Ioannis Morandi Veronensis ... Cursus philosophici annus primus tertius. Hoc est tractatus, et quaestiones, in quibus breui, & facili methodo disputantur omnia, quæ his temporibus in scholis desiderari solent .. Hoc est tractatus, et quaestiones in l

61쪽

Quxst. IV. De natura specierum impresiarum.

cuae aut rinpendent ab organis, in illis subiectar Am est ratio de potentiis, & de operationibus

ueniunt speciebus: ergo non sint similitudines formales:

ergo vera concluso . prima consequentia sequitur. vlii, ma patet. minor probatur. Species est diueris naturae ab obiecto , quod repr sentat ex conci ione preceuenti, nec per ipsam sensus redditur Grmalit et cognoscens, ut e perimiit , dum in phantasia multae species construantur , nec tamen aetiialiter cogi stimus: ergo Probatur secundo. Species de se ordinatur ad infora mandam potentiam: ergo non eii similitudo formalis. consequentia probatur: quia sorina ordinata ad aliquod subieci iam, ei communicat suum effectum formalem: ergo species redderet potentiam formaliter cognoscentem: sed hoc est falsum ei numero praecedemi: ergo Probatur tertio. Si species sensibiles estent similitudines formales reales,nunquam vaderentur obiectauta propria magnitudine; hoc eii salsum, quia videntur montes magni, parua,ut sunt: ergo. maior probatur, imago re presentat res, cuiusmodi ipse est, ideo si imago bipalmaris,ex illa non cognoscimus prototypum ut tri palmatem: sed semper ut bipalmarem.

Probatur quarto, quod non siit similitudines formales

intentionales: quia ex dictis concurrunt eis: tiue con

plendo potentiam ad eliciendam similitudinem Qt:

lem intentionalem: ergo i se non sent huiusmodi. antecedens patet ex dictis. probat ut consequentia r quia non complerent ad eliciendum, sed se ipsas communicando. Sed contra instatui primo, cognoscens fit simile obie, sed fit huiusmodi per species impressas: ergo sunt si uilitudine, ibi males. Respondeo negando minoremia: fit enim simile per cognitionem se aliter, per speciem vero impressam tantum virtualiter : quatenus redditur

potens in actu primo, ut fiat simile formaliter. Instatur secundo. Species impresiae dicuntur sensibiles; et go sentiuntur: ergo sunt similitudines formales, quae cognoscuntur. respondeo negando primam consequentiam,dicuntur eium seniabiles: quia faciunt nos nimii te modo explicito : de se enim non sunt sensibile, . nisi sorte tellexe, suod ideo ab aliquibus dicunt ut immate. tiales, &spirituales. Quarta concilii . picilietae species sunt diuisibile, in essendo,&in representando. quod sint diuisibiles inessendo, est omnium seie Doctorum: quia educuntur de subiecto diuisibili 1 quod vero etiam in representando sint indiui ibiles est contra Tol. de alios,qui, dato, species quo ad entitatem esse diuasibiles , quia educuntur desi-biecto diuisibili, dicunt tamen, quamlibet partem illius

a speciei, totum obieetiam representare, & se indivisibis ,

ptimendum pet filium, a semine sinitem producendum . in representando. est autem lixe concitatio quo ad vir

nis notatis . sue patrem cum Rim qua l. Saract. citato, Hurtad.ὐβ. i.

Prima concius . pr dictae species sunt accidentia nam Ietas de alii. terialia de genere qualitatis. probatur non sunt substan- Probatur primo,album non potest representati per spe .

tia: et eo qualitas. consequentia probatur: quia species diem nigri: ergo non sunt indivisibiles in representando. sunt active ex dictis; sed in tota latitudine prςdicament antecedens probatur,quia alioquin per speciem unius cmli ibia substantia, desualitas sunt activa. antecedens pro- loris,omnes videri possent, uod nemo dicet. consequen-hatur ἰ aut est materia aut forma. aut compositum; nonia tia etiam probatur. sit obiectuin cuius partium alia sit ni- materia, quia materia liabet necessatio annexam quanti- sta, & alia alba, per eandem speciem non possunt repretatem, consequentet daretur penetratio comorum; non sentati; ergo non quaelibet pars speciei emissae ab obie- Dima, quia serma substantialis ordinatur ad constituen- ela tepresentat totum obiectum. ergo non sunt indiuissidum compositum subitantiale, species vero ad complen- biles in representando. dam potentiam ad operandum vitaliteri,non compositum Probat ut secundo quaelibet pars obiecti est eausa adi

ae r .ciei, sit ipsius representativae: ergo non pendet resentatione ab alia compatie t ergo non sunt epresentando antecedens probatur: quia

is, in illis stibiectan : at ea-entiis de operationibus eorum rhuius sententiae sunt interpretes Graeci , vi tradunt C nimbricens qua l. r.ari. r.cap. s. & expresu eam sequitur

cuius natura sine loecies seu biles impressae .

uuaestio utraria. Totandum primo, citra species sensbiles impressas;

233 h. ei se eeita. Primo produci in instanti ab obiecto

experimur enim ad positionem obiecti statim produci species. Secundo aliquas ex illis pendete ab obiectis in

conseruari aliquas nequaquam; ablato enim colorato, toti

litur & species ab oculo sed non tollitur species producta in phantasia. Tertio produci in gyrum vnimrmiter disser iter:quia quo magis distat obieetiim, eo debilior spe cies producitur. Quyrio tras fundi per corpus diaphanum; impediti autem per opacum. Quinto reflectere,ut apparet in speculo. Notandum secundo. Similitudinem representativam duplicem esse; alia dicitur formalis; alia virtualis.s, lis adhuc duplex; alia minialis realis; alia formalis intentionalis, formalis realis eii illa, lux habet conuenientiam

specificam cum representato in eo, quod per ipsam representatur,ut supra imago satis, est similitudo serinalis infigula, in colore in ceteris, secundum quae in sar representatur, de conueniunt specie imago ,& Cesit: sormalis intentionalis est Decies exprella. scilicet sentatio, quae dicitur similitudo formalis, quia sol maliter expi imit. immo ei expicia obie in dicitur intentionalis ad dissetentiam se alis realis, ct quia pet ipsam sensus tendunt in obiecta; immo eis ipsi intentio expressiua . similitudo vitiu

si, uellectivaci quod idem est, est illa quae habet vi

tutem producendi id, quod representat, sciat semen potest dici similitudo virtualis, quia virtute continet filium representativum Patris. est autem haere ditarentia inter has similitudines, quod se alis realis primo debet e gnosci: quia ex cognitione imaginis ducimur ad cognitionem prototypi, to alis interationalis non debet pilus cognosti; quia eatentis se at ut, quatenus obiectum c gnoscitiarinuosum prius esset formanda, quam obiectum cognosceretur. Similitudo autem ei sectiva. nee ipsa debet prius cognosti: quia habet tantum ei licere sensationem; immo,& si prius cognosceretur,non per hoe cognosteretur obiectum: quia non eminulitiido Grinalis, ut siquis semen cognoscat, non cognostit per hoc Patrem e

Deducitur error primo eorum , qui dicebant species quaedam comustula. Secundo eorum, qui illas eiusdentinaturae faciebant cum obiectis. Tertio mirum, qui dixerunt Species diueriae naturae ab obiectis, quo ad modum existendi non quo adesse. Secunda cones usio. predictae species producuntur de potentia sabiectorum, in quibus recipiuntur . probatur: Species sunt accidentia: ergo vera concluso . probatur consequentia: quia hae qualitates educiantur , cuin non creentur: sed non possunt transire de subiecto, in subie clunit ergo de illis educuntur, quibus inhaerent.

Θ Tertia concluso . praedictae species sum similitudines

I tantum vir tiralesctu ei cilii E. probatur ex I.notab imilitudo formalis realis con enit specie secundam id, quod representat cum α'resentato , Grinalis intencionalis reddit potentiam formaliter cognoscet ena: luc non con eodem modo emittit speciem, dum continuatur aliis pat-tibus, ac si separata emitteret, at tunc esset causa adaequata. prima consequentia probatur: quia virus ei elus non potest habere plures causas adaequatas. Secunda cons quentia probatur: quia ut totum representaret indiuisi. biliter, penderet a ceteris,quatum esset smilitudo, ideo s. ne illis illatum non esset representativa. Probatur tertio, partes discontinua non representantur per unam speciem tantiam, ergo neque continuae .antecedens patet,consequentia plobatur , quia quae nune sint continuae, & actu sentiuntur, possunt discontinuari breui spatio perseuerante sentatione: ergo per eandemia speciem sentiuntur; sed non pet unam; ergo neque, cum

continuabantur.

Sed contra initatur primo , lumen productum in me ditim secundum quamlibet patrem producit ut a toto tu minoiis:

62쪽

εο In II. De Ani. Tract. III. de Ani Sensitiva.

minose: ergo de species. respondeo negando consequentiam, quia species est representataria obiecti ; scut aute . qualibet pars est, secundum situm esse, sistinetii ab alia ita secundum lepte tuariuatu lationem . quod non accidit in lumine. Instat ut secundo, obiecta minutissima, s sola fiat, sentiari non possunt,si cum aliis continuata, bene: ergo quia ab omnibus simul una tota species immittitur , re a quolibet tribrii m. respondeo primo, valere et lain contra aduersa. Dos,quia etiam per ip s no videntur per viii in speciem sicut v g. decem homines non representatur per unica speciem, ausa non sum unum totum Obiectiam,sed plura; non prouenit igitur ex eo quod ab omnibus illi, minuti sistis unica species Divinittatur. Respondeo igitur se do nega.do consequentiam ideo autem primo non videbantur, be. ne post ; quia primo propter debilitatem , non habebant vim ad immutandam potentiam ad tantam distantiam ,

quae debilitas sippletur ex coniunctione cum alijs , quae omnia si nul habent vim illam immutandi,& s non quod libet sugillatim; debet enim inter speciem, & potentiam ess e proportio de nixta persectiorem vel impersectiorem potentiam, perseetior etiam, vel in verseetior requititur species , & haec imperfectio potestius pleti ex consenio plurium, se ut imi euectio alicuius agentis naturalis p - κ . teu suppleri,aliud agens applicando.

Quinta conclusio. in qualibet parte medii, de potentiae sunt species omnium partium obiecti, quod sentitur . est eum Ruuio, S: Huit ad Iocis citatis. Probatur primo in quacunque parte medii, & per Mimancunque partem potentiae videra pollunt Omnes partes obiecti: ergo in qua .cunque sunt omnes species:antecedens experientia patet. consequemia probatur : quia tantum illae partes videri possunt, quarum species in Nittuntur; s ergo per quam .cunque omnes ponunt videri, omnes species ibi esse, in necesse.

Probatur secundo in qualibet parte medii. & poteni imprimuntur illς species, a quarum obiectis duci possunt sines rectiti. sed ab omnibus panibus obiecti duci pollunt lineae recta ad quamcunque partem medii. & potent ia :ergo. maior probatur: quia quaelibet pars obiebi per rectam lineam sentiri potest: erro ab illis seecies immittitur.mini r experientia innotesiti ergo Ex nactenus dictis Deducitur primo, species impressas imprimi tantum in organo potentiarum, non in ipss potentiis an inue preci se, quia accidens materiale, non potest recipi in subie citi spirituali, cuiusmodi sunt potentiae animae rationalis, quae sunt ipsemet anima. Dedueitur secundo,produci a solis obieci is, non ab idisi speciebus ad inuicem: quia eum sint ex intranseca natura, similitudines virtuales, ab eo recipiunt esse smilitudines, a quo recipiunt esse . at esse similitudinem ab eo ae ei piunt cuius sunt te piesentati v c. scilicet ab obiectis, consequenter ab eisdein accipiunt esse. Deducit ut tertio, licin esse nobiliores obiectis , quia obiecta eas producimt,tanquam causae aequivocae: at causa aequivoca est nobilior proprio essectu. 2D2 Deducitur quarto. Species esse capaces intensionis, cum enim producantur ab obiectis, de obiecta astant viri formiter di bimiter, consequentet malis intenta in pantem propinquiorem; tum etiam, quia, s adsit obieci iam eapax intensionis, quilibet gradus intensianis propriam emittit speciem seu partem speciei, propter rationem assi. gnatam in diuersis partibus, quo ad extensonena est etiam par ratio. Deducitur quinto, tectὸ appellatas esse species intentionales: non quia snt entia rationis ,& secundae intentiones ; sed quia per ipsas, potentiae eliciunt suas sensati nes,quae intentiones dicuntula quia per ipsas actu tendunt in propria obiecta. Quare vi paucis colligatur tota natura hanun specie. Om; species impressae iunt quali ales activae, materiales ab obiectis producta de potestate aeris . vel alterius in diantis, inter obiecta, re potentias, Ze de potestate organorum , quae ex intrinseco virtuales similitudines obie ctorum, a quibus producuntur , complent ipsas poten itas , ut possint elicere proprias sensitiones circa eaden obiecta Ad abi indatiore indoctrinam videri possunt Ru .

i b. a. axioma i numere somnia quae ad naturam harum specierum possunt desdum , Olita facilitate expli cata dedit

uitia, O quotu ex sit obiectum sensibile

titiano suo a. OVo ad primam pariem quaest. respondeo, obiectum aesentibile esse id ,quod potest terminate operationem, ala gpotentiae senstiua, seu quod attingitur a sensu. Quo ad secundam partem. 1espondeo cum Aristotel. rexn; . sensibile ptimo diuidi in sensibile per se. de sensiles le per accidens. rursus sensibile per se diuidi in sensibile proprium , dc sensibile commune: sensibile per accidens dicitur illud quod per se non sentitur, sed ut e mungitur sensibili per te: ut puta filius Petriae it sentibile per accidens , quia vi se non videtur; sed quatenus videtur eius color , in nittido,dic. sensibile proprium dicimi illud. quod ita est propriuin unius sensus externi, ut ab alio extrino percipi non possit . neque circa illud potest contingere erior: ver.grat. color rei pestia visus eii sensibile pro prium. sensbile commune vocatur illud sensibile,quod a pluribus sensuus ex teinis potest sentile, & numerat Ati. ii tel. quinque sub sensibali communi; mo tim, quartem ntimotimo G m mitium . pro reaioti aut eo intelligentia.

Notandum primo, de s possiit assignari plura Qilia communia, ut faciunt perspeetiui, tamen diuisionen esse sui latentem, quia in membra magis communia, ad

quae cςtera reducuntur.

Notandum secundo, vipredicta sensibilia communia vere snt huiusmodi non esse iumenda ibi aliter,sed in tetialiter . se motus pro sola variatione sciis : quies pio consuetaria rei: numerus prodis continuatione plurium: ligura pro terminatione quantitatis: magnitudo nro extensione patri uni t ab quin haec omnia ii sortiriliter siminantur non spectabunt ad sensum, sed ad intellectum. irres utrum sensibile commune immittet sensum per propriam speciem : traiiciant hane quaest. ees professo 2DqConimi, icenc cap.6. a 3. s. de Ruu. tra 3. Otato qu. li. s. perror qua'. pars. respondeo clam D. Thom. hic lectio. i salia neo in aliis .quos se aliuntur ipsi Conimbricenses Ruri. cum sensibilia communia sint lata quam modi dele minantes, de mi,discantes sensibilia propria; non enim potest percipi color. nisi aliquam sputam magnitudinem Sc. habeat; per eandem speciem i nutare, ac immutat sensibile proprium; sed per eandem, vi est represeruatiua sensbili, proprii sub tali magnitudine, figura motu, suiete ,&c. Videatur D.Thom. Dco citato , qui clatissmὰ omnia exponit. Contrariumsiliunt Scotus in 'Meso. i i qua ZM. Agid. r.de anima ι .61 in alii, quorum rati nes soluta habentur apud Rim. loca cuato.

I Vibile supra Ierim impcd ad seMarionem.

Allistotel. hae Oeae. s. s. docet si sensibile ponatur ac

supra senserium in redire sensationem, ideo quaerimus,an hoc fit verum, nec ne. I, quo alii dixe itit, omne sensum requirere aliquod medium: alii tantum visum ,&auditum; alii vero nullum per se. Auctores videra possunt apud Contrebricens cis . ii . quast.. Ruuaraia de sensu

externo qua'. de quo. oe Nouar. I .axioma num. III. pro

nostra sententiast. Unica Conclusio, set bile postum supra sensum, non impedit sensationem. si adsint requisita. Probatur primo

experientia humores inter cutem, de carnem causint dolorem: in ciliaetu evaporationes ascendunt usque ad c rebrum ; gustiis immediate percipit sapore, virus lucem; A: ii eget medio, quo ad colores, est per accidetis: quia eget lumine, qiuia impeditur per inter sti nem corporis opaci: item sentis intra aures productus perciperetur, est agens neces alium .' ergo eliciet sensitionem : et noveta coneluso , consequentiae patent. antecedens probatur somne sensibile,quatenus hinusia da necessario proia

ducit speciem . de quo infra, positum supra senium potest producere: qaia eodem modo potens ad agendum . sen sus

63쪽

Quas. VII. An excessestsseiasbile Isdat sensum.

sus ad reeipiendum i atque adeo complebitur per illam speciem & fiet sensitio: si non omne sensibile, ut sic, requirit speciem producere si item posito supra tensum , ex coniunctione illi iis , sensus redditur potens ad sentien- dum: quia obiectu in sufficienter erit applicatum, ut possit Concurrere , cum illo ad agendum: ergo posto sensbili supra sensum, & sussiliens principium. Quo ad auctorit. Atii olei. Scotus, Ruia. & alii diuersa mode tespondent: sed leuera non siluant aucto cit. quare satius existimo sateti nos in hoc ab Aristotel. discedere ex

nostra conclusone. Sequitur non omnem sensum medium requirere, neq; extrinsecum, neque intrinsecuin; alioquin esset verum ,

quod sensibile supra sensum impeditet sensationem: itein omnis sensus operaretur per speciem in medio primo priducendam,quod in ira negabimus.

An excellans sensibile θυι sos G.

Quaestio Septima. VδA Geellens sensibile lidat sensum pictet auctorit.

2DP Aristotelis x. i 1 3. multae experientiς docent. Si quissimis oculis Qtem intueatur obcccatur; a nimio strepitu iuiditas eausetur , 3 e. tota dissicultas est quomodo hoc

intingat.

Prima sententia est Caieta. Ue anima ad text. 23. ia .

de T qua'. .qui dicunt, te si sensum per se, ut obiectum

est ab excellenti sensibili, quia producit speciem intentionalem, quae cum sit accidens reale potest esse linori pomtionata,& sensum lςdere, producit autem vi obiectum est. Secunda sententia communi apud Con imbricens cap. 3 1.qua'. i .δe Ruu Irari des. u tactus, rast. vni ea docet,

sentinia tedi per accidens ab excellenti sensibili, scilicet novi obiectum est, sed ratione alicuius adiuncti. Uniea concluso . excellens sensibile ludit sensum ian. Q per accidens. probatur primo species, ut species eli, perficit potentiam: ergo quo persectior persectius perim ciet : ergo species, ut species non scdit sensim per te: e go neque sensibile quia non operatur, ius per speciem. Probatur secundo, nihil dicit ordinem intrinsecum ad sui offensuum ; sed ad sensibile excellens sensus dieit in trinsectim ordinem,ut potὸ ad sui obiectum: ergo non le-dit per se ; ergo per accidens tantum. Confirmatiis,quia

nihil l dii ut, niti a contrario, at species noti est contraria sui.

Dices, in quo consistit haec lisio per accidens seu rati ne adiuncti a re ondeo, ideo esse, quia 4 sensibili excel.

Ientiora produc ta intensiori specie in sensu requirit malo rem copiam spirituum, ut Neietur , hi autem spiritu, socum deserunt cari rem plusquam patiatur temperamentum organi . de sic dissoluto debito temperamento impe.ditur ipsus sensus operatio; tum quia aliqui colores, otii arus lucidi disgregant vinulem visivam, ut coloces albi.

x quo

inducit ut laesonem non dici seri in sensu. quas qu5d

fiat in potentia senstiua animae: quia ipti incapax es , sed quia impeditur eius operatio , propiet i sonem in solo

organo.

Ad motivum primae sententiae patet ex dictis. speciem vi speciem, non ossicere sensui, propter rationes astigia,

Aa sensibile debeat esse prssens ad sens timem externam

eliciendam. uvaeIlio Octaua.' se, δ' Vaestio prisens silet agitari de potentia naturali. &- de potentia summaturali,& iuxta virumque sensum

varii sunt sensus Doctorum. Pi ima sententia aistimat, sensibile debere esse presens, ut sentiatur, nee aliter fieri posse, etiam de potentia absim

tuta est Gabi.in itas. .conclusione. i. quam sequuntur te.

se Ruii. aliqui ex recentioribus. Secunda sententia onposta docet, ne dum supernatu. taliter,sed etiam natura iter posse sensbile absens,& non existens sentiti . hanc ipse Ruii tribuit Buridanae lib. 1. d. amma qua'. 21. ita quam dicit secutos quociam ex te.

Tertia sententia procedit eum distinctione , de docet

naturalitet sensibilia requiri pr sentia : supernaturaliter

posse percipi etiam ab iitia. ita Molina t. parte rast. 11.

sM. ac di p. s L HI.1 sequuntur Comia bracens cap. 6.qu. 3. Rivis Mat. de obiectis,atque rei busI sibi uiatis tia λi 3.dc Psanad.dέρω. i . se res hanc ipse Ruu.tribuit etiam D.Tl m. Moto; Soto, Ledesinae, α aliis. utra quibus omnibus Q. Prima concluso . ad se notiones externas sensbile naturaliter requiritur prcsens. Probatur ptimo ait horunt Aristotel. hic rext. 11. 1'. 6o. ubi lianc dii rentiam ponit inter sensum: de intellectum; quod sensus pissentiam obtesti requirat, non intellectus. Probatur secundra ratione , vel omne sensibile mouet

sensum immediate per se, vel per speciem; vel aliquando per specie minii quando per se: si omne, vel aliquod per se, certum est requiri rusentiam obiecit si per speciem, species pendet in conteruari ab obiecto , ut expetientia de 'moni rati ergo

Respondebunt non pendere in consilirari pro breuisimo tempore,quo utiq; sensationes fieri pote iunt sed contra ; quia si se , semper sensationes elicerentur absent sensibili, sicut in iis . quae pendent in conseruari, & tamen

per aliquod breue tempus esse possum absque cran fetu te,semper eorum ei eius experimur. discuriit e per cid res, sonos, Ece. qui secundiliti aliquos huius Dodi sunt ii,

Secunda concius .per Dei potentiam esse possunt stimsationes externae etiam absente,& non existente sensibili. Probatur prio, , in Eucharistia aliquando videtur miraculose hrastus sub specie pueri; aliquando eius caro sam quis &e sed lite fiunt per speciem a Deo productaincausantem sities euin potetia sensationem talium sensibiliuni. de si non sint presentia secundum esse reale. vi docet Diu.

Thora. ι. parae quast. 6. ara. 1.Scorus, Durandus, de alii, erino vera conclusio.

Probatur secundo posita specie expressa sensationis ne- et π rcessatio sensibile videtiit mira est expressita sormaliter ta- li, obiecti; sed huiusvodi species potest a Deo conserit

ri etiam absente, de non existente sensibili; ergo tunc fiet sensitio ; ergo vera conclus . minor non est cur ab alio, quo negetur ; quia Deuspotest in genere causae emelen

iis se s ,lo quidquid poteit causa secunda l seclusis sorti

actibus vitalibus. θ - Confirmatur, quia lumen,quod pendet a luminoso, potest a Deo conseritati sine illo ; ergo poterit de sensitio; eadem enim currit patitas. Dicent esto Deus possi supplere concursuin activunL. sensibili ad sensitionem non tamen poteti stipplete term nationem , quam exhibet, ad quam requiritui obiectum prusens. res; misen, ad hanc terruinationem non requiti

presentiam obiecit secundum esse reale; scut obiectum non prisens potest tem inare actum cognitionis. de illum specificate; ita etiam in sensatione , verunt quidem est quc, non representaretur , nisi ut pix sensi quia talis etinatura sensuum externorum, ut sentiant obieci apti: sentia: quia in illa seruntur secundum stum, distantiam, dec. nee alias possunt producere species ius huiusmodi reprcsentativa. Ex quo inducitur sensus externos non esse capaces Mittis arustachivae; quia abstractiva notitia, ut docent Theol. vel tendit ad obiectum,ut se abstrahendo 1 prcsentia. vel cine nitum in alio. aut modus cognitionis non competit sensibus externis . huic conclusioni non obstat a iustoritate Aristot. qui ibium secundum viam naturalem locutus est. Contra primam eonesusonem instat ut primoaex Arist. et in lib. de ι omni ν cap. r. ubi docet, etiam abeunte sens- bili, aliquando remanere sensationem: quo sensu videtur loqui etiam D.August. i i. d. trinit. cap. r. respondeo, aliquando euenire.quod lo is sensus. vel alteratus a prp ed. sensibili dum ad nouum conuertitur, non adeo subito h test recipere speciem, unde phistasia decipitur de intellectu, iudicat esse idem obiectum quod prius, licet re vera

non st. Videte Con imbricetisquo. r. citara ari. 3. 5. ν

Instatur secundo,odor impulsus ac alia huiusmodi pendent in conseruati l propriis causis, de tamen per aliquid temporis possunt durare sine illis: ergo S specie, sensib

lium. respondeo negando antecedens habent quidem Lmmam entitatem, a de cauti citius elanguescunt , no tamen pendent in conseruati.

64쪽

6, In II. De Anima Trast in De Anima Sensti

In statur tertio eontra secundam conclusonem , ergo posset gustus gustare rem absentem: ergo illa nutriti, de tactus rem absentem tangere; ergo corpus comburi igne absente . respondeo concessis sequelis , negando consequentiam , quia ad actionem physicam requiritur promtra agentis.

Instatur quarto , sequeretur veras esse duas contradi. tias, Petrum culteret quia sie videtur: non eurrere , quia vere non currit. respondeo negando semielam: quia esset verum Pettum non currere secundum 8ste reale: iuave se non currit,ix Petrum cultere,ut reprcsematur . t itura autem currere, ut representatur, de non currere secundiam esse reale, simpliciter non sunt contradictoria . . De hae quaest plura actit Ouiedus conreotios ae mma papes. nec ieiunus est noster Nouar. m. l. axioma. 263.

Sessurumqtiadum dubia circa sensationem m commmi. u. ho Nona. DVbitatur primo, an sentitiones sint proeductivae alicuius temini. respondeo quamcunque sentitionem

proprium habere terminum ad intra productum . patet haec responsio pruno, quia sentatio eo ipse quod est actio dicit productionem,non sui ipsius; ergo alicuius termini. Secundo per sensitionem sormaliter exponitur obiectum sensui . ergo per iussu producitur expressio sor malis. Tettio si in intell-ctu datur terminus intellectionis , ut communitet asserunt eo verbum , quod formatur,dum Duellectus exprimit in se obiectum intelligendo e ergo etiam in sensu dabitur aliquod productum, quod produ- eat ut, dum sensus cognoscit proprium obiectum , quod aliqui vocant idolum

Dicta Aristot. . . fetaph cap.s.ad actionem immanentem requirit,ut non terminaret ad aliquod opus: sed se n. sationes sunt actiones immanentes: ergo. respondeo Ari-s t. tantum voluisse nihil pet actiones immanentes produci extraAt alibi tetigimus.

Aduerto tamen terminum sensationum, non esse medium in quo sensus sentit obiectum.quas quod in hoc termino obiectum sentiatur, sicut in statua C satis, C sit, sed quia sentit obiectum. illum terminum producit.

Dubitatur secundo, an sensus percipiant proprias semisiones: ita ut oculus videat se videte . auras audire, &c. responde primo, nullum sensum attingete proprias sensationes, et quod: ratio est, quia illorum sensationes no participant rationem propriam obiectivam: at nullus sensus potes serti extra proprium obiectum. minor est certa. maior inductione monstratur: sui a vis non est colorata : auditus sinus. 5: sic de ceteris: quod etiam docuit Aristoteles is somno ,σ vigilia cap. s. ubi habet, non enim. visus videt se videte . respondeo secundo quemlibet seimsum attingere propriam lensationem eodem actu. ac obiectum. vi qua: ratio est, quia sensationes tali pacto suntrepi sentativae obiectoria .igitur dum reteipit senstis obiem percipit, de sensitionc ut 'ira, quia ipss obiecta pcipit.

Instabis: intellectus intelligit actus sensuum intern tum ; ergo de ipsa sensus eos percipiunt. probatur consiquentia, quia intellectus ab eorum operatione pendet in operari. Respondeo negando consequentiam, ad probat. salix esse . si sint in sensibus materialiter, non requiri quod sint sol maliterret cogniti alia argum.videri pollunt apud Conimbricensi de anima cas a. uast. t. Dubitatur tertio, an plures sentationes simul esse possint in eadem potentia. respondeo,cum Moto in t .d . s. quas s. posse; ratio est,primo ab experientia, dictilus enim percipit simul nigraim, de album. Secundo, quia potentia non adaequatur per unicam speciem, consequenter vix

non impedit aliam; neque qui volunt Thomissae, quod

oculus per eundem actum percipiat album, de nigrum ,

substit i quia potest defieere vitio quo ad nigrum, si sensibile nigrum tollatur, remanente visone suo ad album a atque adeo palei misse duas sensationes. Velum suidem

est. quod multoties ncin adeo persecip sentiuntur plura. aes tantilin unum: sed hoc non prouenit ex Drte obiecti, quod non imprimat persectam speciem, neque ex patre potentiae . quae non e clariat seciuidam se totam ad on nes simul; sed ex patie atteritionis quae ab anima adhibe

tur . haec enim ad plura risii iacta . ivin adeo perseeu adstipula vacat: imvis aliqMando, de s sensitiones eliciam tur , vivens non percipit se percipere obiesum desectri

huius attentionis i ut quis absoniis vehementi specula. Ilone, incirens diuersa obiecta. Dubitat ut quartoan in sensatione eontingat et r. re

spondeo iuxta diuisonem sensibilis allatam citra sens leeommune nunquam salii sensuin circa magnitudinem, &fguram, vi sic,occ. quia non potest non percipere magnitudinem ali uam aliquam liguram,quae imbibuntur in quocunque sensibili . potest autem selli circa citera sens-bilia communia. in communi in patriculari, ut experientia patet multoties sensum. apprehendete sensibile

pmprium quiescere, de si moueatur, fractum in duas partes , quod est integrum, dcc. Drca sensibile proprium p test errate sensus circa hoc,vel aliud sensibile in panicula ti : sic oculus apprehendit ut sustum, quod est album,Sc. circa vero sentibile pmprium in communi, non potest esse eriot: quia nullus sensus potest serti otia proprium obiecium; sic oculus semper percipit coloratum; nec circa hoc fallitur: de in hoc tantiliu lania dixit Attilol. textis . sensum circa sensibile proprium non silli. Pro persecta autem intelligentia , quando est dubit, tun n sensus postit falli, aduertendum, dubium non esse

de vero errore scirinali, aut consuit in eo, quod attribuit ut alicui, quod ei non competit, ves negatur. quod veia conuenit: de hoc enim nullum dubium cum sensiti non competat composito. aut diuisio; sed sensus est, an erret aliquando apprehendendo obiectum preseris,aliter quainst, & in hoe tantum sensu pmcessere nostrae responsiones.

An solus extem perfectiores set in immine, quam in semtis. ut Ilio Decima.

O Vpponendum primo cum Arast tel. anima cap. r. D. Thiam. .parae qua '. 3.arr. s. & sese clim omnibus Theol.ohil. 3: medicis, sensus externos esse tantum quan-que,videlicet visum. luditum loratium, gustum.1: tacta. Supponendum secundindum quaeritur in sensus externi Di perfectiores in mimine, quam in brutis. quaest. non

esse de periectione specisca ex 'ue, suae diximus, cum de specificatione potenti anni cinium tensus omnes eiusdem species esse in omnibus animalibus: sed dubium est, do quadam persectione accidentali. quae proue ut ex persectiori dispositione organorum, quibus sensationes exeris centur. his oppostis. Tractant ex modernis hanc nuaest. Conimbricens ruri anima quas. i.art. 2.de Rituaraei de bavi externis quas 1. cum quisus.

Prima concluso. sensus tactus persectior est in homine, quam in eςieris animalibus .est edi plena Arist telaeae. 94 ela D.Thom ibidem. de probatur; quia pei sectio cuiuslibet sensus consilit in temperamento. quod exigit in primis qualitatibus,quod quidem in tactu est quaedam aequalitas illatum; sed haec reperitur magis ita homine , sutinin teris animalibus: ergo. Seouada conclusio. sensus gustus etiam persectior est in homine. est Aristotes. eadem loca. probatur primo ex dem ratione, ac de iactu ; quia puctus tactus quidam est, ut docet idem Aristotel. unde de ipse accedit ad idem attemperamentum.

Pmbatur secundo, quia homo plutes saporum dicitentias percipit, cuam cetera an in alia. Si e s si quaedam inbnima amaritudo. vesacra monia percipietur ab homine, non a brutas. Tertia conclusio. Qteri cies sensus odoratus, auditus , de vasus persectiores reperiuntur in multis anum ibbus quam in homine. est etiam A ristotel. eadem loco, D.Thom tist i 9. nec potest nullus probati, cuim multis experimentis, quae alter tur a naturalistis, de acuitate olfactu visus vi auditus, mi limium animalium, quae vii quem nullo homine repelit ut . se aqtilla dicitur acutius videre pri homine; talpa audire; formica Olfacere, &e.

sed intra hanc vltimam conclusionem instatui. ani ima setistiua persectior est in homine, am in csteris animalibus ea coniunctione cum anima rationali, et aO pe

statiores habet potentias pret illis:ergo omnes sensus sunt

persectiores ita mine Respondeo dato antecedente ne negando consequentiam, tum cum anima senstiua ex c iuncti me oam ratiotrali requirat per aus empus, qui in e-ica ammalia, scilicet persectius attemperamen

tu ma

65쪽

Quaest. XI. An in omnib. sensi xternis detur species impressa.

tum . hoc temperamentum inuoluit quidem persectiorem

immo necessario sequitur, s sit persectior tatius, de emitus, ceteros cile imperfectiores ; quia optima dis titio organorum pro illis insere non adeo bonam pro istis. s sus apud Ruii. loco citato, 5. Pro Murione a. An omnes Sensus externi resi rara speciem impressam.

' Oletus s. de anima quast. r. & Valles, a. contra med. 2IN I cadi. penula. existimatura tactiun nori oretati per speciem,sed ex eo suod qualitates activae imprimant sui similem intactu; vel in non activis quia tactui contiguae fani steti tactus sentitionem. Huri .d O. i 2 de anima, e M. I .s, tum visuinin auditum docet per species sentire; alii apud Ruu. tuaci. vi sensti tactus, volunt potentiam debere in mutatiae realiter intentionaliter,per speciem: ipse umro Ruii. etiam vult, ad tactum pretrequiri immutationem nanitatem,sed hanc nihil aliud cite, ius contactum obi

est tangibilis. Commi, veri, cap. I l q. r. docent, Umne

sensum operari, per species. I ro nostra sententia

Prima conclusio. non omnis lensus externus operaturpet speciem Probatur primo non est nutius potens sensibile ad sensium,ae intelligibile ad intellectum: d aliquando inrelligibile potest intelligi sine specie, ergo & lansbi te sentiri; ergo dandus aliquis sensus qui pollit sentire s-nc specie . ergo vera conclusio. maior patet ; quia scut inmt ligibile est adcquatum obiectio,intellectus ita sensibule sensus. inutior probatunquia ex conuulitii DD. sentetia Deus videtur a Matis sine ulla seecie, immo secundu

D I hora. de alios quamplures Theol. Angeli se ipses vident, sine specie . Obiecto supplente vicem 2peciei. Probatur secundo, aliqua iensibilia teqiuruntur mob

militudine virtuali,ut alibi diximus,non de formali ad se cundam panem,& speciem, de etiam obiectum, s immediate fiat contiguum sensui, posse facere similem virtuaritet: haec enim similitudo in noc consistit, quod sensus fiat potens ad elici edam similitudinem se alem: hoc autem aeque habetur si imprimatui species ab obiecto, ae si obiectum ipsum cocurtat immediatὰ sine Decie. idem argum. Omnino valeret, etiam in intellectu, S tamen intellectus ex sila pi sentialitate obiecti potest reddi potens ad inrellectionem. Instatur quarto,contra secundam conclusionem 3 senus potest immediate attingere sensi auditus: ergo no operatur perspectetantec prob. quia sonus qualitas, quaedainest quae siccessive producitui per medium ergo pertinget ad sensorium auditus. respondeo non esse impossibile senum aliquando attingere auditum: vi si ibi ficit; quo casu non inficiaret supersuas esse species , ut plurimum autem negatur anta ad probata egatural Iumptum, quod ptoducto sono a corporibus,quae percuriuntur, fiat deinde suo cessive,ui medio,quomodo enim in medio sormati positit verba humana 3 quomodo concentus' quae omnia audita percipiuntur dicendum igitur sonum speciem producete in medium per quam ad auditu deseratur, & fiat auditio. Licet autem negauerim gustum. tactum, de Olfactui

operari per species; concedo tamen aliquando posse, ut si obiectum non esset prς ns ,& de potenua supernaturali sentitetur, ut prwns, quod posse ireti asseruimus tunc enim Deus speciem obiectorum imprimetet in sensetiis, quibus med is fieret sentitio. Quarta concluso. sensus qui no operantur per mecies, nec etiam indigent immutatione naturali per qualitatem smilem produciam in sen rio. probaetur, quia qualitates

non activa non possimi naturaliter immutate producet,

do qualitates sua similes: quod si dicant in illis otis esse si

contiguae sivit,idem dicendum etiam de activis, cum omnes aeque concurrant ad sensitionem. quate & s qualitates actio in laesiim producant milem qualitatem, hoc non est,ut fiat sensatio tactus ; sed consequenter, ut docet Ri . loco cituro m. 36. facta sensilione, quia sensitio fit

me pissentia propia in sensibus: ergo nora requirunt Sp oes,ergo vera concluso anteced.patet. item in gustu,&tactu in ima conseq.prob.quia species requiritur, ut vicatia obiecti,ad supplandam eius absentiam expendatur b

ne irinita intellectus δε sensus constabit, quod si intellectu, potest serti in aliquod obiectu sine specie, cum p test esse intime pi sens non est cur negetur, S sensibus,si in instantii productio illius qualitatis, qua contraria ex habere possum intimam'r scotiam suorum obiectoriam . pellitur,non sine successione. 18 Secunda conclusio.viliis, de auditus operantur pra sp eies. probatur primo, quia non uniuntur immediatd pro- De seas Tactus. Graestio moduim.ptiis obiectis:erno petii: ecienxergos et speciem operaim Dir. consequentiae patent ex dictis: quia obiectum debet mMnia quae pertinent ad tactum comprehendit Arist. bo , uniri sensit, ut active concurrat ad sensitionem. anteced. cap. i I. 5 nos motis diuetas dubitationibus prclen ' probatur de visu experientia quod risbilia distant a visit; ti quaest. Omnia ali ingemus, quae necessaria videntur ani de auditu, nus fit per motum localem, ut infra, extra au- mastico,relicta exqiustiori tractatione Medici, , qu d beres: ergo visus, & auditus non uniuntur immediari pt, in c teris sensibus faciemus in propriis illorum qu. istitui, Dubitatur primo quodnam fit organum tactus. res n.

ptiis obiecti

probatur secundo, in sensibus qui per speciem operam

tur,percipitur unde sit obiectum quia species represeniat, unde emittuntur: at eum fit visio. ec auditus, percipitur

unde primo sit visibile δε primo sit sactus sinus: ergo via

sus,de auditus operantur Per speciem.

Tertia conclusio. olfactus,gustus, d tactus non operantur per speciem. Probatur unica ratione : quia hominia

biecta sunt maxim/ pte tia his sensibus , ut magis timstat ergo frustra essent species . Contra primam conclusionem instatur primo ex Arist. tex. I ii. ubi docet commune esse Omnibus sensibus reci pere sol as sine materia scilicet species impressas,ut alibi diximus: ergo omnis sensus ex Aristot. Operatur perspecies. re Orndeo tex .esse adeo clatum, ut nulla interpreta.

in dari possit, qua non sit contra litteram: quare sciit ab eo discellimus, in eo, quod sensbile supra sensum impediat sensationem.discedimus etiam in hoc. 19 Instatur secundo obiectum est immutatum m potentiς, sed non immutatione te ali; alioquin qualitates secundae. non essent cibiectat ergo intentionali: ergo producendo spei iein: ergo per speciem omnis sensus operatur. respondeo aliqua obiecta. esse immutatiua antecedenter ad sen-ntionem, illa scilicet quae presentia esse non possimi: quia sui species producunt : ali lira tantum per ipsena mei .semotionem quia sensitio est etiam ab obiecto. δc per ip

potentia immutatur. Instatur tertio: quilibet sensus antequam Operetur, de bet seti similis obiecto,fit autem per speciem impressam: prie loquendo tactum aliouando habere medium, netuus a re aiasi enim qui est senserium tactus sentire non potest, tu carneomanum tactus. respondeo esse neruos, carnem, quidquid nomine carius comprehenditur,in quacunque parie corporis probatur, quia

ibi est tactus, i est eius operatio. at operatio illius est ubii sio, it tum caro, tum laetiti l diatur ab excessii primatum

qualitatum; quod ideo in illis dolorem sentimus; ergo,&si contrarium videtur docere Aristot. in Me r. ilicet iras ne citos esse organum tactus,non sibi constat, cum t. de historiam istam, cap . & a. ae partibus animae iram, eap. I.tradiderit carnem esse organum tactus,quomodo autem possimi conciliari loca Aristotet .videantur C nimbricens p.9mast. r. Dices quate ossamon sint organa tactus. respondeo ossa esse frigidiora, de sicciora utpote magis participantia ii tutam terrae,consequenter non hes,ent debitum artem: mramentum pro organo tactus,quod in quadam aequalitate

prima ii qualitatu cosuit: quare de si in ossibus videamur

dolere, no tame dolemus, sed dolor est in nerius, de carne. Dubitatur secian O,an tactus requirat aliquod medium. res,ondeo negariise,tum de medio externo: quia tangi te debet immediatὰ coniungi animali tangent tum de interno scilicet aliqua parte animalis,qua mediate sat tactus hoc enim medium aliud esse no v teli quam caro; at camest organum tactus, quidquid dicat Aristot. a suo in hoe

discedimus si cato vetum medium tactus constituit ut videtur statuere ea. .c raro scio non deesse,qui dicat Arist se tetractasse in lib. e raris de hist. ri partili. animas. ni hil ad nos. possemus etiam dicere per accidens in impro .em respondeo primam partem anteced esse veram des-

tegitur,

66쪽

In II. De Anima Trin. III. De AnimaSensit.

te init, tu si per earnem ei contiguam mi tangibilemat gat, linguam, palatum, &c. De hoc sensu itastis Apud

non est proprium medium quia medium ipsium non . Comi .car. Io.& Ruti loco citato. Ut i at cato vete sentit eandem qualitatem, quam sentiendam apponit neruo. Desensu Olfactus. Quactio et arta decisua.

Dubitat ut temo,an tacuis sentiat solum qualitatem existentem iii obiecto , vel etiam teceptam in ol patro. Re- T E Odoratu agit Aristam 'allibitatur primo ios diri spondeo utramque. cuidquid dicat Ruu. de tactu prat t. s. L iram sit et iis organum.pro quo notandum a cerebro, ZOOit rancias u . 6.cap. .mUN. 4. ratio est l. Vsque ad interna foramina nasi iuxta cauitates oculinum deduci duos quasi canales,in quorum extrernitatibus ii nitduae carunculae ad modum extremitatis mamillae , quod ideo caninculae mamillares appellata sit an ante has carunculas collocatum dicitur quoddam os spongiosiuNaeu c ro Spongiosi quae aspiratione dilatatur,& extenditur, retentione aeris constringitur qu6d ideo cooperculum manligatum appellata et f.hinc initium ducunt duo soramur adc nos et l) Lanii iii ancha Gius. ἔ6.cap. - . m. 4.: quia non minus sensibilis qualitas postquam est producta in organo,ac ess t,ciam tantum in Obiecto. Secundo,quia si qius applicaret manum Soli,calorem sentiret, ct tamen alius non esset calor,res qui in organo receptus; Sol enim non est formalit et calidus; ergo sentiret qualitatem in se

existentem.

Adueito tamen & si tactus per nos sentiat qualitatem in se receptam, non tamen sentire eam, quae ad conitatutionem spuctat proprii Organi ratio est, quia illa supponi, tur ad sentationem necessaria; at ii & illa sentiretur, viique sine se ipsa feret sensario; quod si sic, & eeterae qualitates sine illa pollent seni ita, consequenter non requiter ς-nas per suae plures nerui barguntur; hoc notato. alii organum olfactus in cerebro :alii in nervis; per nates distributis; alii vero in carunculis mamillarabus collocarunt :cum suibus ad dubitationem respondeo, Organum esse- eius in his earunculis consistere probatur,quia cerebrian tur debitum tempe tamentum Organi. est stigidis sinu ira, consequenter ineptum, ut sit organum Dubitatur quatio, an tactus seriat in obiecto solas qua- alicuius sensus neque olfacimus, nisi aspirando quia aspi-

- - a rando aperitur via,ad sensoriurn olfactus neq; teli consistere in nerui qui per nares spargiatur; alioquin attiguo litates , quae excedunt intensionem temperamenta propniorgana; vel etiam aequale sin inferiores teipondeo senti. se solum excedentes .est Aristot.tex. t i 8. patet etiam experientia; quod non sentitur aqua calida, ut unum,nec ui-

cida ut unum; non enim laetias discernit calorem aqua, ex tamen ut plura. Num aliquis calor est in aqua: quia tete nunquam eii maida in summo i ratio est, quia omne organum debet esse denudatum, a natura obieeti, ut illud sentire possit,ut docet idem Aristot tex. iis. at tacitis utpote mixtum quoddam, non potest esse denudatus primis quatuor qualitatibus , qua sunt praecipuum obiectum ipsus , ex eodein Aristot. t t. ii . ergo tantum illa sentiet secundum excessum sipta tempe tamentum. Confirmatur quod temperanuntum sensoris tactus est in quadam tem .peratione primarum qualitatum, ut plures dii serentias it latum sentire possit. Dubitatur quinto , an tactus disserat specie secundum diuersas partes, in quibus in sidci. respondeo, cum conmmuni nepaiii .iatio est quia idem biectum habet in omnibus partibus,scilicet qu.ilitates primas, de secundas tansibilesin eodem modo illum immutat quo ad Omnes partes. qui plura vult de lioc sensu videat Conin . cap ii.qu.; Ruia. ioco citar

De sensu cunis. su lio Tertia decima. DE pustu de quo Ari ap. it. dubitatur primo quodnam sit eius orgaratim respondeo a celebro usque ad spidem linguae deduci duos nenios , ea quibus alii mi nore per totam irnguam sparguntur, qui deinde teguntur quadam carne laeta si natoia, SQ in his igitur nemis consistit organum pullus. ita commuta ter philos de med. apud Ruu tract. e ι usu i. q. 1. in causpide aute precipue viget hie sensus ut docet Ariit. i .de his ram .c. ii. ideo,ut cibos degustemus vix cuspide linguae tangimus. Dubitat ut secudi an gustus requirat aliquod i nedium, respondeo medium externum non adesse, quia nisi cibi at

corpore odoroci naribus sentitetur contra ex perunctum, remanet igitur,ut consitat in carunculis mamillatibus.

Dubitat ut secundo, supposto odorem eise Obiectu oliacius. quid stodo respondeo eu Arist. ae sensu sem ibili e. s.& hie e s. odorem irra esse fumidam exhalatione, sula sumida exhalatio substantia quadain est at nulla satas antia ei se potest obiectum sensus, sed esse secundam qu

litatem ortam ex temperamento priniantin,pi Nominante siccitate: od tu dissetentias di incaliter percipimus prinplet huius sensus hebetudinem; ideo nec Domina propria eis applicamus: sed a saporibus irans serimus ad odores . videri possimi apud Conimi, e. apud quos etiam stluuntur quaedam argum. contra Originem odorum a nobis

admissam: item apud Ruii. de senia efactus quast. r.

Dubitatur tetrio supposita expetientia, quod corpus mdorosum,etiam distans ab olsa tu sentiatur, qu modo inmmutet medium, an realiter producendo readem odorem, qui ad otia mim pertingat an intentionaliter producendo sui speciem respondeo cum Aule. 6 ratur. Da e Mari . I M.Alb Magis alii ut refert Rutiqua l. r. ru.i S. immittare realiter per i unudam exhalationem, vel vaporem, in quo, insidet odor: re luitur hie vapor, vel exhalatio ex corpore odoros es mixta aeri, vel alii medio, radem peruenit ad olfactum: tatio eli quia si intentionaliter tantum moueret odorinon esset ut impeditetur 4 vitro: sicut noimpediuntur species ioniin coloris: item in instanti posset odor sentiri. cum species non habeant contrarium in pro. duci,vi patet de speciebus coloris: de tandem quia aliqua-do realiter odor immutat, ut quando usque ad cerebrum pertingi ergo dicendum semper, eodem mode immutare,scilicet realiter. Sed contra inflatur primo breui rem re totum corpus ' dolosum res,lueretur in vaptites. respondeo hoc sinio tum, si calor continue agat in corpus Odomitum, ut patet de aquis odoriseris. tingant linguam palatu .non sentiuntur: de interno ve- Instatui secundo exhalatio simosi. no posset deserti ad in diemetiam non haberi, ia medio litimore. Uu in Om- tantam distantiam,in qua dicuntur colui, S: alia animaliani cibo gustando repetitur,ut docet Aristae t. ior. iapor olfacere cadauera. respodeo primo multoties laete anima- rei carnem illam h ongiosura peruenit immediate ad idi s ire tuos,senserium gustus,& si sensatio. Dubitat ut tento su nam si obiectum gustus responas deo esse sim rem,qui aliud no est, quam secunda quaedam qualitas ex humido aqueo, de sicco terreo, facta a calore predominante humido, diuersas habet species tuenstas ab Aristae. io cilicet dulce. marum, pingue. salsam, acre,acendium acutui rara acadum si quae aliet ad tris reduetuitur,inter quas primam contrarietatem constiti iunt dulce, & amatum ex eodem Atilitates rex iti .

Dubitatur quatio, an Iustus disserat specie a tactu, ra tio dubitandi quia in his lib.de alibi Arist sustum, tactum

quendam appellat. respondeo assar mattito. item gustus in patriculari loera tantum rei det, nec implicat an e dei

implicat

organo essedis stioneam pro utroque sensue nee Aristot. aliud vult, nisi gustum. lacium quendam ese, quatenus non sentit se res ius immediate, corpus sapor sum tantia casu venire, bi cadauer a. respondeo secundo, ii notia casu, posse viventi,aut caloris, porem odorosim, etiam

serti ad magnam distantiam. lnstatui ierito eodem modo posset sentiri odor in quo-oinq; loco sentiatur,sed est contra expetientiam,quia in gis sentitur in parte propinqua eorpori dolose ergo agiti et ipecies intentionaliter viiii brmiter distbrmiter. reii dei, o ando sequelan quia exhalatio dissipatiir,quo magis rei medium defleri ut adeo ut minora quantitate, attingit ientarium olfacim: ideo minus seiamur. hine Patet quid dicendum, an olfiustus habeat medium : senim nomine medii intelligatur i, ii, quod mediat inter ε di ,rem olfamini.oli actus nullum habet medium. quia immediate proprio sensibili unitum si vero de medio, tu dipus Molossim, Moria iunino

dicendum eise aerem auidania: vis dα haci mei positum, inter corpus odorosim,HOlfactum non impediat olfactionem, dicendum esse aere iram aquania:

corpus saporosum tan- quo sensit tantam sorsan, locutus est Atili. Distiis ius do

67쪽

Quaest. m. De Sensi Auditus. sue

hac materia apud Conii .uto cap. 9. R . tra I. citato,dc naturam proprii obiecti: quia igitur senus, ut semo.

H o tus plures dicit panes successivas ; ita etiam species succelliuὰ producit , quo ad ipsas partes: at quoad partes medii in instanti ideo autem aliquando videtur prius

- pe, quam ab eo, qui longθ: quia in minus intensis,quam in medio; com

CIrca hunc sensum, de quo Arist. cap. 8. dubitatur pri- audiri ab eo, qui prope, quam ab eo, qui longe: quia in

mo , quid sit eius organum.pro responsione suppo- principio motus, est minus intensis,quam in medio; comnendum, intra iplas aurium anfractus dati membranam sequenter non operatur in imata sphaera,quod possit audi quandam, quae aperit cauitatem orbicularem ad modum ti ab eo,qui longE; patet experientia, Gmun non semper tvmpani , quod ideo appellatur tympanum, sustentatur Prius auditi ab ,qui prope, quam ab eo, qui longe: quia haec membrana tribus ossibus. Primum simile est incudi. eadem vox eodem tempore auditur ab omnibus ut aliqua Secundum malleolo. Tettium ita di, de hoc timpanum sphaera existentibus .astixum est cuidam neruo terminanti ad cerebrum, per quem descendunt ad ipsum tympanum spiritus animales; intra autem illam cauitatem dicitur residere quaedam sub stantia tenuis,quae ob similitudinem, quam reseri, aeris, appellatur aer congenitus: hoc suppolito. respondeo cum

Aristot. tex.8 . de de partibus animatium cap. t O. &Cum Communi, organum auditus residere . in illo aere : quia

non apparet ad quid aliud possit deseruire, dc cur tanta

industria illum natura ab omni externo nocumento via

lauetit, nisi Mia Qllicita de organo auditus. De quo diuitem doctrinam habes apud imitoseph. eminenti .. Licetum cap. 3 l. tom. Σ. de quaelitis.

Dubitatur secundo upposito, sanum esse obiectum au-Dices secundo. Ni per species in initanti deseratur c,

mis, eodem tempore dum exploditur bombarda , vider tur lumen,& sonus audiretur, oc tamen contra accidit .r

spondeo negando sequelam, quia lux non pendet a nac tu in produci, ne sonus. Dubitatur quarto, quodnam sit medium coni. respon- I nadeo duplicem sensiim habere poste hoc dubium: primo, quodnam sit medium , per quod deieratur species ioni.

Secundo quodnam sit corpus aptum,quo interceptoaeda.

tur senus. Quo ad primum respondeo, esse & corpus -lidum, de corpus fluidum. patet experientia, quod si s nus edatur in cubiculo clause, auditur etiam extra ; ubi nota disserentiam inter species visites, de audites : aliterditus; quid sit nus. Supponendum pilano,ad genera m sentiti iuri id Aq,.i7 seli. s. ubi negat in aqua auditi dum Gnum tria corpora, vel se tem quae tribus aequiti, num sed e petientias in contrarium non soluit, de sic leam requiri. stilicet corpus percutiens, percustiam , 5 netur luere. aduertit hoc etiam Oviedus de medium, quod ex percussione unius ad aliud expellatur r a

trou. .PMn. .i .f. 2.videatur. Quo ait secundum respondeo cum Arii orta rex. '. ex attritione ne dum aeris, sed etiam Supponendum iecundo requiri,ut corpora percutiens, . .

M percussi nninuae dicuntur Gnatiua, sint dura, vel duris a produci ianui r patet experientia, quia sub aqua pi aequi ualeant, de magno imperii collidantur, ut corpus m- sces, ta natantes limum Priaducunt verum quidem est. terceptum constrictum quasi frangatur, de expellatur: id- quod mu' minus est idoli , t fatetur idem Arist. . eo corpora senatiua, quo magis polita, eo nielior editur Dubitatur quint , quid sit vox, quae senus quidam est; nus: quia plus corporis intermedii intercipitur simul 1 Reu Ondeo ex Auillat. Ilictex. M. ET .. o. huiusnodi deii cor tibiis initicem percutientibus, ct atteritur. nitionem deduci posse. vox est fontis animam factui prebi ponendum tento num non fieri sine motu, patet cinisi em aeris p lmoue citracti, atque emissi per resp.

experientia; de duplicem motum semper intercedere , rationem, cum acrem singulioue retento , E cum quadam

ilicet illum . quo corpora senatiua se collidunt, & illum, im gin-tione . quae definitio patebit i explicetur, qlionii quo corpus interceptum frangitur, de resilit . do estor matur vox: igitur ad vocem est armandam plura Supponendum quarto motum corporis interceyti , a concurrunt instramenta. Primo in ore piper viam . qua corporibus se collidentibus, dupliciter poste spectari, dc deglutitur cibus, & mittitur ad ventriculum , adest alia ut motus est tendens ad diueitan ubi cationem, dc ut ira- quae ducit ad pulmones, multis flexuosis partibus mira Oio quaedam est, de expulsio. his Oppositis. ciuusa quod ideo Epera arteria appellata; huius vit prin Rese deo, senum esse attritionem corporis intercepti, cipium in faucibus,quod la in x dicitur; contegit ut me ἀν- a corporibus Gnatiuis dixi a corporibus is nativis, quia brana quadam epiplota licta antequam est purgulio, di si daretur attritio corporis alicuius intercepti ameralia , ctus iam Vuulai more postea sunt dentes, labra.lingua, inmora , non per hoe ilia attritio esset Gnus probatur dcc. mDdo pulmones per asperam arieriam aerem attra primo: quia posita hac attritione habetur Gnus, dc qualis hunt . attractum vi motrici expellunt, expulsus unpingi est haec attritio, talis est Gnus. Secundo , quia si tinus tur,&diuer ratur per totam aspera in arteriam, cum ae . qualitas quaedam esset realis de nouo producta , aliquod re ibi existente .impingit etiam in epigisti deui, postea ad subiectum denominaret, sed millum denominat : erpo. gumir impactiis senum aptus est edere; ibi porcipue mo- huius sententiae sunt Themis & Omnes interpretes Grae- tu linguae varie diverberante addentes, & palatum attri ci,immo Aristot ipse text. 8s. multa argumenta obiici uim tuς, elicitur apud Conimbr. Op 8.qua'. t. de Ruii. qua'. taract. de

sensis auditus; sed taciti solvemur adueriendo nos non

dicere, motum corporis resilientis, ut sic esse λnum ; sed tur voces; de si haec fiant in homine; in quo enumerat ut attritio quaedam est corporis intercepti, a corporibus instrumenta modo quodam persectiori reperiuntur edisonatiuis, se collidentibus. hinc potest senus dearticulatus , qui dicitur loquela, aptus ad Deducitur ptimo, quodnam sit causa effectrix seni; di- mani andum aliis internos conceptus . quare sonuscendum enim . esse ipsa corpora Gnatiua: quatenus magis patet , quam Vox una etiam in inanimatis esse Dcollidendo intercipiunt aliquod medium,& illud dissipat. sit: vox magis,quam loquela: quia etiam bilitis competit; Deducitur secundo. subiectum Diti esse Glum corpus loquela minus cperis, cum Gli homini ordinarie loquen interceptum, quia ipsum tum est,quod atteritur, dciran- do conueniat. gitur in ipsi, Glum subiectatur ipsa attritio. Dubitatur sexto,quid sic Echo. respondeo cum Aristot. 2O ς- Dubitatur tertio, quomodo Gnus deieratur ad auditu. te . . Echo est e Gnum reflexum, seu repercussuina eor ad qiuod reliciis variis Liricior. sentibus apud Ganimbri pore duro, i cauo,d . circa vero modum, quo fit omisquU. r. art. i. de Ruti. et M'. . respondeo, cum Communi sis Variis explicandi in is apud Ruu.qu. s. Se Coninibri apud eos scin num realem producere sui speciem in au- cetasP. 2 N. 2 eo quod ex omnibus inexplicabiles eme clinim vi totum medium. sicut color in visum, & habitata gant dii scultates,Vt patebit attente consideranti. respon i auditionem elicere: ratio est in nostrastim deo, feritatio: quia species soni utpote virtualis eius si

specie auditum auditi meni elirere: iri osse

tentia clarissima; Gnus est attritio . sed haec attritio nonia militudo si impingat in late corpus concatium, vim habet accidit , nisi ubi corpora Gnatiua se collidunt tergo ibi producendi eundem senum, sicut in organo habet vim

tantum est Gnus realis : ergo , si non potest realiter ad . cauditum pertingere, pertinget intentionaliteT. quia Omiae

obiectium uniri debet propriae potentiae ad eliciendam sensitionein. ergo per sui speciem.

Dices primo. cauditur primo ab ergo non desertur per producendi sensitionem,qui deinde multiplicans species, ad auditum, iterum sentitur; sicut species visites, si reflectant in speculo, vim habent producendi imaginem in i I Io, Sc. ideo autem in aliquibus locis eadem Echo muli species a seno primae Eesios producta ur

sconcauum , &iterum eundems

species possunt in aliud corpus recte.

D. Morandi Annus III. F ciere,

68쪽

In II De Anima Gaa. III. De Anima Sensit.

ctere , desie de e teris ; non per hoc tamen fiet processio in infinitum , quia ille senus seinper minus intenses repetitur , ut tandem languestat ; Ne si quoat ut cur Epho non nisi vitiatastyli has repetat,dic potest,ideo esse; quia species primarum ivllinarum repetetes non audiuntur, dum ustiniae proieruntur , quod ideo multae sunt Echus, quae non ita ci . repetentes , totum pr latum seriar nem re, mittunt ; & si hic etiam modus explic*ndi non immunis videatur ab liqua difficultate , scitote Echo maius inter

naturae portenta admirandam,quam eius naturam diluch. de explicandam

De Sensu Visus in sexta decima,

με T E sensu visus, qui inter omnes extetnos est prcstan, g 90 LI tissimus apii Axistot.c. p. . de cum eo omnes CX si

xores precipue eo imbric. G p.7. Ps i. p. de Ruu. t 9. d senseu visus qου clain explicant lim tiaram oculorum , me diis quibus videtur exerceri potentia huius sensus. Delioc 'nsu dubixatur preminin quo consistat eius organum. Pro responsioite notandum ad compos ionem oculorum concurrerς duos neruos, qui optici dicuntur, seu vi iij, qui , cerrebio destendentes species visus, transmittunt ad seni. im communem, ii itus animales , cerebro ad sen. Duili ipsius visus , ad sensation necessgnos; porro hi nerui tendunt alper ad oculum sinistrum, alter ad dexterum, de antequam ad Oculos pertieniant inuicem connectuntur: deinde iterum diuisi. oculos attingunt: insupersti mustulos: quinque tunicas : tres humores, qti rum omnium cen rum tenς humor quidam crystallinus.

sic appellatus, o quod pellucidus sit veluti erustallum: tota lis est, an organum visus sit in hoc humore eivstallino,

an in Angressu nemorum opticorum, ut censuit Avicen.

an in aliqua ex tunicis, ut Tol. Respondeo cum Aristot. i .ue hist aui malium G p v. CV et tibi, Gal.& cum communi sonsistere in humore crystallino: ratio est,quia clauso vim oculo intensius videtur, quod non accideret, si in neniis confiteret: item in aliquibus, qui oplinis videbant,test a. ius vςs l. dissecatione a promica , se expertum neruos

opticos, non coniunctos: ςrgo in hac coiminctione non ςon sinit organum visus: denuo adeo sollicita fuit natura de hi vete crustallino ut turiorem sedem,ei tribueret. tot

iunicis, humoribus, o c. quasi vallavit: ergo setnum hoc

esse orpanum, Vide notui aeui philos principem Lic .

- Ο -- Dubitatur secundo, an viso fiat per intramitsonem,ueli perexti amissionem. Pro intelli sentia dubii notandum. Plat, in Thaetero, quem multi iunt sectili existimasse visionem fieri tali pacto, qu5d ab oculis egrederent ut radii ad obiectum pertingentes, vitabile illud redderent, de an

sectis alteratione illius obiecti. ad potentiam retrocedentibus , tunc fieri visionem . hoc nata o respondeo, visi nem nnia fieri per extramissionem radiorum , sed perinita missionem pecierum ab obiecto product uum in potentia vis tua. cum A ristota. . . & t 'ta schola lyeripat ra

tio est primo. quia aeque videretur Obiectum pamum admaanam distantiam. ac magnum: quia si radii ei nissi ab oculis pertingere positam ad magnum, possimi de ad pa

uum. Secundo hi radii sunt, vel corpora: vel accidentia. non primum quia sequeretur penetratio corpori .ut inserebat Aria n. de lumine: si accidentia,non talia. oliod , potentia egressa transeant ad obiectum. α iterum ab obiecto ad potentiam : quia accidens non transnigrat de Q. biecto in subiectum: ergo remanet, ut potentia visiva ea educat de obiecto: deinde obiectum similia educat d potentia : ereto viso vere non est per extramissone . t

quia potentia nihil extra mittit : sed per intra susteptio nem. quia ab obiecto intra suscipit radios. sed quis noria videat omnia esse inutilia, cie ad nihil conduci, quod pra tentia radios educat de obiecto, cum de se satis sit visibi te i satis igitur est, suod ab eodem sustipiat speciem, per quam illi vitiatur ad visionem eliciendam. an d Dubitatur tertio. quid sit lumen, sine quo viso esse non

potest pro responsione silpponendum ex Malig. exercit. mi M Z Iib. i .de visu cap. 4. S to, de aliis. aliud esse lo qui de luee i aliud de lumine . lux enim est, quae in corpo ie lucido tanquam mima in laetet : lumen vero, quod iecit ore lucido producitur in medium, αρ hoc sippo

sis Dico primo lumen esse qualitatem naturalem inten tionalem simul . est cum Scoto im 2. distin. I s .luast unita. Durando eodem ioc , iet. l parte qua l.67. an.3. Lad hoc breuiter. Zab. libaitato c. .6. dc albis contra Empedoclem apud Aristot. hic,qui lumen dixit corpus, & contra alios ,

qui illud, vel formam substantialem: vel qualitatem tan naturalςm posuerunt. l robatur primo, quod non sic corpus: nec forma iubstantialis. lumen simul est cum pote diaptiano,& deficiente, huc illud corpus perseuerat iii sici esse: ergo neque est comus, neque solam sit flanti lis: quia nec duo corpora simul esse possunt : nec aliouod idem ablata Orma sibilantiali remanere.

Probatur secundo, quod si forma naturalis,de intenti natis simul. lumen in organo,& in medio receptum est ratio sentiendi visite, nec ipsum semitur, ut experientia patet : item effectus realis producit, cale iacit, exsiccat, dcc. ergo est, de qualitas intentionalis , dc naturalis. Probatur consequentia,qilia non alia ratione species sensiles di imi ut qualitates intentionales , nec qualitates pum intentionales reales ess)ctus producunt, dcc. ergo. Dico secundo, lucem, do lumen ad cosi mo cum ter- - -

minatum videri tat speciem: lumen vero in medio, Mi -γγorgano existens, non videri. Prima pars probatur, quia necessaria est stactes , eum obiectum immediate nequit coniungi cum potentia, spest in casu nosti ergo. Secunda etiam pars probatur: quia illud lumen non videtur, ut irrad,sed tantum,ut guo, quatenus est ratio aliud videndi: quae autem sic sentiuntur, non habent propriam speciem. hoc dictum quo ad primam partem contrariat ut Scoto , Zabar. de aliis, qui ideo constituunt lumen qualitatem imtentionalem,quia illud existimant productum a luce, tamquam sat speciem , sicut color si a speciem dii tundit, sed

perperam: alioquin, recepto lumine in oculo, de in in dio,videretur se inpe r corpus lucidui sicut recepta specie coloris videtur color , quod tamen est contra experientiam : nisi enim ex directo intueamur solem , illum numquam videbimus: si eius lumine periundamur. Di eo temo. Si obiectum mile fit lumen , non est ritu necesse, quod medium si illuminatum ; benE si obiectum 2

sit color. utraque pars est inani se id Aristotel. i M,C sensiti cap. 1. ubi docet, quaedam esse corpuscula. quae in tenebris videntur Secunda ver Opars hic, cum tradit, colorem mouere perspicuum actu, scilicet medium illi minatum . & hoc esse de natura coloris: virique parti satiet experientia; si eni in parum lumen eminus accend

tur , videtur ad magnam distantiam, quo magis medium est tenebrosim sic fulgent, de vid Etur sungi culi selium;

, quia lumen cnans, illi iminat,& medium, per quod color videtur: quod

ideo si visus fat distantiora on videbit. quia medium non illuminabitur ad tantam ditantiam a lumine illuminante

colorem: de tamen si totum medium esset illuminatum Min illa distantia videretur ille colori ergo vera conclusio. neque haec ratio militat etiam cum obiectum est lumeria, vi aliqui putarunt: quia quo maior obtenebratur locus, ubi vinis existit, persectius remitur lumen; ratio a priori, huius diuersitatis alia esse non potest; quam natura diue ia lunum svi coloris. videte Ruii. qua 1. 3. & Nouarinurn

Dico quarto, lumen primat tum non esse productivum ro rnisi luminis secundari j. pro dicti intelligentia notandum I

ex Seoto lora citato 6. quantum ad tertiam, lumen diuidi

in primatium N secundarium. primatium est illud, quod immediat ἡ, vel reflexE. vel directEproducitur a corpore incid media luce. Secunda tuin vero, quod a latere extra incidentiam radiorum distundiuit,sicuti in umbram. strum dictum probatur ratione, quam innuit Scotus. Si lumen primarium alius primarii est et productivum, cum

per senestram cubiculum illunia natur deberet totum illi

minari a lumine primario prodiicto a radici per senestram immisio a corpore lucido . sed hoc est contra experien

tiam; ergo. sequela probatur: quia omne activum nati

rate aetit in medium circunstans sphericὰ, si illud aeque sit dispositum; sed omnes paries cubiculi sunt aeque dis SQ -d vem lumen primarium, si productivum luminis secutidarii; Probatur primo: quia lumen extra inciden.

tiam

69쪽

tiam radiorum,non potest esse a corpore ipla lucido: quia habent,nis illa, quae in perseeus int diaphana, vi vitrum,s posset in illas paries medii quicquam producere . pim quidam Capilli, dcc. in quo vero deficiunt a vera diam, duceret ibi primarium; ergo remanet, quod producatur neitate pollunt secundum extremam partem visum terinstantiam abi pla primario. Secundo quia lumen, a Luna nate, de c. alam etiam modo eaphcauit naturam colorum diis sum, quam hon potest Di illuminare ob interpositio, Atiliot. cap.cuato de visu, dicens, esse de natura sua iii nem terrae. non est immediate ab ipso sole; ergo alumine riuum actu diapi ita: quia color, per ipsim tantuin,ut est primario solis quod inciden. in corpus lunare illud secun illuminatum aptus est sepecies immittere ad visum,ut visio darium p ticin ergo. de se ipso eliciatur; quia ut diximus , color non videtur Dico quinto, lumen secundarium esse producti inimia nisi medium sit illuminatum; & hoc ut bene Hultad dist. OZ alterius secundarii. probatur, in cubiculo illuminato im i se l. r. aliam non habet rationem, nisi naturam talem mine secutidario accidit umbra bellum , qtiae tamen visus, & eius obiecti. possumus etiam cum eodem Huri. umbra aliquo lumine est illuminata; alioquin non umbra, afferre definitionem coloris magis claram, inlicet, cola. sed tenebrae essent . modo, non est illuminata lumine se-c findario a primario producto, quia tabellum obiectum i

visu cap. r. non luc locus examinis. Color diuiditur communiter in apparentem,& verum.

apparens dicitur non distinguia lumine; sed esse ipsummet lumen diuersimode receptum in corpore opaco ; sic vani apparent colores in collis columbae ex diuersa radi rum Glis reflexione. Color venis dicitur distingui a lumine realiter , quia etiam hi mine amoto eandem retinet naturam, & habet diuereas sub se species, inter quas primam contrarietatem constituit album, & nigrum, & ceteri omnes colores medii dicuntur ex horum mixtione assecti . sed de hoc suis sit communiorem sensum innui LG; interim videre Labat. Dco citata, cap. t. Huriad. secacitato, Malios. Dubitatur sexto; in vitiis habeat paedium. Respondeo regulariter habere,ut experientia patet; Sc esse omne corpus actu perspicuum, sequitur ex iis, quae cum Aristot o. cuimus. Dixi regulariter, quia nunquam aliquod visibile immediate apponitur visui; si enim apponeretur corpus lucidum, quod alias esset aptaim visum immutare, & ter minare , non inficiarer posse sen iri: quia tunc non indi- iindum aliquam partem dete unatam, ut paries v. s. petet medio ad recipiendum lumen, cum obiecit nip-s, qui tantum secundum superficiem videtur, sed is i ii esset lucidum, quod

Deducitur primo , responso ad dissicultatem huc remissam N I A generariana trales. 3. qua l. r. quare lumen non intendat se ipsum: si enim sit sentio de luce existente, in corpore lucido , ideo non intendit se ipsam: quia cumiit proprietas corporis lucidi ab itutio producitur in ea, intensione, qua potest: si de lumine in medio, ideo non intendit se ipsum: quia non est productivum luminas, illius generis. Deducit ut secundo lucet umen primatium, di secundarium distet re specie: quia nulla ratio apparet assignabitis,cur non sint productiva smalis luminis,ut experient coniunctant, nisi diuersa is situm natura Dubitatur quarto, da definitione luminis, quam tradit Atiuot.tex 69. liis verbis. lumen est ae aspersium, quatenus perspicuum ι'. pro intelligentia adueriendum . perspicuum duplicitet sumi posse. Primo pro quolibet corpore transpatenti ut aere, iqua agne,&c. quod dicitur, de perspicuum interminatum, eo quod non moueat visun secundum aliquam narrem determinatam, ut paries v. s. geret mecilia U Tecat

albus, qui tantum secundum superficiem videtur, sed ta sum esset lucidum,quod docet Nouarm. er nostro pascundum totam si in prosunditatem per datur a vi .M- quali g dcc. tib. Axio . num. 263. cundo sumitur perspicuum pro corpore , quod lumine participat tamen Ob densetatem, non est transparens, sed tantum se dum partem terminatam, vise in mouet, quod

ideo ab Aristot. ae sensu, σsensiti ecl. 3. dicitui perspi- Ati aliquem sensum internum sapponendum, prunocuuin terminatum . talia sunt astra A Omnes colores; ruo auctorit.Aristotel. 3--tio .abona - ὼsus inter diaphana primi generis alia seinper lucem, quia bus admissis. Secundo experienti quia bruta recordan-- o cur sensat omni pinetitorum ;&eis visis circa eam eo, tur , quod excidit operationem sensuum externorum . Tettio ratione: quia cium sensus externus non seratur ni,

si nobiectiam ut prons; decens erat, ut constititereturalius sensus, qui etiam absentibus sensibilibus , circa illa posset operari ut animal nociva sugere posset, utilia quae .rere.Sc. hoc igitur supposito. Dubitatur ptimo, quot uplex sit sensus internus; ratio dubitandi: quia plutes operationes sensitio interiit sunt in animali. i ramo percipitur obiectiam cuiuslibet sensu;

De Sensitas Internis. Questio Decima Septima.

stilicet lucem habent a se,ut ignis, &c. alia non, quia Iu men ab alio recipiunt,ut aer: aqua, vitrum, &α modo

respondeo, quod aOQ. Vicitur primo, lumen esse acri spers cm: quia ut quae- dam forma accidentalis iliud actuat; iMnene vero petaspicui intelligitur de per icim interminato , illuminato alieno lumine; patet; quia illud perspicuum ponit in definitione luminis,quod postea dei nil dicens. peripicuum esse quod est visibile alieno lumine,& de quo mea dix

rat coloreba esse motivum eius; hi isnodi autem est tan-

tum diaphanimi uirid est secundum se totum diaphanum, externi,dum est presens δἴ iudicatur de illis. Secundo ne deni lum de se nabet lumen; sed tantum est in potentiaia dum haec obiecta percipiantur, dum sent pinsentia, sed etiam absentia i accidit, dum animal dormiens phantasianir . Tertio perceptis diuersissensibilibus, smul con ponuntur,sic sormatur chimela, mons aureus. . Qua to ex speciebus sensatis se antur insensata, ut cum ciuis apprehendit lupum contrarium. Quinto conseruant ut horiuri species,ut etiam amotis sensbilibus,eadeo cognta scantur Sensus qui primo modo operatur,dicitur sensit communis,eo quod omnium sensium radix sit,in obiecta cognostat, qui secundo modo phantasia , qui tenta imaginatiua, quiquario aestimativa. qui vero quinto modo dicitur memoria: aliqui addunt cogitatiuam, & reministentiam. cogitatiua idem est, quod aestimatiua, quae talis dicit ut in liomine: quia ex comimetione cum intellectit diciturparticipare quendam dii cursimi imperfectum cir- in eorpore definito, seu terminato. casei bilia prolatia .reministentia supra memoriam Dicitur primo exerranimi per Dicui, licet peripi ik- dicit quandam indagationem unius ex alio ex laniatiscundo modo accepti , in allata diuisione; neque dicitur piperitis; dubitat ut igitur,qimtuplex sit id mus internus; extremum, quasi quoil in prosunditate non sit color; sed & cum non possit esse dubium de virtute ipsa animae pr cum non est color,ut sit mortuus medij, ct potentiae actia, citae; quia eandem diximus in omnibus potentiis, remacum , densitate,& opacitate impediatur . neton ratione orgari r incalli ni cc.d equo:alii qua Dieitur secundo in corpo e dι nita: quia color existit in tuor constituunt cum D.Thom. parte φ Itu. IS. art. , more,cuius definita pars est apta visam mouere ob den stilicet sensum communem. nta am,

item.ad diis remiam diaphanonam, qua non sc memoriam. alii quinque cum Avic.de Al, Mun. lai licet ad illud. Dicitur se do,quatenus huiusmodi, quia perspicuum

habet esse tale a lumine, licet enim semoto lumine, aer, aqua.&c. ex propria natura sint petspicua, ut benὸ Zabar. de visu ib. i. cap. tamen non dicuntur aetii perspicuata ;Cuia actu non transparent, It possint esse perspicua ino caneuid visum,nis cum lumine illustrantur. Dubitatur quinto suppost amne, in quod tendit vicis, esse colorem vi tradit Aristot textas. crast , ita ut etiam ipse corpora hicida cum videntur,videantur, ut colorata, ut docet idem Aristot. lib.de sensu, σsensiti; decoloribus. - ut refert. Zabar. cap. . loca cirata, dubitatur. ii Cuam. quid sit color. Respondeo euin eodem Aristot. A ae sensura se l. cap. a. colorem esse extremum perspicui

coit

statem

70쪽

In II.De Ani. Tract. III. de Ani. sensitiva

addunt sipra quatuor dictos imastinatiuam. alij tres cum

Cal. scilicet sensum communem iub suo comprehendunt phantasiamin imaginatiuam; de aestimamiam, de memoriam . alii duos cum Fons s. Haphaes. inqua 3. .set . . de Conimbricens .ae amma eos. quae . i. art. 7. stilicet sensum communem, & phantanam, sub qua comprehendunt tercis sensus.alii denique unum tantum sensum internum ponunt diuersis nominibus appellatum, ex diueriis iunctionibus ita Ruia tris i aesens inter. tiast. l. Huri. aes hi sese. . Auersa, Iuled.& multi ex recentiotibus. modo pro respons e st. Plinia Craticius . plomasia, imaginatim, aestimatiua,& memoria non distinguuntur. prohatur non possunt aestimativa ae imaginantia sensata componere, vel ex sens iis uisensita, nisi & ipsi sensita percipiant i et go saciunt

quidquid phant autem memoria potest uti speciebus abaelitinatiua acceptis , alioquin noti esset sensus internus,

alia cognoscitvius esse debet; ergo prcstat, quod aestimatiua; ergo vera conclusio.

Conti imatur in intellectu eadem potem ia retinet species,cognoscit extrema,componit,&diuidit; ergo etiam

se in sensu.

Confirmatur secundo de memoria, in eodem organo, in quo potentia elicit sensationem , debet esse species, ut compleatur potentia ad sentiendum; ergo in eadem conseruantur species. alioquin essent auocandae aliunde , suod friuolurn videtiit; ergo memoria non distinguitur

a ceteris potenti .

secunda conclusio. sensus communis ' phantasa non distinguuntur. probatur' imo aue LAtii totelisex. 16 ubi definit phantas esse motum saetiam , sensu albi, scilicet operationem phantasiae esse factam per impresso. nem senius externa ista operantis,sed hoc est, quod attribuitur sensui communi; ergo. Probatur secundo bruta iudicant inter unum obieebimpr sens, aliudque absens; ergo pliam asia cognoscit sens bili i pr sentia; ergo non distinguitur a sensi conmmuni . antecedens experientia patet . prima onsequentia piobatui: quia non potest esse iudicii ira . ubi non est cognitio eotii,de quibus sertur iudicium.vltima consequentia etiam probatur: quia ex modo operandi distinguuntur sensus interni. Probatur tertio, quod potest maius, potest δ minus, saliud non Obstet i modo maius est cognoscere absentia ,

quam pr sentia sed phantasia potest cognostere absentia, re nihil obstat, quin seratur etiam in pissentia; ergo potest ; ergo non distinguitur a sinsu communi irrator paret. minor probatur quo ad secundam partem; quia aliud non videtur posse obstare, quam dispolitio orsani pro specie-hus; positis enim speciebus habetur suis ens principium

cognataonis; sed Organum pliantas e potest species reci pere, & retinere, vi in absentia sensita seiatur; cur notia etiam in prςsentia 3 ex his. Sequitur unicum tantum esse sensum internum realiter . diueis mode appellatum iuxta diuersitatem Offici rum, quae pr stat. Sed contra instatur primo aliqui benὰ cogitant, de ma te recordantur, alii vero vice versa: ergo hae potentia distinguuntur . negatur consequentia , suta ab eadem p tentia potest esse unus a iii alio persectior propter diuersitatem d4spositionis in organo. In statui secundo, animal debet facili; recipere species. de firmiter retinere . ergo requi cit in diuetio organo diuersam disiositionem . pro sensu communi. scilicet partem huinidam : quia humida facilἡ ieeipiunt. de diueri pro memoria, scilicet partem magis siccam quia sicca s,

cilius retinent: ergo cistinguuntur. respondera negando consequentiain: quia poteti ita organum ex humido, sicco temperati, ut aptum constituatur temperamentum ad facila tecipiendum, de etiam retinendum. addo quod si hoe esset vetum, qui pollent memoria , pcissent etiam pollere apprehensilia: quia posset virumque organum h nὰ habere dispostulti, de tamen sert semper bene memo

latiui di sellit et apprehendunt quia scilicet in eodem or pano non potest esse dispositio debita pro utraque pruientis . in tui tertio, in cerebro dantur quat torcellulae promaturat o patiis quatitor semini internorum: ergo sensis interni ratione organorum distinguuntiat realit et . t

spondeo s verum est, in capite reperiri hos quatuor smit, de quibus aliqui dubitant , negando es e pro organistin suum internorum, de incertum est, ad quid detinuant, ruod ideo nec Gal. hoc asseruit . alia argum. faciliora v eri possunt apud Ruu. Dubitatur cundo , quodnam si obieetiam sensus in terni. Respondeo cum D. Thom. quast orata ari. . au L 3

Semo,& alijs, esse Omne obiectum sensuum externorum,& omnes eorum sensationes. probatur primo,auctoritat. Aristot. text. 1 f. Secundo ratione; ideo datur sensus in ternus cognoscitius, ut animalia possint quaerere utilia, nociva sugere, ut dicebamus idi sed utilitas, vel nocumentum piceipud sunt in ipsis sentationibus: ergo animalia debent medio sensi interno cognoscere sentitiones ipsea sensuum externorum. Tertio exi Hentia , bruta quae-ruaucibos alias escis rergo cogno una se illos utilitei gi

stasse a

Sed contra obiicitur primo, nihil est in sensi interno .

quin primo in externo; sed sensationes externotum, non cognostuntur ab externis; ergo. respondera concessa in toti,distinguendo minorem, non cognoscuntur vi et tua, concedo,ut quo nego; de hoc si icit, vi possint cognosti a sensu interno. Ubiicit ut fecitndo, omnis potentia unicum habet obie-ebim; ergo de sensus interitus; ergo non cognoscit sentitiones sensuum externorum. respondeo negando secun dam consequentiam,quia obiecta, de sensationes sensuum externorum unicum consciunt obiectum; ilicet obiecta sensata per sensus externosi vi eodem modo se habent stimsationes ad obiecta icut accides commune ad proprium.

Dubitatur tertio, an sensus internus operetur, per species . res,ondeo ais aliuρ, expetientia, vi dicebamus elim de speciebus sensibilibus: quia nobis dormientibus phantasia reuoluit simulacra rerum die perceptatum re go quia e uiam species sint in illa impresiae, est communis

Omnium consensus.

Dubitatur quatio, a quonam producantur huiusmodi - - species in sensu interno. omissis variit sententiis, tes n- θ - deo cum Riau. U.9. produci a specie expressa sensis externi, et, ni sit formali; sinu litudo obiecti vim habet, ut speciem producat, quae unita organo sensus interni de ipsi obiecto & sensitione sensus internus eliciat sensati nem ς medium autem, per quod huiusmodi species deseruntur , sunt spiritus animales;& hae de causa potissimum omnes sensus externi quos lana quas eanales habent, petquosvia pateat ad cerebrum, qua potentia motrix anima hos spiritus transmittatatim, & quo necessitas postulaum

tit; ideo his viis ocesi s impediuntur actus sensuum im

Dubitat ut quinto quodnam si organum semus inter ni . respondeo cum Gaa D Thon es communa tquidquid senserit Attilates esse cerebrum ; patet quia ob nimiam

perationem sensus communis. caput laxatur, item cere

hio laeso operationes sensus interni, de intellectus, qui ab co dependet, impeditur. Dubitat ut sexto , an in sensu interno si aliquod iudi- is cium. Pro responsione, notandum tripliciter posse sumi iudicium. Primo impropritissime, & sumitur pro quacumque cognitione obiecit. Secundo propriissime e est,cum

coli ato uno exite no , cum alio cognoscitur conuenientia,vel disconuenientia, de assi rimatur, vel negat ut unum de alio. Tettio sumitur iudicium pro cognitione , qua plura cognostuntur, de secundum eorum naturam diuer. cim de unum non esse aliud, non tamen cognostitur n. uenientia vel disconuenientia quia ideo non affirmatur. nee negatur unum de alio. lioc notato respondeo , iudicium proprie sumptum non esse in sensu interno. est con munis cum Aristot. Dationari aliis, qui verum iudicium tantum ponunt in intellectu, in cuius tantum actu dicit ut esse veritas, vel salsum sol alis. ratio est; quia verum iis dieitim esse non potest sine collatione, seu relatione unius ad aliud de cognitione eiusde proportionis, de relationis,

sed proportio. de relatio non sunt sensibilia consequetura non possimi cognosti ab ullo sensu; s enim haec possent a

sensu, possent etiam propostrones scit mare, cran quentersus ratiocinati,s3llos ira te,d . quod nemo dicet quae trutiones concludunt etiam in sensu intellio hominis , qui

idem obiectum habet cum sensu brutorum, contra quos