장음표시 사용
91쪽
6s EVERS. SING. CERTA M. noris propositionis. Hanc enim rationem ego putoesse redigendam ad formam sillogisticam eo modo quo dixi.
Probat deinde quod ἰ hidi, id est contumelia est parui pensio, ec inquit: Quod qui, , contumelia afficit parvipendit. Ex quo sequitur, ut contumelia sit parvipentio. Sed , , in primis ponit definitionem ipsius contumeliae hoc modo: Contumelia est,isdere., , id est in laedendo di tristicia afliciendo in ins rebus, in quibus est turpitudo Patienti, non ut aliud quoddam sibi fiat, quam quod laetum est, sed ut laetetur ipse. Non probat autem hoc, tum quia ex se perspicuum erat, tum quia ex eis quae iam dixisset, re quae dicturus ellet. intelligi facile poterat contumeliam esse parui pensionem. Deinde respondere mihi uidetur tacitae obieci ioni, quae nasci potuisset aduersuadelinitionem ipsius contumeliae: quod uidelicet qui reddunt par pati,dicuntur Aliacere contumelia: & tamen quaerunt ut aliquid sibi fiat amplius, quam quod iactum est,qusrunt enim uindictam. 5c sic contumelia non est id quod dicium est. Huic inquam tacitae obieetioni respondet Aristoteles dicens, fessum esse, eos qui Par pari reddant, contumelia afficere: ulcisci enim. hoc autem non esse contumelia afficere: nihil ergo contra definitionem ipsius contumeliae. Et quia in ea posuerat Vt laeteturi aliquis etiam possiet quaerere quare id accidat et Respondet,causam huius uoluptatis esse, quὀd arbitratur homines se excellere prae illis quos contumelia afficiunt. Q rare iuuenes,inquit, Oc diuites contumeliosi in gnopere sunt: putant enim se contumeliis consequi ut excellere uideantur. Pς opima, quia propter illa uerba posita in desinitione contumeliae, Vt nihil sibi sat sed ut istetur: non uidebatur esse contumelia, si quis laederet alieni honoris uio landi causa non ut laetaretur solum: dicit Aristoteles, quod honoris uiolatio est ipsius contumelis: id est resertur ad ipsam, de est columelia. Prius autem probat, quod qui uiolat alienum honorem is paruisaci di argum etatur sic: mii non putat alique dignum aliqua re, ne* bona neque mala, parvipendit ipsum. Qui honorem uiolatalicuius, putat ipsum non dignum aliqua re, net bona nem mala. de hanc intellexie' ' Aristoteles eu dixit: i nullius rei sit dignus, nullum habet honorem,oc ita sit inhonoratus. inas couertitur in hanc: Qui nullum habet honorem, est dignus nullius ciem boni nem mali: ergo qui honorem uiolat alicuius, parvipendit ipsum. Sed quia talis parui penso fit isdendo, di dolorem aifferendo, ut uioletur honos: qui hoc facit non solum parvipendit simpliciter, sed parvipendit illa parui pensione quς est contumelia. Hoc enim modo uidetur interpretandus Aristoteles. non enim ualeret: i honorem uiolat, parvipendit: ergo honoris uiolatio est columelia pec caret enim per sallaciam consequetis. ut, Est animal ergo homo. Sed si dicamus, Est animal,& est rationale, ergo est homo: ualere, in dubium uenire non potest. Quod autem honoris uiolatio reseratur ad parui pensionem, re per consequens ad contumeliam, eo quo diximus modo: ostendit Aristoteles, testimonio Achillis, x, qui iratus quod Agamemnon sibi puellam suam abstulisset dixit: Inhonorauit autes , me capiens meam puellam:habet munus, di me priuauit,ut quendam nullius hono , , ris exulem: sc propter lisc iratus suit. Ex quibus uerbis iacile est coniectura con sequi duas esse ipsius contumelis species: unam,ut is qui contumelia asscit istetur
solum,& nihil aliud sibi fiat: alteram, ut honorem uiolet alicuius, quo aliquid etiam sibi sat, prςter id quod factum sit. alioquin non apte conueniret exemplum Achil tis: quia Agamemnon lesit Achillem in ea re, in qua erat turpe ei pati, di dolorem linsi ai tulit, ut sibi aliquid fieret amplius quam quod factu erat. quia illud spectauit, ut
haberet puellam: quam non habebat, uiolando ipsius Achillis honorem. . 3. Hoc item colligi potest ex eo loco Aristotelis quem supra citauimus: Non enim , , si uerberauit, omnino contumelia affecit: sed supple Si uerberauit eo consilio ut alia , , cuius honorem diminueret,uel ut ipse gauderet. s. Quod etiam uisus est innuere in quinto Ethicorum, cap. quinto, cu inquit: Itemis flagellatio, uincula, mors rapina, iniuriatio, conuiciatio, contumelis illatio. ibi enim separauit contumeliam a rapina, & a reliquis quae etiam sunt contumeliae : sunt nitia inhonorationes, ut dietum est. Sed fortasse Aristoteles uidens homines comtumeliam frequentius facere, non ut aliquid sibi sat amplius quam quod facitum sit, sed ut istentur, cum definiuisset primum illam eo modo quo diximus, ne aliquis
92쪽
aliquis postea putaret solam illam esse contumeliam, bitraxit: Honoris uiolatione
esse etiam contumeliam. Contumelia igitur in generali erit parui pensio cum lae sone. ec cum illatione doloris in his rebus, in quibus eum qui patitur dedecoris ma cula sequitur. Et ita perspicuum est, latius patere oligotia in siue par inpensionem, quam contumeliam. Addit enim contumelia ipsi parili petissioni laesionem di dolore in his rebus, in quibus est dedecus ipsi patienti. Parui pesio autem uidetur posse eite sine ijs ut si quis obliviscatur nomen alicuius Ex dictis etiam hoc loco ab Aristotele persipicue patet, eos a quibus auferentur regna, diuitiae res suae coniuges, dedecore assici:& qui pugnant propter has res, pugnare propter honorem. Quod euertit illud quod dixit iste Aulior.&confirmat id quod nos diximus. imo uero non licet aliter pro ijs rebus pugnare, nisi ob honorem: quia scilicet honesium est tueri honorem suum. Perspicuum etiam uidetur ei se, quid intersit inter contumeliam di incommoda tionem. Nam incommmodatio nihil sibi quaerit, aliqua autem contumelia sibi ali
Item, Incommodatio non est ut laetetur qui incommodat. nem ut honorem alte, rius uiolet: sed solum, ut ne ille cui incommodat consequatur id quod concupiscit. Item, ei cui incommodat. incommodatio non uidetur esse dedecori, contumelia autem dedecori est ei cui insertur. Perspicuum est etiam quid intersit inter contumeliam, incommodationem re neglectum: quia in neglectu non quaeritur, ut ille qui negligitur, non consequatus quod concupiscit,ne ut inhonoretur, neo ut laetetur is qui negligit: sed satis est si despiciatur di nullius momenti existimetur. Qiod si aliquando, cum alicuius nulla habetur ratio in iis rebus, in quibus suoru aequalium habetur m una: & cum ij qui soliti sunt honorari, non amplius honorantur.
glectum. Primum enim uerba Aristotelis quae citata sunt, aperte uidentur significare, quid inter neglectum 5c parui pensionem intersit: quod uidelicet parui pensio est genus ec neglectus est species. Dixit enim tres esse sipecies oligoris, sitie parvipe j.RM.Lsionis: quaru prima posuit neglectu, altera in comodationem tertiam contumeliam. Hoc idem uidetur asserere,cum inter causasqus rerum pus .esticiunt mulationes, s Pola. ,.
posuit contumeliam neglectum, ec oligoriam, id est parui pensionem. Necesse est i gitur eas inter se differre: alioquin superuacanee oc praeter rationem eas Aristoteles Ut diuersas posuisset. Rursus nihil uidetur interesse ob eam rationem qua usus est Aristoteles, ad demostrandum, neglectium esse oligoriam siue parvipensionem. argumentatus est enitri ad hune modum: inii putat alique digna nulla re, bona uel mala, parvipendit eum. . . Qui negligit aliquem, putat eum non dignum aliqua re, bona uel mala: quia nisi ita . . sentiret uel ab eo timeret, uel speraret. Ergo qui negligit aliquem parvipendit eum Neglectus ergo est parui pensio. Ex hac ratione perspicue patet,neglectum esse parvipensionem, uicissimi parui
pessionem est e neglectum. cuius quide rationis omnes propositiones sunt in textu. Item. cum una sit utriusq; definitio,nemine latere potest, idem etiam esse utrunq;.
Est autem in textu: Negligunt ea quae putant esse digna nullius. Neglectus et oest actio opinionis circa id quod apparet dignum nullius . quae quidem est definitio quod neglectus minus late pateat cyparvipensio. sicut incommodatiore contii me. Ita restringunt enim parui pensione. Non potest igitur neglectus esse species par uipesionis .cum uero ipse neglectus sit parui pensio, ut sit idem quod illa necesse est Quod aut illa propter quae dixit Aristoteles homines irasci. in propter parvipensonem, tum propter neglectum, nihil addant ipsi neglectus quo in .n is late pateae
qaam parui pensionis. Nihil ergo intereti inter neglectum N parui pensionem.
Hoc ipsum confirmant multa,ob quae Aristoteles dixit homines irasci que quide non refertitur ad contumeliam, neq; ad incomodationem: sed nullo discrinti ne ino do ad naruioensione, modo ad ne lectu siue despicientiam. necn addui alicuid nef
93쪽
N EVERS. SING. CERTA M. quam pariaspenso intelligere licet inspicienti singula. Primum ergo dicit Aristo teles,quod homines irascuntur illis qui improbe loquuntur illis etiam qui ne iagunt ea quibus ipsi maxime student.Hoc autem nihil aliud est quam parvipendere,uue negligere. Item illis qui soliti sunt eos honorare,& non amplius honorant. Hoc item nihil aliud est quam parvipendere seu negligere. nihil enim auferunt, qui desinunt honorare: negligunt tantum,& parvipendunt. non ergo interest inter neglectum oc paseinpensionem.
Item illi qui nullius momenti sunt,si parvipendant:&isti etiam negligunt. Item illis qui non reddunt par pari,nev reddunt aequalia:& his qui contraria eminciunt ipsis,si sint minores. quos item . aut uideri negligere, & his qui nullius moincti sunt,si parvipendant. Item amicis si non benedicant uel non benefaciant, etsi non intelligant eos indisegere. Parvipensionis enim signum dicit esse,ignorare indigentiam amicorum quia
quae curamus haec nos non latent.quod si non curamus haec,ergo negligimus: ergo
idem est neglectus quod parvipensio.
Item illis qui laetantur nostris infortuniis: nam hoeest signum uel malevolentiae, uel parvipensionis.& hoc etiam est negligere. Ite eis qui no curat si tristicia asticiant. ideo inquit: Iras turillis qui mala nsiciant. Item eis qui audiunt,uel oculis mala eorum cernunt: quippe qui parui pendent hus, aut inimicis similes uideantur. Item illis qui se parvipendant apud eos a quibus honorari cupiunt, εc apud quos suspiciuntur, aut a quibus suspici uolunt, aut quos uerentur, uti his, uel apud eos siquis parvipendat, magis irascuntur. Item illis qui parvipendant eos,quibus nisi succurrant ipsi, turpe est: ut parente liberos uxores,subditos. ec ijs qui paria non reddunt: nam parvipensio erat praeter
Item illudentibus apud studiosos:nam illusio est neglectiva. Item ijs qui in caeteros benefici sunt, erga se non sunt. hoc enim est,inquit, ne loctiuum .cum quis soliis indignus iudicatus sit. Item iis qui obliuiscuntur nominum: quia obliuio est signum parvipensionis. st enim obliuio per negligentiam, neglisentia autem est quaedam parvipensio.
Ex ijs omnibus perspicuum est, quod parui pensio est idem quod neglectus, ta econtrario: quia ea quae refert Aristoteles ad neglectum, nihil addunt parvipensioni di rursus ea quae reberi ad parvipensionem nihil addunt neglectui. Parvipentio ergo est idem quod neglectus non tamen eu idem quod in comm datio di contumelia. Etenim licet incommodatio oc columelia snt parvipensiones, non retro tam en commeat, ut parviperissio sit incommodatio& contumelia. Ista Gnim addunt aliquid parvipenoni, ut substantia re qualitas addunt emi. Irrisio enim, ecqui ludibrio Iunt,ec qui conuiciantur 5 qui uerberant quae sunt contumeliae ecqui impediunt alios ne consequantur aliquid quod fit ab inuidis addunt aliquid Dpsi parvipensioni: quod cum non faciat neglectus, quia solum despicit, ut sit idem quod parui pensio necesse est. sECTIO TERTIA. AD haec inquiet aliquis: Ego iam facile assentior, istorum alterum alteri consisquens eue,ut uidelicet si quid parvipeso sit proprie, idem si etiam ne lectus: oc rursus, quid sit neglectus proprie, idem sit etiam parui pensio. Sed quid respondes ad uerba Aristotelis, quae paulo ante citasti, quibus ille parui pensionem diuisit j negle um incommodationem dc contumeliam qui item alibi uisius est separa' re parvipensionem a neglectu, ut in Polit. cum plures causas mutationis rerumpublicarum exponens dixit eam esset alias per parui pensionem,alias per neglectum.
b. Responderem, diuisionem illam parui pensionis ita se habere.sicut eam quam se cit Aristoteles de coringente: Contingens enim,inquit. aliud est necessarium, aliud
non necessarium, Sc aliud possibile. Et tamen possibile proprie idem est quod pro-xamber. prie coiiuges,ut perspicua est ex ipso Aristotele. Et est haec diuisio aequivoci ad una
94쪽
in sita aequivocata qua ratione facere solet aliquatio Aristoteles ut genus in diuisio. ne numeret cu suis speciebus. sicut fecit etiam de proprio, quod diuisit in proprium irip . di definitionem. rAd id uero quod citabatur ex Polit. dicerem, quod ibi parui pensio oc neglectus .pOB.se
latius accepta sunt quam in Rhet.nam in eo loco Polit .inquit Aristoteles: Per negle dium uero mutamur respub. ut in oligarchiis, quando plures sunt qui non pactici pant repub. & putant se esse meliores re potentiores. in quo quidem uidentur illi negligi,utpote qui omittutur,necp ulla re siue bona siue mala digni existimari uidetur. Sed quod subiunxit his uerbis. In democratiis diuites negligentes inordinatio nemoc negligentiam, supple magistratuum, mouent,supple seditione. Istum negle- ιctum patet non ei se passivum: quia pasiiuus est ille qui inducit homines in seditio nes. non enim qui negligunt sed qui negliguntur,solent se praeparare ad seditiones: quia neglectus mouet iram,ec ira impellit ad uindictam. Negligere enim uidetur eise iniuria allicere,fc negligi iniuria assici. Inii tria cnim inquit Aristoteles afficiunt eos quino callet neq; custodi sit se,sed creduli sunt: facile enim omnes latet,&pigros qui sunt negligentes quia non sunt apti ad ulciscendum. lita diligentis est ulcisci.
Homines ergo iniuria alliciunt eos qui nesti gunt res tuas, ec paruam earum curam habent:& hoc faciunt, quia non timent ipsos. nam si timerent,non afficerent in iuria. Negligunt igitur, quia non putant cos daturos operam ut ulcistantur: neque putant fore, propter eorum negligentiam, iri se defendant cum eis inseretur iniuria. Ita illi diuites in democratijs, per sipicientes inordinationem ec negligentiam eorum qui rempublicam ad in inistrabant, eos negligere coeperunt,nec dubitarunt aggredi, exissimates suturum ut iactae euerterent illam rempub. quam uidebant ei le sine ordine,& homines illos qui eam administrabant esse desides, ignavos ec negligentes res suas propter secordiam. Est ergo hic duplex negligentia. Altera eorum qui iniuria afficiunt, ut diuitum in democratiis,qui negligebant magistratum: id est non timebant ipsitim, Ac propterea inuaserinit illam.Altera ipsius mygistratus, qui non adhibebat curam in rebus gerodis, 5c ob id negligebatura diuitibus, id est no timebatur: Ec ita praebuit occasionenitit iniuria afficeretur. ex quo inctum est ut diuites ausi sint illum aggredi, putantes se
non daturos poenas: Sc se euerterunt rempublicam.
E h etiam tertia negligentia, nem pe illa qua singuli homines parvipenduntur, Scasticiuntur iniuria: de qua n ligentia nos loquuti sumus in superioribus, ec de qua
loquitur Aristoteles. Illa uero neeligentia qua mouebantur diuites in democraths, 2.R . s.
non est quod ipsi iniuria affecti tument. magistratus enim erat qui iniuria affectus fuit, qui non motus est illa iniuria: ec ideo hic non est ille neglectus, de quo nos liquuti sumus. ob idq; diximus latius patere neglectum in Politici qua in in Rhetoric. ς.Polo. Ille etiam neglectus qui est inoligarchiis, estis quo iniuria afficiuntur plures illi qui a Met. masistratibus 5 reipub.administratione priuantur,oc ideo propter neglectum pro 1 P.M.
Illa etiam oligoria per quam Aristoteles dixit moueri seditiones . non uidetur esse ea de qua nos sermonem habuimus, quae quidem est iniuria: sed est negligentia
rerum suarum. luia negligentis suit, ec parum curantis res silas,permittere ut ad amplissimos magistratus uenirent ij qui non recte de repub. sentiebam. putandum e nim erat,sore ut quaererent occasionem euertendi rempub. Neq; enim est prudentis hominis ab inimicis expectare bona,sed mala,quatenus inimici sunt.
Ista ergo oligoria uel parvipensio dii serta neglectu,de quo nos loquimur.non Onim iniuriam accipiebat magistratus:sed potius ipse peccabat in eo,quod non adhiberet curam rebus pertinentibus ad rempub. Differt etiam ab eo neglectu propterque dixit Aristoteles plures illos quino participabat magistratu, euertisse rempub. Iloc enim erat iniuria affici. Necp est ille neglectus quo in democratiis more sunt adseditione diuites. etenim hi no timebat magistratu, propter eius secordiam oc igna Diam. Sed est ille neglectus, quo significatur ignauia ec secordia dc negligentia ecquaeda stulticia qua homines no considerant ea quae sunt conderanda. ex quibus pa stet neglectus uario modo accipi. ec ita dissoluta est quaestio illa, quae uidebatur sentetiam nostram labefactare atq; euertere. Superesti .ut ad alia progrediamur.
95쪽
est neglecitus,uel incommodatio uel contumelia: ec si omnis iniuria est parui- Pensio . in dubium uenire non potest, quin omnis iniuria sit uel neglectus,uel incommodalio,vel contumelia:& quin retro commeet,ut omnis parui pecto sit iniuria.De contumelia quidem dubitari non potest quin sit iniuria: quia laedere aliquem spon- te,non lacessitum per se, uel per alium, in quibus est turpitudo laeso, siue ut aliquid fiat sibi siue nihil quomodo supra diximus, est iniuria: est enim praeter proportione ec aequitatem, recum electione uiolandi honorem alterius, uel suae ipsius uolupta
De incommodatione etiam perspicuum est, quia est contra proportionem N ara quitatem. est enim impedire aliquem sponte uel non lacessitum :& per electionem, ne is consequatur aliquid, etiamti nihil uelis tibi acquirere. est enim hominis praui ecinuidi hoc ei licercest ergo iniuriari Negligi etia ei se iniuria affici facile intelligitur: quia qui putatur nulla re dignus, putatur nullum habere honorem. iii negligitur, putatur nulla re esse dignus. Eringo qui negligitur,putatur nullum habere honorem. Sed qui putatur nullum habere honorem iniuria afficitur ab illo qui ita putaui aeditur enim in eis quae sunt sibi turpia, propterea quod turpe cst nullum habere honorem. perinde est enim ac nullam habere uirtutem: quod quidem est turpissimum. ii negligitur, putatur nullum habere honorem: Iaaec e superioribus perspicua est. Ergo qui negligitur, iniuria afficitur. Item Nisi iniuria esset parvipenso,non moueret iram ergo nem uindi 2 ae appetitum. Consequens est falsum, ut liquido apparet: quia homines qui iniuria asticiuntur,irascuntur & per consequens appetunt uindictam:ergo di id unde fluxit salsum esse necesse est. Consequentia colligitur ex definitione irae: quia aliter ira non esset propter appa rentem neglectum, uel parui pensionem, sed etiam propter iniurias: & ita non recta esset definitio irae ab Aristotele tradita.Sed hoc a veritate recedit, quia recta est: e go a veritate abhorret etiam quod iniuria non sit parvipenso. Item Neglectus non mouet iram nisi quia est iniuria: nam per neglectum putant homines se laedi contra proportionem Ex aequum, aliter non putarent se negligi. reciprocant ergo inter se parui pensio re iniuria. inrod etiam idem sit iniuria affici,quod negligi. 5c econtrario, uidetur collisi ex Rhσ.f. secundo Rhet. cap.quinto, ubi dicit Ariistoteles: acit enim considentiam ira. QMoniam non iniuria afficere sedastici est effecti iuuiri irs. Ex quo uidetur sequi ut iniuria sit idem quod oligoria. Etenim qui iniuria asscitur, negligitur: quia illici iniuria est irasci. 5c qui irascitur,negli tur: ergo qui iniuria afficitur ne*ligitur. Item, i rasci est iniuria astici: aliter enim non irasceretur, niti appareret sibi laesiondinferri praeter proportionem 5c aequum. ii negligitur, irascitur: quia neglectus ut perspicuum est ex desinitione irae est causa irae: ergo qui negli tur,iniuria asscitur: iniuria igitur assici est idem quod negligi, oc retro commeat. Ut ita iniuria aim ei uidetur esse ueluti genus ad incommodationem oc contumeliam qina latius inde Dribis.iat. tur patere. Nec obstat,quod usus est Aristoteles quinto Et hic. cap. ult.hoc modo , , loquendi Si honoribus non participant,& iniuria asticiuntur,uel contumelia. Quia iniuria assci se habet ad contumeliam, scut se habet neglectus, qui se habet aliquomodo ut species, simul cum contumelia:& est etiam ueluti genus contumeliae, ut diis
x. Prior. ximus de contingentem primo Priorum.
Genus enim aliquando uenit in diuisionem cum suis speciebus, εc tenet locumo assi se . specierum, ut diximus.Ne etiam obstare uidetur quod dixit .Ethi cap.g. ad hune, , modum: qus uerba attulimus in superioribus,ad aliud probandum: Sic ira propterri caliditatem naturae, audiens quidem, non praeceptum attendens, impetum facit ad ,. uindiciam ratio enim uel phantasia,quod contumelia uel oligoria. Hic autem tali , quam syllogizatus,quod oportet huic repugnare,indignatur statii n. inalbus uet' bis uidetur innuere,columeliam non esse speciem ipsius olivotis sed oligoriam esse speciem
96쪽
BER V. 73 speciem diuisiam ab ipsa contumelia, ut es Hionio ab asino. Etenim ii se inquam non
obstant, quia accepit eo loco oligotiam, quae est ueluti genus contumeliae, ut est idequod neglectus, qui acceptus fuerat in diuisionem oligoris, ut una species diuisa cotra ipsam contumeliam. idem uerde leoligoriam quod est ne eetus, ex hoc ipso loco etiam colligi potest: quia proprie non solemus dicere aliqua rem esse animal, vel hominem, cum scilicet genus non est positum ut species. quod item solet fieri in geoneribus, quae non uere sunt univoca.
Sed quia Aristoteles inquit, quod iuuenes iniurias faciunt in contumeliam, non im in prauitatem: deinde, inquit, quod senes iniurias non faciunt in contumeliam,sed in prauitatem: quaereret aliquis, quid nam uoluerit dicere Aristoteles, ad quam speciem ipsius parui pensionis redigatur iniuria quae est in prauitatem: Ego dicerem, iuuenes facere iniurias incolumeliam, quia laedunt quam maxime, non ut aliquid inserant eorum in quibus est turpitudo ipsi patienti, sed ut gaudeant. cuius quidem uoluptatis, ijs qui contumeliam faciunt, ea est causa, quia putant se is dendo supereminere uel excellere: quod est id quod appetunt iuuenes, ut dixit Aristoteles in codem loco, ec ut dictum est supra: θc propter hoc sunt etiam magis amatores uictoriae quia cupiunt excellere . non autem laedunt in prauitatem: id est non laedunt proprie ut sibi acquirant aliquid neque ut honorem alterius uiolent ex Pro posito.licet in hac re etiam sequatur uiolatio alieni honoris, quia inest neglectus: ta-men quia hoc illi non quaerunt principaliter, non dicuntur laedere ut sibi acquirant aliquid, ne* ut honorem alterius uiolent: quae honoris uiolatio quamuis sit species contumeliar, non tamen est principalis species, sed redigitur ad ipsam, sicut diximus insuperioribus.
Et ideo definiens Aristoteles contumeliam proprie dixit: quod erat laesio, in qui bus esset turpe ipsi patienti, non ut aliquid aliud sibi fieret quam quod factum erat.
Et paulo post de eadem loquens: Et irascuntur, inquit, illis etiam qui nocent, in
iis qus sunt ligna contumeliae, quae necessario talia sunt, quae neq3 alicuius gratia,ne. que pro aliqua,neq; sunt utilia facientibus iam enim uidentur per contumeliam. in eandem sententiam dixit in eodem libro, cap. decimosextQ, cum de iis qui nim x. R Ligper ditati essent, uerba saceret: Magis enim mala insint nuper locupletatis, peioram in ipsis sunt. nam nuper ditatus non castigatas habet diuitias, praeterea iniurias no ex malignitate sed alias ex cQntumelia. alias ex intemperantia faciunt: ueluti uirgis caedere, uel adulterati. Ex quibus uerbis patet, illam posuisse contumeliam non ex prauitate, quam scilicet infert aliquis ut laetetur uerberando. multi enim sunt qui uerberant ut laetentur.
Item cum dicit, Necessarium est si sint signa contumeliae, ut sint ea quae dicta sunt:
intelligit de contumelia proprie, di non latius accepta, quam scilicet insertaliquis ob id tantum ut istetur. aliter enim euerteret ea quae ante dixerat,videlicet quod lio noris uiolatio resertur ad contumeliam, εc exemplum quod attulit Achillis de Ag memnonis. di quod dixit non ualere, Verberauit: ergo contumelia affecit: sed si uelut honorem uiolaret,iret ut laetaretur.
Item euerteret quod dixit his uerbis: Vel si aliquis dicat, uerberare liberos esse Maeret. contumeliam. non enim omnino, sed quando incipit iniurians. uidetur enim concedere,quod uerberare sit contumelia. Ad hanc igitur repugnantiam in uerbis Aristotelis tollendam, cuius quidem uore diuini hominis doctrina sibi maxime ubique consentit, dicendum uidetur, sicut diximus, hanc fuisse eo loco ipsius sententiam: quod iuuenes solum ut laetentur lidunt, quae proprie est contumelia. neq; enim laedunt ut lucrentur, ne* ut honorem uiolent quia ipsi non sunt amatores lucri ne* sunt maligni: id quod expressissie mi. hi uidetur Aristoteles per uerbum aκznta. De senibus autem contra se habet: quia hi non laedunt ut laetentur, sed ut lucremi quippe qui sunt auari 5c malae mentis, qui trahunt omnia in peiorem partem, S uiuunt ad utilitatem,non ad honestatem, libido ipsos re uoluptates desecerint: ideo non laedunt ut laetentire sed ut lucrentur. Illae ergo iniuriae quas faciunt senes per
malignitatem oc auariciam, non reseruntur ad columeliam proprie dietam, & ideo g non
97쪽
rizi. o. Quod autem contumelia habeat multas partes, declarauit Aristoteles quinto Po, , litic cap. decimo, ijs uerbis: Inuasionum autem aliquae liunt ab illis qui gubernantur, , ad uerius corpus,oc aliquae aduertus regnum: quae autem propter contumeliam, a , , uertiis corpus. Cum autem contumelia nabeat multas partes, unaquaeque species e
, , ius fit causa irae: eorum uero qui irascuntur, sere plurimi gratia uinductae inlidiantur 'x, uel inuadunt sed non ut excellant. Perspicuum igitur eit, Aristotelem sentisse, multas e in contumelia species. quod est id q uod uolebat ous nos. Rhet. .. In eandem sententiam sunt accipienda etiam uerba illa de diuitibus: Diuites non
,, afficiunt iniuria ob malignitatem, ted alias ex contumelia, alias ex incontinentia: ut , , uerberare re adulteram quae quidem dicuntur etiam per contumeliam heri. tam quia uerberare di adulterari non lis ni proprie ex qs contumes is quas deliniuit Ariis. stoteles ideo loco citato separau: t has ab illis. 4 Mut. --Eodem modo interpretanda sunt quae quarto Politic. cap. undecimo ita scripsit: ,, Iniuri arum autem aliae nunt per contumeliam, aliae autem per prauitatem. quae ain x, tem fiunt per contumeliam hoc pacto: hae enim quamuis sint iniuriae, quia sunt i siones spontaneae re cum electione, cum sint iniuriae, di ita cum aliqua prauitate, ut MN patet quinto Et hic. cap. ultimo: tamen quia non sunt cum tanta prauitate, quanta inoest illis, quibus propolita est inprinus honoris uiolatio, uel quaelius, non dicuntur
Hi ergo quos citauimus loci, nihil impedire uidentur, quo minus possimus asserere omnem iniuriam elle neglectum uel incommodationem,uel contumeliam: oc ita iniuriari Ac parvipendere inter se reciprocare. rarit Neque etiam obitat illud quarti Politicorum: Pauperes assicere iniuria diuites non per oligoriam, sed ob prauitatem, ec dolose. Quamuis enim uidentur indica re heri p&lle ut aliquis quempiam iniuria alliciat, quem tamen non negligeret rex quo indetur sequi, ut non sit ide in iniuria alia cere, di negligere seu parui pendere: tamen quia iniuria allicere ut dieium est essicit iram, oc ita necelle est ut sit idem quod negligere, alioquin pollet vile ira, di non a cotemptu, contra quam desinit Alistoteles ut supra ostendimus cogimur sic interpretari hunc locum, ut intelligamus. pauperes assicere iniuria diuites non per oligoriam simpliciter, quae potest vile sine Prauitate sed per prauitatem, id est per Oligoriam, quae eli contumelia, cui est adiuricta prauitas. Ostendimus enim in superioribus ex sententia Aristotelis, multis
modis dici contum aliam, cuius una species erat cum prauitate. quod nisi ita intelli geremus plane tequeretur quod diximus,ut daretur ira, quae non ei set propter conis temptum non conuenientem: quia poliet proficisci ab iniuria, quae non esset conis temptus. Qitare nihil uidetur repugnare sententiae nostrae hic textus, si eum exponamus eo modo quo diximus: ut quidem neccile est, ne quid ex eo sequatur contra Aristotelem, ec ipsam rationem.
sEC Tio Q VINTA.C Ed diceret quispiam: Si tres sunt iniuriae species,ut positum est, quomodo potu ut Metti. dicere Aristoteles loco supra citato, non ualere, Iste uerberauit, ergo contumelia ariecit Sed ualere si dicatur, Verberauit ut laetaretur ipse, ues ut honorem alterius molaret, ergo contumelia esiecit. na posset, qui ita uerberauit,non affecisse contam elia sed neglexisse,uel incommodasse per huiusmodi uerberationem. Fortuisse licet dicere,consequentiam Aristotelis ualere: quia uerberare ut quislatistetur, uel ut honorem alterius uiolet, non potest pertinere ad aliam speciem iniuriae
uel parui pensionis, nisi ad ipsam contumeliam Sc hoc conspicuum est considerant ea quae diximus ex quibus patet, quod uerberare potest pertinere ad eam speciem contumeliae, quae ut nihil sibi fiat, sed tantum ut laetetur, quaerit quae proprie est contumelia: 5c illae proprietates quae sunt necessariae ad hoc, ut laesiones sint uerae
iniuriae requiruntur etiam ad id ut uocemur uerae parvipensiones: quia si aliquisl derct aliquem uel aliquo modo non praeter proportionem 5c aequum, uel non sporate, ues sine electione, uel laces itus, uel cum uoluntate eius qui tacitur, non ut
EVERS. SING. CERTA M. dicuntur eas sacere per contumeliam sed ad contumeliam quae est honoria uio
ora, ri ri est eontumelia orimo loco sed secundo loco.
98쪽
LIBER V. TFeius honorem uiolaret, uel non uoluptatis suae causa, iis c non esset parvipensio: ocob id facile est remittere huiusinodi iniurias ec parui pensiones. quandoquidem sta liquae earum quae dictae sunt proprietatum desint, non proprie est iniuria, neque Parvipensio. Ideo qui uolunt pacem inter aliquos conciliare, quorum alter existimet se initria affectum fuisse, de parui pensum: necesse est ut considerent, an in ea laesione qus adhibita est, desiit aliquae dictarum conditionum. rodsi intreniant aliquam deis et si poterunt flatim dicere, eum qui uisus est sibi iniuria asiaci ec parvipendi, non esse uere iniuria aliactum, neque uere parvipensum: ec ita nihil prohibere, quin pax inter eos sine ullo dedecore eius qui laesus est sat. ut, exempli causa, cum is qui laesit, non fatetur se sponte laesisse, sed inuite, uel sine electione, uel lacessitum, uel
non per se, seu per alium, uel non praeter eius uoluntatem, uel non praeter Propor tionem de aequitatem, ec uirtutes, de leges. uel non ob eam causam, ut de eius honore detraheret, uel ut sibi uoluptatem quaereret. Quod si confitebitur uel ostendet in ea laesione dei uisse aliquid eorum quae diei a sunt, plane sequitur huiusmodi laesionem non esse iniuriam: non enim homo est ille, cui deest aliqua ex illis proprietatib. quae necessario substantiam hominis constituunt. Porro autem, qui nulla laesone, nullam iniuria intercedente uelit uindictam M. mere, is est praeter naturam constitutus. Nam cum iniuria astici, sit minus boni ha here: θc assicere iniuria, ut inquit Aristoteles loco superius citato, sit plus boni ha- ,.ribis. Hιι bere: ratio quae ex natura oritur, exigere postulare* uidetur, ut qui iniuria est anta eius, quaerat quod suum est: alioquin esset homo nullius momenti,& sine honore. hominis enim pudentis ec honore digni est, quod sibi praeter eius uoluntatem est ablatum, laborare ut id recuperet, & ut suas res defendat. Sicut ergo turpe est homini, nisi hoc faciat cum fieri debet: ita turpe est, imo uero multo turpius, si non si ab aliquo iniuria affectus, dare operam ut ulciscatur. hoc enim nihil aliud est,
quam id uelle quod alterius est 5 non suum: quod quidem esse hominis pessimi ociniusti neminem latere arbitror.
Cum ergo deficiente aliqua earum quae dictae sunt proprietatum, non sit iniuria,
cur homines persequi inimicitias uelint ob tales laesiones, que illa te sunt siue uerboribus siue uerbis, neque pacem facere ec reconciliari animum inducant, non uideo Est enim contra humanitatem, nolle ignoscere humanis erroribus, quibus non est adiuncta prauitas. Nihil enim peccare, prorsus diuinum est: humanum est autem, peccare. ideo omnia illa peccata quae non sunt uere spontanea, sed inuita, eo modo quo declarauimus spontaneum& inuitum, ec ea quae fiunt cum lacessimur, sunt uenia digna. Consentit enim rationi, quae ex natura ortum habet, ut qui lacessitur,
possit par pari reddere, oc ita uinductam sumere,neque tamen iniuria lacessentem afficiat. itaque plane dicendumest, si quisu in Ieserit aliquem prster eius uoluntatem, και ut scilicet auferret aliquid ab eo, quod non ellier prster ipsius uoluntatem, huiusmodi issionem esse uenia dignam. Item si non sit lςso prster proportionem & aequum,preter uirtutes 5c leges. Item si non illata sit ob eam causam ut quis dedecore aisiceretur,uel ut ipse qui laesit istaretur 5c ita non esset cum prauitate. Animaduertenda autem inter caetera sunt, omnino ea quae diximus de sponta neo de inuito, quae continent scientiam ec ignorationem: ut sciamus quae sint illa quae ignorantibus nobis, ec qiis per ignorationem fiunt: quo possimus intelligere quς sint uenia digna, ec qiis non. ut, exempli causa, illa quς iaciunt homines non per ignorationem, sed ignorantes, ob pissionem non naturalem, neque huma nam , non sunt uenia digna: quia non omniaqus fiunt inuite, sunt uenia digna: sed illa qui faciunt homines non solum ignorantes, uerum etiam per ignorationem dummodo ipsi non fuerint causa illius ignorationis, qus est ignoratio singulorum quae uersantur in actionibus, ut dictum est supra, ad que omnia mer
ij cio: ubi diximus etiam, quomodo qui agant per iram,siit uenia digni, ec quomodo non.
99쪽
ME VERI. SING. CERTAM.fECTIO SENTA.
hic dicet aliquis:Ex eis quae ex sententia Arctotelis posuisti sequi uidetur ut
laesiones illae quae sunt uerae iniurio, no sim uenia dignae: oc ut homines cogantur eas ulcisci,ut recuperent id quod perdiderint: alioquin eliciat honore priuati. it dicarent enim se praeter naturam elle allectos, ac ueluti stupida mancipia,longeq; liis
Derorum hominum ec ingenuorum dissimiles, qui minime pati possunt sibi aliquid
per uim auferri, aut ablatum non reddi. Praeterea dixisti, laesiones illas quae non sunt uerae iniuriae,omnino esse uenia dignas. quae ergo sunt uerae iniuriae, non erunt uenia dignae: quae opinio uidetur afferre euersionem humane natur : eam enim uim
habe ut homines uere iniuria affecti nunquam recociliari debeant nili sumpta uita dicta uel poena. Sed cum plurimi quotidie iniuria afficiantur, quia homines ut dixit Mei. i. Aristoteles,quem locum citauimus etiam in superioribus maiori ex parte, quando possit ni iniuria assiciunt: sequitur,ut a plurimis persequendae sint inimicitiae usi ad
mortem. Coguntur enim ui honoris, ex eis quae dixisti, non dare ueniam, quia uere
sunt iniuria allectivit sunt illi quibus interfeciti sunt parentes, aut fili j, aut fratres, aut Propinqui,aut amici.hi ergo nunquam reconciliabuntur ijs a quibus iniuriam acco Perint. conabuntur enim reddere par pari: quod non possunt facere, nisi eos interim ciant a quibus laesi fuerint. ex quo postea suturum est, ut ipsi etiam interficiantur, ecita nullus caedis finis reperietur. hoc autem quid aliud est, quam tollere felicitatem humanam,& per consequens ipsam naturam: cuius scilicet naturae summum bonum finis est ipsa felicitas. Quae res cum omnium sit absurdissima, alterum duorum eueniat necesse est: vel ut opinio Aristotelis sit maxime detestabilis di execranda uel, ut illud quod tu dixisti ipsius sententiae plane repugnet. Huic sane per duae quaestioni responderem ex sententia Aristotelis, non tamen onostra sancta religione esse aliquando ulciscendas iniurias, quae sunt uers iniuri Apropter rationes & eas auctoritates Aristotelis, quas in sequentibus proferemus, Et hic. . cum interpretabimur eum locum ubi ait, eundum esse indubiis adiudice. ad quem locum me reseruo. Aliquando etiam non esse ulciscendum iniurias ueras: nam iniurias quae non uerae iniuriae sunt, nunquam elIe ulciscendas, ex eis quae dicta sunt,
Sed uideamus primum quando sit ignoscendum ex hoc enim intelligetur,quai L N. 33- do non sit ignoscendum. ec afferamus Aristotelis uerba, cum inquit: Aequum est e , , tiam rebus humanis aliquando ad ignoscendum commoueri: oc non legem, sed i , , gislatorem,ac non uerba,sed sententiam spectare: nec factum, sed clectionem: nee, ' partem,sed totummec quis nunc. sed quis semper, aut semper fuerit considerare. Ec, , meminisse bonorum magis que in se collata sunt, quam malorum : ec eorum magiis is qus recepit, quam qus secit: dc sustinere eam sit iniuria affectus, o oratione uelle mais os disceptare quam opere: di in arbitrium magis quam in sorum uelle descendere , , nam arbiter ad aequum, iudex ad legem spectat: 5c hac de causa arbiter eligitur,ut quum prsualeat. His uerbis aperte ostendit Aristoteles, iniuriis etiam ueris est. Dgnoscendum nec solum a priuatis hominibus uerum etiam a magistratu, cum dicit: non leges,sed legislatorem non uerba sed sententiam spectare aequum esse. Cum uero inquit Sed uoluntatem, loquitur de eis laesionibus quae nonsunt pro- . Prie iniuriae, quae uidelicet factae fuerunt praeter electionem facientis,ut ex definitione ipsius iniuriae colligitur. Illis aut uerbis, Nec partem,sed totum: nec quis nunc, sed semper uel sere semper loquitur de iniuriis ueris: quia uult ut cosideremus, lua lis uir sit qui nos iniuria assecerit: di si inueniamus eum utplurimum fuisse hominem Probum, non iniuriosum, non calumniatore, oc si plura is in nos beneficia contulo rit quam mala, ut non iniquo animo seramus iniuriam ab eo nobis illatam: aequum enim esse ignoscere. cuius quidem rei haec mihi uidetur esse ratio:quia ut diximus nihil peccare, diuinum est peccare autem, humanum.
Item, Si disceptandum est magis uerbis quam opere, decertare aequum esse dicit,ta magis eligere ire ad arbitrum quam a d iudicem, propter iniurias scilicet quae exi' stimantur uerae iniuriae, ob eam causam quae dicta est.
100쪽
Iniuriis ergo ueris et lam aequum est aliquando ignoscere,sicut in superioribus o stendimus explicantes definitionem iniuriae, cum de his loqueremur qui per passiones naturales iniuria assicerent,dc de caeteris. Hanc eandem sententiam uisus est Aristoteles testatam relinquere 6. Ethie. cap. 6.micis. ε 3.iis uerbis:Iam que uocatur sententia,qua bene sentientes,& habere sententiam di iceimus,supple quosdam, est aequi di bonii uiri iudicium rectum: signum autem quod ει aequum ex bonum uirum maxime esse idoneum ad consentiendum, id est ignosce. ιε dum dicimus:& aequum esse habere consensionem,id est ueniam circa quaedam: co. sensio autem, id est uenia, est sententia iudicativa recta aequi ec boni uiri. at recta ea ει est, quae est ueracis. Innuit enim ignoscendum esse aliquando in aliquibus rebus. . a
Sed statim dicet aliquis, uideri istam opinionem sequi incommoda illa quae alibi ponit Aristoteles: uidelicet homines,si ita fieret suturos esse praedam Mysorum hocentin esse praebere ansam iniurijs, quandoquidem homines facile eos iniuria assiciat qui non ulciscuntur, ec quibus putant nullas se daturos poenas: 5 ita cum homines
ut plurimum sint iniuriosi eum possunt, re ut euertatur non minus ignoscedo beatitudo humana, quam ulciscendo. Huic quaestioni respondentes dicimus, huma num esse remittere & condonare etiam ueras iniurias nobis illatas, ob eas rationes quibus ostendit Aristoteles remittendam esse iram. nam si remittenda est naturali. ter ira aliquando, quae orta sit ex parvipensone non couenienti: ergo naturaliter in iuria est condonanda aliquando, oc sic naturaliter remittenda est uindicta. Est enim ira,appetitus uindictae apparentis. quod si no esset ira, non esset etiam appetitus uindictae. Si igitur remittenda est naturaliter uindicta, ergo remittenda est iniuria. Frustra enim iniuriae odium retinet,necp remittit iram qui non uult ulcisci. nam qui rei senet iniuriae memoriam 5c odium, non habet animum naturaliter costitutum, sed in censum: qui autem habet animum incensum.est iratus:ec qui est iratus,appetit uindictam. aperte igitur sequitur, ut si naturaliter remittenda sit ira aliquando, remittemda sit etiam aliquando naturaliter uindicta, di sic iniuria. SECTIO SEPTIMA.SEd uideamus quomodo naturaliter aliquando remittatur ira: quia tune erit per
spicuum,quomodo remittatur iniuria. Oc quia hoc ostendunt uerba Aristotelis, iccirco ipsa in medium afferemus,ut ueritas magis elucere possit. inquit ergo Aristoteles j Verum quoniam irasci, de mansuetum esse, contraria sunt,ec ira mansuetudini contrarium: dicendum nunc est, quomodo se habentes mansueti sunt, Ac quibus, ec 'quas ob res. Sit igitur mansuetudo depressio irae atra sedatio. si ergo contemnenti. εhus irascuntur,contemptus* uoluntarius est:mana testam est,ijs qui nihil horum fa- ciunt, aut inuiti faciunt, aut huiusmodi uidentur, mansuetos ac mites esse, 6c fas qui
contra uellent quam fecerint, & omnibus qui in se ipsos etiam huiusmodi sunt, cum nemo se ipsum contemnere uideatur. Aoc loco Aristoteles loquitur de eis qui n6uere iniuria alios affecerunt, cum quibus est aequum ut diximus reconciliari, quia
nullam nobis reuera iniuriam intulerunt.
Et ijs quos poenitet, ec satentur. nam quasi poenas sumpserint quod dolent iactu,
cessant ab ira. huius signum in punitione seruorum sumere possumus. Negantes e. nimat* contradicentes multo magis punimus: cum uero iure se puniri fateantur, cessamus ab ira. cuius causa est,quoniam manifesta negare,impudelia est.Impudem tia uero contemptio est ato despectus. quare quos ualde despicimus,eos non uere
mur. His uerbis aperte significat, noscendum esse etiam illis qui nos uere iniuria affecerunt,cum satentur se non recte fecisse, set mirum in modum poenitere. & hoe
consentit rationi, quia uidentur de se ipsis sumpsisse poenas , ec ita amplius non neglexisse.
Praeterea his qui humiliter se gerunt,neq; contradicunt iratis: videntur enim mi riores se sateri.minores uero metuunt, es metuentes nemo contemnit.αiθd autem humilitate ira sedatur, canes quo* ostendunt, qui sedentes non mordent. Et ijs qui studios ergastudiosos sunt mon enim contemni, sed multifieri uidentur. Et ijs qui maiora largiti sunt, ec rogantibus atm deprecantibus: humiliores enim. Hic
quos indicat, ignoscendum esse illis qui uere iniuria nos affecerunt, qui se humiles