장음표시 사용
331쪽
que est, ut et lam a peccato non excuset quodvis ignorantiae genus. Peccatum vero illud , ceteris paribus , et se gravissimum , quod contra conscientiam committitur, Baetio simpliciter dare non possumus , vel si de ea maxima gravitate loquatur, quae in aliqua specie peccati continetur . a enim. de caulla quod fit contra conscientiam malum evadit . licet in se spectatum
bonum sit 8 Profecto nulla alia, nisi quia Divinae legi ad Wersari exillimaturrergo peccatum minus, Vel magis grave erit, quo magis, vel minus Divinae legi adu e riari ex illi matur. Hinc qui id agit, quod in te honum est, tamen Divinae legi graviter adversari ipse putat, graviter peccat e contra autem alter. qui idem agit, leviter peccabit, s Divinae quoque legi leviter adversari arbitratur. ia vero ea etiam de caussa peceatum , ceteris paribus, gravius evadit, quo cum maiori cognitione committitur , uti etiam B.elius fatetur ; inde marigis magi silue confirmatur, quod modo dicebamus. Prout enim secundum conscientiam licet erroneam , magis, vel mimis clare, atque di itinete Offensa Dei apprehensa fuerit, peccatum quoque magis, vel minus grave erit . Semper ergo advertendum eli ad malitiam , quam secundum dicta nun conscientiae ipsum
peccatum habet, iit de gravitate peccati, quatenus contra conscientiam commilium est, rectum iudicium serri possit. Simpliciter ergo afficinari non debet, peccatum , cetcris paribus, intra suam speciem gravissimum esse, quod contra conscie tiam committitur, sed antequam constituatur de gravitate , quam habet peccatum , quatenus contra conscientiam commissum est, observari debet. quodnam malitiae genus in peccato inesse ab eo apprehensium sit, qui contra conscientiam operatus ibit apropter aliquando gravius peccatum eit, agere contra conscientiam , quam agere secundum conscientiam vincibiliter erroneam , aliquando vero conistra contigit. Gravius peccatum eii agere contra consscientiam erroneam , si pe catum secundum conscientiam erroneam apprehensum maiorem gravitatem in se habet illo peccato. quod erroneae conscientiae oblequendo committitur t co tra vero sese res habet. si peccatum secundum conscientiam erroneam apprehensem minorem gravitatem illo peccato habet , quod obsequendo eonstientiae erroneae committitur. Ita, ut in allato Baelii exemplo sillamus , R fieri potest . S revera fit, ut ille, qui contra suam conscientiam mendico eleem synam erogat, gravius altero peccet, qui secundum suam conscientiam erroneam eumdem mendicum iniuriis a se repellit ; etiam fieri potest , atque revera fit , ut ille , dum mendicum iniuriis a se repellit, prae illo gravius pe cet , qui mendico, licet contra suam conicientian , opem fert. Gravius ergo ille mendico opem ferendo peccabit, si offensa, quam illa actione Deo a ita inferri falso putat, maior, atque gravior, illius falsae exillimationis habita ratione , ea ostensa sit , quam committit alter , qui mendicum iniuriis a se repellit . puta quia ille licet id facere revera non deberet, multa tamen Occu nint , ob quae eius conscientiae error valde diminuitur e contra vem iste prae illo gravius peccabit, si omnino cratius, assectatusque etiam sit error conscientiae eius. ille vero erogando cle emolynam se parum Deo displicere pol se arbitretur. Qtiue ut rem illam totam paucis conficiamus et ille peccat propter falissem apprehensionem iniuriae, quam a se ipsi Deo inferri putat; ille peceat ob culpabilem ignorantiam , in qua versatur: ergo ut de utriusque peccati maisi,
vel minori gravitate verum iudi zium fiat, comparetur oportet iniuria illius salus O
332쪽
se apprehensi cum ignorantia illius r . si ob iniuriam illius falso apprehensam. Deus magis offendatur . quam ignorantia illius . peccatum illius peccato tutus Ozavius erit: contra continget, si Deus magis Offendatur ignorantia illius, quam illius iniuria falso apprehensa .
At Baetii rationes modo expendamus, gravissimas scilicet, ob quas falis
ipse putat, eum , qui contra conscientiam eleemosynam erogat , gravius altero peccare, qui secundum conscientiam inopem iniuriis a se repellit. Ut autem error illius apertior evadat, repulsionem pauperis factam cum iniuriis , aγqtie conviciis, de Eleemosynae erogationem inter se comparemus , ct quidem secundum se acceptas, nulla habita ratione eorum omnium , quae in hisce actionibus intervenire possunt. Anne Baetius fortasse negaverit, eleemosynae eroga tionem , quae ad silblevandam alienam miseriam per se tendit . quid in se continere ipsi rationi quam maxime consentaneum , aequitati omnino conveniens , di humanae naturae proprium , atque peculiare φ contra vero repulsionem pauperis cum iniuriis. S conviciis cum quadam impietate , crudelitate . atque turpitudine esse coniunctam λ Profecto omnem iudicii rationem oporteret ut amisisset, si hoc non viderct. Eleemosynae ergo erogationem quid honestum , r pulsionem vero pauperis quid turpe , atque flagitios iam in se ei se . a nemine negari potest, semel hac utriusque comparatio initituatur i em si huiusmodi comparationis tantummodo ratio hineatur, qui cleemolynam erogat, bene agit, male autem , di cum iniuria, qui conviciis pauperem a se repelliti ergo iliae duae actiones , hoc est erogatio eleemosynae , & repulsis pauperis eum iniuriis, S conviciis, si secundum te spectentur, una earum. hoc est erogatio eleemosynae rectitudinem, di hone atem; altera autem, hoc est repulsio pauperis, turpitudinem, S crudelitatem in se habet , contria ac Baelius falso putat , seque etiam naturalium principiorum oblitum esse demonstrat, dum secundunt ea erogationem eleemosynae actionem bonam non esse effutit.
observandum autem cum S. Thoma a. a. quaest. 32. art. I. od aliquid si dicitur esse actiis virtutis dupliciter: uno modo materialiter, sicut actus iusti in se tiae eli facere I. ista ; S talis actusvirtutis potest esse sine virtute . Multi enimis non habentes habitum tultitiae , tu ista operiantur ex naturali ratione, vel ex ,, timore. sive ex spe aliquid adipiscendi. Alio Lodo dicitur ei se aliquid actus,, virtutis formaliter, sicut actus iustitiae est actio iusta eo modo, quo tui lusia facit, scilicet prompte, dc delectabili terr di hoe ni o actus virtutis non
,, est sine virtute. Secundum hoc ergo dare eleeinosynas materialiter, potest ., esse sine charitate. Formaliter autem dare eleemosynas , id eli propter Deum,ia delectabiliter . de prompte, & omni eo modo, quo debet , non est . sineia charitate se. Hinc vero est, ut licet ille, qui eleemosynam contra comscietitiam erogat, non eroget omni eo modo quo debet, ideoque Deo placere non possit. tamen ipsa erogatio eleemosynae in se smctata est actus virtutis, qui sane in eo nullo modo reperitur, qui pauperem cum iniuriis, dc conviciis a se repellit , etiamsi praelati damus ab errore conscientiae , in qLo versatur . oad materiale ergo aliquid boni ine it in actione erogantis eleemosynamis , non Uero in actione repellentis a se pauperem : quoad Hrmale vero in neutrius actione ineli. sed maior, vel minor malitia in actione alterius inesse pote ii , α' revera inest, habita comparatione malitiae contentae tum in actione , quae fit contra conscientiam . tum in actione , quae fit secundum conscientiam vincibiliter erroneam , uti modo dicebamus. S
333쪽
Solus autem Baetius cum tanta confidentia simpliciter assi are potest, eo venire apud omnes , rectum esse consci parere. Nam conscientiae vincibi-biliter erroneae ut pareamus, quis unquam rectum esse dixerit ρ Verum hac de re supra disseruimus, commemoravimusque etiam mala , quae in communem Eeietatem inde dimanarent. Oniam vero minus peccatum in eo esse qui secundum erroneam, conscientiam iniuriis, S conviciis pauperem a se repellit, quam in altero . qui contra eoscientiam eleemosynam erogat. Baelius quidem dicit, nulla a tem ne apparenti quidem natione ostendit . nosque contra saepe contingere, supra iam evicimus; non est , cur in eo refellendo operam Histra insumamus. Haec ergo tantum ex S. Thoma superaddenda esse censemus contra id . quod ultimo loco concludit. hoc est primam nostram obligationem esse , ut nostram conscientiam sequamur. ,, Dicendum si uit S. Doctor I. a. quaest. 29. ar. q. ,, quod in omnibus caussis ordinatis effectus plus dependet a caussa pri- , , ma, quam a cauri secunda , quia caussa secunda non agit nisi in virtute eaus. ,, sae primae. inrod autem ratio humana sit regula voluntatis humanae , ex qua is eius bonitas mensuretur; habet ex lege aeterna . quae est ratio Divina i se de in psal. q. v. 6. dicitur : Multi dicunt , quis ostendit nobis bona λ Siari gnatum est super nos lumen vultus tin , Domine ; quasi diceret i lumen ra- , , tionis , quod in nobis eli, in tantum potest nobis ostendere bona , de nostram se voluntatem regulare , in quantum eli lumen vultus tui, id est a vultu tuo de- , , rivatum . Unde manifestium est , quod multo magis pendet bonitas voluntati tis humanae a lege aetema, quam a natione humana ubi deficit humanas, ratio , in ortet ad legem aeternam recurrere is . Q iapropter prima iMIira
obligatio est , ut Dei legi pareamus i lege autem Dei ut pareamus , quando agimus, accomodate ad Dei legem nos agere , peridasi este debemus r pe suasi autem esse non potiumus, nos accommodate ad legem Dei agere , si aliquo vincibili errore laboremus , nostraque conscientia vincibiliter erronea sit. Unde sequi quidem debemus conscientiam nolinam , & peccatum committimus, si non sequamur , quia eli regula proxima actionum nostrarum ἴ attamen peccamus quoque , si , dum conicientiam mistram sequimur , ob nostram culpam Divinae legi ea consormis non sit. Dices II. Actio. quae fit, suadente e scientia erronea, aeque bona est, ac ea , quae fit , suadente conicientia recta et ergo semper verum est . unumquemque in sua Religione , quam sequitur . Deo placere , adeoque felicit tem aetereae vitae ab eo expectare potis . Hisce exemplis antecedentem IV positionem Baetius evincere eontendit sc . Foemina semel ac persuasa sit . quemdam extraneum ei se ibum verum , ac legittimum virum, sitae obligationi deest, si erga eum se non gerat . ac erga suum legit timum virum se gere 'e d beret . Filius spiirius semel ac peribatus sit virum suae matris esse suum p
trem , ei omnino subiici debet. sicut suo legit timo patri , illius quoque haereditati aequo iure succedit, saliaque persuasio in eo idem facit, ac vera , legit tima persualio faceret. Ex his autem infert , adtrinem , quae fit ob falsa in pori iasionem , aeque bonam ella ac eam, quae fit ob persuasionem veram, sicuti etiam actionem oppositam falsa persuasioni aeque malam eta , ac acti
nem er. toro. R. commenti Piso b. par. a. cap. s.
334쪽
nem oppositam verae perstasioni c. Ηine vero est, inquit, ut Iudaeus, qui
Jerosolymitanum templum expilaret que peccaret , ac Graecus, qui contra templum Delphicum idem ageret. Neque ell, ait, cur quispiam' I. reponat ') , eamdem rationem habendam non esse ignorantiae tum facti , ob quam di praedicta mulier erga extraneum eodem modo . ac erga suum legittimum virum , ct filius spurius erga eumdem extraneum eadem ratione , ac erga suum legittimum pat Messe gerere deberet , tum juris, citiusmodi ea est, qua ignorantur ca2ita Religionis . andoquidem tam male agit, qui agit contra conscientiam , quae fa cti errore laborat, quam qui agit contra conscientiam . quae laborat ignora
tia iuris. Deinde omnia, quae sunt iuris, de ad Religionem spectant, ad hanc facti quaestionem reducuntur; hoe est, num hoc, vel illud revelatum a Deo fuerit. Postremo tum ignorantia facti , tum ignorantia iuris in voluntaria esse potest; si ergo illa ex eo quod involuntaria ut, a peccato excusat, etiam illa excusare debet. ΓcJ. a. Ab ipsa obligatione, quam per conscientiam erroneam in hominibus
induci propugnatur . nemo, inquit, inde consequuturum esse inserat, ut unus contra alterum bellum suscipere debeat. semel ac diversam Religionem profiteatur. Nam I., ait, sine crimine non fit, quod cum conscientia fit r a. potest quis siuam vocem tollere contra falsa dogmata, atque curare . ut lumen veritatis omnibus affulgeat. 3. Neque etiam sequitur, ut magistratus punire eos non debeant, qui ali na surati tuerint, vitamque alteri eripuerint , eo quod se bene agere putarunt. Nam magistratus ad conservationem societatis ad vigilare , dc punire debent eos, qui eIusdem sundamerta destruu M, uti sunt latrones, & occisores. Oad
hoc , inquit, consscientiam alienam curare non oportet . Non ecbent autem
magistratus solliciti esse quoad ea, quae publicae quieti non ossiciunt, hoc est, quoad illa dogmata , cum quibus aeque ae sine illis subsistit publica felicitas .
. Inferri quoque non debet , futurum esse, Atheis contra Deum, atque Religionem declamare posse. Nam quum magistratus, aeterna lege praecipien te, bonum publicum fartum tectum servare debeant , poliunt, S debent punire eos, qui legem fundamentalem ipsius Qcietatis evertunt, in quorum numero ii omnes prolaeto sunt, qui tollunt providentiam , de timorem Divinae iustitiae. Deinde quum Atheus sua se impellente conscientia. ad aliqua dogmata propugnanda non moveatur, nunquam hanc S. Petri sententiam magistratibus opponere poteriit Melitu est O bedire Deo , quam hominibus ; ideoque quum sit Divina protectione destitutus , severitati legum subjectus omnino
manet. s. Non a) Ηἰe vero Baelius maxima ambage
verborum multa alia tradit, quae M vera , ac falsa esse possunt, prout ivnorantiae vincibilis. aut inviueibilis ratio Libeatur . Falsa tamen sunt eo secisti, quo ipse ea proponi . Nam eoram Deo rectum esse , quod fit secundum erroneam coiiscientiam simplieiter propugnat, idque sane est, quod etiam exein plis evineere frustra contendit. in Nune Baetius ea multa absurda re pellere conatur, quae consequutura esse ipse
. quoqua vidit, semel ac qua ratioue, ec quomo/o ipse vellet, ipsius ignorantiae ratio Ir
e) Modo Baetius ignorant;ae vitieIbilis, δέ invincibilis rationem habere incipit , &propter invineibilem ignorantiam praedictam
mulierem , atque puerum a peccato excusari affirmat. Recie id quidem aifirmat ; verum sibi ipsi eontradicit tum quia in luperioribus, uti jam vidimus, ignorantiam a peccato ex cusare simpliciter pro tune iat, tum quia ias sequeutibus , ut videbimus, idem iacit .
335쪽
s. Non recte quoque quispiam in serret, tolerandum eum esse , qui B- domiam, adulterium , homicidium , aliaque similia impiissima facinora inde
praedicaret, quia haec omnia mala non esse, sua sibi conscientia suaderet. Hoc enim non est, cur quispiam metuat, ne contingat; & si contingeret, omnes talia perhorrescerent. Si quispiam tamen tam impius adinveniretur , qui talia praedicaret, prius esset de sua impietate monendus . quod si obstinatus in ea persisteret; tunc ei indici deberet, non oportere, ut magistratus conscientiae illius rationem haberent, quia per eam bonum commune destrueretur. 6. Tandem dici non potest, eum , qui, sua sibi conscientia stiadente , alterum occidit, se gerere melius. quam si non occideret, atque a iudicibus puniri non posse, quia secit, quod debebat. Primo enim timendum non est. plures , sua sibi conscientia siciente, eo insipientiae deventuros , ut alterum a se occidi posse arbitrentur. Lumen rationis, di Scriptura quoad rem istam tantam evidentiam habent, aliundeque in ipsa re tantum periculi inest . ut valde pauci hanc constientiam induere possint. Quoad aliquos tantum melancholicos , vel Religionis zelatores ardentiores, quibus suae conscientiae directores suadeant, occidendum esse prine ipem , qui Religioni eorum sese opponat , id timeri potest. Istud quidem malum praecavetur per hoc, quod erroneam conscientiam non obligare dieatur. sieuti faciunt, qui contra nos sentiunt. Verum hujusmodi directores , qui talia crimina inspirant. non filam , sed rectam esse coni Uentiam affirmant , ob quam principem occidendum esse constituunt. Tam ergo in nostra , c ita tandem Baetius concludit quam in contraria hypothesi non evitantur ea incommoda , quae opponuntur. a R. Baelium aeque inepte contendere , tum idem peccatum . ceteris paribus , committi a duobus, quorum unus contra rectam , alter Vero contra
constientiam erroneam agit, nulla habita ratione erroris vineibilis , aut invinis cibilis, tum quod fit suadente erronea constientia aeque bonum esse , ac quod fit suadente constientia recta, conscientiae erroneae vincibiliter . aut invincibiliter nulla eodem modo habita ratione. Quod enim fit ex constientia erronea vincibiliter, tantum abest esse aeque bonum. ac quod ex constientia recta fit, ut dubitari nullo modo possit esse malum , atque culpae tribuendum. Nam , uti superius dicebamus, ignorantia, quam quispiam , ut Scholastici loquuntur, directe , vel indirecte velit. non excusat a peccato , quod ob eam committiatur, quia non facit, ut involuntarium evadat, ex eo quod neque ipsa involuntaria st. Ut autem aliquis a peccato excusetur , omnino in voluntarie cum quoad illud sese habuisse oportet. Hinc ignorantia eorum . quae quispiam scire tenetur, a peccato non excusat, si propter eam fiat, quod peccatum est. Qi:are si quis eo conscientiae errore laboraret, ut crederet etiam ad alienam mulierem sese accedere posse, si sitae eiusmodi constientiae obsecutus ad alienam accederet, utique peccaret, quia id faceret ob ignorantiam legis, quam stire posset, & deberet; eontra vero si omnino inculpabiliter putaret, mulierom, quae secum decumbit, esse suam uxorem. licet revera aliena esset, non peccaret , sed , quod ius est , faceret, si illa uti sua uteretur. Hoc vero est , quod
ee Baetius tradit in defensionem sui erroris . Quia iamen illue omnia recidunt , ut err nea conscisutia . quaevis taadem ea sit, a pe cato excuset; non est, eue ea peeuliariter resellamus . Satis enim consutabutitur ex iis ,
quae propositis difficultatibus jam Din reposi-
336쪽
ea quoque exempla suadent. qtiae Baetius adduciti nam mulier . cui ob invincibilem errorem persia assim est suum verum re legitimum virum esse eum cum quo e cumbit, licet revera talis non sit, nullo modo peccat ; idemque dicendum eli de subiectione , quam filius ei habere debet . quem ob errorem in vincibilem suum patrem esse putat , deque haereditate huiusmodi hominis , quam ipse suscipit. Ceterum si neque mulieris , neque filii error sit invincibilis , neque mulier a peccato excusatur, neque filius huiusmodi homini sub tectus ella debet, nec haereditatem eius suscipere potest - - Ignorantia in
,, quit S. Ihomas I. a. quaest. 76. art. 3. dicitur causam actiim , quem scien ,, tia opposita prohibebat: & ita talis actus, si ficientia adesset, esset contra- ,, rius voluntati , quod importat nomen voluntarii se . apropter semel ac ignorantia inde eli caussa actus . quia in voluntarii rationem causat . in se habet , ut a peccato excuset, quia peccatum, ut taIe sit, voIuntarium esse debet. od autem ignorantia, uti prosequitur L Doctor , is non totaliter ex ,, cuset a peccato , potuit contingere ex duobus. Uno modo ex parte ipsius is rei ignoratae r in tantum enim ignorantia excusat a peccato , in quantum ,, ignoratur aliquid esse peccatum . Potest autem contingere, quod aliquis igno- is rei quidem aliquam circumstantiam peccati. quam si sciret , retrahereturis a peccando, sive illa circumstantia faciat ad rationem peccati . sive non, α,, tamen adhuc remanet in eius scientia aliquid. per quod cognoscit illud es- is se actum peceatir puta si aliquis percutiens aliquem, sciat quidem ipsum, else hominem squod susscit ad rationem peccati J, non tamen scit eum es , , se patrem. quod est circumstantia constituens novam speciem peccatiis Alio modo potest hoc contingere ex parte ipsius ignorantiae i quia scilicet ,, ipsa ignorantia est voluntaria, vel directe. sicut quum aliquis studiose vult ,, nescire aliqua , ut liberius peccet ; vel indirecte , sicut aliquis propter la- is borem, vel propter alias occupationes negligit addiscere id, per quod a
,, peccato retrahere turr talis enim negligentia facit ignorantiam esse . volunis tariam, de peccatum , dummodo sit eorum , quae quis scire tenetur, & p ,, teii , & ideo talis ignorantia non totaliter excusat a peccato . Si vero siti, talis ignorantia, quae omnino sit in voluntaria , sive quia est invincibilis, is sive quia est eius , quod quis scire non tenetur , talis ignonantia omnin
i a vero etiam e nea conscientia obligat, ideo tam Ethnicus, quam Iudaeus aeque peccare , si ille templum Delphicum, iste Ierosolymitanum expilaret . Nam semel ac Ethnicus falso Deo , quem tamen verum esse ipse revera putaret, maximam iniuriam inde inferri intelligeret, neque tamen a lacinore desileret, quantum in se eit , vem Deo iniuriam irrogare constitue rei 3 sicut etiam a Iudaeo irrogaretur. si templum Ieroselymitamim expi Iaret. Ad I. autem eorum, quae Baetius in sui defensionem reponit, dicimus , ignorantiae tum facti, tum iuris eamdem rationem haberi debere, si utrumque ignorantiae genus invincibile sit. At vero eam ignorantiam. Ob quam capita ipsi Religionis ignota sint, in vincibilem esse posse , hoc vero est, quod con tra Balium negamus, de quidem ipsis Baelio consentiente. iinmo sibi contradicente, negamus. Qtiandoquidem , ut ipse confitetur a .. Nihil facilius eii, , , quam ut Deum exiliere cognoscatur; si tamen nomine Dei primam , di
337쪽
iiniversalem caussam intelligas. ilibet vel omnino nidis, atque stupiditate
,, plenus persuasionem habet, effectum sine caussa esse non posse , essectum- is que prae ceteris praecellentiorem supponere caussam, cuius virtus maxima , , sit. Si per se, vel monentibus aliis ad rem iIlam nonnihil advertat, devmis ritate illius persuasius omnino manet. In hoc cuncti consentiunt, S neque ,, aliquis populus, neque peculiaris homo ad invenitur, qui unam rerum Om-- nium caussam non admittat M . Deinde Baetius admittit saὶ , ius naturale non pendere a decreto Dei , sed in ipsa natura rerum innixum esse . ideoque veritates morales, quae ex sui natura, ct ita dependenter ab omni Iege sint ta-Ies, S ab unoquoque cognosci, ct iisdem actiones conformari debere . Ex stentia autem primae caussae semel cognita . primisque moralibus principiis semel perspectis, nonne prima , eaque valde plura. atque potissima capita R Iigionis cognoscuntur , di perspiciuntur λ nonne ex iis alia multa ad Relipionem pertinentia naturaliter cognosci, & percipi possunt ρ atqui Baelius consentit, exiis sentiam primae caussae, primaque naturalia principia omnibus naturaliter perspecta esse i eigo in illud quoque nobiscum consentire debet, prima capita R lisionis a nemine invincibiliter ignorari posse e repugnat enim, ut id in vinciis hi liter ignoretur, quod naturaliter cognosci potest . ,, Ignorantia vero inquitis S. Thomas I. a. quaest. 76. art. 2. a importat scientiae privationem , dum sci- ,, licet alicui deest scientia eorum , quae aptus natus est scire. Horum autem is quaedam aliquis scire tenetur , illa scilicet sine quorum scientia non potes deisis bitum actum exercere. Unde omnes tenentur scire communiter ea , quae
is sunt fidei. & universalia iuris praecepta, singuli autem , quae ad eorum sta- ,, tum, vel ossicium spectant. aedam vero sunt, quae etsi aliquis natus est
se scire, non tamen ea scire tenetur e sicut theoremata geometriae , ct conis tingentia particularia nisi in casu. Manifestum est autem , quod quicumqueri negligit habere, vel facere id , quod tenetur habere , vel facere . peccatis peccato omissionis. Unde propter negligentiam ignorantia eorum , quae ali- quis scire tenetur, est peccatum e non autem imputatur homini ad negligen- tiam, si nesciat ea, quae scire non potest. Unde horum ignorantia invitis is cibi lis dicitur , Falsiim est autem, quae sunt iuris, S ad Religionem spectant, ad hane facti quaestionem omnia reduci, hoc est, num hoc , vel illud a Deo revelotum fueriti quandoquidem, dante ipso Baelio , uti modo observavimus, multa eorum , quae ad Religionem spectant, naturaliter comperta fiunt , exque si is facili ratiocinatione alia plura deducuntur, quae ad ipsam Religionem aeque
pertinent. Cetera vero, quae ad salutem aeteream consequendam requiruntur,
S a Divina Revelatione pendent, ex parte Dei nobis non deerunt, sellaei ac ea servaverimus. quae lumine naturali a nobis servanda esse novimus . Hoc se ad Divinam providentiam pertinet s inquit S. Thomas quaest. Is de Veritateis art. II. J, ut cuilibet provideat de necessariis ad salutem . dummodo ex ,, parte eius non impediatur. Si enim aliquis taliter enutritus f hoc est in syl- ,, vis 3 ductum naturalis rationis sequeretur in appetitu honi, S suga mali, cer se tissime eii tenendum , quod ei Deus vel per internam inspirationem reve- ,, laret ea , quae sunt ad credendum necessaria, vel aliquem fidei praedicatorem ., ad eum dirigeret, sicut misit Petrum ad Cornelium Io. is . Haec
338쪽
s. Thomas de homine enutrito in sulvis: de aliis autem omnibus , qui Diuunana Revelationem non acceperunt, haec alia sit peraddit i is Dicendum, inquit.., quod quamvis non sit in potestate nostra cognoscere ea, quae sunt fidei ex is nobis ipsis ἔ tamen si nos fecerimus, quod in nobis est , ut scilicet ductum is naturalis rationis sequamur, Deus non deficiet nobis ab eo, quod nobis est
, , necessarium . In cap. autem Io. epistolae ad vinaum lect..ita quoad rem
illam concludit i ri Nunquid ergo illi, ad quos non pervenit L praedicatio Evatis gelii J utpote si fuerint nutriti in sylvis . excusationem habent de peccatois infidelitatis p Ad hoc dicendum est, quod secundum sententiam Domini. quae ,, habetur Ioannis I ., illi, qui loquentem Dominum per se , vel per ejus di-
scipulos non audierunt. excusationem habent de peccato infidelitatis . nonis tamen beneficium Dei consequentur, ut scilicet iustificentur ab aliis pecea- tis, vel quae nascendo contraxerunt, vel male vivendo addiderunt i & pro is his merito damnantur. Si qui tamen eorum fecissent quod in se eis , D ,, minus eis secundum suam misericordiam providiiset, mittendo eis praedicat , , rem fidei. sicut Petrum Cornelio, Actorum 1 o. , de Paulum Macedonibus,
Ad id autem , quod Baetius ultimo dicit , hoc est ignorantiam tum 1 cti , tum iuris invincibilem esse pol se , ideoque propter utramque excusari mocatum . nihil contra reponimus : nam & nos quoque fatemur ignorantiam i
vincibilem , sive iuris , sive facti ea tandem sit, a peccato excusare ca) . Ad a. antequam respondeamus , animadverti prius debet , hunc Baelio scopum propositum esse . idque eum spectare , ut probet, nemini contradicendum , neque bellum inserendum esse caussa religionis . Id ut evincat, praeter alia multa absurda atque falsa, quae in suo commentario Philosophico tradit, erroneae conscientiae patrocinium suscipit, indeque inseri, unumquemque sequi posse eam Rcligionem . quae sibi vera apparet . idque si faciat. tum apud Deum , tum apud homines non esse culpabilem. Si quod tamen ipse vellet , conscientiae tribuatur, inde futurum esse, ut unus contra alterum caussa Religionis bellum suscipere debeat , Baetius quoque vidit . atque contra se ipsem vidit , quum totus in eo sit . ut suadeat . unum alteri caussa Religionis neque adversari , neque nocere posse. am vero id inepte , atque praeter omnem rationem tueatur , nune instituti nostri non est , ut demonstremus . Illud
ergo solummodo videamus , quo modo ab ea contradictione sese expediat , inxoris quoad suum vItum , tum virἱ quoad suam uxorem, si illa ob invinei bilem igno
rantiam facti cum alieno, non autem cum
viso suo, iste ob eamdem invineibilem igno
rantiam cum aliena, non autem cum uxore
sua, rem habeat, ut ab invineibil I, inquam, ignorantia facti , eontra evidentissimam ratio. Rem , contraque omnes Logicae regulas etiam ignorantiam iuris a precato exculare simplis citer concludat . At enim tu ita ratione, prout debetur ignorantiae vincibilis, di invineibilis , argumentationes, quas assert, esse inanes, ataque omnino sutiles, facile demoastrat M , si cati hucusque vidimM.
at Ille illud monendum superest , quod
lieri in hoc loco Battius invincibilis ignorantia mentionem iaciat ; tamen dum quod sibi prinposuit, argumentando sua sere contendit, ejus distilictionis, quae Inter vincibilem , di invia- cibilem ignotamiam intercedit, nullam ra tionem habet, R quod invIncibili ignorantiae eonvenit, invincibili etiam tribuit . Hinc est, ut ab invineibili ignorantia facti , ut constat ex iis exemplis, qua ipse assere, tum filii spurii, qui liaereditatem ejus suscipere potest,
quem revera situm patrem non ue invincubiliter ignorat, tum patris. qui eum haem-dem relinquere potest , quem ob errorem in-vrucibilem pro suo vero filis trabet, igua
339쪽
in quam se incidisse Ipse quoque testatur. I. Sine crimine , inquit, fit, quod
cum conscicntia fit: a. sim vocem quis tollere potest contra filia dogmata, atque curare , ut affulgeat omnibus lumen veritatis. Belle haec quidem, recte,
atque conl)ntanee ad ipsam veritatem ; verum tamen omnino contra rationem ,
quam ipse Baetius semel instituit, ideoque dum ab una contradictione sese e pedire conatur, in alteram aeque evidentem incidit. Si enim non fit sine emmine , quod cum coiacientia fit; fallum est, quae fiunt secundum conscientiamemneam, aeque hona esse , ae quae fiunt secundum conscientiam rectam a neque enim eum ita desipere putandum est , ut affirmare ausit , non esse sine crimine, quod fit cum conscientia recta a ergo , ip sentiente , peccat , qui secundum conscientiam erroneam agit ; sed , uti idem ipse tuetur , quae fiunt secundum conicientiam e neam , aeque bona sunt , ac quae fiunt smundum conscientiam rectam i ergo qui secundum conscientiam erroneam agit , bene agit, di male agit et peccat, ct non peccati ergo neque , pmut contendit, ab
ea contradictione Baetius se expedit. in quam , ipso quoque fatente , incidit, de altera , atque ea quidem evidentiori, implicatur. Curare autem quispiam potest, immo debet, ut omnibus lumen veritatis assulgeat, atque contra falsa dogmata clamare. Verum hoc dicere nemini minus . quam Baelio convenit. Qiid 3 Nonne Baetius ab unoquoque recte agi st tuit, & neque apud homines, neque apud Deum culpabilem eum esse , si suam conscientiam sequatur, quaevis tandem ea si Quotiescumque quis recte agit, non solum non est , cur quispiam ab initituto pmposito eum removere con tendat, ted etiam si id tentare audeat , citra culpam non audet . Non selum ergo , Baelii sententia semel posita . non erit cur quispiam curet , ut lumen veritatis affulgeat Omnibus , atque contra falsa dogmata clamet , sed si hoc faciat , non sine peccato faciet . Deinde si quod sibi verum apparet , unusi quisque seqiii potest, qua ratione unus dogmata alterius ut falsa , atque reiμ' cienda damnaverit λ Tandem semel ae duobus vera appareant dogmata , qu sequuntur, quo ore alter dogmata alterius reprobare poterit , si ille quoqu inde bene agit , quia eamdem bonitatem habent , tam quae secundum erroneam , quam quae secundum conscientiam rectam fiunt. Tantam ergo esse a Resitatem eorum principiorum , quae Baetius ponit , ut per ea manifestationi veritatis omnis aditus praecludatur, nemo non videt. Ad 3. dicimus , sequi etiam , contra ac Baelius putat , a magistratibus non posse puniri eos , qui deliquerunt, semel ac absolute admittatur , idem esse agere secundum conscientiam erroneam , di secundum rectam. Quando quidem in magistratibus nullam esse facultatem puniendi eos , qui non deliquerunt , tam manifestum est, quam quod maxime . se Poena inquit S. Thomas,, 2. 1. quaest. Iox arti q. non debetur nisi peccato , quia per poenam repλ- ,, ratur aequalitas Iustitiae , in quantum ille , qui peccando nimis sequutus est,. suam voluntatem , aliquid contra suam voluntatem patitur . Unde quum Om is ne Peccatum sit voluntarium . . . conlequens est . quod nullus punitur hocri modo, nisi pro eo, quod voluntarie factum est... Et in responsione ada .is,, Nunquam, inviti secundum humanum judicium aliquis debet puniri sine cui M pa poena flagelli , ut occidatur , vel mutilutue, vel verberetur is sa . Et
reta In eadem responsione ad a. duomo. secundum s. Augustinuiti in lib. . s.
340쪽
re quidem vera quid ipsi lumini rationis magis contrarium esse potest, quam ut magistratus , illata poena , eos corripiat , qui nihil commiseriant , propter
quod corripi debeant; vel ad exemplum aliorum , hoc est, ut ceteri a male agendo deterreantur, puniat illos, qui se recte gesserunt, quorumque agendi rationem si omnes alii sequantur . status civitatis felix , atque fortunatus erit λ Atqui uti Baelius tradit . nulla habita ratione erroris , cuiustam tan dem speciei ille sit, actio, quae . erronea suadente conseientia, fit, aeque bona est , ac quae fit secundum conscientiam rectam e ergo si nulla fici illas est in magistratibus puniendi eos, qui secundum conscientiam rectam operati fiant, neque etiam esse potest puniendi alios, qui secundum conscientiam erroneam
egeninta ergo quum apissime homines secundum conscientiam erroneam male agant, cepissime quoque iudices ab iis puniendis , qui gravissime peccarunt,
abstinere debebunt . Immo quum qui peccavit , licet ob conscientiam erroneam non peccaverit, ob eam tamen se peccasse, semper clamare possit; somel ac erronea conscientia se fecisse dixerit , nullam amplius facultatem eum puniendi iudices habebunt. Magistratus autem selliciti esso utique debent ea crimina punire, per quae tollitur utilitas boni communis a verum prae hene ordinata, atque instituta Religione , in qua homines nihil Divina maiestate indignum sentiant , aut op
rentur . quid magis ad communem utilitatem conferre possit , sane non ubdeo. ,, andoquidem uti inquit S. Thomas a. a. qu. GI. an. i. ,, ea, quae sunt ad finem, sertiuntur bonitatem ex ordine ad finem ; di ideo quanto sunt finis, propinquiora , tanto sunt meliora. Virtutes autem morales, ut supra habitum a , . , sunt circa ea , quae ordinatur in Deum , sicut in finem. Religio autem magis deri propinquo accedit ad Deum , quam aliae virtutes morales, in quantum operatur ,, ea, quae directe, ct immediate ordinantur in honorem Divinum . Et ideo Reli.
ri gio praeminet inter alias virtutes morales,, . Si ergo virtus, quae inter ceteras.. morales Virtutes Praeeminet , ad commune quoque bonum magis conducit ,
nihil communi bono prae ipsa Religione utilius eise potest . , , Deo autum cuti,, recte habet idem S. Doctor in citato art. in resp. ad a. non exhibetur, , aliquid propter eius utilitatem , sed propter eius gloriam , nostraui autem , , , utilitatem ,, . Unde ex hoc quooue capite constat de maxima utilitate ipsius Religionis sb . Quapropter etiam magistratus ob curam boni communis,
quam bet Imitati Divinum iudie7um In mani&is si is Dei iudieiis , quibus homines spiritua-
is liter damnat pro proprio peccato . occulista vero iudieia , quibui temporaliter ali- ,, quos Punit asque culpa, non potest hu- is manum iudicium imitari, quia homo nonis potest comprehendere horum iudiciorum is, rationes, ut sciat, quid expediat unicuique,,. Postquam .ero inde conclusit poena sta'elli, ut occidatur, vel mutiletur, vel verberetur, per humanum iudicium puniri eum non posesse, qui culpam non admisit; recte monet poena damni etiam secundum humanum ludicium aliquem puniri posse , licet nullam culpam admiserit. Quod sane tripliciter conti.
xit uno modo quaada aliquis siuet sua curupa Ineptus reddItur ad aliquod bonum habenis
dum , vel consequendum et a. quando bonum , in quo damnifieatur . non est proprium eo ius, sed communet s. quando bonum unius pen et ex bono alterius, sicuti in erimine latissu majestatis filius amittit lia reditatem ob peccatum patris. Quatenus autem quispiam recte operatus fuerit, nunquam ab humanis
b) Uide quae de utilitate Religionjstam si eonsideretur homo in privata conditio. ne a commimitate hominum divitus , quam si spectetur in societate naturali per eamdem naturam cum ceteris coniunctus , aut in civili coalciderati e casu multis uestus, suo