autem habet rationem tinis, manifestum est.quod bonum rationem finis impol. tat .sed tame ratio boni praesupponit rationem causae essicietis. 5: rationem eausae scit mali si videmus enim quod id, quod est primum in causando. vltimum est in causato,ignis enim prius calefacit, quam formam ignis indἀcat .cum tamen calot in igne fotinam sub stantialem eonsequatur. In causando autem primo inuenitur bonum , definis, qui mouetessitientem. Secundo actro efficientis mouens ad sormam , tertio aduenit sotia : sed e conuerso esse oportet incausato, nam primum est ipsa forma , pet quam estens Secundo cons deratur in eo virtus effectiua , se-
eundum quod est perfectum in esse , quando potest hi simile facete, ut dictum est. Tertio consequitur ratio boni .pet quam in ente persectio sutida tui ; de se manifestum e quod finis inquantum causa, seu ratione eausalitatis , est causa causarum. & omniumnalis esse autem rationem cause exemplatis deesse istiuae
Ad quintum gieendum , quod stiis est postremus pia ' ρ ac in excetitione.sed primus in intentione, de hoc modo p
habet lationem causa. Ad se, tum dicetidum quod inmetia dicitur prima, p p a L.
t quia est primum priueipium passivum ; quia vcrci passo est essectus actioni; tationabile est, quod tale primum plincipium sit este hiis p. principis activi, pu- ta Dei .atque adeo vitinii filiis omniti . nam Deus estptima causa eficiens exeipia iis,& snalis omnium, nam omne imperfectum causa tue a perfecto, oportet enam primum plincipium eueaver cliis nauui, vidicit Philosophus D. met t. si vel die quod material dicitur prima vel ordine naturae, quatenus est id. in d D ' rquod ultimo stat te solutio corpotum naturalium vel AE Ordine temporis,qu itenus duiatione praecessit. simul tamen cum aliqua sol ma . Ordinatam dispositionem mundi, qualis nune cernitur secundum eos, qui po-i nunt mundum non semper fuisse , nee a principiol creationis omnia distincta sutile.
Vtrum cur, uesint i in moere cutis in duerso
Ad primum ergo dicendum, quod bonum, atque adho finis in assendo supponit exteras causas cum sit quid ultimum in esse , in causando autem est prima omnium causarum , eodemque modo dieendum est ad seeundom. Ad tertium dicendum , quod, eum Deus sit causaesecietis .exemplatis, 3e finalis omnium rerum . Scmateria prima sit ab ipso sequitur, quod principium omnium te tum sit unum secundum rem: nihil tamestohibet in eo consilerati multa secundam ratio nem . quotum quaedam prius cadunt in intellectum nostium,quam alia. , Ad quattum dicendum,quod ens. 3c bonum du plicitet considerari possiant, uno modo, secuti dum intentiones eo tum,& sie simpliciter. 8e absolute ensest prius bono, sicut & vero de viro, quia ens claudi tui in intellectu eorum . de non e eonuerso. Altero modo . seeundum rationem causalitatis. 3e se bonum est plius,quia bonum habet rationem causae s
Videtur quod causae non sui sbi inuleem causae
in diuerso genere causae. Dicit enim Philoso-q ii an a.dit phus p. post. t. 6. quod dena onstratio circulati, est imal possibili, sd si duae caulae in diuerso genere causae sibi
inuicem essent causae dari posset demonstratio circulatis ab una causa ad aliam. & ab illa ad hane, et Oron possint duae eausae esse libi inuleem causae in diuerse genere.
1 praeterea quod iam est non potest fiet ut /ictum hst sed quando una causa dat esse asteri, iam est, nam , e, is causa est prior natura e spectu eigo una causa non pota , .: 'l'leste Ist essectus alterius Ee per consequens non possunt elle tibi inuicem causae., Praeterea impossibile est . quod idem se habeat; si, ν in ratione principit.& eius, quod est a principio , ut a tr. . dictum est 1 sed si duae causae diuersi genetis tibi inuicem essent causae , id seque et ut nam .hapso duceret aliam, de rursum produceretiit ab illa
- Praeterea essiciens est, quod dat esse sormae δε fini, in prae ea. ut dictum est: sed neque forma, neque s nis, neque materia 3ant esse effcienti vi patet, quia se eis cieti, esset ultimum in essendo, S se haberet rationes m s nis, ergo duae causae saltem emeten, scis iret . & fui, non possunt esse sitii inuicem causae., Praetetea s duae causae diuers generis essent sbi ii nuteem causae, cum demonstratio propter quid pio- i. post . s.' cedat ex caula, possent caula, & causatum inuidem demonstrati demonatatione propter quid, at hoe
esse salsum probat Philusophus 1 post i 1ς. quia sequeret ut idem esse prius, de poliemus, notius, de ignotius at o , nam inquantum causa esset praes de notius , inquantum effectus esset posteriug , de ignotius.
Sed eontra est,quod philosophusi physi ro de s . . se, met. t. s. dicit quod causae pollunt esse sibi inuicem j.,hi i l eausta in diuelso genere, ut eficiena, de finis , mate. tia , & forma. l Praeterea r .post. t. ii. Philosophus ex fine puta ' i .loni sanitate probat deambulationem post canam.& tuc
79쪽
8o Prima Secundae Partis Sum. Philosoph.
sum ex hae picibat illam ; sed deambulatio est eausaessiciens sanitatis,ergo dux ea ulae diuersi genetis possunt elle sbi inuicem eausatii phi si s. Rei pondeo dicendum, quod quaedam po sint esse l . olei li q sbi in icem cause secundum diuersam speciem eau. la a deo a. O .vt patet primo quidem inductione . tum in causa lesiciente.&finali; dolorentin ex incisione vulnerit iest eausa san. tatis, vi essiciens sanitas autem est eau sailliti, doloti ..t finis: smilitet laborare est eausa em. eiens bonae habitudinis , bona autem habitu flo est eausa finalis laboris 1, tum in causa materiali, & sol mali nam forma dat esse in actu materiae. & maletiare ei pit tale essir, de praeterea sustentat formam . ali. quando quidem secundum esse simpliciter aliquando vero secundum quod est forma huius habens ess- in hoe . ivt se habet corpus humanum ad animam fa, .Fli,cl He Donalem. secus autem se habent fini . & male ia nam licet snis sit eausa materiae, non tamen contra. non enim finis est talis quia materia est l.ilis. sed po 'tius materia est talis.quia snis est: talis. Secundo ratione. qaia nihil prohibet aliquid esse plius.& posteriit, alio seeundum diuersas rationes, sitis enim est
ptius secundum rationem . sed est posterius inesse: agens vero contra, emcies enim est causa finis quam tum ad esse. quia mouendo perducite Urien ad hoe, iquoil si stiis. suis autem est causa effetentis . non quidem quantum ad esse,sed quantum ad rationem
causalitatis, nam effetetis est causa inquantum agit. non autem agit nisi cauta finis .vnge ex tine habe es selena suam causalitatem. Similiter materia est prior supivit. 3c forma generatione . ac tempore in omni eo . quod
P mouetur de potentia in actum. quia prius est id, cois liquid aduenit, quam i/, quod aduenit, sed se est prior materia substantia, & complemento quia materia non habet esse eompletum nisi per formam& eonsmili modo emetes est prius sui feratione M tempore quia ab emciente sit motu, od finem sed lfinis est priorem eiente .inquantum est issiciens sub istantia. 8e complemento, quia areo eis cientis non eomplet ut nisi per finem. Et se manifestum est , quod eausae possunt esse sibi inuicem causae in diuet so genere. q. taloga.1 Ad primum ergo dicendum . quod cireulii, damnatus a Philosopho est in eoἡem genere de monstrationis, re causae, ut dictum est , non indiuerso.
Ad secundum gicendum quod duae cause non post ne q. ra sunt esse sibi inuicem causae quantum ag esle. sed se- p. eundum diuelsas rationes, ut dictum est,&se patet ad tertium &quartum. Ad quintum dieendum . quod eaesa, &eausatum et .post l. , a secundum eis non postunt esse s bi anuleem causae. possitnt autem, si considerentur secundum alias. de iis e. δiuersas rationes. ut dictum est. vel die . quod nihil prohibet aliquid altero esse prius, 3 posterius secun η is ah ἡ . dum mei sum gemis causae,& per consequen, idὰm,3j. e. respectu eiusδem secundum diuella geneta causa rum esse causam. Ar causatum, se purgatio est causa sanitatis in genere causae esscientis, es sanitas purga. tioni, in s ridete causae finalis : similiter . materia est causa sorinae, inquantum illam sustinet, forma veho est causa matellae . an quantum dat illi esse in aetii. sed tamen illud est prius simpliciter ordine natu tae , quod est prius secundum genus . illius eausae quae est prior tu ratione cauialitatis, sicut suis, qui dicitur causa causarum , quia a causa finali omne aliae cauiae recipiunt. quod snt causae. quia efficiens nou agit nisi proptet finem, dc ex actione esseientis forma perficit materiam, de materia sustinet sol
VI detur quod musae possint esse sibi in ieem
causiae in eodem genere causae. Dicit enim I hi losophus h. post. t. i2.art. s quod du possium inuleem demonstrati in eodem genere caul; materialis , ut vapor. 3e aqua ergo. i Praeterea duae causae possunt esse sibi inuicem cau- a mulae ieeundum varias rationes eonsideratae. ut dictum est , sed si duae eiusdem generis pata essitient sint sibi inlucem causae, considerabuntur secundum va rias rat Iones, nam una exuta est essectus alterius subratione dissui, & est efficiens illius sub rationeam ira,erho duae causae eiusdem genetis possunt esse sibi
; Praeterea cognitio essecti uecausat amorem : sed Prari
rursum amor essective causat cognitionem nam vo- r. iluntas imperat omnibus potoeanis. ergo duae causae eincientes possunt essesbi inuicem e ausae.
dulcedo medicinae potest esse finia. vi p.
dicit Philosophus p eth. e. . unde pron et ipsam potest qins velle lanati, sed rursum potest idem uello Uuleedurem medicinae propter sanitatem, ut patet exl'hilosopho a phys t. a 9. ergo duos nes cossit esselahi inuicem caulae, de consequenter duae caulae eius dem generis.1 l laetetra vltima disposito ad formam substan- q de ea
tialem est causa essiciens illius, nam agens producit 1ες illam mediante forma accidentali, quia sib flantiali, forma non potest esse immedixtum principium acti- l.e et saeuum : sed rursum forma substantialis est eausa esu- ciens illius dispositionis. quia in materia prius est sorisma substantialis. quam ulla forma accidentalis . ut dictum est,ergo duae causae efficientes possuit esse si .
6 Praeterea imago est finis imaginati, ut dictum est q tua nam est id,ad cuius imitationem fit. ly vero ad importat ordinem ad finem , sed rursum imago habet
Sed eontra est,quod Philosophus a. phys s. iph vG tmet. t. ἔ. dicit quod duae causis poliant esse sibi inui. f.,ieicem caulae, si lint diuersi generis. Praeterea Philosophus p. post. t. 6.damnat circulum .ii totai
in eodem genere demonstrationis de causae: hoeau , te'sst dicere,non polla duas causas eiuldem genetis esse sibi inuicem eatisas.
Respondeo dicendum , quod impossibile est dua caucas eiusdem generis esse sibi inuicem ea usia, . ut
duos emcientes,&duos fines Et quidem uniuersaliter devmsque probatur,quia sequerenturilla ineon P
l uenientia quae Philosophus infert. p.post.t. 6. contra cireularem demonstrationem, quae tantum impossibilis est in eodem genere dem Onst rationis, Si causae
puta quod idem eii et prius,&posterius: notius Δεignotius re pectu unius, Metusidex:& quod idem probetur peride nasi una causa esset causa alterius esset prior,¬ior illa,&rursum si produceretur ab illa ellet posterior, de ignotior illa secundum eandementitatem.& respectu eiusdem. in particulari vero-3 it ci de causa efficiente probatur primo Gabsurdis, quae ad inde sequeteritur, si duo se mutuo producere possenti se d 3.q. in eodem genere causiae efficietis. Primum est filium
indiuinis poste produci a Spiritu tamsto , hoe enim 'Q' ideo impossibile est, quia Spiritus sanctus est a filio,
80쪽
principium. Secundum est . idem posse se generate, 34 . . nam si bocineonum; ens est. multo uic uenientius est quod aliquid generetur ab eo. ciuia est principiti, quod sequitur si duo es scientes sint tibi inuide causa -r ' quoad esse Tettium est idem ratione sua operatio- li ' his posse assumi a Deo ut instrumentum ad productio item sui esse . quia si hoc implicat ex eo . quo flesse rei praece/it opeia ironem de ideo no potest quis
t illis d in esse constititi eodem moso cum caulaes
iicietis producti aliquid, esse causa' producentis praecedit rem produsham,& idco non Dotest constitui in is i. esse per illam .Quarti: est .idem esse causam stilapsus. inb qua enu quod est causa causae , est causa cautat. svialas. ergo una causa causa lata quid , a quo ipsa causatur. hoc ipsum est causi tum ab illa causa, & sic illa erit eausa sui, quod est impossibile et quia se idem ess otptius se ipso . de realitet distingueretur a se in . nam pioducens , o productu in tealiter distin quiantur . qui; sunt, impost bilia Quintum est. idein esse simia in potet tia . 31 in actu se unc dum idem et de similiter idem esse simul mouens
di motum nam idem inquantum effet i s alterius esset aetii, S esset mouen . inquantum Veio enectus eius lem,essc t in potent a. de motam,quae tame sarit
ρ r impossibilia. Secundo ratione, quia eram ori De agrosi,s :, ε, agat inquantum est uel M. prius conii letatue in rati, ἡ, k a ente esse . quam conlideretur virtusae tua . nam hie fundat , tintllo.& militonis. is. quam cs dictus. nam hie est ultimus in esse . cum habeat rationem hnis ut dictum est,et o impossibila est.quod eni. eti, producat ut a tuo essectu, nam scha Ieret ultimum esse & es emis primum quod implicat.nam se eaderes secundum unum A: idem esse esset p ima.dc ultima seu prima de non petr a. paeterea. unum quod isque ut se habet ad esse .ita seliab et ad hoe quod si jeatisa: sed essectus efiicienti sin esse depen set ab illo, iergo dato quod suum essicietem causaret, ab eo temetram dependeret in eo .quo de Iset eausa ipsius sed omnis musa. inquantum causa. est independetis ab effectis .elgo essectus secundum eandem entitatem, de rationem dependeret. de non depen eret a suo es ficiente. quod implicat. Quod vero duae cauia finale, non possunt esse sibi inuleem causae, probatur . quia quod ordinatur ad finem tamquam medium . licet si lpropter illum tamquam finem, est tamen causa eius. lscut effetens.&vnde principium motus, unde debet istius habete esse quatinis.qui propterea dieitur ulti lmus. de terminus. vi dictu est,quia inesse est postre mus quod autem est postremum in esse respem, an cuius .implicat ordinati ad illud, tamquam ad finem. nam sie δebetet illud praecedere in esse, quod Mnpli. eat .cum sit illo posterius in esse dem autem non potest te spectu eiusdem esseptius.&posterius in essen. ldo. Vnde manifestum est, nec duas causa sessi eiena ltes nee duas finales posse sibi inuicem esse cau- lilas . de multo minus duas formales, de duas mate. litates.
Ad primum ergo dicendum. quod philosophu, l
concedit circulum in causspelaeeiden . de ad idem ispecie led non ad idem numero: non enim est neeeDla vi ex g qua statvapor nisi accedat extrinsecusvis ea. lotis solis neque ex vapore facto ex aqua generatur aqua eadem numero ex qua suit. ipse generatus , sed
specie: verum distieultas proposita est defluobus in ldiuidui , ita ut unum si caula alterius, de rursum lidem ab illo producatur. ν ρ iis . . Ad secundum dicendum quod eism causalitas es scientis terminetur ad esse,&super esse fundetur ratio virtutis activa,&passiuae, si duo sibi inuice essent
eausae esseientes secundum eandem omnino rationem seu secundum idem omnitio esse essent ad inuicem cauis de per consequens eadem reusa secudum eandem rationem cons derata, seu secundum idem esse . de estit causa. se ei ectus. quod implicat. Ad tertium dicendum quod coxnitio essecti equi. sisedemeausat amorem , sed amor non causat essectitie cognitionem,a qua productus suit,sia aliam, ob ta tiones allatas
Ad quartum dicendum . quod quia medium ordi- s c. natum ad sinem eis causa effeten, illius. vi dictu est, di proinde pilus habet esse. quam siri, ideo dulcedo
medie indi gustata notest esse finis volitionis sanitatis, quia v gus et qui si alem potionem dulcem, retes .elice eae lim volirionis sanitatis, Et ordinare illum ad auleedinem potionis sustandam, tamquam me dium ad finem: iram cum vere esiciatur , antequam gustetur medii ina potest esse causa em ciens medici- meus scis gustatae seu gustationis.& potionis medici nae dilicis, & consequenter potest esse medium ordinatum ad illam tam quaa Ahnere; ut sum vero, quia ian tali habet esse post medicinam dulcem gustatam, poti se si te orsinati tamquam medium ad ianitatem, in moti m ad finem , de consequniter esse causi nicie . illius. unde cum quis vult lanitatem , ut g fici medicinam dulcem . non ipsa finitas a fluuntur ut medium . sed volitio sanitatis. A quinto indicendum, quod uuia in corruptione eonii, , siti si resolutati usque ad materiam primam,& h je non uis .i substat sormae substa iritali est sub testutia accidentium ut dictum est,aliae sunt disposi licii es in matella in diiciae ab agante ad corruptionem formae substantialis praecedemis & plodu clionem formae sequentis; de aliae , qBae immedia te ccinsequuntur formam substantialem prodis
Ad solum dieendum , quod imago improprie habet rationem finis vi dictuin est.
De comtar Irone causarum adeusciam.
Deinde cons derandum est de causis com parative ad essectum.