장음표시 사용
81쪽
illius quidem summi praeditus sit docet, non in
incn satis exploratum esse, quaenam ea uis prςsta' tissima sit,utrum scilicet in apta partium coposi- tione & ordine,an potius in aliqua causa externa V locanda sit, quo refcrant sese, cursusque suos di-V rigant uniuersa. mundum exercitus similitudine V habere ostcndit,in quo boni genus utriique ce V namus,ordine dico,in cuiuscoseruatione magna' pars salutis uictoriaeque posita sit:& Imperatore, ' cuius procuratione omnia in castris & acie recte' disponantur,atque omnis ratio bellica & ordine' administretur, &de hostibus uictoria obtinea- . tur. Hoc autem bonum illo priore multis partibus maius & Praestantius,& quanto ossiciens cau.. sa effectis, dc hnis iis quae referutur ad ipsum an ., testat, tantum ducem illum omnis ordinis au ctorem ordini anteire, huc autem in uniuerso la-- te rerum ducem summum bonum esse, cuius in-ia finita prouidentia dc praepotenti numine, & consi stituta sunt omnia,& ad 1ecula innumerabilia reis gantur atque conseruentur.Quid ex eo loco Politicorum,ubi ad magistratus aliam curandi spe-. cie quς ad deos pertinet,adiungitὶ ut quod obeat
munus sacerdotes & administri rerii sacrarum, ut quae stant fana ac templa sarta tectaque m v neant: quae ruinam minantur & uitium faciunt,
' erigantur:atq; alia quae rei diuinae faciundae sunt ' constituta, quae munera imprimis necessaria esse est.an non ex eo inquam loc9 satis dei prouidem
82쪽
tiam constituit3Nam si deus non prouidct rebus humanis,quorsum illi templa cociantur, arae erigantur, sacerdotes designentur, thus & libamina offerantur, sacrificia, uota & supplicationes fiant)Ex his ne tot tamque uariis locis,ut alia plu 'rima omittam,calumniae tuae impudentiam non agnoscis3& Aristotelem dei prouidentia constituisse,deόsque rerum humanarum curam agere, scripsisse de sensisse,nondum etiam uidesὶ Ex eodem plane ignorantiae aut certo calumniae fonte est a te additum, Aristotelem animos credidisse mortales,cum in plurimis locis eius pro animorum immortalitate sententia colligi, & doctorusere omnium praeter admodum paucos qui diligenter in Aristotcle uersati sunt, testimonio probari possit.Primum ex ea diuisione facultatu animae quam siccudo dc ortu animalium constituit,cum grauibus rationibus metem solam extrinsecus accedere & esse diuinam probat, an nossetis immortale significare uideturὶ Primo item de Partibus animalium mentis contemplatione philosopho naturali adimit, unde mentem non esse materialem uci corpoream probat, ex quo inrmat eandem diuinam esse & immortalem.
Secundo de Anima, ubi disputat an potestates animae subiccto & loco distinguerentur,ut Plato uoluit,an ratione sola,postquam concessisset nutriendi & sentiedi facultates subiecto & loco nodistingui,de mente id nondum constare adiecit:
83쪽
uerum diuersum quoddam animae genus esse,' quod ab eo quod interiret ut perpetuum separ '' retur.Tertio de Anima,cum mentem nulli sor-'' mae quam intelligit admixtam esse docuisset:ca' corpori admixtam non esse adiecit, quod calida V dc frigida, si ita esset, cuadcret,instrumentόque' quemadmodu sensus aliquo Praedita foret. Rum' sus tertio de Anim de incte loquens, eam sepa-V rabile cffc,non mixtam: cuinq; ut actus essentia,' nihil pati assirmat. Rursus eode libro,cum quae-'' rit quare non rccordcmur post morte,id euenire '' respondet,quod intellectus quidem no patiatur,' sed is quem --2. ων appellat, que omneS intemprctantur σιω-ιάαν,extinguatur,sine qua intellectus nihil intelligit.Duodccimo Metaphysicorii, ubi quaerit an aliqua forma post concrctum dis solutum mancat,in nonnullis nihil prohiberi, ut A in animo non omni quidem,sed mente addidit.
Quibus e locis omnibus,ut ctiam ex eo Ethicorum loco ubi an res aduersae & secundς uiuorum
ad mortuos pertineant quaerit, docti sere omnes& in rebus philosophicis excrcitati coltcgerunt
pellamus, liuinum & immortalcm esse uoluislc. His inqua ex locis multίμ; aliis animu nihil pati,sed id in quo sit,& alias affectiones no esse ani mi,scd totius cui animus insit,a quo separabilis aut etiam separatus sit, collegerunt sere omnes Aristotclem animum quem rationis participem intellectum
84쪽
intellectum facientem & specialem ut Themi- alius appellauit diuinurn atque immortalom sta
tuisse. In qua sentcntia ut potius hac de re cum illis quam mecum Ramo certamen insti matur,
Theophrastum, Themistium, Simplicium, Phi
loponum , Porphyrium, Averroem, Thomam, Sucssanum, Mirandalam utruque, Bessarioncin& reccntiores fere omnes philosophantes fuisse dico. diis Ciceronis ad banc rem auctoritatem quam horum omnium pluris facias: idem quoquc de Aristotele sensisse , &de eius uerbis expressisset qua ex Aristotele in suum, ut ait, de x Consolatione librum transcripsit, uidebis isin autem est inquid quinta quaedam natura ab A- ristotele inducta, primum haec & dcorum est, &
animorum: animorum nulla in terris origo in- , ueniri potest: nihil est in animis mixtum & con- cretum, aut 'uod ex terra natum atquc factum
uideatur: nihilne aut luimidum, aut stabile, aut igneum .his enim m. naturis nihil inest quod uim memoriae, mentis, cogitionis habeat, quod &V praeterita teneat, & futura prouideat,& comple ' cti possit praesentia, quae sola diuina sunt, nec in- ' uenitur unquam unae ad hominem uenire pos- sint, nisi a Geo. Idem alibi Aristoteles longe o- mnibus,Platonem semper excipio,praestas inge- nio & diligentia, cum quatuor noxa illa princi-V pia esset complexus , e quibus omnia orirentur,
r .axam quandam napiram censet esse e qua sit
85쪽
mens. gitare enim, S prouidere, & discere, &docere, & inuenire aliquid, & ta multa alia,m minisse,amare, isse,cupem,timere, angi,i tari, haec & similia corum quatuor generum nulli r esse putat. Quintu genus adhibet uacans nomine, & sic ipsum animum appellat nouo nomine,quasi quadam continuatam moti
nem & perenne. uaecu Cicero in his libris quae Φαθώ dicta sunt, quos hodie non habemus,ex Aristotele cxpresscrit, satis apparet Aristotelem
ubique hac de animorum immortalitate sentet tiam c5stantor retinuisse,&Ramum,qui haec in Aristotele contra tot illustrium hominum auctoritatem,receptamque uulgo persuasione pro sententiis impiis uenditet,ut ab eo incautos adolescentes abducat, non interpretandum, sed c -'minandum caltamniadumque Aristotelem suscepisse.Quam Aristotelis sententiam cum suisse lost tot doctos homincs dicam,nc tibi nouam caumniandi ansam praebeam Rame, Aristotelem
dico suo quoda modo & philosophico, non quo
sacrae nostrae literae & nostri theologi uolunt, animum immortalem secisse, non umonem non 'meminisse, non amare, non delectari, reliquasq; f in stioncs, sed mentem in quo actus sit animo
post mortem reliquisse dico, S suo modo, quod
ad praesentem disputationem satis sit, immori lem statuisse asermo: ut uchomenoer me tui pudeat qui ut odium tuu quod in Aristotclem in-
86쪽
uetcratum habebas exsaturares, cum in hac uita caduca selicitatem idcirco statuisse dixeris, quod crederet animos esse mortales. Hunc scriptorcs
sacri quibus inuisum & detestabilem fuisse uis Rame, semper pro philosopho praestantissimo
habuerulisemper pro naturae sagacissimo inquisitore, & rerum in ea mirandarum inuentore coluerunt:sed cu scientia rerum tumentes philosophiae & dem5strationibus nimis addictos ad euangelij cognitionem, in quo nullae tales demonstrationes essent,non facile adduci animaduerterent,& euangelij mysteria spiritu sancto insp irate mundi iudicio paruulis patefieri cognosceret, dilucente primum euangelio non philosophiam modo,sed & omnes gentilium literas ad tempus
de manibus excussas esse optauerunt. Quod ut tunc euangelij regno nondum constituto uehementer expetendum erat, cum soli artibus liberalibus instituti harum scientia insolentes & insati apostolis resisterent ita hodie cum per natu rae miracula philosophiae beneficio cognita, deupersectius cognoscamus, ad eam amplectenda, ut prςclare nos diuus Paulus admonet, magis a cendi atque inflammari debemus. Vt enim Hebraei AEgyptiorum spoliis dco sacrificarunt, iisq; eius templa atque altaria decorarunt, dc e genti
lium opibus donisque Solomon facrum dei templum uarie ornauit & distinxit: ita hodie Aristo telis philosophia dei naturet conditoris dc parem
87쪽
tis cultui subiecta,a Christianis ad euangelia illistrationem pie cdiscitur & adhibetur. Qua cum
nimium inteperanter & ignoranter tuae animaduersiones & reces iste liber impidiatis codemnet,& a pueris cilisci vetent, meritote qui his delira mentis adolescentes infatuas,a theologis danari,& a reliquis ordinibus improbari iudicamus.
Sed ab his quae ignotato philosophiae & theologiae discrimine Also impia in Aristotele esse putasti,ad ea quς in code inutilia,captiosa,& stipe
uacaneacsse contendisti,trascamus,& in hisnon to minus quam in aliis caecutire ostendamus. Curerum natura sit multiplex & uaria, nec minus
dispar & multiformis casdem res enuntiandi ratio, qua tamen ignorata de nullo recte disputari possit,mirari uehemetcr subit, cur quae de modo circusseriptis enutiationibus Aristoteles tradidi deq; mixtis contingentium & absolutorum pronuntiatoria conclusionibus,reductionibus syllogismorum in fisuras, aliisq; eiusdem generis, tu tanquam odiosa, inutilia & uana irrideas. Nam
cum rerum uniuersitas ita a deo creata & distincta sit,ut aliae necessitate fiant,aliae fine necessit te contingant,alice libero hominum iudicio eueniant,fortuito aliae accidat:alia absolute,alia cc to quoda modo de aliis dicantur, nemo nisi maiale sanus hanc uarietatem enuntiationu unquam
improbabit. Quarti cum non leue discrimen sit, ncc infrequens usus no in sermone. familiari mo
88쪽
do, sed in arduis & perdissicilibus quaestionibus quae a philosophis & theologis tractantur, solem
e mundo tollere uelle vidi:tur, qui harum tussim meditatur hominibus adimcro. Atque ut omitis tam quotidiana, quis nisi harum ui & natura diligenter cognita blimes abstrusa'; de deo, dei prouidentia,fato ortum,naturaque quamplurimas quaestiones explicabiles esse, nisi stultus p tabio Nec uero solum ad ueritatem rem dubiaru& occultarum,sed etiam ad sermonis copiam &loquel uarietatem plurimum tractatio harum
enuntiationum conclucit.Neq; enim leue discrimen inter hςc proposita esse putamus,Mudus cst
unus: & mundus necessario cst unus.qua ratrone
adductus Aristoteles cum docuisset mundum esse unum non plures,demonstratione planum fm cere uolui mundum necessario unum cile Sportere. Nec parum ad ueritatem eliciedam in propositis quae inter theologos & philosophos con trouersa sunt, haec modificatio adiuuerim utcsi; quod illi uolunt, deum no necessario mouere caelum,aut quod philosophi inquiunt eum cccLiario mouere cassu dicimus. Ne minimu resertinter modificatas quas Aristotclcs tractauit. 8d caeteras quae modificatae quidem uidentur, tamε modificatae non siint,cuiusmodi haec osse diciture Aristoteles recte dialecticascripsit. Nam haec Sccaeterae similes ciusmodi sunt, ut siue modo pro ponas negationem uepostponas nihil intersit,
89쪽
exempli causa,no rcete scripsit dialectica Aristo teles, recte non scripsit dia)ecticam Aristoteles cum tamen plurimum reserat in his quae Aristoteles modo circuscribit, ut si dicas,necesse est deunon diligere malos,& non necesse est deum diligere malos. Cumque modi isti possibile, impossibile,contingens,necessarium spermittatur nobis uerbis uti a philo rhantibus receptis negati aut affirmati,negationemq; ante se aut post se habentes,aliam & aliam uim habeant, atque interdum
duo aut tres,aut etiam omnes pro negationis adiunctae locatione diuersa idem ualeant, fit saepenumero ut non solum ad rei ucritatem demonstrandam & maiorem fidem facienda, sed etiam adorationis copia ornatumq;& gratiam, uno pro altero utamur,ut cum dicitur,fieri non posse ut deus res hominum non curet, perinde sit ac si dicamus, impossibile este deum res humanas nocurare,& non cotingens esse deum res humanas non curare,&necessarium esse,deum res humanas curare. Cumq; quod dicitur possibile sumatur tam pro eo quoiupotest esse, etiamsi necessario sit,quam pro eo quod ita potest esse, ut etiam possit non esse: explicandae fuerunt ciusmodi si- .gnificationes &consecutiones, ne cum legimus apud philosophos,deu posse esse,posse canum mouere,possibile,non necessarium accipiamusmeue intelligamus deum ita posse esse,aut cassum posse
mouere,ut etiam possit non esse, aut cassum non iii I mouere,
90쪽
mouere,quomodo quae generantur posse esse dicuntur. Nec selum ipsis ita modificatis enuntia
tionibus seorsum utimur,uerum etiam ex his r tiocinationes nectimus, interdum ex omnibus modificatis,interdum ex una modificata,& est
i ra absoluta modi experte: ut quibus in syllogis
mis ita miscentur modo nccessariae, modo contingentes, modo etiam simplices coclusiones sequantur,exempli causa i ita ratiocinemur No cesse est caelum moueri,omne quod mouetur necessario ab aliquo mouetur, igitur caelum neces sario ab aliquo mouetur .Sint ambae propositio res necessariae. Si uero ita dicas recine est deum curare res humanas: quicunque curat res humanas bonus esti deus igitur bonus est. In hac ratio- cinationἡ coclusio non est modificata modo ne-- cessario,quae tamen erit modiscam,si modus necessario in propositione ponatur. ut si dicas, qui-ἱ cunque curat res humana , necessario bonu est: deus curat res humanas, ergo necessario bonus est. Atque idem eueniet si mixtas faciamus ex cotingenti & necessuio, aut ex contingenti & ab- luta. Multum ergo interest propolitionemne, aut assumptionem modo circumscribamus,aut utrunque etiam ab lute pronutiemus. QuamobremiAristoteli qui totam syllogismi rationem explicare constituerat, de his etiam syllogismis differendum fuit, ne in dissicilium quaestionum, Gylicatione,& in grauibus auctoribus legendis,