장음표시 사용
51쪽
si Prima Sccundae Part. Sum. philosoph.
Arma & haee. quam materia, quia solum compos tum est separabile.& hoe aliqui l . quae duci maxime conuenium substantiae .sed illud est petiactius, quod est magis substantis . ergo compositum est nobilius,& pet sectius.quam forma. a praeterea sol ma substantialis est propter compo. situm, ut dictum est . tamquam propter finem . cum it illius pars. quae est propter totu tamquam finem ', sed in per se olgi natis ad finem .snia est nobilior de persectior ordinatis ad finem. eigo eompositum est nobilius.& petiae bus quam sol ma substantialis. Respondeo dicendum quod compositum smpliei. ter est nobilius. & persectio, sotina substantioli. Et ratio est, quia persectio bonitatis erratae in pluribes
inuenitur inuenitur enim in vitaque parte composti,& in Arma quidem manifestu est in maletia vero probatur, quia cust a Deo causata necesse est , quod aliquo modo si eius idea in Deo . & pet consequens quod similitudinem apsint Ut eunque recipiat quam uis enim eungum se eonsideratast informit . inest tamen illi imitatio primae formae. na praeteresse pet-
sectum. & completu. quod habet in composit . ha bet in se preptium eme lieet debile de imo erfectum. quod est imitatio primi entis . N aliqua bonitas. &persectio: nam eatenus aliquid bonum est . de petis actum quatenus habet esse:tiam ipsum esse habet ra. tionem boni:& ex triplici pei sectione,quae in qualibet te inuenitur secundum essetitiam secundum esse de secundum operationem. duae priores materiae co . ueniunt: nam Ae est partialis quaedam essentia , cum sit pals essentiae totius eompositi. Ae definiri possit per genus & disserentiam , quae essentiam rei constituunt.&per immediatam ploductionem pererrati nem scilicet habuit esse a Deo unde manifestum
est, quod compositum simplicitet est perfectius, Zenobilius, quam sol ma substantialis; est tamen haec secundum quid pet sectioi composito. tum quia est
eausa illius. Omnis autem causa est potior suo esse ctu. nam effectus ut sie dependet a causa , non contra: tum quia in sotma .vt dicit Philosophus mei. t. . non est materia, est autem in composito . & ideo ratione illius compositum est posterius , de minus 'nobile. quam sorma. Ad primum ergo dicendum , quoA sensus philosophi est quod quia solitia est prior natura, quia materia norint ens actu . nis per formam , ob eandem rationem scit ma est prior eo posito ex utrisque, in quantum est in composito aliquid de materia. Ad secundum dicendum, quos compos tum non habet totam quiddilatem , & essentiam a sorma . sed patram ab illa partim a materia .ut dictum est. 8e ideo non est necesse ponete . quod si forma simplici ter persectior eo inposito, sed tantum secundum quid vi dictum est. Ad tertium dicendu .quod apud nos composita sutpetsectiora simplicibus . secus veto in Deo :& ratio est. quia ut dictsi est, persectio bonitatis ereatae non inuenitui in uncismpliei sed in pluribus, sed per actio diuinae bonitatis inuenitur in uno simplici.
tum prisci tim aes oris η γ Ide tui quod forma substantiali, stillammedia-V tum principium actionis philosophus enim L.
degen. t. s .& r. reprehendit eos, qui effetentiam sol malum substantialium negabant, asserentes eam solum pia stari per accid ciuia, tamquam per inst Iumenta Ais verbit,amplius autem & potentias eorpo.tibus attribuunt. pi opter quas generant admodum instrumentaliter, auferentes eam , quae secvngum
speciem causam ergo sorma substantialis est immediatum prinei pluis actionis . . a P taeterea idem est principium essendi, se opera. gi seg ima substantialis est immediatum principiu ani a. u.. , essendi quia secundum suam essentiam est forma,& 1.. quia inter materiam primam.& soriam substantia lem quae est eius actus nihil est medium. ergo de erit immediatum principium operandi ι Praeterea materia prima est sua potentia. sed AI p. p 1 ε 3 ma substantialix est nobilior, quam materia : hae e M.1- 4e enim est propter Dimam. tamquam propter finem , ergo forma substantialis est sua potentia. i ,
. Ptiterea forma substantialis est simplicior, de , ii
virtuosior quxti forma accidentalis Cum enim age. deam .at: .
te sequatur adesse in actu,potentior erit ad agendum p pactus perfectior quam imperfectior, per sectior au. g tem actus eii forma substantialis. quam accidentalis, sed lime est sua virtus. & pet cons equens est imme- , . d diatu in ptincipium actionis, ergo & illa erit sua vita ptu . de potentia. de sie erit immediatum principium .a galli: actionis . non quidem illius qua disponitu e materia. pq iquia hoc fit per alterationem ad quam tussiciunt sor- IE, m e aecidentales sed eius.qua forma substantialis in . q
troducit ut in materiam s.d. q. a.
t Praeterea nihil agit ultra suam speciem, quia 3 4 p- .essectus non potest esse nobilior eausit sed foema substantialis eli nobilior ae ei dent alii eleto sorrua ae ei dentalis non potest esse princi 'ium actionis . qua producitur substantia, sed hoe erit forma sub stantialis. 6 praeterea diuersorum actuum sunt diuel sae potentiae 1 sed forma substantialis . 3e acti dentalis sunt diuersi actus, ergo scut aceidens est principium producendi accident . ita forma sub stantialis erit principium introducendi formam sub- tantialem. praeterea omne generant debet esse simile generato: sed omne, quod simplieiter generat ut est substantia ergo prines piam immediatum proflucendi substantiam debet esse substantia . hoc autem est forma substantialis .non autem aecidentalis, nam h eest aecidens, ergo forma substantialis est immedia tum plincipium actionis. 3 Plaetet ea subiectum est eausa essiciens se,. q, aset itum passionum .de potentiatum , ut dictum est, et-go forma substantialis, quae constititit subiectiim in tuo esse substantiali, etit principium immediatum actionis., Praeterea aqua calida semoto igne se restituit . a M.q i. suae piaestinae stigiditati: sed talis actionis immedi a. tui principium nullum aliud est praeter formam s. substantialem aqui; ergo nima substantialis est i m.
Sed contra est,quod philosophua de sensu & sensi de stat .
e x gicit quod ignis. ut ignis ,& terra . ut terra nihil agere, aut pati nata sunt. neque aliud qui potam , sed quatenus illis inest contrarietas .eatenus omnia agur,&patiuntur:contrarietas aut e tantum est inter aeri.
dentia quia substantiae nihil est contrariu .ergo forma substantialis non est immedia tu principium actionis. a praeterea semeti decisuin is generante est In mi instrumentum separatum animalis . cuius virtute ' 'prolue ii substantiam sbi similem , ubi non est ani- MI. p. nisi ipsum per se praesens, ut dicit Philosophus a. - .mei I g4deani. t. io. & calor naturalis est instrumentum Di q.2.c. animae nutritiuae ad producendum carnem, ut dieit Philosophus 1. deam. t. l. sed virtus seminalis , de calor naturalis sunt accideuua , ergo accidens est
52쪽
immediatum principium actionis non autem forma substantialis. Pratetea lux solis generat ignem .de animalia. ut sensu patet.non enim potest ignem genetate sol per suam sol mam substantia letia . quia vi docet philo.
sophus 7. physi. ic.& H. de p. desen t. - . de 4s approximatio agentis ad passii m. &eontactus eius Om. nino ne eessarius est ad agendum ; neque viuentia , tum ob eandem rationem, tum quia ea tum est inanimarum , nullum autem in animatum potest esse causa productiva viventis , neque enim esse potest eausa illorum uni uoca.eum eorruptibile, de incorruptibile dissetant genete .ut pes ictum est ex Philo
sopho;Neque aequivoca , quia causa aequivoca est nobilior e Te ctu . at nullum inanimatum est nobilius animato . ergo dicendum est quod immediatum pIincipium actionis productivae non est forma sub stantillis,sed accidentalis. go materiam ad formam. quod idem sit, sicunda quod materia ptimo disponitur ad formam, de tandem consequitur formam secundum quod generatio est terminus alteritionis necesse est. quod ex parte agentis id, quod immediate agit. sit serma aecideia tali correspondens dispositioni materiae oportet laiamen. vi forma accidentalis agat in virtute smmae substantialis. quasi instrumenrum eius, alias noti in indueeret agendo formam substantialem . 3e propter hoe in elemetis non apparent ali si a principia acti num, nisi qualitates active. Spassiuae . quae tamen agunt in vittute formarum substantialiu di de propter hoc eatum actio non solum terminatur ad gispos tiones accidentales. sed etiam ad formas substantiales .nam Ae in artificialibus actio instrumenti tetmi natur ad se imam intentam ab artisee. Similiter de potentiae animae, quia non dicuntur directe pet respectum ad aliquid substantiale , sed ad aliquid acetis
Praeterea se ut se habet posse ad esse, ita se ha identale.non sunt substantiae, seg aeeidentia i intelli, bet potentia ad essem iam . sed in nulla te ereata veru gens enim. de sentiens actu non est esse substantiale. est dicere. quod suum esse e st tuum posse .ergo innui . sed aecidentale . as quod oldinatur intellectus , Ae
la re eteata sua essentia est sua pol tintia, de ita nec informa subsartiali. Praeterea omne agens. quod agit per essentiam suam .est agriis primum,ut dicit Auie.cuius ratio est . quia omne secundu agens agit ii quantum particis at aliquid. N ita agit per aliquid additum essentiae : 1ed formal obstantialis non est agens primum, ergo non est agens pet suam essDiviam . sed per suam poten. tIam. ergo sua potentia non est sua essentia.
Respondeo gieedum quod necesse est dicere quod forma substatialis est quidem primu principiti actionis.quia est natura, linquit Philosophus a physi. a. quae est primum principium motus di quietis . le quia quaelibet res seeundum illud sortitur speciem . quod est propria operationis prinei pium primum. scit titur autem unumquodque speciem per propriam sol masubstantialem, quate haec debet esse primum principium operationis non tamen est proximum . de immediatum p tincipium illius,sed hoe est forma aeci. dentalis. Quod multipliciter potest apparere, di ptimo quidem quia forma inquantum est forma, non dieitcausam actius .ns actio est ut in exeundo ab age. te.sed forma inquantumhuiusmodi habet esse in per- feledo illud in quo est, de quiestendo in iplo: de ideo sorma non est principium agendi nisi mediante vir tute Et in quibuidam qui/em ipsa sol ma est vitius . sed non seeungum rationem sol m e : in quihusiam autem virtus est aliud a forma substantiali rei, sicut videmus in omnibus corporalibus a quilaus non pro .gre3iuntur actiones, nis medianti us aliquibus suis
potentia. de nutritiua ordinantur quidem a s bstan tiam producendam, vel conseruandam,sed psarans. mutationem materiae. Unde talis actio, scut de aliorum agentium naturalium fit a sibstantia mediante principio accidentali. de pet consequens nulla forma substantialis est immediatum plincipium actionis . . dii, qν
sed illam operatur mediante proprio accidente, at . a a quaest .
que adeo mediante qualitate. q ae lieet stactiva no c.7onit.l. 'tamen agit solum in virtute propria producendo sei- licet acci/ens, sed etiam in virtute sol mae sub stantia. lis, cuius est instrumentum de ideo eius actio noli solum terminatur a 3 sormam aceidentalem , sed etis ad substantialem:propter quod generatio est terminus alterationis, uuiusmodi autem vit tutem instrumentalem recipit qualitas eo ipso. quod a principiis essentialibus formae substantialis eausaturi qua nutaueto agens directe. 8e immediate sua actione producit substantiam scut est Deus. qui ereando produ- 2M η ,3 cit telum substatutas huiusmodi agens agit per suam essentiam, Ae se non est in eo aliud vitius, vel potentia activa, fle eius essentia. Confit mari potest hae ta tio ex diuisone entis in actum . de potentiam , eum enim hie diuidatens,& quodlibet genus entis,oporistet quod ad idem genus reseratur actus, 3e potentia. de ideo si actus non est in genere substantiae potentia quae dieitur ad illum actum, tamquam immediatum, principium illius . non potest esse in genete substantiae operatio autem euiussib et agentis ereati non est
qualitatibus. Secundo quia secundum diu ei statem j in xenere substantiae sed hoe est in solo Deo,quare de
actuum oportet esse diuersitatem propriarum petentiatum, quia unusquisque.actus proprius respondet piopriae potentiae operatio autem .de esse in qualibet creatura sunt actus omnino diueis . ita ut nullius
in illo solo substantia erit immediatum pri ne irium
actionis non autem in ullo agente creato.
Ad primum dieredum quod philosophus loco a.degent .s--l eitato non reprehendit asserentes effetentiam so-eteatur esse si sua operatio . ergo Z ima sub- l lum praestati per acci gentia,& negantes illam so e stantialis. Et potentia ope tativa. quq sunt propriae t mis substantialibus. sed reprehendit eos, qui nega potentiae illotum actuum .etunt plane diuersae. Ter- l bant genus caula formali, , de ea cientiam tribue tio quia unumquodque agit secundum quod est actu i bant causae materiali mediantibus accidentibus, ut illud quod agit,ignis enim non calefacit, inquantum patet ex contextu. est locidua actu i Mnquantum est actu calidus ; dc Ad secunAum dicendum, quod forma substantia ' ' μ et exinde est, quod imine agens agit sbi simile; unde i lis est etiam principium operandi. sed mediante vir opotiet.quod ex eo. quod agit, conlideretur princi- tute . est enim principium primum , sed non proeti- pium quo agit e portet enim utrumque esse consor muim operantur enim qualitates propria formarummo inde in i .phr dicitur. quod forma. de generans i substantialium virtute illarum , sicut de qualita hasunt Qem specie:cum ergo i3 quod alitur, non per l elementorum in virtute sotmarum substantialium tineat ad elle substantiale rei. ire possibile est, quod ipsorum elemento tum:est autem formae substanti, principium . quci agit . si aliquid de essentia rei. Et lis immediatum plincipium essen gi quia esse non est hoe manifeste apparet in agentibus naturalibus,quia i aeeidens. enim arena naturalem generatione agit transmuta-i Λd tertium dicendum, quod actus, ad quem est in Le.sa m.
53쪽
s prima Secundae Partis Sum philosoph.
Lecta arg. potentia materia prima. est substantiari, forma: &ideo potentia matellae non est aliud , quam eius essentia.
p p.r .a r. Ad quartum dicendum , quod actio est eo reposti
id ι. sicut de esse . existentis enim est 'agere. Compositum autem per formam substantialem habet esse subsan . tialiter per virtutem autem. quae consequitui forma substantialem opeia ut undelle se trabet sorma accide tali, activa ad tina sub stantiale agentis , ut calor ad sol mam ignit. & seut se habet potentia animae ad animam. Vel die . quod introductio sormae substa. tialis fit k qualitatibus activis agentibus instrumenta litet in virtute sortirae substantialis: Nam illa, se ut causantur a soliva substantiali, quae simul cum mate. ria est ratio proprio tum aeeidentium ita agunt ad in troductionem sotniae substantialis in virtute illi ut Quod autem agit in ruit tute alterius producit eisectu
similem non tibi tantum . sed magis ei. in cuius virtua te agit.& eausa actionis magis eli id cuius virtute agitur, quam illud quod agit heutptincipale agens ma. gis agit, quam instrumentum. .d.is. q , . Ad quintum dicendum, quod propria virtute nihiltiad a.d p . agit ultra suam speciem .sed virtutu te alterius, cuius P .a. 4. ad s. p. est instrui uentum .potest agete ultra suam speciem :p, 47... 3 adι enim serra agit ad formam scamni. 8e ea lor natu. r. ἡ ', 4 , talia , quantum est instrumenium animae. agit ad y generationem carnis. de quaecunque forma acciden a .ad a. talis, ut instrumentu sormae substantialis agit ad pro . doctionem formae substantialis ad accidens autem agit propria virtute,non enim est contra rationem ac
cidentis, quod excedat seu subiectum in agendo, sed quod excedat in essendo, iussorsan quis imaginetur idem accidens numero defluere ab agente in patien s sicut ponebat Democritus feti actionem perdessu
dium at motum. Vnde ex actione quatitatu elemenis
rarium .atque adeo accidentium dupliciter sequitur aliquid. uno modo ex ipsisseeundu se . de sic exacti O- ne illatum nulla forma substantialis sequitur. quia alioqui sequeretur quod formae substantiales ex neia icessitate inducerentur, ut Emped .dixit. sed tantu se- lquitur forma aeridentalis. ut sapor , Odor duru,mialis p. p. is p te,dcalix smiles ualitates. sic enim calorpropria vit- ad s.1. d. t. tute producit ea lotem,le se de reliquis. Alio autein, modo sequitur aliquid ex eis seu tex instrumentia,' ut scit i hilosophus 1 .ge ani. t. o. de i. quod ignis O .inei l . q. in motu augmenti est sicut instrumentum regulata, de ani a. H. sed principaliter agens , di tegulans est virtus animae dirigens in determinatam quantitatem 1 de similiteti, aieuωρα. exactionibus qualitatum activaru consequitur ani ta . . ma,ec sorma quaehbet substantialis, secundum quod in eis ut instrumentis manet .ittus animae, vel ait Eus formae substantiali, Vipsus exh: Ae ideo non
oportet cum non agant in virtute sua tantum , quod
ex actionibus ea tum nihil sequatur vitta earum speciem, quia ex motu instrum enti sequitur essectus se cundum rationem principalis agentis.
talis.& substantialis sunt subordinatae,unde per eudem motum acquiruntur generatio enim est termi nus alterationis , perquam aequitatur soama accidentalis .propterea per idem principium proximum producuntur, sed st,rma accidentalis in virtute propria illitis, ima vero substantialis in virtute alterius' a ti-. ηι dictum est. Ad septimum diemqu, quod generatum no debetidi, assimilari instrumento. sed principali agenti, ut dicit l
Comm. t i. in e .ecim. is . quia instrumentam non alit l
virtute fra sed alietius.de illi assimilat, non sibi;&t ma vero accidentalis, quae est immediatum principium omnis actionis git ut instrumen ta 'dian
Ag omuum dicendum quo a. qnia forma acciden - ae laesu l, talis agit in virtute formae substantialis . neeesse est .d.D.q a ad hoe .ut ei competat vis agendi ex virtute illius, ut p.quasi M. ab illa immegia te derivetur . nam hane virtutem in strumentalem tecipit eo ipso , quod a principiis es' j,ὰν sentialibut sormae substantialis eausuur. veru , quia p.ρ .f. a. talis virtus non causatur a forma si1bsta itali peractio. pe' sonem proprian, sed pet impropriam, quae ἡici tui na- m: turalis e nsequentia , vel resultantia, factio enim proprie dicta est coniundi, eum transmutatione, & γ. ad p. cum sit ad ualitas virtutis. supponis formam substantialem .pet quci tes constituitutin esse substantiali. de virtutem agendi. quae ncin comperit formae substan tiali secundum suam essentiam . ut sc ut dictum est.)propterea forma substantialis noti dicitur esse imme, diatiam principium actionis absolute sumptae, quanis Η ex illa resultat forma aecidentalis . quae est eius passio nam eum haec nata si s ut esse eum illa, aduenit illi sile eiu ς transmutatione. Ad nonum dicendum, quod reductio aquae ad p p.rr a pristitiam stigigitatem non est per aliquam transmis
tationen .sed per naturalem quandavi resultantiam, e sicut ex uno naturaliter resultat aliud. vi ex luce color. unde se ut stigus quandoptimo caepit esse, fluxit ex ementia aquae, in qua smul esse natum est,tam- 4.d. r. laquam esse stuletalis solitiae lubstantialis,lia quandoseeundo reeipit esse. Aeluro idem speeie ressuit ex sor rea; sicut si eolor. qui fluxit ex luce,corrumpetur .ite
tum ex illo flueret ;&ita aqua vi suae speciei recupetat suam si igiditatem per violentam actionem ignis amissam scut similiter quia anima secundum suam essentiam est origo saarum potentiarum , dc ima substantialis est otigo statum proprietatum , si anima,vel forma substantialis Asuo composito per diis uinam potentiam separaretur in illa separata maneret eficacia iterum inquendi potentias sensit iras.. l 4 proprietates toti composito .s iterum illi unitetur, quia haee esseacia non est quid superadditum es en a. .ad stiae animae, vel formae substantiali. nani viraque estseeundum suma essentiam otigo suarum potentia.
De causa exemplari, Iea de id a. Deinde considerandum est de causa exemplari seu dei dea.
Vtrum necesse M'ne1e iudas. Videtur quod non si necessatium pone te ideas.
54쪽
vanum est ponete ideas..u 1 Praeterea persectius est ages quoa non eget in sua actione ad exemplar respicere, quam quod exempla ii ingi get i sed aetens intellectualeeli inter omnia agentia pei sectissimum . ergo fion est illi opus ideis, ad mas respieiat ut ibidem subdit Philosophus., , -3 Praetere persectius est scire res per suam essen P es tiam, quam per suam similitudinem; sed agens intel tig. p. lectuale pet secte cognoscit res . ergo scit eas peressentiam &non per ideas, Oe proinde non sunt nae necessariae. q de verba Praeterea Ddea c st necessaria. maxime ut si prin-
p MI q.3ς i iuui eognoseendi.& operandi; seg nullum agensis latii fietate indiget idea tamquam piincipio cognos-eendi. & faciendi opus artificiatum a non quidem agens increatum tum quia erntia diuina est illi stis.ficiens principium cognoscendi, de operandi omnia; irum quia Deus eodem modo cognoscit se . & alia, lalioqui eius scientia multiplex esset. de diuisibilis.
seipsum autem non eognos Et per id eam . quare nec alia cognoscet per id eam. Neque agens altis ciale creatum, tum quia principium factivum operis artiset,ii est, inquit Philosophus r. mei. t. 13. prima sub. stantia ;tum quia ars est sussiciens principium productivum operis alti sciati vi docet Philosophus s. met.
cap. . de T. mei. t. 1 l. ergo non est necesse ponere ideas.
sed conita est. quod Philosophus 7. mei. t. II.& 1 . dicit in attificialibus domum externam fieri a domo in anima.& smiliter sanitatem ad extra a sanitate quae est forma in anima; sed haec domu vel sanitas, quae est forma in antina,nihil aliud est, quam
P ρ qas.a p. 2 praeterea dicit D Aug.lab. 8 . q. 4s. quod qui ne inritiae. α sat ideas esse . negat in diuinis filium esse . quod est P. . I q. . reti eum: Ze ibidem gi et t. quoil tanta vis iii ideis P, g Uq' eonstituitur , ut nisi his intellectis lapiens esse nemo I possit. o di 3 Praeterea omne agens per inthi lectum habet ta
tionem sui operis apud se,nis ignoret quid agat ; sed
datur agens intelle,uale tam creatum quam increa. tum non ignotans quid agat,ergo necesse est in vito.
que agente dati idea .r P Praeterea in omni productione sue naturali. sue arti sietali effectus fletet minatam formam consequi. tur ; sed haec detet minatio in pioAuctione artificialios tutab effemplari, vel idea . artisex enim producit determinatam sorinam in materia 'ropter ex eplar.
ad quod ius eii. siue illud sit exen piat ad quod ex ita
intuetur. sue si exemplar interius mente conceptu, ergo ne eesse est in agente intellectuali creato dari
adeas,ergo de in creato quia cum ea, quae naturaliter fiunt Aeterminatas sol mas consequantur . oportet,
quod haee formarum determinatio teducatur, sicut in primum principium .in diuinani sapientiam , quae or/inem uniuersi excogitauit , qui in terum distin 6tione consistit . Se pet consequens, quod ingiuina. sapientia snt rationes omnium telum, quae ideae nun.
Respondeo dieendum, quod neeesse est ponete in
mente intellectualis agentis tam cleati. quam increati ideas.idea enim Graere, Latine forma dicitur, unde pet ideas intelligunt ut formae aliarum rerum. praeter ipsas res existentes ; sorma autem alicuius rei
proe ter ipsam existens ad duo esse potest . vel ut sit exemplat eius . cuius dieitut forma, vel ut sit princi. pium cognitionis ipsius, seeundum quod sormae cognoscibilium dicunt ut esse in cognotae me, Ze quanis
tum ad Qtrumque necesse est ponet isseas. qi ea siepatet. ln omnibus enim . quae a casu non generantur. neeesse est formam esse suem generationis cuius cun que;agens autem non ageret propter formam . nisi
quantum similitudo formae es in ipso . quo J quid eccintinxit dupliciter: in quibusdam enim age litibu Ipraeexiliti forma rei sendae secundum esse naturale,seut in his .quae agunt per naturam , sim homogenerat hominem & ignis ignem r in altibusdam veroseeundum esse intelligibile. vi in iis, qciae agunt petintelle him , scut timilitudo domus praee, init in mente aediscatoris , de haec pote si diei idea domus. quia artifex intendit domum ais lare sol mae, qua mente concepit Quia ergo plurimi sent e in hiis qui non sunt aeasu facti, sed sum iacti ab agente intellectuali errato. 8e similitet quia mundus non est casu factus. sed est factus a Deo per intellectum agentem,ciuisi inecesse est, quod in mente utriusque agentis intelle . . . e. Dctualis .in creati scilicet de creati sit sorina . ad sint ili tudinem cuius virum que agens suuin ess ctum operetur, quam formam' appellamus is eam. Hoc tamen inietest inter sotinam exempla tem exissentem in mente diuina .re in mente attificis creati. quod et eatus artifex agit ex praesupposta materia,unde formae exemplares quae sunt in mente illius . non sunt facti uae materiae, quae est indiuiduationis pittici tum, sed tantum formae, aqua est species artisetati. 3e ideci huius sol mae exemplares non tespiciunt directe arti ..ficiatum, quantum ad individuum. sed quantum aflspeciem solum .sormae autem exemplares intellectus diuini sunt factivae torius rei. de quantum ad forma.
de quantum ad materiam, de ideo ruspiciunt creaturam, vota solum quantum ad naturam speetes . sed etiam qua tum ad lingularitatem indiuidui, per prius tamen quantum a s naturam speciei . quod ex hoe patet. Exemplar enim est , ad cuius imitationem se aliquid , unde ad rationem excmplaris requiritur, quod ipsa assimilatio operis ad exemi lar si intenta
ab agente alias assti ilacio casu accideret. & non se cundum viam exemplaritatis. Sic ergo in ratione eremptaris includitur intentio agentis. Ad hoc eviciper prius exemplar respicit quod agens primo iniendit in operet agens autem quilibet intendit in opeteid.quod pet sectius est,natura autem speciei est cuidpersectissimum in unoquoque indiuiduo . per ipsam enim duplex impet sectio poscit ut imperfectio ma temae.quae est singularitatis principium . quae. eum se in potentia ad sormam speciei perficitur. quando naturam speciei consequitur.& imperfectio sol mae generali, quae se habet ad disserentias specificas in potentia .ut materia ad formam. unde speciei specialicsma est primo in intentione naturae , ut patet pellAuic in principio suae Metaphysicae mon enim natura intendit principaliter generare sortem, alias d. st tu-cto scit te ordo.& intentio naturae periret. intendit au
tem in sorte generare hominem. Iimilliet non in tendit principaliter generare animal alio quanquiesceret eius actio.quando ad naturam animalis perduinxisset eum tamen in indiuiduo generato prius com4 pateat natura animalis , quam hominis, ut patet in o. de animalibus .non autem pri sed homo. quam hie homo. Vnde exemplat quod est in mente diuiua primo naturam respicit in qualitiet creatura.
Ad primum ergo dicendum quod scut dieit Com p ἡ iιηλυ. mel com . . Plato. & alii antiqui l/hilosophi quasi a p.ad p. ab ipsa veritate coacti tendebant in illud . quod postmodum Aristoteles explessit quamuis non peruene. titit in ipsum:&ideo Plato ponens ideas .ad hoc tendebat .seeundum quod & Aristoteles posuit, sellie et ea, esse inia: eslebu diuino , unde hoe impiobat
55쪽
Ρrima Secundae Partis Sum. philosoph.
philosophut non intendit, sed secundum modum, quo plaio posuit formas natui ales pet se existentes
a. , , , Ad secundum dicendum quoὰ agens intellectuale, '. . I. creatum quia est imperfectum eo a noscit per ideam; a q ε .ap. acceptam a rebus, &ideo eger respiceiem exuplat, ad 1 p p. as. quod non est sus essentiarat intellectiis diuinus. quia p.p.ad 3. est infinite pet sectus, non eognoseit perideam accep ltam a rebus,sed per essentiam suam. quae est sinuli tu i
p. g. ι q i a Ad tertium dicendum . quod reseognosti Pon ponp ad i. Miti sunt pet suam essenuam ab aliquo intellectu, nisi per
p. sa. p.ς non suiu in ullo intellectu . unge nullus intellectus cognoscit res ad extra pet earum essentias. sed vel per suam,si si in tellectus diu mus , quia pet illam persectius repraesentantur, et per formam mente concep. tam .s sit intellectus creatus. 2p.q h. p, Ag quartum dicen gum. qiicia necesse est pone 's' te id as tam in intellectu increato . quam in creato, ut dictum est Neque qbstant rationes allatae in obiectione. Non enim prima, quia cum Deus secundum Liam essentiam sit timilitudo omnium rerum .idea in η ig. . . . Deo nihil aliud est, quam eius essentia. Sicut enim ip ad s. Deus. quia non petest non esse . non indiget essetitia. lquae si aliud quam suum esse,ita,quia non potest de. scere in cognoscenaci vel operando, non in iliget alia regula a seipso , sed propter hoc non potest deficere, quia ipse est sui ipsus regula, si it propter hoc non P p. 33 ap. potest non esse, quia sua essentia est suum esse. Ne φή que seeunda. quia licet Deus petessentiam suam se &alia eo noscat, tamen essentia sua est principium perativum aliorum . non autem sui ipsus. & ideo habet rationem ideae . secundum quod ad alia com . paratur . non autem secundum quod com parat ut ad , ia is ρο ' 1psum Deum:praeterquam quod Deus eo lem modo ν' ' eognostit se. & alia. si accipiatur modus cognitionis
ex parte cognostentis . non aui e si accipiatur ex parte rei cognitae, quia creatura , quae a Deo cognoscatur, non est idem tecudum rem cum eo. unde nulla mul
tiplicitas in eius essentia sequitur iNeque re itia, quia Philosophus nomine subitantia primae intelligit sol lγμη - , ε. mam in mente artificis, quae dicitur prima substaria. quia est prima forma pro duetiva formae existen in m lmateria.Neque quarta, quia prae et artem eget agd, latiis ciale torma aliqua. ad euiu,s malit uainem . &
, , , t 4 imitationem aliquid essetat psamque respiciat dii in l
a .,.. e operatur, quae non competunt arti .sed id . ut p-t l
er a. 1 c. 3e cipium, quo agens intellectuale intelliit. at idea
est quod intelligitur, de sub eadem alte sunt plures l
Vide ut quod non recte aefiniatur issea. quod sto forma extra tem . quam aliquid imitatur . ex in.
V tenti ne alentis determinantis si hi finem. Quia soloma importat re si ectum causae eius. quod secundum eam formatur ; sed forma non informat nis pet mo dum inhaerentis,nam informativi cistum est, comis munieando se ipsam, ergo idea non est forma extra
1 Praeterea de ratione imitationis duo sunt. illud in pdiagii quo est imitatio, de illa,quae se imitantur; illud aute, p/ς tespectu cuius est imitatio est aliqua qualitas.vel sor- . . '' ma per modum qualitatis signi hcMa; unde de ratio- . ,- ne imitationi, est sint litudo sed inter res ad extra de res existentes in intellectu agenti sitit ellectualis sue incieati, siue ereati , non est ulla similitudo , quiacteaturae longe distanta fiuina similitudine & quias milia sunt, quotum est eadem qualitas lat inter illastes non est eadem qualitas. sed est diuellitas, cum praedicamento de rant , ergo idea non est solata, quam aliquid imitatur. Pi aeterea id ea non est forma realis.seg intelligit,illa :non enim est sol ma arii fietalis . vel mateliali, h, a quot si abeti esse in actu secundum quod est in materia, sed est habens esse in potentia activa, secundum quod 'μ' est in mente artificis,vel Dei sed forma intelligibili,
non est sol a. quam aliquid imitetur, seu ad cuius s et 1ili tuginem aliquid fiat. nam potius ipsa i tatur sermo in ad extra,eu ra ab illa caule tur, ergo idea non est forma. quam aliquid i initatur. Pi aeterea omnis astifex per ideam operatur essectum suum; sed plerunque picto ies faciunt ima ' μginem alicuius , de quo non intendunt. ergo idea non est soritia, quani aliquid imitatur . ex intentione
1 Praeterea definitum non debet poni in definitio- , d. m. ne,nam bis poneretur . sed idea habet rationem finis. 3 c. 'est enim sorma, ad quam aliquid sol matur, lyaute, ad reportat respectu ira ad finem .Praeterea ab illa se sumit aliquando agens formam qua agit, ergo seu iastra ponitur indefinitionei dee. quod si sotma, quam aliquid imitatur, ex intentione ageniis sibi deletis nantis snem. Sed contia est, quod ig est latio ideae .in quoeon ueniunt tam forma artis in mente artificis Histent, det v. quam forma extra artisee existens, quam sbi pictor e proponit ad op imendum,nam xtraque habet ratio. nem exemplatis. d ideae ted utraque in eo conuenit, quod sit forma ex ita rem . ad cuius imitationem ages intellectuale aliquid tacit, ex intentione sbi finem ge termina, ergo hae e est latio ideae , praei et ea igea pertinet ad cognitionem practica, Ool. r.eest enim terminus intrinsecus cognitionis praeticae; sed eatenus ad talem cognitionem pertinet, quatenus est sorma concepta,& intellecta ab agente, vi ad eius sinu litudinem opus exterius producat, sicut aedific tot in mente sua praeoncipit formam domus .as euius imitationem.& similitudinem intendit produc te formam 4omus in materia. Respondeo dicengum quod s attendamus pro- q. ptietatem vocabultiidea nihil est aliud, quam forma, a p. R ις vel species. Forma autem alicuius rei potest diei tripliciter, v no modo, . qua formatur res, se ut a forma agentis proeedit formatio essectas, sed quia non est de necessitate actionis, ut essectus peltingat ad com-retam rationem formae agentis, cum stequenter de, elat, maxime in caussae qui uocis,ideo forma, a qua formatut aliquid, non dicitui esse idea , vel forma. Alio modo dicitur forma alicuius . secvngum quam aliquid formatur,scut anima est forma hominis. ω fistula statuae est forma eupri.Et quamuis forma, quae est pati composti.vere ditatur esse illius forma, non tamen consueuit diei eius idea, quia videtur hoc no .menidea fgm scate imam separatam ab eo, culus est sol ma Tettio modo dicit ut forma alicuius illud. ad quod aliquid Armatur . A: haee est forma exem
Flatis,ad cuius similitudinem aliquid constituit at, α
56쪽
in hae signifieatione eonsuetum est nome Meae aeripi ut idea idem si quod sol ma. quam aliquid imita tur Sed notandum. quod aliquid potest imitari seramam aliquam dupliciter , uno mogo ex intentione
agentis se ut pictura ad hoe fit a pictore , ut imitet taliquem, cuius figura depingitur: aliquando autem praed. cta imitatio per aceidens est. de praeter intentio. nem S a casu. sicut frequentet picto tessaeium ima ginem alicuius .de quo non intendunt; quod autem imitatur aliquam sorinam a casu. non dieitui ad illa formata, quia ly ad. videtur impotiare ordinem ad finem : unde eum forma exemplatis . vel idea sit. ad quam formatur aliquid. oportet quod forma exemplatem. vel ideam aliquid imitetur per se non per ae. cidens. videmus etiam quod aliquid propter finem
dupliciter operatur. uno modo ita .quod ipsum ages determinet sibi finem .sicut est in omnibus agentibus pet intellectum:aliquando autem agenti determinatur finis ab alio principali agente.scut patet in motu sigittae , quae mouetur ad finem determinatum . sed hie finis determinat ut ei a proiieiente . de similiter ioperatio naturae, quae est ua delet minatum finem, lpiae supponit intellectam praestituentem finem natu. rae. 8e ordinantem ad Inem illum naturam . ratione lcnius omne opus naturae dicitur esse opus antelligeti . ltiae. Si ergo aliquid sat ad imitationem alterius per lagens,quod non determinat sibi finem . non ex hoe forma imitata habebit latione exemplatis, vel ideae, non enim dicimus, qutid sorma hominis generantis sit idea .vel exemplat hominis generati . sed sol si hoe dicimus.quado agens propter silem sibi determinattinem, siue illa sol ma si in agente sue extra agente: dicimus enim formam attis in artifice esse exemplatat tificiati. 8e similitet etiam formam , quae est extra artificem . ad euius imitationem atti sex aliquid facit: Ze si e patet . quod latio idea est quod sit forma,quam aliquid imitatur ex intentione agentis duerminantis
sibi finem. Ex hae definitione sequitur ptimo , quod
illi,qui ponebant omnia accidete casu. non poterant ponere ideas, quae opinio metito a philosophis reprobatur, quia quae sunt a casu.non se habent eodem modo,nisi ut in paucioribus, naturae autem cursum videmus semper eodem mogo progredi, aut ut in
pluribus. Sequitur secundo smiliter etiam seeudum eos. qui potuerunt, quod a Deo procedunt Omnia
per necessitatem naturae.non per arbitrium volunta
tis, non posse poni ideas, quia ea, quae ex necessitate naturae agunt, non praedeterminant sibi finem . sed hoe esse non potest, quia omne quod agit propter finem , s non 8etetminat sibi finem , determinat ut ei finis ab aliquo superioti de sic aliqua causa erit eo G perior quod non potest esse, quia omnes loquentes
e Deo . intelligunt eum esse eausam primam erit tu.& id eo Plato refugiens epicureorum opinionem , qui potiebam omnia a ea su accidere. 3cempedoclis, flealiorum . qui ponebant omnia accidere neeessitate maturae. posuit ideas esse. Et hane etiam rationem po tiendi igeas,stitieet praedefinitionem operum ageti. dorum innuit s. Dion ea p. s. de diuinis nominibus di cens , exemplaria dicimus in Deo esistentes . quas theologia praede finitiones vocat,& diuinas. & bonas voluntates existentium praedeterminatiuas, de esse
ctiuas , secundum quas super substantialis essentia omnia praede finiuitis produxit. Ad primum ergo dicendum , quod eum idea sit forma. sorma vero .ut se dicit respectum ad id quod seeundum illam formatur, &ex hoc habeat ratione leaus - . est enim serma quodammodo eausa eius, iquod secundum ipsam formatur, etiam ideae eonue - lniet esse causim, de Armate aliquid. Vetum duplic, ter seri potest sermatio vel pet modum inhaerentiae,
de hoc modo formare pertinet ad sol mam intrinse-cam,vel per modum imitationis . de hoc incia o sormat sorma separata a te, quam dicimus ideam , seu
Ad secundum dieendum,quoil aliqua aicuntur similia triplicitet .vel smilitudine speciei . siti partici T F. . simi-
pationis . quia nimi tum patticipant unam Rimam:
vel smilitudine imitationis i quia nimirum x num ita
imitatu talterum vel persecte. vel proportionaliter, e p o. .a. Ivel similitudine expressionis. seu secundum rei resem ad p s son. tationem rationis intellect.eci Deo Ptim a s militudo p p. non exigitur ad igea m. sed secunda. 3e tertia. Et qui dem si loquamur de tertia. maxima est inter res creatas. Ee ideas diuinas. nam illae eYpressissime pet haut laesentantur. s vero loquamur de secunda cum in his quae ad imitationem alterius producuntur. quandoque id quod alterum imitatur. pei secte imitatu e sum , de tunc intellectus operan is praeconcipiens imam operati. habet ut ideam ipsam formam rei imitatae, pr ut est illiiit rei imit Mae ' modoque vero quod est ad imitationem alterius . non persecte imitatur illud. de tune intellectus Ooeratium non secipit formam rei imitatae ascitote ut 1 deam vel exemplar rei operandae sed cum pio portione deret minata, secundum quam exemplatum a principali exemplati descit. vel imitatur priori modo se habent ideata
creata in ordine ad ideas creatas existentes in mente attis eis r posteriori veto modo se habent reserea in ad ideas diuinas . Deus enim Oer intellectum omnia operans, omnia ad similitudinem essensis suae piciis ducit. unge essentia tua est id ea rerum , non quidem ut essentia .sed ut est intellecta tes auteni creatae non pet secte imitantur divinam essentia par unde essentia
non accipitur absolute ab intellectu diuino ut idea rerum .sed cum proprittione creaturae sendae ad ip,adiuinam essentiam, Geundum quod deficit ab ea.vel
imitatur eam : di et sae autem res diuersimode ipsam imitantur. 8e unaquaeque secun tum proprium modum suum . eum unicui lue si proprium esse distinactum ab alteta.3t ideo ipsa diuina essentia eo intelleiactis diu et sis proportionibus rerum ad eam . est idea uniuscuiusque rei tunde fit ut tum sint diuellae telum proportiones sint etiam plures ideae licet sit una om nium ex parte diuinae essentiae. Si Aemum loquam ut
de prima similitudine, haec minima est inter Deum.& creaturas : verum vidictum est, haec non requitiatur ad ideam.
Ad tertium dicen gum , quod idea est quidem serama in intellectu artificis existens, atque a 3 eo forma 'intelligibilis non tamen est species intelligibilis, quia haec est principium operationis intellectualis . de est
id. quo tamquam ins tumento utimur ad aliud intel. q. l.de et .
ligendum. Plaeterea species intellipi bilis non est id. p secquog tiatelligitur 3etespicitur ab artifice, sevi dea
secus vero idea. ad p4- . Ad quattum patet ex dictis. q. e.
Ad quinium Aieendum , quod licet idea sue inte. rior . siue exterior habeat quo Jammoso rationem fi ης 'ςx a. nis. de ab illa aeeipiat arti sex seriam, si st extra ips i. , non tamen est ille finis .quem sibi agens ge terminat , sed alius . ideo enim agens intellectuale , seu artifex
exeogitat intellus iarmam puta domum, ut fabricte extetius talem domum in materia, adeo enim a 3 pro ductionem alleuius rei necellaria est idea. ut es ectu, determitiatam formam consequatur , artisex enim 'plo dueit determinatam Armam in materia propter
exemplar. ad quod inspicit, siue illud sit in tetruscam. te eoneeptum, sue si extra ipsum artificem.
57쪽
18 prima Secundae partis Sum. Philosoph.
Viram id, si i/rminos ini inseres cogntrionis practica, sevi versampra um,an τers res facienda , ut cognita ab intellias. Videtur quod idea reseectu euiuscunque agentis. imellectualis sit temesenda, vi cognita, nons at i autem terminus intrinsecus cognitionis practicae. seu . verbum practicum sunt enim in Deo plutes ideae, sed non possunt esse plures. nis i flea sit ipsa creatura facienda a Deci . v t cognita ab ipso: neque enim dici rotest.quod sit ipsa essentia diuina , nam illa una ess, de smplieissima unde δe idea erit una, de non plures: neque etiam diei potest quod in Deo sint plures secundum diuersos respectus eius ad ereaturas . nam is a respectus vel sunt seeundum rem . vel secundumetationem tantum . si primum vel sunt in creaturis
tantum , de tune, eum creaturae non snt ab mere .
neque erunt plures ideae , vel certe temporale erit causa aeterni, quod dici non potest: vel sunt in Deo tantum . N tune sequitur,quod si alia pluralitas realis in Deo quam pluralitas personarum, quod est congra sanctos pati es t neque secundum quia neque mul
tipli eantur isti tespectus pet oiginem ad id rara, se . undum quod sunt in Deo. quia in eo sunt unum , ut dieit D Dion neque pet ordinem ad id eata. secundu=uod in propria natura existunt. quia se res ideat aeant tem porales, ideae vero sunt aeternae , praeter qua quod omnis relatio vel rei pectus Dei ad creaturam est realiter in eleatura . de non in Deo di unde cum ideae snt plures in Deo . non poterunt multiplica. ideae per diuersos te spectus . & eonsequenter idea Altima non et it essentia Dei. sed res facienda , ut cognata a Deo
4 Praeterea Angelus beatus videns Deum potest per attem producere aliquem e Sectum, de median. te idea . ses in Oli visone nullus datur terminus in Dialeens, de nullula verbum , ergo in tali casu idea non erit terminus intrinsecus cognitionis praeticae . sed erit essectus ipse producendus, ut cognitus
a Deo.'. 4r tr. N. ue Praeterea dieit Philosophus .m et t. 3 .dcI1.met. νς ' 3' t. s. quod uniuersa. qua fiunt. sunt ab uni uoco; sed si idea est terminus cognitioni a practiem, nullo modii potest esse univoeatio inter igeam.& ideatum . secutvero s si tes sacienda vi eognita, ergo idea est res sacienda .vi cognita.
ε Praeterea dicit philosophus o metit. 13. quod do-
mit J.ε. mos in materia si a domo, quae est in mente attiscis, fietit sanitas quae est me orpore .fit a sanitate, quae est in mente medici sed domus, vel sanitas in mente mhil est alius quam sanitas.vel domus ad extra . sed ut cognita ab intellectu . nam se est obiectitie in ipso.
ergo idea non est terminus intrinsecus cognitionis practicae,sed est tes ipsa sicienda ut cognita. q. de ψε .a I praeterea id est in mente artisseis sevi id. quod
p e Mi e ad intelligitur Maria alta sex respicit ideam internam , ut a praeced 4 ad eius stimilitudinem producat idea tutu sed id quod g V p,p. intelligitur lion est verbum . sed retinam verbum no'ω ρ' . intelligit ut nisi per cognitionem reflexam . nam n.
telligitur quando intellectus intelligit te uitelligete
quod facit per cognitionem reflexam , at altifex non operatur per cognitionem reseram . sed pet directam, ergo idea non eli vel bum practicum, ted res
8 Pt terea eum idea st smilitudo ideati expressa..i gictra est ideatum debet esse maxime smile suae ideae at id non potest esse, s idea si eone eptu, reen ii,. potest autem esse, s sit res ad extra iacienda, ut ν e Eeq i ii
cognita .cum tam rei ad extra, quam eiusdem ut eois egnita est, sit una qualitas. quae e li definitio similium..t diei philosophus s. mei. t. dii. ergo idea non est terminus cognitionis placticae , ses tes iacienda . vecognita. sed eontra est quod philosophus et mel. t. 13. & ς .gicit,quod in his, quae fiunt per attem, prineipium.
quod facit,& unde incipit motus. est sorma. quae est in anima;Γλὰ nulla alia forma reperitur qua sit in ani ma. 8e qu sit principium factionis rel.quam concep. tus. seis verbum practicum ; nam res ad extra, etiam ut eognita . non est forma existens in anima, sed extia
Plaetet ea philosophus ibidem dcie et, quo A in alti seialibis, forma in materia fit a forma . quae est in 4 i Lina. anima , quae est quodquid est esse illiu , i sed i ontilla datut forma in anima , quae sit quod quid est
esse formae exi stentis in malesia . quam concepturmentis , t et minus intrinsecus cognitionis practi ,
Responge ogieendum, quod necesse est dieere
ideam eile terminum intrinsecum cognitionis placti 'v'i 4a. aeae fle non rem iptam ad extra iacienaam , ut cognita, ν ν ii , 1 est. Quod potest esse mamsessum ex multis. 3e primo M. quidem ex ipsa tatione ideae, a dea enim cum si sol p d. xi Mama quam aliquid imitatur . necestatio importatim i p c. talionem . de per consequens senilitudinem , de ea. quae se imitantur, nam haec sunt de ratione imitatio- Λ ini, ut dictum est. sed tam similitudo, qua n imitan . tia distinctionem .de pluralitatem rerum important. i neque enim una res imitatur seipsam . sed aliam, ne
i que est stili, sbi .sed alteri. sibi vero est eadem . res autem facienda ad extra proprie smilis esse . de imis
tali dieittit sotniam ab artifice intellagendo exeoti tatam Ee formatam, qui est terminus inirinsecus coognitioni x piacticae de ab hac forma. seu termino rea litet distinguit ut . etit ergo idea tali, te ininus, non
autem res afl extra. ut cognita Secumlo ex munere 3 .iam. .
idem tespectu agentis intellectualis . hoe enim est A constituete agens intellectuale ineste agentis intelia lectualis ad ag Edum, sicut enim agens naturale e n. stituit ut in actu primo ad agendum pet formam naturalem,ita agens intellectuale pet formam intelle eivalem, est enim idea ratio opetis agendi, quam
agens intellectuale in se habet, fle per cognitionem 3 e, iis
practicam format, antequam efficiat opus ad extra; sed coalia intendit enim attinet assimilate domuni ad eetua do l R. rtui interiori .quam intelligendo excogitauit. 8tes fecit. si tuta pens natu tale per actione in intendit esse ' ctum assimilate suae sotinx naturali: non est autem aliud sorma per intellectione excogitata. de effecta. quam terminus cognitionis practicae; nam domus ad intra licet sumatur, ut costilia, non est forma in t mans intellectum & eonstitues illum in actu primo. ut per se patet. Tettio ex munere ideae tespectu idea. ti, est etiam idea principium cognitionis . de productionis rei .vt doeet philosophus I. metaph. t. , . prae tet Platonem. 8e Sanctos Patres D. Dion.c. s. i.n. dc ,3s Aug. l. 8 s. q. s. pertinet enim idea sumpta secundu propriam rationem nominis ad illam scientiam, se . eundum qnam aliquid formati potest . qum est actu, vel virtute practio ; unde idea vere est cauta realis ideati . sed causa realis idea invidomus ad extra tio est ipsa domus ad extra. ut cognita, nam inter causam realem. de reale causatum debet esse distinctio tralis , eum effectus realis realiter dependeat a causa
de nihil dependeat realit et a se, vel sit caula sua, Ies
58쪽
autem ad extra saeIenga ut cognita ab intellectu non distin uti ut realiter ab ipsa re. ut est ad extra, est autesedistini a.& diuersa seeundum si ibstantiam a teris
minci cognitionis practicae. ut pater. Quarto ex eau
ἔρ salitate ideae : haec enim cous stit in deierminationei mellectus αδ hoe . ut determinatam sol mam induiscat in es ei lina .utiti potest autem haec determinati seti ab ipsa sol ma ad extra , quia inhil essective seipsum detorminat e re in naturalibus alia est sorma essective determinans. & alia. quae est effective de terminata . erit ergo haec de thrminatio ab alia sol madistancti a forma est ectus . quae alia esse non potest, quam terminus cognitionis practi ea. Postremo patet ex idea diuina . haee enim esse non potest creatura producenda. ut cognita primo quia idea est principiucognitio ius & productionis, inconueniens est autem Deum accipere aliunde tale principium. sine quo noest sumetens ad agendum. Secun/o quia creaturae η impet iste, de inadaequate imitantur ideas diuinas, ρως - persecte autem.& adaequale illas imitarentur,s ideaei, i essem ipsae creatura producendae. ut cognitae. Tettio Κε io axi quIa ex communi sentetia sanctorum Partum ideaeanis eoa- diuinae sunt lotinae & tationes incomutabiles, aret m. nae. sibilantiales hi vitales intra ipsum Deum .aut dium tam intellechum existentes, praesertim D. Dion. s.
p.in lo.&D.Ambr.sib p. exam. p. p Vnὰ edicendum est quod idea est aliquid aliud prater creaturas odiacensas . ut eognitas, realiter in Deo existens,
quod aliud esse non potest praeter diuinam essen. ἡ ita tiam. Nam idea ponitur vi prinei pium cognoscendi, i e. M & operandi, diuina autem essentia est sibi sitis scire,c principium eognoscendii quamquam quia idea est latreta: Atma excogitata ab artifice peractum intelligendi de per talem actum essecta.quie non se habet ut prin. cipium actus intelligen3 i. ita ut si primum . quo in tellectui intelligat. sea se habet ut primum intellectum . quo intelligens aliquig operatur. ac secundum quo intelligit id, quod iaciendum est, quia per sor. mam exeogitatam artifex intelligit a quid operanduvit .propterea essentia diuina non est idea rerum. ut est essentia. sed ut intellecta,nam ut se est ratio,& smi
litudo creaturarum. Verum adhuc quia res creatae
non persecte imitantur diuinam essentiam , ideo essentia non accipitur absolute ab intellectu diuino ut idea rerum , sed eum ptoportione rei fiendi ad lipsam diuinam essentiam. seeundum quod defieit ab lea, vel eam imitatur diuersae autem tes diuet mode lipsam imitantur,&unaquaeque secundum proprium lmodum suum. cum vni tui quest proprium esse distinctum ab altera. 3e ideo ipsa diuina essentia eo in. tellectis diset si, proportionibus retum ad id eam estigea uniustulusque rei, de consequentet plures secundum pluralitatem proportionum, id una omnldidit ea parte essentiae .ut dictum est. unde manifestum est lideam absolute sumptam non esse rem faciendam,ut cognitam. sed esset et minum intrinsecum crinitio. lnis practicae., Ad primum ergo dicendum quod attificiata dicun- stut fieri aliquo modo ab uni uoco.& non smplicitet, lut patet r. et . t 3 o. quia licet idea, quae est domus in lmente artificis existens. nee conueniat in modo
essendi. nee in substAtitia eiusdem rationis ph sice lsumpta cum domo extra, conuentut tamen in eadem
ratione formae intelligibiliter somptae. quia idea est lex pressa similitudo tepidi sentans rem faciendam, ut
Ad secundum dicendum . quod seut homo, vel lapis simplieitet est homo. vel lapis, qui est ad extra.
l . U 3 p laoma veto, vel lapis in mente, qui est homo, vel la-
i pi, intellectus, est verbum mentis speculatiuum, vis diebura est . ita in practicis ianitas , vel Jomus smpli
l citet est sanitas quae est in corpore,&domus. quae esti in materia. sinitas verse in mente medici . di domust in mente arti scis . seu δ mu , vel sanitas intest lecta est Quibum practicu in .seu rei minus cognitionis pra '
Ad tertium taeendum . quod idea non nominat ..
cficiat iam diuina inquantum est essetitia sed est enita μὴ imitabilem seu inquantum est latio huius, vel illius: l unde seeundum quod est multiplex imitabilitas In essentia propter plenitudinem suae persectionis, de ratione plutium tespectuum. secuti sum quos est tatio imitationis, quam idea praeter diuinain es ntiam importat sunt olimes ideae in Deo Muiusmodi autem te spectiis licet fundentur realiter in rebus non tam ccausantur a rebus , non enim pluralitas rerum est eausa pluralitatis id earum, sed contra,non enim quia te, diu et smosse imitantur diuinam essentiam . ideo intellectus eius intuetur eam diuersimode imitabile, sed potius contra, intellectus enim diuinus est causa rerum . distinctio autem ideas tum rationum est se cundum operationem intellectus di itini .prout in te Lligit essentiam suam diu et simode imitabalem a crea- tutis.& ideo praediisti respectuseausa tulit ab Duelle actu diuino comparante essentiam suam ad res . de consequenter quamuis creaturae ab aetetno non Lerint. tamen intellectus Aiuiniis a b aeterno fuit intelligens essentiam suam diuersimode a creaturis imita bilem.& ptoptet hoc fuit ab aeterno pluralitas idea itim in intellectu diuino, non in natura ipsus non enim eodem modo est in Dor forma equi. de vita, quia forma equi non est in Deo. nisi scut ratio intel lecta . ses tatio vitae in Deo est non tantum scut in iat. llecta sed etiam sicut in natura Dei ε in 'ra uti dei simul haec duo stare possunt . quod dioe: ii tes pectusi ad res in propria natura existentes, secundunt quos multipli eant uti deae sint aeterni,&rex i' si alit tetraporales scut&in intellectu hominix pote ii elia res pectus ad rem,quando non est ; euius ratio est . quia actio intellectu sue diuini, siue gelici, siue humani potest uniuei salitet se extendere ad aliquid, etiam quando illud non est scut quando in telliguntur prae. terita: actionem autem relatio consequatur, Ut in s. metaph. dicit ut, unde non mitum. s respeetiis prae
dicti ad res temporales in intellectu diuino stitaterni.
Ad quattum die engum, quod beati non formant ν. ἡ . qvnum coneeptum de Deo. quia i inpossibile est,quod a. qu,niueoneeptio intellectus eleati repraesentet totam per- ad quattv q.
sectionem diuinae essentiae . sed illis essentia diuina .seu T.dupor .a 6 verbum diuinum est loco eoneeptus. scut de ipsa di 'uitia essenti, est loco speciei iiii elligibilis, vi tamen η ri ..., ιό visioni beatiscae formant varios conceptus do iis, a. quae vident in essentia diuina in adaequale illos reprae sentante, & ideo angelus videns diuinam esse itiam, vel pet diuinum verbum vel per alium conceptum, vi visonis diuinae sormatum, potest operari aliquem essectum attificiosum. Ad quinium dicendum quod dupliciter potest co a ij 'gnosci idea, seu verbum practicum , scut & vethum 4 , speculatius m. vno modo secundum quod est species p. a.3 x.d ix talis rei &tune cum eadem intellectione cognosea 'pa 3.tur speties &res, immediatum obiectum, di pi incipale diei tui ipsa res. Alio modo, secundum quod estres quaedam . & hoc modo cognoscitur distincta eo
gnitione cognitione rei, de consequenter coononiat ut cognitione reflexa. sicut priori modo cognosci tuteognitione directa. Vnde priori modo cognitio non terminatur ad verbum, vel ad limilitudinem rei iose, sed ad rem, at posteriori modo tet minatur ad ipsuverbum,& ad ipsam imaginem in se,ut est smilitu do
59쪽
6o Prima Secuadae Part. Sum. Philosoph.
p. v q s. a. talis rei. Ratio autem huius distinctioni, respectuc α δε . Quiuscunque intellectus .etiam diuini. est . quia id sigiat scatur .ut quos Deli intelligit. ad di intentiamiapientiae Matiis, quae si In scantur, ut quo Deus intestistit, Deus autem autem uno intellectu intelli. git mi, ita , et nonnium se elingum quod in seipsis sutit. sed etiam se eundum quod intellecha sunt. quod est intelligere plures rationes rerum . sicut enim atti. xdum intelligit formam domus. vi a se specula tam ex eo quod intelligit seintelligere eam , intelli. git ideam vel rationem domus. ita Deus non solum intelligit multas res pet essentiam suam. sed etiam intelligit se intelligere multa per essentiam suam. δe hoe est plures rationes.& Ideas retum &plures ideas p r. ia i e si'ς in diu intellectu, Vt intellectas. Et ouia prior in tellectiost directe. posterior vero se reflexe . licet in Deo sit utraque unica intellectio, necesse est autem ad hoe .ut artifex per ideam operet M.quod illam inspiciat,propterea ad hoc, ut arti sex per ideam opere tur . necesse est . ut illam cognoscat cognitione icρta itidha no' autem directa. ἡ,. Ad sextum dicendum . quod similitudo equisita ante rideam.& ideatum non est similitudo partiei pationis eiusdem formae. quam definit Philosophus 1. met sed est smilitudo expressionis. D repraesentatio nis vidictum est, qualis est inter ideam, ut est termi nus cognitionis praeticae, R ideatum , seu rem ad
activa. est enim . ut dictuna est. principium connos rii, , ..een3i,& operandi; neque proprie est uris, qu des' formatur propter ideatum tamquam finem . ergo procedit Imaliter , & ita pertinebit idea ad genuit causae formalis.' praeterea idea, si attendatur propi ieta; υocabulis est forma sites ipsa est ratio. & similitudo: shdqti,
t tenui est se ima dicit habitudinem causae tot malis in i trinse ex , vel extrinsecae, quatenus vero est ratio, dei similitudo. nulla comperii ci .habitudo causae. ergol idea non pertinet ad causam efficientem, sed ad sol l malem. i videtur quod idea pertineat aggenus causae essi uias i eientis. Dieit enim Philosophus .na et i r .quod do mus in materia fit ex domo , quae sine materia, &similitet sanitas exsanitate, ubi particula ex denotati habitudinem musae efficientis; εe elatius ibidem ait Leiens igitur,&unde eoniralescendi motus incipit .si
ab arte forma est in anima Ac χ. physi. I . de e. met. eap. i. assignans disterentiam inter caudas e sciente ai pei se . N per accidens, aiserit aliter polieletum esset eausam statui. aliter statuarium . nam ille per Me dens.quia aeci3it saluario quod sit Policletus. sieti taeeigit quod sit muscus .ves albus, statuarius autemi est causa Der se per artem quam ut talis ha t. sed 'm ars non est principium ess ciens statuae nisi per id eam eius. a qua determinatur ad inducendum formam determinatam in esse lum,ut ductum est. quod si eYemplar Praeterea delatione idea est .
Ad quod genus cause reducasM idea. causae cit., di i s. Q Tidetur quod idea redueatur ad genus cv malis philosophus. n. 1.ph3s tas. 3e uestib causa sermali ponit exemplar , enumerans enim icausarum renera enumeratis tribus generibus , de imali ita subiungit , alio autem modo scima, dc
'. illam vocat quod qu d est efnctus artiserat . de t o. iidem repetit dicens, qu d scut in speculo bili hus' i lmismus procedit ad demonsi tangam passonem Aesibiecto ex considetatione quodquid est , ita &'in ipiacticis syllogismus procedit ex consideratione Iexempluis,quod est ouod quid est essectis, alii fiet, llis ι est autem quod quid est ratio , de definitio causae set malis id ictum est,ergo idea reuoeatui ad genus causae Mimalis. qta a et ' a Praeterea id.quod dat speciem rei. est causa forma lix eius. ut dictum est: sed ad ea est huiusmodi est enim id ad quod agens respicit,ut certam speciem , de soriamam einctui conserat.ut dictum est, ergo idea pertinet ad genus ea sae tarmalis. 3.sset ue Pt tetere idea est forma , a d quam aliquiA forma, tur.sestring .impotiat respectum ad finem. finisaute, εh1s i. identificatur cum sorina, ut constat ex philosopho. i . i. H. scenam finis generallionis est forma 1. physi. i . definis materiae est itidem iarma i. phys. t. a . & t. i dicit Philosophus. quod forma, & finis incidunt in idem numero, ergo idea reducatur ad genus causae sotialis. thyl. 1 Prii erea impossibile est . quod duae eausae effetientes sint sibi inuleem causae, ut dicit philosophus x. phys t io.sed a forma.quae est in materia esseientet procedit se ima . qua est in anima, quam dicimus Tab .intel ideam .nam intellectui nost et non est eausa rei, sed eos sy. eonita, ergo forma, quae est in anima, seu ab idea non rioceditesiicienter . sed neque procedit materialitet, ia materia nos est activa. idea autem esti rei .sed de ratione exemplaris est eausalitas esset
respectu exemplisi, qDia exemplar estia cuius simi. .e t is litudioem fit aliqui si v nde est, quod angeli non sunt CN.8 exemplaria rerum sublii narium, quia non sunt crea. q=M' totes .vel productores illarum .eino. 3. it laut Plaete ea cognitio practica est causa efficiem tei: ' sed idea pertinet ad cognitionem practicam, pertinet q. t M'σι euim ad illam Getitiam. secundum o nam aliquid
imati potest quae est cognitio actu. vel virtute pla , ρ ristaca ergo idea est caseia eiselen, iactit. 8 ηις, Videtur quod iidea pertineat ad genus ea via sina lis; est enim idea iarma , ad quam aliquid iarmatur. 'sed ly ad. importat respectum ad suem euo idea ha . Ubet rationem finis.
i Praeterea a fine aecipita ens formam, quamin.
ducit in effectum : sed artifex sormam operis artificiati accipit ab exemplari, ergo exemplar, se uideapertinet ad causam finalem. Sed contra est , quod artifex aut equam conci p.d. I .q.: piat attificiatum, considerat finem, ad quem debet nordinare artificiatum , siue mente conceptum perideam sue in re faciendum ergo idea est quid distinctum a fine Resipondeo dicendum quod idea diuerso modo considerata pertinet ad causam sormalem.& ad eau 'i'sam ei acientem. Ad cuius manifestationem sciendu, quod ita se habet forma naturalis ad agens naturale. iicut forma intellectualis, seu idea ad agens intellectu, le In omnibus enim . quae non a casu generantur, necesse est Armam esse finem generationis coluia cumque, agens autem non ageret propter formam,
nili inquam an formae si inititudo est in ipso, quodq iidem contingit dupliciter , in quibusdam enim agentibus praeexistit forma rei fiendae secundum eni naturale,sicut in his, quae agunt per naturam , sicut homo generat hominem,& ignis ignem: in quibusdavero secundum esse intellistibile, ut in his, quae agunt per intellectum, sicut similitudo domus praeexistit in mente artifi cis & haec dicitur idea domus, si eut simi- litudo rei fiendae secundum else naturale diem: r ser-ma subtilitialis agenti naturalis 'sicut ergola ec, cum
sit principium elliendi, & operandi habet rationem duplicia
60쪽
dupli eis cause.sot malit se ilici t. de eiseientis forma lis quidem pri comparationem ad agens. quod per lillam intrinseee formator. de costituitur in elle agen tit naturali κ. e meientis vero per comparationem ad lesiectum, quia ratione illi tu . cum agens naturale s lmile sibi producat,ne eelso est, quod habeat etatione causae efficietis omne namque simile agit sbi similε, tam in his, quae agunt per voluntatem , quam in his, qua agunt per necessi Mem. ut probat philosophusa de atii. t .ratione sortiar in ipso agente existentis & hine est . quod Plato ponebat ideas principia cognitionis.& generationis rerum,ipsumque secutus D. Dion. e. s. de divin. nom ideam v eat similitudine.&rationem rei in Deo existentem . secundum quod est productiva ipsius rei, & praedeterminativa, unde&1pectat ad cognitionem practicam, quae ordinatur ad opus, tamquam causa ad essectui . modo sumatuti dea seeundum quod est somna exemplam, . nam vise dicit rdinem ad factionein. de sermationem rei;
si enim sumatur vi ratio. &sim timido . est principiu ltantum cognoscendi.& vi se non dicit habitudinem causae,& pertinetre potest ad cognitionem speculati . luam unde manifest um est quod idea vatio modo conlisserata pertinet ad causa formalem. & ad ea usaessicientem Quod autem quodammodo possit habe. t. tationem finis.& multo magis externu exemplar, quam internum, probatur quia artifex producit sol, mam in materia ad smilitudinem , & imitationem exemplaris, ad quod respicit, sue sit internum . sue externum;patticula veto,ad , dicit respectum ad fine. vi dictum est, de ab extetno accipit agens sorma, qua iagit non ab interno ueneutrum tamen proprie.& smplieitet rationem finis habet . non enim illam habet per ordinem ad agens Muta saltem ab interno exemplati non recipit agens formam, qua agit cum si i platorma activa agetis ut dictum est βe antequam eoncipiat formam internam,concipit finem ad que vult opus dirige te. euius formam interius excogitati neque illam habet per ordinem ad ideatum, nam finis. t quo domus sabricatae ad smilituditae in domus in mente, effinhabitatio, finis veto ut curus, est ipse inhabitator, ut Aicit Philosophus a. phys. Ol.& finis domus in mente est ipsa domus in materia. Cs enim . illa pertineat ad cognitionem piactieam , ut gictum est,ucut haec refertur ad opus tamquam ad finem ad distinctionem cognitionis speculatritae, euius finis est cognitio veritatis.i ta & illa. Vnde manifestum est, ad quod genus causae pertineat idea , , di ex his patet ad omnia obiecta.
Deinde considerandum est de causi
inde principium motus. Utrum Devis in omni operationa na vira re volanta. tis speratur seMin natara, ct malantata opera ti
riam ad farinam substant,atim , ct solus Dom
8 Utrum aeras immediate omnem creaturam eos N.
Uidetur quod nihil aliud si eausa essiciens. vel a.dθη pale meiat aliquam tere, nisi Deus. Agens enim. ε 3 ς g,c.εs
quod agit sine medio . est persectio,. quam illud. py 331, 2 quod messio indiget in sui actione. sed Deus est agens
perscctissimum .ergo videtur, quod omnia nullo meo Aiante pro durat.1 Praeterea idem specie non producitur a diuersis . suagentibus secundum spe elem ; sed prima indiuidua omnium specierum immediate a Deo creata sunt, ergo videtur quod nihil possit ploducere aliquid sibis mile se eundo in speciem 3 praeterea illii A. quod non ea ex aliqua materia,no ibid. potest seti nisi per creationem;sed formae substantia te . de accidentia non habent mat etiam partem sui. vel esset in infinitum abire et o non possunt fieri nisi per creationem ;inde sic omnis eausa eficies alleuius rei dat illi formam .vel substantialem, vel accidentalem sed huiusmodi non producuntur nis per creatio nem,ergo nihil potest esse causa emetens alleuius rei, nis creator qui tantum Deus est. . Plaetet ea causa eficiens nunquam est deficien- i. ...tior, quam essectus, sed agentia naturalia non agunt nis per qualitates activas, quae sunt accidentia; quod probatur ex hoe , quod non est possibile aliquid .sso formam substantialem in uno,&aeeidentalem inal leto. unde calor qui est accidens hominis,non poteste sti forma substan tialis ignis.& sie de aliis, ergo nui tum agens naturale potest producere aliquam sorma substantialem : sed neque potest producere sormam accissentalem quia accidens nec transit a subiecto in subiectum.& sie idem quod prius, nee excedit suum subiectum.1 Praeterea omnisereatura vel est spiritualis, vianis iueugelus,vel eorporalis vires omnes sublimares, ae eae terae creaturae ; sed neutra potest aliquam rem emeere. non enim creatura spiritualis,quia nee unus angelus est eausi alterius, nee est causaeorporalis ereaturae cum haec soluilli Obediat ad motu colporale. Ne que ereat uta eorporalis, primo quia inueniuntur in istis in setioribus.quq non generantui ex similibus, si eut animalia ex putrefactione generata, unde videritur quod horum imae ex altioribus principiis pro is ueniant, ergo de pari ratione prouenient ex illis aliael forimae, quarum quaedam simi multo nobiliores. Secundo quia omnis corporis serma est adiuncta quant litati,quantitasautem impedit substantis ob actione. de motu,quia coprehendit ea. 8e mergitui in ea, sicut impeditur aut nubilo sus a perceptione luminis r dei huiu, senum est quod quanto magis creuerit quan ' titas corporis, talo est ponderosus,&grauius ad Me,l quod moueatur Tertio quia omne patiens est subie ctum agenti.&omne ages pigeter primu quod causat. requirit subiectum issetius se. nulla autem substalia est insericit eorporali.vnde videtur, quod nulla erra- tuta eorporalis est acti ua. Quarto quia omne agens habet virtutem agendi ex propinquitate ad pri-isum acti ullia primo autem activo quod est smpli-