장음표시 사용
121쪽
at imbecillem, qui hasta aduersus intim coniceta, ut fit ad mortem ulcisceretur,ab eo ante ipssus oculos intersecti, non potuit eum prae uirium imbecillitate, non modo uulnerare sed ne leuiter quidem perstringere. Dicimus Pyrrhum quidem fuisse maxime accusendum, omnit honore omnino esse priuatum, Propterea quod senem eum interseceri siqui ob multas reserat miseri cordia maxime dignus. Sed Vergilium ob id nequaquam esse reprehendendu. quia eius consilium non suit, inducere Pyrrhum hominem sortem Oc magnanimii oc laude dignis, sicut Aeneam. Eadem ratione defendimus Homerum, qui induxit chillem interficere Lycaonem,qui esset inermis ab eoq; uita deprecaretur:quoniam ei propositum fuit, Achillis iram canere: dc homines irati sicut diximus in libro De honore multa faciunt quae ab honestate abhorrent.
Sed quaeret sortasse aliquis,Nunquid excogitari posset quo praeflantissimus Poeta ab errore uindicaretur absurdum enim admodum uideri, tantum talem P uirum
. in re tam aperta tam se manifesta lapsum fuisse . . Equidem cum eodem huius Poetae cui semper plurimum tribui, eum p maxime admiratus sum defendendi studio tenerer saepe multumi cogitaui, qua id ratione fieri posset. sed fateor me nil ut uniprepetisse quod eum uete tueri possit: nisi quod moriens praeceperit Aeneadcm incedi, quia ipsam non emendasset. Fortasse enim, si uixisset, hos locos quos nos refellimus correxisset:ac fortasse etiam hi ipsi loci ex illis fuerat, quibus ipsis impulsus.m I riens mandauit, ut incenderentur Aeneidos libri. Hoc uno mihi uidetur postere die defendi auctoritas Vergilii .nem enim auctori b. tribuendi sunt errores,nisi post quam suis libris ultimam manum imposuerint,cos in lucem ediderint.. Constares itur arbitror quod diximus, iniurias illas quae non pollunt tolli am, gistratu, uel de quibus turpe est uiro sorti ire ad magistratum, aequo animo este ser das, si ab ijs profectae sucrint qui sint imbecilliores, quales sunt mulieres & pueri. 5c ualdesenes, oc qui non sint apti ad arma sereda. Nel enim decet utrum sorte cum ta lib. pugnare, di aduersus eos uires exercere: sed ipsos debet missos sacere.ut dimittatur curari, qui ignorant seipsos, di praesertim si sint liberi: quia si etiam essent serui ecimbecilles, ct sortiores essent liberi, honestum etiam esset eos dimittere tanqua stuleos : quia seruos iniuria assicere nostiles Oc sortiores, non uidetur posse proficisci nisi ex stulticia. Quis enim seruus& imbecillis,non stultus,auderet iniurijs afficere nobitem 5c robustiorem Certe nemo.
Si sunt aeque sortes qui iniuriam inserat, eam sit ex illis iniuriis qui tolli possunt ae
magucratu, di propter quas non est turpe ire ad magistratum,quicunque sint illi qui iniuria affecerunt, necessitas cogit eos qui laesi sunt ire ad magistratum: alioquin usederentur uelle ciuitatem nulla cogente causa uexare: cum id quod suum est, possint recta uia quaerere,absip turpitudine. Qui enim nolunt legibus ius suum persequi,ca possint sine turpitudine,ex civitatibus sunt eijciendi, tanquam ocij'quietis pust
Sin autem iniuria illata ex illis sit iniuriis in quibus non potest qui offensus est per
magis iratu ius suum repetere,uel quia desint testes oc idoneae probationes uel quia turpe sit ire ad magistratum uel quia magistratus non possit propter uirium imbecil, litatem uel ob aliam causam ei cauere di fatisfacere cogitur is per uim honore suum recuperare:quem cum non possit consequi, ut positum est, ne. per testes, neq; per alias idoneas probationes, neq; per lepes re magistratus, ne perinsdias, ne* per
alterius uirtutem dicimus ei necesiario ueniendum esse ad singulare certamen. nuI
Ia est enim alia rectior uia ex natura loquendo: quoniam,sicut dictum fuit insuperioribus Deus creditur opitulari iniuria affectis: quς uerba intelliguntur de ijs,quorum uteri sit aptus ad pugnandum.
- Atm haec quidem de hoc ipso certamine, illis* conditionib.quas diximus ξc dicemus. Qiiod si neuter sit aptus ad pugnandum uel alter illorum,di possit qui laesio 'suit ius suum persequi uel per propinquos,uel per amicos:aequius est multo & honestius, ut is aequo animo serat acceptam iniuriam, quam ut eam ulciscatur cede illius a
tuo laesus fuerit, si ea res possit inimicitias ciuium parere intestinas, & uniuersam ciuitatem perturbare. Semper enim quietis ciuitatis ratio, ta beatitudinis in primis
122쪽
Tantum uero abest, ut aequo animo serentem acceptam iniuriam ullum dedecus sequatur, cum non sit aptus ad pugnandum singulari certamine, ut maximo etiam is honore alia ciendus si quippe qui optarit potius perpeti iniuriam. luim perturbarere euertere ciuitatis tranquillitatem ac beatitudinem, praesertim cum recta uia non pol sit ulcita. Hoc enim praeter caetera spectare debent ii omines, ut quantum fieri potest, ciuitas ta humana societas non perturbetur ac uexetur:-conitare non senio pertieri poste ut qui iniurias inserunt dent poenas, ob humanam impersectionem Non negamus tamen,aliquando in rebus magni momenti,ut in diuitiis mamis, in domibus possessionibus oppidis, per uim ereptis,si alia commodiori uia recuperari non possint, concedi ut per amicos, uel propinquos, uel ministros, di sic aliena
uirtute Sope recuperentur,modo ne ex ea re consequutura uideatur manna ali uacauitatis perturbatio atq; uexatio: cuius tranquillitas in primis ectanda est cuiuis Dono,ii tamen eius honor 5 existimatio non uioletur.
Eius aut ultione ideo permitti dicimus. ne omnino praui homines impunio abeat α qui iniuria fiunt affecti suo iure indigne priuetur. de quibus omni b.rebus in libris
quae illic dicta sunt, hic repetere, praesertim cu alia quaeda nunc proposita habeam. re.
O plicatis, uidetur absoluta quaestio ultimo loco proposita, quomodo scilicet uindicta sit sumenda de eis qui nolunt fateri errores siros, eorumm poenitere neque ueniam deprecari. 'ν
Iam reuertendum est ad superiores quaestiones dissoluenda quarum prim; erat
illa,qua quaerebat Si alicui essem ablatae res suae per uim ec ille qui abstulissiet fateretur se abstulissici 5c deprecaretur ueniam, sed nollet res ablatas reddere ,munduid
Ad hae qusstione respodemus sicut ex eis quς dicta sunt intellini potest huic noada esse uenia, quia cum no uere poenituit:restitueret ei quod suum no esset. Quomodo autem sit de ipso uindicta sumenda, ex eis etia que dicta sunt perspicue papi. /, perspicue patet. Quaerebatur deinceps,Nunquid magistratus debeat ueniam dare earum iniuriarum quas dictum est priuatos homines cogi remittere re condonare. Dicimus quod non semper debet: quia id maximum ciuitatibus detrimentum afferret. Nam ii magi liratus parcerent nocenti b.ob uerba quae ab eis pronunciaretur.nullos uia in punirent: omnes em faterentur se improbe feci me,& se poenitere,ac ueniam deprecarentur: quippe cum id non ostenderet eos esse desides ec ignavos. quia nulla honesta ratio quenquam prohibet, ne sateatur se timere magistratum. Sed de priuatis se,cus est. Ita iniuriae ille non sunt proprie magistratus, sed uniuersae ciuitatis oportetat
magistratum ectare id quod conseri ciuitati. Accidit tamen aliquando ut in aliis quibus causis sit etiam ignoscendum a magistratu, sicut a priuatis homi hibus: unmodisiunt nonnullae iniuriae, de quibus mentione fecimus, dum cxplicaremus quid Erat alia quaestio, ad quam parui pensionis speciem resereda essent adulteria.quae
committerentur ob amorem id est ob passionem necessariam 5c naturalem diserta quae ad tolerandam uitam fierent: quia Aristoteles uisus esset dicere eiusmodi erro ribus licet sint iniuriae,non tamen homines dici iniustos: quod uidebatur omnino aueritate abhorrere.
Huic quaestioni resipodentes, repetemus breuiter nonulla quae fusius supra dixtimus, dii explicaremus definitione ipsius iniuriari. Et primu dicimus n5 omne surtuePuelactionec a pterea quod illud quod fit n passione necessaria & naturale nobtest esse sine electione ut si qs furet ut uiuat: nem omne adulteriit esse cu electi αItem non omne quod fit per ira: quo sequitur, ut lisc no sint cu prauitate 5c itanem uere iniuriς:5c ut ob ea no sint proprie iniusti ec praui homines. queadmodum ex eis quae dicta sunt patet:sed sunt iniuriae per accides,ct comuniori uocabulo dicutur iniuriae,quia quantia est ex vi ec natura sua,videtur iniuris Magis autem fortast. proprie uocaretur laesiones, quae per accides debet poni b columelia. quomodo aut sint per accidens iniuriae,& sub qua specie iniuriae sint ponendae fatis ut arbitra mur diximus in superiorib. quae necesse non est hic repetere. quae uero sunt per electione,ponuntur sub columelia, que inseri, ut sibi aliud fiat prs ter id quod factu est. i , QMaerebatur
123쪽
1oo EVER s. sING. CERTA M. Quaerebatur praeterea si quis solus laesus suisset ab aliquo qui secum multos homines armatos haberet, uel inermis ab armato: uel si quis ita repente perculius tui lier, ut percutientem cernere non potulisset antequam percuteretur, nunquid i S iniurialuiuet affectius: dc si ellet iniuria astedius, quomodo possiet qui iniuriam iecit ict,recociliari cum ipso, ec pacem inirer - Ilcm, si quis ex insidiis percui Ius suisset, N per alios, non per tuum inimicu li eli et iniuria affectus, de ulcisci deberet, quomodo iis meda foret uindiciar per insidias ne, an alia uia idebatur em luini oportere a inlidias : tu quia par pari reddere iiiii uellet, c omne iiiiiii honestu: tum quia ulcilci diceretur aliquis, cum par pari redderet. Dicimus, honore neminem cogi,sicut ante demonsti auimus, ut solus se delendata pluribus, quam ab uno hoinine: ac nisi paribus conditionibus ecideo qui uel solusa pluribus, uel imparibus conditionibus ab uno aliquo laeditur, is quidem iniuria ab ficitur,sed nihil dehonestatur. , . 'Ad illud, quo pacta in eiusmodi offensionib.recociliatio 8c pax honeste fieri posest: Ita podemus in his facillima esse pacis cociliandae ratione: quia satis est, ut is qui iniuria affecerit, fateatur se laesiit e superiori coditione: uerbi gratia, auxili O multor a solii, uel armatu inermem, S huiusmodi. Quod si pari coditione ambo fuissen existimare se futurum suisse ut qui lesus esset honore suum suamq; existimatione defenderet ses facti sui poenitere,ec uenia deprecari. At in liec dicere no est turpe ei qui iniuria fecerit, .ppterea. ut supra etia doctinus nihil peccare, esset Deorii: homines aut ut aliqua do peccet ex natura ipsorii, necesse est. Ideol peccata quaeda in homini b. sunt foeda. Facile est ergo, inter istos pacem cociliare: ec eo quide magis,quod lion or ut saepe iam dictum eli non postulat nisi ut unus homo cu uno homine pugnet, id p caeteris omnibus paribus. N ita in exemplis quae allata sunt iniuriarum ait os sensionum, non laeditur stiripliciter honor eius cui uis insertur. Si uero illi qui iniuria affecerunt, ement ita obstinati oc pertinaces, ut nollet fateri meliore illa coditione, neq; se ullo modo submittere eis qui laesi fuissent, nihili magistratus iuuare posset ob aliqua earu quae dictis sunt caularum ambo sint ad certari dum apti,& insuperiorib. 5c in libris De honore ostedimus, prouocandu esse ad sua gularc certame, qui offenderit ab eo qui sit offensus, potius Φ per insidias uel aliena uirtute flumenda esse uindicta: quia illa proprie non est uindicta, quae non fit uirtute Propria sic per illano recuperatur honor. nem enim uiro sorti & magnanimo coocedi potest, quia alter usus fuerit ad offendendum insidijs,uel aliorum opera ξc auxisIic ut possit ipse eisdem uti: propterea quod qui ad uincendu utitur insidiis, uel me liori aliqua coditione, no agit ex uirtute ut perspicuum est. ii uero no agit m uir tute no est sortis, ne* magnanimus. ita in necellario efficit, ut ' laesus est, .puocet eu qui lcserit,ad singulare certanae. hoc enim ex propria uirtute solum prolicisci potest. iod uero dicebatur, iustu esse ex sentetia Aristotelis, par pari reddere: ec omne iustum esse lionestu: uindictam autem fieri, cum par pari redderetur. Respondemus, Par pari semper esse reddedum cum honeste reddi potest. Ochoc modo intelle xii se Arii totele: alioquin futuru, ut cum sua ipsius sentetia pugnet. Non esse aut red dendum par pari ex omni parte cu sumitur uindicta sed satis eme, si par pari reddatur Per aequabilem ratione, ut nos supra declarauimus. Nem uero celebre illud dictum, Dolus Guirtus quis in hoste requiret net illud,
Fallere Iallentem Iulicor esse piam:
euertit sententiam nostram propterea quod non haec inducuntur dieere uiri grauesec uirtute praediti sed ij qui furiis ec turpi amore raperentur, de precipites agerentur. iod si haec suisset illorum Poetarum sententia. ut a uiris etiam fortibus 8c magna nimis eadem dici pollent, eos uehementer errat te non sane dii ficile esset ostendere. Etenim in dubium uenire non potest non licere uiro forti di magnanimo ob ullam causam, etiam grauissimam,aliquid efficere quod uirtuti aduersetur. Non potest erago impelli ut utatur insidijs, eas v facultates adhibeat, quibus alio modo quam uir tute superior iit, etiamsi aliquis eisdem usus suaduersus ipse in Sed aduersus ea quae diximus se urgere post et aliquis: Si eius qui per insidias, uel aliqua iniqua conditione percussus est, non laeditur honor: ergo ui honoris non coingitur prouocare ad singulare certamen, eum qiri percusserit.
124쪽
LIBER VI. I iRespondemiis ex sententia Aristotelis: Cum snt aliquando ulciscendae iniuriae ut Uixim us,ex dicemus si no possit meliori uia id quisquam allecim sinsulari certa,mine agendum elle. quod licet si malum, tamen quia est minus malum propter hominum prauitatem rationem ulmi obtinet maioris honi. Item, si laesus est,cogitur ad singulare certamen prouocare eum qui tesserit tum quia pati non debet utiplius honor aliqua ex parte minuatur,ob suspicionem minoris uirtutis siquidem fieri posset ut crederetur,eum qui multorum comitatu ec auxilio,vel aliqua alia meliori conditione sectus ei intulisset iniuriam esse talis uirtutis ut solus etiam potus ilet ipsum laedere: tum quia ille qui iniuria affecerit, dicere posset. se plures secum laabuit se, non quod uellet eorum auxilio illum percutere, sed ut presto essem, ac se tuerentur, si sorte alij in auxilium eius qui iniuria erat assic elidus ue milent. 3iod autem non timeret ipsum solum,illud esse argumento, quod ptaeclare nosset suturum,ut is postquam sui si et iniuria asseetus, pollet ipsum prouocare ad singulare certamen, ec ita honoris ui cogere ipsam secum congredi,a tq; armis decerta re. Ital li eum solum timuist et, nunquam ei iniuriam facturum fuisse. Quia eroo ista possient afferre dedecus ei qui iniuria fui si et affectus, cogitur is ui honoris prouocare ad singulare certamen eum qui isserit: ut re ipsa ostendat, eum non esse tantae uirtutis ut auderet nedum posset,iniuriam sibi inferre, nisi hab uisset quo confideret se id tuto iacere possie. Sed hac de re satis nunc dictum sit, praesertim cum in superioribus etiam multa dixerimus.
SECTIO PRIMA.s Ed interim quaerendum uidetur, quot modis honos, tum eius qui in Auctor. fert iniuriam, tum eius qui iniuriam accipit,minui possit,& reliqua. R Actenus declaratum est quid sit iniuriari, quois sint eius species: & quo. ANT nonam paet ipsae iniuriae, uia ac ratione etiam naturali tolli honorifice pos-lint. lam tempus est,ut redeamus ad id unde egressi sumus: re ostenda, clanius hunc Auctorem in istis iniuriis tractandis a sententia Aristotelis quam in hoc suo libro sesequi mirum in modum profitetur, non minus longe reces lille, quam coelum a terra distat .id quod nobis propos tu esita agere supra diximus In primis igitur dicimus eum non recte hanc rem tracta me, propterea ciuὁd cum ei emet propositum uerba facere de iniuriis, omisit definitionem ipsius iniuriae Oeneralem: qtra ignorata,praeterquam quod ignoratur eius natura,sine qua fieri non no-teu ut recte de iniuriis agatur, ut eius etiam species ignorentur necesse est.fieri enim
non potest, ut uere intelligatur quid sit homo, nisi intellexerimus prius quid sit animat: ponitur enim in eius definitione.sicut ex sententia Aristotelis sui dictum est subpra fieri no poterat, ut intelligeremus quid esset natura, nisi prius quid esset motus definitione nobis patefactum fuisset. Ignorato enim motu, necesse est inquit iuno . rare naturam. uod cum non secerit Auctor iste, ut no recte fecerit necesse est Noti enim sequutus est Aristotelem, ut professus est se sequi uelle. Deinde non distin xit iniurias in suas ueras species: ut in neglectum in incommodationem 5 in contumeliam. Ostensium enim in superioribus est ex sententia Aristotelis, iniuriam esse sedem quod esset parvipensio, oc parui pensionem diuidi in neglectum in incommo dationem, ec in contumeliam. Iniuriam ergo diuidi in easdem species, in dubium uenire non potest. Quam cum iste homo secus diuiseri siquantum a sententia Aristotelis hac etiam in parte aberrauerit perspicue liquet. Praeterea inquit: Omnis iniuria fit aut uerbo aut facto eaq; aut praesenti aut absenti Haec quo Idistinistio uana est, quia istaeno sunt uer e species iniuriae quia omnes
illae poIsunt esse sub ea specie iniuriae quae contumelia dicitur. quia contumelia est. i 3 innocen,
125쪽
Diaio2 EVER s. s I N G. CERTA M. in nocendo,ues tristiciam ali erendo uel in ali js proprietatibus quae ponuntur in delnitione ipsius iniuriarion quibus turpitudo ipsum patientem attingit. Iteni dixit Aristoteles, quod homines irascuntur ludibrio habentibus , ec subsan. nantibus, ec conuiciantibus, quae omnia heri possunt uerbis. tamen inquit eam causam esse cur scantur illis, quia sic contumelia alliciunt. Q lod autem uerbera reuocentur ad contumeliam, perspicuum est ex eis quae dixit Aristoteles ubi posuit exemplum Achillis S Agamemnonis. io in loco etiam paulo post addidit: irascuntur illis qui nocent in talibus quae sunt signa contumelim necessarium autem talia esse, quae neq; pro aliquo, neo sunt utilia facientibus. sed ista possunt fieri uerbis possumus enim nocere uerbis, undens Iul praeterea consequamur, nullaq; aliare adducti nisi procacitate quadam male dicendi studio:& tamen ipse dicit, quod liaec uidentur per contumeliam fieri. non ergo recte iste homo diuisit iniuriam, cum eam aut irerbo aut facto fieri dixit: quia ista iunt singulatia quae cotinentur sub iniuriae speciebus. Et sic in diuisione iretur in infinitum, quod reipuit natura oc intellectus humanus. Et si sunt species, quare non rodegit iniuriam quae fit sactio ad aliquam alteram speciem ipsius iniuriae, ut parvipen sonis quod quidem erat faciendum: quia per eum, iniuria quae fit uerbo est contu
mella. Latius ergo patet per ipsum iniuria, quam contumelia. nam uidetur cone dere, omnem contumeliam esse iniuriam: non tamen contra, omnem iniuriam ei Iecomum etiam quia que facio est iniuriam esse dicit. non contumeliam. Quod quide
Aristotelem oporteret ut ex eis quς dicta sunt perspicuum est ad aliquam speciem
iniuriae uel parui pensionis reuocare.
item ridiculii est quod addit, Praesenti uel absenti: quia sue sit praesens, siue sit ab
sens is cui fit iniuria,si quis tristiciam uel detrimentum affert, in quibus patienti tur pitudo contrahitur,non ut aliquid sibi fiat amplius quam tactum luit, sed ut laetetur, uel ut alterius honorem uiolet contumelia est hec enim fuit ipsius contumeliae demnitio: sed aliquis potest absenti tristiciam afferre uerbis, uel detrimentum. in quibus
est turpe ipsi patienti, non ut sibi aliquid fiat plus quam quod factum eit, sed ut laete
tur uel ut honorem eius uiolet. Ergo erit contumelia. Minor clara est: quia potest aliquis is dere aliquem absentem uerbis,& in contemptionem adducere apud eum a quo ille possit honores consequi: ut apud exercitus ducem. dicens illum esse nullius precin hominem, desidemq; & ignauu: idi ob eam unam causam, ut gaudeat ipse: cum tamen magnam ei tristiciam ac det timentum aD serat, quia est causta ne ille consequatur a duce honores quos expetebat. Laedit ergo
in eis, in quibus est turpe patienti, non ut sibi aliquid fiat plus q; quod factum est se aut gaudeat uidens suis uerbis illum prohibitum esse id cosequi quod sperabat. quod
irem saepe fit ut alicuius honor uioletur. Erit ergo contumelia, etiam in absentem l
qui . Eodem*modo de praesente licet dicere. Non ergo opus suit ita distinguere. nam cum Aristoteles uocauit contumelias, quae uerbo sic fierent,simul intellexit eas etiam quae facto inferrentur. ec utrasis tam in praesentem quam in absentem, quae uod clicet non essemnet neglectus, neque incommodationes. Ridicula ergo est illa distinctio. Pr Pterea non apparet ratio, quare nomen detractionis, quod fgniscatim minotione honoris alterius non conueniat ita iniuriae quae sit praesenti, sicut ei quae fit a senti: quali uero non possint coram dici uerba quae de honore alterius detrahant. quod quidem nihil aliud est quam uerbis eius honorem uiolare: θc ita,cum uioletur hoc modo honor alicuius, semper erit honoris detractio, sue fiat absente illo, siue praesente. Non igitur fuit opus hac distinctione ex sententia Aristo telis. Item uerba ta scripta possunt esse solum ad incommodandum, uel negligendum tantu. Ergo perpera dietu est, quod si iniuria fit uerbo uel scripto,co tumelia dicatur. Antecedens perspicuum est: quia possunt esse uerba 'us impediant,ne aliquis cosequatur quod vult: non ut aliquid sibi fiat,sed ut ne illi. α tunc erit incommodatio, non contumelia. Vel quae ostendant dicentem nihilipendere illum, aduersus quem ea dicit. 5c ita haec iniuria erit neglectus:non ergo contumelia. Consequentia perspicua est ex eis quae dicta sunt. Perperam ergo dictum est ab
isto , Quod si iniuria fit uerbo uel scripto, sit contumelia: quia potest esse incommodatio
126쪽
modatio uel neglectus, quae sunt species iniuriis ab ipsa contumelia distinclae.
Item,perinde loquiti triste homo, ac si diceret, Est iniuria, ergo contumelia quod quide est peccare per fallaciam consequentis. sicut si aliquis argumentaretur: Est animal, ergo est liomo:&,Est contingens ergo necessarium. Quia cotingens ut dictucit supra dicitur de necessario no necet Iario ec possibili. Quare prorsus ignorare uidetur quid dicat, summa prae se fert ignoratione Logics, S ipsus etia Viale licae.
Item, cum loquitur detii iuria quaesit secto,non declarat sub qua specie iniuriae iis Ponenda,α tamen hoc erat necessariun quia si iniuria quae uerbis fieret,uel scriptris, at per ipsum contumelia, oc seiungebatur ab ea qua facto fieret, declaratum eraLιub qua specie h. xcponeretur. Ergo perperam hanc rem tractauit. Macus enim fuit, L non locutus est ex sententia Aristotelis. Praeterea taee iniuria quae sit facto ut ipse inqui non est contumelia,nem neglectu diei incommodatio: ergo non estiniuria. Sed ipse appellat iniuriam .cr o v
gnantia loquitur. o UQuod aut no sit columelia,patet ex eis quς ipse dixit:)md uidelicet omnis iniis . .
Hatit aut uerbo aut facto,eat aut praesenti aut absenti Si umbo uel scripto corum eo calia dicitur: qua postea diuidit in detractione 5c columeliam qtia dicit est e specie.que species nomen generis retinuit. Ergo negat iniuriam quaesit facto, elle columeliam. Urobemus modo quod no sit neglectus, net incommodatio: quia surari aliquid ab aliquo, aut pulsare corpus at torum aut proditorum more,aut rapere aliquid a
Perte quae exempla ipse proponit iniuriae quae fit facto non est neglectus simpliciter, quia non fit solum ut ostendatur aliquem nullius precit esse: neq; in comodatio. non enim ei licitur tantum ad impediendum quempiam, quo minus consequatur id quod cupiused ut tiat aliquid sibi,sicut in furando: uel ut inseratur poena,& ut uioleo
tur lio nor. licut in pulsando.ergo non erit incommodatio ne neglectus. Posuit iniuriam Item,illi quil M LUC Um mcPla Dona, qui lucrunt pullati ab eis qui in reticariorum proditorum eos aggressi sunt,uel qui aperta ui oppressi aliquo ma Io affecti sunt,iniuriam ut tu concedis acceperunt ergo uiolatus suit eorum honor.
Probatur consequetia ex Aristotelis loco etiam in Iperio, . citato ubi ait: ui s. c. iniuria est affectus 'aabet minus boni: 5c qiniuria asscit, plus boni. Ergo alter habet minus, alter plus tronoris No em fieri potest ut aliquis piluetur aliquare Quin simul priuetur honor erut patuit de Achille,& de at is iniuriis quia istas iniurias sequir ne clectus neglectum uero sequi uiolationem honoris, ostensum est in superioribus. ecp hoc dictum quod protulit Aristoteles, iod qui iniuria affectus est habeat minus boni, re per consequens minus honoris:& qui afficit plus boni di se plus honoris: aduersatur ei quod alibi dixit, Melius esse iniuriam pati, quam iniuriam inser re. Ex quo sequitur, ut qui iniuria affectus est, uideatur habere plus boni: Quando quidem habet quod mel lux est. item ei quod dixit quinto Et hic cap. ultimo: Manifestum est autem. Ad quod am- Enicit Dosiunt mala, S. iniuria affici, & iniuria assicere. nam aliud est minus habere, di aliud . . est plus habere quam medium ut sanum in medicina,& bona habitudo in xymnasii ιιO.peius tamen est iniuria assicere: quia iniuria a cere est cum prauitate, di est uitu- ιι peratione di num. α cum prauitate uel persecta simpliciter, uel prope: quia non o. . amne quod est spontaneum.est cum iniusticia: ec iniuria assici est sine prauitate 8c in. ιι iusticia. Iniuria igitur assici per se est minus malum: secundum accidens autem nil ut e prohibet esse maius malum. Sed ars tamen id nihil curat sed inquit Pleuriti demina, aciorem elle morbum pedis offensione, licet ex accidenti contraiium interdum eueni ca
Si ergo peius est iniuria assicere, quam assici, in dubium uenire non potest, quin
qui allicitur iniurιa, maius bonum habeat, qualm qui iniuria asscit. licet non haheat honum. multa embra sunt maiora bona, quae non sunt bona, sed mala. id uero Iacetiam obtenui potest: tari habet peius malum. habet maius malum: Qui iniuria
vicit, habet peius malum quam qui iniuria assicitur dixit enim Aristoteles, utrumi esse malum.
127쪽
esse malum. Ergo qui iniuria allicit, habet maius malum, quam qui iniuria asscitur. ergo qui iniuria assicitur habebit maius bonum: quia minus malum est maius bonu, quam maius malum. od si ita est, ergo melius erit iniuriam pati, quam iniuriam Meth inferre. Quod euertit id quod dixerat prius in capite sexto Ethicorum: Fit igitur axi liud quidem plus, aliud autem minus, quod quidem in operibus contingit: Et quia i iniuria afficit, plus boni habet. qui autem iniuria asticitur,liabet minus boni. In malo ιν autem econtrario, in ratione boni sit minus malum in comparatione ad maius ma-ν ν lum. est enim minus malum magis eligibile maiori malo. Qirod autem eligitale ests a bonum, magis maius. Ex quibus iter bis sequitur,melius esse eligere iniuria asi cere,quam astici: quia minus malum est magis eligibile, quam maius malum. iniuria autem afficere in minus malum,& assici iniuria eii maius malum: ergo assicere inii ria est magis eligibile: ergo melius erit iniuriam interre, quam iniuriam pati. rare necessitas cogit nisi uelimus Aristotelem non solum pugnantia, uerum etiam negantia asseruiise ut hos textus recta interpretatione explicemus. Qiramobrem
uidetur dicedum in primis aliud esse minus malum per se quod nihil aliud est quam
maius bonum per se: cui maiori bono potest accidere ut sit maius malum, cum per se sit minus malum, di ex natura sitia sit malum. aliud bonum per accidens id est non ex
sua natura, sed quia accidit ei esse bonum,quod quidem bonum potest esse per se malum. Et haec diuisio potest colligi ex multis Aristotelis locis, sed praecipue ex quinto
tibin Ethicorum cap. decimo tertio, ubi loquutus est de restitutione depositi: ec ex tex.ati Lih lato quinti Etlii cap. ultimo ubi dixit, Per se iniuria assici esse minus malum:per acci dens uero nihil prohibere quin sit maius malum.ex quo sequitur iniuria assicere esse per se maius malum, ec per accidens minus malum. Utrunque tamen est malum: quia est habere pi us minusue medii tergo iniusti:ergo mala. ci alterum dicitur bona Per accidens, id est non ex sua natura. Item dicendum, aliud esse bonum quod eligitur a prudente uiro bono, aliud quod eligitur ab imprudente re malo: quia quod a uiro prudente& bono eligitur, est bonum per se, & ex natura sua: quod uero eligitur ab imprudente oc malo, non est bonum per se Zc ex natura sua,sed per accides ec in comparatione: quod quidem non est bonum uerum, sed apparens. Et hoc declarauit Aristoteles in multis locis. ι.Et hic. r. sed maxime tertio Ethicorum, capite septimo: quem locum citabimus etiam in soquentibus.
Labicis. His ita constitutis, dicimus Aristotelem in sexto cap. libri quinti Ethicor. dixisse eum qui iniuria assicit,habere plus boni,non per se sed per accides uidelicet in comparatione eius qui iniuria afficitur:quod maius bonum concedit Aristoteles esse magis eligendum, per accidens scilicet in illa comparatione, di ab homine improbo, non probo:quia hoc minus malum, est per se malum, sed per accidens bonum. quare
sequitur,ut per accidens sit magis eligendum non per se non enim omne minus malum est eligendum absolute: quia minus malum, quod per se est malum, & per acci dens bonum, non est eligendum a uiro probo, sed ab improbo: ta non simpliciter est eligendum, sed per accidens. Est enim inquit Aristoteles minus malum magis
eligendum in comparatione maioris mali. Ex quo sequi concedimus, magis esse eligend una iniuria afficere, quam iniuria assici: per accidens tamen in illa compar tione, no autem simpliciter & absolute. id quod ostendebat argumentum allatum quippe ars non curat, quod est per accidens. Et bi . itam in ultimo cap eiusde quinti dixit Aristoteles, peius esse iniuria assicere quam, , iniuria assici. ex quo sequebatur, ut qui iniuria assiceretur, maius bonum haberet, quam qui iniuria assiceret, ut probabat argumentum. quia qui iniuria assiceretur,trahebat quod erat bonum per se:erat enim sine prauitate Siniusticia: disic honestum, quod plane a uiro prudenti & bono est magis eligendum, quam id quod bonum est in comparationei, oc per accidens. Et hoc modo intelligendo, non pugnant in ter se isti textus, sed uterque concludit uerum: quod uidelicet iniuria assicere elige rei magis prauus homo iniuria autem assici magis eligeret probus uici quamuis hoc eligere, sit eligere minus bonum, per accidens scilicet in comparatione.&hoc de x Merim clarauit Aristoteles primo Rhetor. cap. septimo, iis uerbis: Praeterea quod melior, , aut simpliciter eligere aut qua melior, ut iniuria assici magis quam iniuria amcere.
128쪽
nam illud iustior profecto eligeret. Etenim si ex sententia Aristotelis iustior eligeret
iniuria allici magis quam iniuria asscere, licet utru* sit malum: ergo qui eligeret in iuria allicere, estet iniustior. erit ergo iniuria afficere magis eligendum per accidens. Et hoc assierebat text. sexti cap. quinti libri Ethic. Iniuria uero affici erat magis cligm si, Et bis. . dum per se, quia erat per seminus malum. Et hoc asterebat text. cap. ultimi quinti Eis di c.in illic. quem totiens citauimus. Et omnes text. qui dicunt iniuria attici esse magis e ligendum quam iniuria afficere sunt intelligendi per se, eo quo diximus modo. Et e nim iniuria afficere, est peioris moris. quod declarauit etiam Aristoteles s. Topicor. cap. quinto, cum inquit Erit autem improbabilis multipliciter. etenim ex qua absur- da dicere contingit, ut si aliquis diceret omnia moueri, uel nihil, re quae curacpsunt: Peioris moris eligere A repugnantia consilijs, ut quod uoluptas sit bonum, Sinti ria atticere melius quam iniuria alii ci. est Wrgo peioris moris, iniuria allicere. inare nemini mirum uideri debet si homines probi magis eligunt iniuria attici quam mur ita asticere: quamuis sit habere minus boni per accidens, scilicet in comparatione. E tenim magis est eligedum a uiro probo, quod per se est bonum, oc simpliciter quam quod per accidens. hoc enim explicauit Aristoteles 3. Topic. cap i diccns: Et quod Per se, eo quod per accidens, est magis eligendum: ut amicos iustos esse eo quod in i micos hoc enim per se eligendu illud aut per accides. nam inimicos iustos elle siccu- dii accides eligemus, ut nihil nobis noceant. amicos uero iustos esse, per se eligimus, etsi nihil nobis debeat fieri: inimicos aut .ppter alteru, ut nihil scilicet nobis noceant. ramitem sententiam uisus est indicares. Rhet. cap. 13. his uerbis: Si aut ecinasse 1. Uret. .ctu,& no poenitet me, qua uis suerim iniuria affectus. Huic enim circii est lucru, milli aut iustu, oc per id quod necessatiὀ sequitur laonestu. Perlucrit hic intelligitur bo num illud per accides A inco paratione. quod ostedit Aristoteles s. Et hic. cap tibi ς Eibis τι ait Plus enim boni , 5 minus mali est lucru.Contrarium aut danunt: quorum eii me
dium aequale, quod dicimus iustum. ii ergo iniuria afficit, habet plus boni per accidens, per se uero plus mali. ii ergo iniuria a uici magis eligit cli iniuria asscere, eligit maius bonum quia eligit quod per se est bonum, quod plane entide quod holnestu:*non curat bonu illud per accides in coparatione, quia non est uere bonisi, ecprincipale bonit: est enim cu prauitate conium tu,&ini allicia. iare potest uir bo/nus illud rei j cere,ut acquirat quod uere est bonii. nec tame sibi illii propterea iniuria facere, colligi uidetur ex eis quae dixit Aristoteles s. Et hic. cap. is. Si quis plus alteri iij s. ta u. .
sibij pa distribui si scies dispote hic seipsum iniuria asscit: quod quide uidetur mode
sit sacere. Etenim Ibus uir uidetur diminutivus honoris ipsius, at ne in hoc simplici, ς ter. alterius enim boni si contigit simpliciter, plus usurpat, uel gloriae uel simpliciter stionesti. Ex quibus plane sequitur, ut qui eligit potius iniuria affici ci; asscere, non sibi iniuriam iaciat licet abiiciat illud bonu per accidens: quia illud relinquit, ut con sequatur maius bonum &persectius. consequitur enim plus gloriae uel plus lionesti simpliciter, quam qui iniuria asticit .Etenim qui relinquit bonum quoddam imperfectum, ut consequatur bonum perfecitissimu , non dicitur seipsum laedere, sed iuuareii deos non dicitur iniuriam sibi afferre quia non est sine laesione iniuria. Sed cu coclusum sit, euiis i iniuria assicit, habere plus boni per accides &in copa ratione, di ita lucrari cum uero a iniuria allicitur, pati danum: statim querat aliquis, quomodo lucretur is qui iniuria asscit, si iniuste agit: oc qd 'nam sit illud lucrJ. quod lucratur Siquid e no senast iniuria afficiens lucrat num os,uel diuitias, uel aliquid huiusmodi 5. sic nihil omnino uidet lucrari. Zc tame dicit Aristoteles, Omne ncutiente s. Tibi rire interliciente lucrari, oc qui iniuria assicitur damnii pati inquitem: ado hic qui 'dem percussi is suerit, hic autem percusserit: uel intei secerit, hic autem mortuus erit. '. diuiditur autem passio S aetio in inaequalia. sed conatur poena adaequare auferens . . lii crum. Dicitur alitem ut simpliciter dica, in talibus etsi quibusda non uideatur et se . . nonae proprium lucra, ut uerberanti, Sc damna patienti. Preterea e* eo quod coclusum est,a uiro .rbo est e magis eligendu iniuria assci ψ asiicere, quia u iniuria assi citur habet plus gloris uel honesti simpliciter, quia plus iusti δ qui iniuria asscit: defc uidetur lucrari magis liniuria asscit, ν qui afficit. Ex hoc inqua instaret alius,di ccs hoc posito seq. ut qui iniuria aisicit manis laetari debeat,&n cosequens iraici n5 Polait ex illo neglectu, nec ite oporteat ipsum sumere uindicta de eo a quo iniuriam
129쪽
ios E V E R s. s I N G. CERTAM . . acceperit, net ire ad magistratum ut recuperet illud bonum, quod sibi praeter leges per iniuriam lit ablatum . quippe qui lucratus est gloriam, lucratus est honestum: qui autem maius bonum lucratus ab aliquo, non debet quaerere de eo uindicitam, ne proficisci ad magistratum ut recuperet paruum illud bonum quod perdiderat: esset enim hominis ingrati. Sed hoc apertissime euertit illud quod scriptum reliquit Ari- .rthN. - stoteles quinto Et hic. cap. septimo, ubi ait: Quapropter cum dubitatur, ad iudicem, , confugiunt. sed ire ad iudicem, est ire ad iustum. etenim iudex uult esse ueluti tu stum, , animatum. Deinde subiungit: Adsequat auferens ab eo quod plus habet, quod est , , qui iniuria afficit, ct c. item euertit sententiam Aristotelis in desinitione irae, ec in mulsis aliis locis, ut uia
3.tibis. , debimus: 5 praecipue in 3. Et hic. cap 3 Item sequeretur, ut eius qui iniuria assceretur, nunquam uiolaretur honor. Con
R sequens est salsum ex eis quae dixit Aristoteles in primo Rhet .lib. cap. decimo tertio: M ei in secundo lib. cap. secundo. Ergo Scantecedens. Probatur consequentia: quia illius qui lucratur bonum sit inpliciter, non uiolatur honos, dii illud lucratur. Sed qui iniuria afficitur, lucratur bonum simpliciter: ergo illius qui assicitur iniuria .non uio latur honor. Haec omnia sunt absurda: ergo es illa unde sequuntur, absurda esse
Harum priori quaestioni respondemus: Ipsum percutientem 5c interscientem. re
breuiter omnem auferentem aliquid ab aliquo contra proportionem 5 aequum,lu-- crari per accidens eius honorem quem percutit. praesertim si percutiat iniuris faciendae causa, in comparatione scilicet illius cui uis insertur: le si quid auserat praeter illarem quam aufert, lucrari honorem eius a quo aufert, quia scilicet negligit ipsum. aliter enim nihil ab eo auferret, sicut declarauit Aristoteles exemplo Agamemnonis Achillis, quo exemplo probabat, eum qui inhonoratur negligi: re qui negliger tur, nullum habere honorem. ostendebati, cum qui auferret aliquid ab aliquo, uiolare eius honorem a quo auferret. quod si non esset uerum, perperam & sirustra attulisset Aristoteles illud quidem dicitum quod perspicue attulisse apparet, ut probaret eum qui auferat aliquid ab aliquo negligere illum a quo auferti nihil enim probaret. Ne p uero non potest aliquando Poeta inducere aliquem in aliquo assectu Sc animi
Perturbatione uersantem, ueram sententiam proferre: sicut patet ex eis quae citauia
s. α. r. mus Paulo ante eX 3. het. cap. 7.
Praeterea qui aufert aliquid ab aliquo, habet illud quod aufert: qui iniuria assicit,
aufert honorem ab eo quem iniuria afficit, sicut ostendimus: ergo habet suum honorem. Sed qui habet honorem quem prius non habebat, dicitur lucrari illum. Qiii in iuria allicit habet honorem quem prius non habebat: ergo dicitur lucrari eum. In omni ergo iniuria, quaecunq; sit illa, qui iniuria asscit, dicitur lucrari honorem, pro
Pter causam dictam. uidetur enim lucrari honorem per accidens: in comparatione uidelicet eius qui iniuria afficitur. etenim existimatur esse illo sortiori sortioribus atristem maior habetur honor. Videtur etia maiori si onore dignus ex illa assitione, quam
sit iniuria affectus: quia lucratur eius honorem, ec sibi ascribit. aufert enim ab eo qui, Patitur, eam existimationem quς uidebatur ei conuenire: siquidem uidetur debilior oc nullius precii, postquam per iniuriam suerit neglectus: quod est ei turpissimum. Videtur enim talis este, qui se male non possit ab altero defendere, sicut natura
Iam uidetur ditatuta prior quaestio: quia ostendimus, lucrum illud quod dicitur
lucrari is qui iniuria afficit, semper esse honorem quem per accidens lucratur in comparatione uidelicet eius quem iniuria afficit, quomodo cum iniuria assiciat, siue percutiendo. siue auferendo aliquid. siue aliquo alio modo. Ad alteram quaestionem quae sequebatur,respondentes concedimus, eum qui asscitur iniuria, consequi plus gloriae uel lionesti simpliciter, quam qui iniuria asscit:&uideri lucrari plus. quia qui co sequitur maiore honestate inco paratione alicuiusquam prius haberet, dicitur lucrari plus. in hoc enim sensu accipimus nunc lucru:5cco cedimus ex hoc sequi, ut qui asscitur iniuria, magis laetari debeat in comparatio ne illius qui iniuria affecit, quia patitur sine prauitate dc iniusticia: ille uero agit cum maxima prauitate 5c iniusticia. nulla enim maior laeticia, nulla maior uoluptas
130쪽
LIBER Vr. te potest accidere hominibus recte secudum naturam assecatis, quam scire se nihil egisse
cum prauitate e iniuiticia: rursusi nullus maior dolor, nulla maior tristicia, quam recordari se egisse aliquid cum prauitate ec iniusticia. Cum inserebatur ex hoc sequi, ut propter iniurias neminem oporteret irasci, de per consequens non sumere uindictam, necd ire ad magistratu, ut recuperet illud bonum quod sibi ablatu sit: id uero negamus , asserimusse oportere eum qui passus est iniuriam saepe uindiciam sumere, sis pe etiam ire ad magistratii ut in eis quae sequum tur latius patebit.
Ad probationem quae subiungebatur dicimus, quod is qui iniuria asscitur, eis lucretur maiorem honorem ec gloriam per se, quia non existimatur improbus uir absolute, ne* talis qui aliquid egerit praeter honestatem, tame cogitur adhibere omnem operam 5c diligentiam, ut recuperet id quod sibi ablatus uit: alioquin non existima retur in coparatione illius qui ipsum iniuria affecit dignus illo honore qui exhibetur uiris fortibus ex uirtute praeditis: propterea quod honor quem dicimus habere eum qui iniuria afficitur, non est ille qui exhibetur operati ex uirtute, sed est ille qui habeo tur illis qui non operantur contra uirtutem: in eo Q consistit, quod non uituperan tur illi ato hic quidem honor, qui non est honor proprie potest attribui etiam staminis, re quibuscunq; simplicibus hominibus. qui honor cum laude coniuncitus, licet sit maior quam ille qui conuenit hominibus iniuriam facientibus & prauis, tamen non est talis ut satis tacere possit uiris sortibus: quippe qui coguntur ostendere se esse dignos eo etiam honore, qui exhibetur operibus quae ex uirtute proficiscuntur. Qiare qui iniuria afucitur, debet eniti quantum potest, ne uideatur nullo honore dignus ne pignauus: quod nisi praestaret, maximo dedecore afficeretur. deesset enim
officio ac munere suo: qui pye cum hominis sortis sit, praestare se parem in fortitudine, ec in reliquis virtutibus lingulis, quibusvis hominibus qui idem quod ipse profitetur. 8cquamuis non esset reuera debilior di ignavior, tamen quia talis uidetur ex iniuria accepta, non debet eam ferre. inquit enim Aristoteles quarto Et hic. cap. ult. 4. Et baec tSi autem sunt aliqua secundum ueritatem turpia, di aliqua secundum opinionem, ni hil reserti neutra enim facienda. ε ε
areno est erubescendii. quod si ille qui existimabatur aliquo honore dignus,
se negligi aequo animo ferret, ne* ullam acceptae iniuris uindietam sumere conare tur, crederetur non fui Te dignus illo honore qui sibi fuerit ablatus, eum immerito obtinuisse: Zc is qui affecisset ipsum iniuria, putaretur non laesisti eum prster aequitatem di leges, sed abstulisse id quod erat suum, non illius qui laesus fuisset re sic non uideretur prauus homo. Etenim qui aufert ab aliquo quod est suum, ec no illius a quo aufert, non dicitur eum iniuria afficere: dc per id quod necessario sequitur non dici tur prauus homo. Sed quoniam haec sunt perspicue absurda ut ea etiam ex quibus suut sint absurda necesse est. Cogitur ergo qui iniuria asscitur, repetere quod suum
esse putabat. Q aod si omni opera 5c diligentia adhibita non possit illud cosequi ob
multa impedimenta quae quotidie in rebus humanis accidere videmus,debet aeqtio animo serre iniuriam, ec magis eligere se suisse affecitum iniuria, quam alterum asse cisse, ob rationes dictas:praesertim cum nihil praetermiserit, quantum esset in ipso, ut acceptam iniuriam ulcisceretur. sic enim honor eius non intelligitur uiolatus quia ostendit se nullo modo pati uoluisse, ut quod suum esset detineretur ab altero. Vis
autem ec ratio ipsius honoris neminem obstringit ad ea quae sunt supra homi
Qiod uero ultimo loco addebatur, suturum ut nullius qui iniuria afficeretur, uio laretur honori negamus id sequi.'Ad probationem dicimus, eum qui iniuria affectus est lucrati honorem illum qui exhibetur illis qui nihil egerint contra proportione 5 aequu: quia existimatur uiraeoquus, cu nihil iniusti egerit: quales existimantur esse multae m ulieres di multi simpli ces homines. idi concedimus esse magis eligendu, quam illud bonu quod acquirit qui iniuriam iacit: quippe qui illud acquirit cu prauitate ec iniusticia. Sed tamen qui iniuria afficit,no lucratur eum honore qui debet hominib. qui ex fortitudine ec uir
tute operant,ec sunt alicuius precij. imo amittit illa. quia a iniuria asscit,negligit,ut Perspicuum est ex superiori b. at qui negligie, existimatur ess*nullius precij: qui uero