장음표시 사용
161쪽
13s E V E R s. s I N G. CERTA M. Reliqua quae addit usque ad finem sessitionis sunt uerba tantum.&semper repetit idem. nos enim loquimur ex philosophia morali, quae innititur rationi naturali, se ' cundum quam ipse etiam professus est se uelle loqui: di tamen illa relicita uertit se ad contumelias, ec ad conciones , putans se habere sermonem cum mulieribus , eccum idiotis. quibus uerba quaecunque dicia more concionatorum satisfaciunt. Sed haec prorsus aliena sunt ab homine, qui se loqui ex Peripateticorum doctris ria proselius est. SECTIO NONA.
Iodi. Illud uero omnium est absurdissimum, quod δc rem ipsam ridiculam
reddit,licere prouocato arma quaecunq; uelit eligere. λυτ. anu. R irima est, hominem istum loqui ac promiscue generali quadam comprehe;
Va sone. nos enim in quinto libro De honore diximus, non licere prouocato lib. Debba. quaecunque uelit arma etinere: oc declarauimus, quae arma pollet honeste eligere, di quae non posset. Quod si s eruaretur, parum referret uter eligeret. Declarauimus c tiarii, quibus armis ad defendendum uti possent & quibus non possent: dc utrum ijs ipsis armis de quibus iste loquitur, honeste pollent uti. iDicimus tamen, si alteri danda sit armorum optio, magis rationi consentaneum esse ut detur reo: cuius rei causam insuperioribus diximus. ranto autem pugnat aliquis aequiore armorum conditione, tanto magis ex uirtute di honoris ui pugnat: quandoquidem pugna quae ex uirtute proficiscular,& ex honore, necesseeli ut fiataqlia omnino conditione. nam si quis alia ratione uincat, attribui id potesst meliori armorum conditioni,non ipsius uirtutLex quo no sequitur,ut per huiusmodi uicio
Quod uero affert de rege Pederico, etsi multa pro tuendo Federico, θc etiam asuersus Tedericum possent a nobis in medium aiserri, tamen quia parum saciunt a Icausam nostram:& quia etiam ex libris De honore colligi potest in quibus laudaridus sit uel reprehendendus Pedericus, non opus est hoc in loco immorari. Tantum dicimus, illud quod ait Federicum non loqui de omni armorum genere, ita ut de scendat ad incertas quasdam di inusitatas armorum species, quae ad fallendum ocfrustrandum nouo quodam artificio excogitantur,uideri euertere quod ipse dixerat
superius licere insidiis di astutijs agere: quod tamen esse salsum,in libris De honore
iae addit de interpretatione uerborum Pederici, & Paridis de Puteo, & alio
. Tum iuri consultorum, quia nihil ad rem ea pertinere arbitramur, missa faciemus. Sed ubi dicit, omnia est e salse non minus quam absurda,quae a nobis eo loco disputata sunt in libris De honore: Resipondemus, debuisse eum ostendere istam falsitatem rationibus, ct non uerbis, ec dii luere rationes quas ad sententiam nostram com probandam 5c confirmandam attulimus: quo dilon secit. sed solum dicit, aetori oc. . reo non conuenire in singulari certamine eas conditiones quae conueniunt in iudiacio, neque a florem habere facultatem eligendi locum. quod nihil facit ad actionea nostras, quippe qui concessimus aliter esse agendum in singulari certaminei reo ecab actore. quam in iudicio. Licet igitur non conueniant eaedem conditiones, tamen
. non sequitur, quin id quod diximus de reo 5c actore in singulari certamine; recte se
dictum: cum ratio quae re natura ortum habet, ita exigere postularcoe uideatur. custa tioni nullam iste responsionem dedit: sed assumpsit solum, quod actor non habet facultatem ut pro iure suo, ecci quam nos ostendimus eum habere.' ocita peccat per fallaciam petitionis eius quod est in principio. Illud uero frustra subiungit, Bona uero existimatio, occ. salsum est enim nos qui attulimus rationem sumptam ex bona existimatione,concessisse necessarium esse intariae, cuius intenditur actio, aliqua indicia reperiri:imo contrarium aperte in lib. De honore posivi s. riem si hoc esset in iis quae attinent ad ignauiam di sortitudinem, opus esset reum cogi subire tor menta. Sed istum omnino apparet, miscere singulare certamen iudicio, cum quo tamen negauit ullam habere similitudinem. id uelo nihil . aliud
162쪽
L t a z R V 1 t. t saliud mihi quidem uidetur esse, quam tollere suam ipsius opinionem, & miscere ut
Vod in hacpostrema sectione alsers, nihil ad rem nostram iacit: quando quie α&τ asini
'dem ut ante dictum est in libris De honore, declarauimus, quibus armis tum ad oriendendum tirm ad defendendum ironesie uti pollent qui singulari certamine pugnarent:eius rei attulimus rationem, cui tu nihil respondes. sed promiscue uni- uersali quadam compreliensione loqueris de eis qui de singulari certamine scripsi runt eos* maledictis insequeris. Illa uero quae prosers exempla, usque ad finem libri, ut ostendas unum quenque arma gestauille arbitratu suo, ostendunt peiores suis se conditiones illorum sic piosnantium, quam sint eae quas nos in libris De honore proposuimus: quippe cum ili; rationi ualde repugnent, hae uelo maxime consentiant. siquidem pugna quae iit . meliori aranorum conditione, non sit sicut exigit honor 5c fortitudo. Cum igitur illas tu laudes, ut imperite ac perperam facias necelle est. Etenim longe melius est non pugnare, ubi nulla uirtus eius qui pugnat conspici potest, quia nullus ex ea pu gna potest honor acquiri, quippe qui est signima ut diximus actionum quae ex uir tute nascuntur. In tali enim pugna,quin omnia possint attribui meliori armoraconis ditioni, in dubium uenire non pote sit. Singuli autem homines non coguntur ut ho. Doris se tueri nisi ab uno caeteris existentibus paribus. Ex quo etiam sequitur, ut conceuas meliorem armorum conditionem, quam i men prius reieceras: N ita quae attulisti exempla, potius probare oppositum,quaim propositum uidentur. in hos uero manifestissimos ac turpissimos errores incidisti, dum id solum agis, ut ostendas te multas historias legisse. Praeterea concedis, illos pugnasse singulari certamine Santiquitus pugnasse. Erago singulare certamen est antiquum, quod tamen in superioribus negaueras: ec liem ore tuo tuam ipsius sententiam euertis.
Si uero dicas, concessisse te hoc genus certaminis, non illud quod nos posivi mus: Respondemus , Omnia esse eiusdem generis, ut in primo libro ostem sum est. Sed esto, ut essent alterius generis: Si concessisti illud genus, multo magist co geris id concedere quod nos posivimus. est enim honestius, ut ex eis quae dicta Lini perspicuum esse arbitramur. Scripsere item contra libros nostros De honore nonnulli alii: sed cum illorum argumentationes partim positae fuerint ab isto,cui in superioribus libris resipondimus, ea scp refutauimus, partim etiam e eis quae diximus ut perspicue patere existima mus refellamur, eas missas esse iaciendas iudicauimus, ne toties contra mIud Aristotelis peccaremus: το γάρ τυ -κ τω δεντια το
163쪽
. SECTIO PRIMA. Adtenus ostensum esse arbitramur, non solum ea nostra,quae auctor eius libri qui inscribitur Contra usitim duelli, refellit, Peripateticorum doctri ne prorsus tonsentire:sed etiam tantum abesse ut ex doctrina Aristotelis ec philosophia morali ipse singulare certame euerterit, ut illud imprudes ipsiusmet uerbis confirmet, ec in omnibus fere causis perspicue cocedat. Id uero nos praeter caeteras causas ideo aggressi sumus ostendo ne homines inscriptione dece- . pti,dum crederent legendo illum librum ex ipsorum animis euellere singulare certa men in eam traherentur opinionem,ut existimarent, in omnibus sere controuersiis, quae inter homines quotidie oriuntur,ad singulare certame confugiendu esse: quod ipsum generi humano maxima incommoda ec detrimenta afferret. Restat iam ut conemur ex sundam et is sanetissimae religionis nostrs ipsum singulare certamen euertere: ec quatum quidem per nos fieri potest, ex animis hominum. extirpare. quod plane est illud quod initiὁ maxime nobis fuit propositum. . Sed antequam id aggrediamur,non alienum ab instituto nostro iudicamus non
nulla de Philosophia dc de sancta Theologia in medium asserre: ex quibus sacilius postmodu erit intelligetia cosequi ea quae sumus dicturi,etsi a uulgata interpretii os pinione abhorrere uita sucrint,ab ipse philosophia in fic a sacris litetis no discrepare. Dicimus igitur in primis Philosophiam in duas partes distributam ex Aristotelis
sententia esse: quarum una est contemplativa, altera practica uel activa idem enim sunt quae etiam humana dicitur, quia dirigit actiones humanas. Conte plativa nunis cupatur,quae tradit scientia omnlii reru quae natura costituta sunt, siue sint substrii Asiue accidetia,quae quide sciri possiunt: eiusq; omnis ratio & finis ad scientiam reserta inta s. Hsc quidem secatur in tres partes ob commoditate nostram, ut in sequentit, docebimus: in Mathematica, ec Naturale ec Theologiam, id est prima philosophiam Practica philosophia,quae dicit proprie Politica diuidit in cana quae ad mores peruisnet, que uocat Ethica:α in eam quae de magistratib. 5 legib.qus inscribie ab Aristotele Politica comuni nomine: R in eam qus tuenderei familiaris uiam tradit quς appellat Oeconomica, quae quide aliq modo dicit Politica, ut diximus in lib. De hori. Philosophia itero conleptatiua uocatur proprie illa,quae ex eis principiis quae apparent sensili, tradit scientiam eorum quae sunt dubia: etsi illa quae apparent sensui sunt alsectus, ut est motum esse: ec naturam,& multitudinem entium,ec ex nihilo nihil fieri Occ. huiusmodi tunc scientia qu ae habetur ex illis, dicitur scientia non simpli citer, sed quia id est exposterioribus. ei hoc modo proliciscitur prima philosophia. quae etiam ab Aristotele dicitur Theologia,scilicet philosophorum ec naturalis philosophia ambae enim tradunt rerum scientiam ex cis quae apparent sensui, 5c di turuere naturales licetiacunda philosiophia consequuta ut ipsa hoc nomen,ob eam causam quam alibi ostendimus,& ostendemus. . Si uero illa quae sensui apparent,sint causs,tunc scientia quae habetur ex causis,di citur scientia simpliciter Sc proprie ,'ut est illa scientia qu.e est definita ab Aristotele ι.Post. . i. Poster. cap. a. de hanc scientiam tradunt Arithmetica α Geometria. Omnes uero istae scientiae oriuntur ex principiis, quae principia sensui sunt noti sesima. R coguntur concludere omnia illa quae ex istis proficiscuntur. quae uero repu- ζs pi incipiis,uel quς illis non sequunturnecessario reiiciuntur abipsistat ipsa per se ultro uera essent, tamen earum munus est solum peruenire ad ea
quae exiliis principijs necessario pendent. Ex philosophia contemplativa nascitur philosophia praetica:haec aut quae cosiderata sunt a philosophia speculativa simpliciter Sc absolute,ut sciremus,cosiderat in ordine ad opus ut scilicet agamus.Et cuipsius practicae principia uel a principijs,uelico clusionib. speculatiuς nascatur,necessitas cogit ut ex ipsa philosophia practica oriat ,ex eis que sensui apparet, ec ulterius Praedi no possi ita omnes ills coclusiones quas cocludit necesse cst ut eis principiis que accipit a speculatiua,omnino consentia ex ipsislsequant: aliosin nulla earu coclusonu certa cognitione nobis traderet: . quod
164쪽
quod tamen illam praestare oportet si munere suo sungi debet. Omnis enis doctri
' na 8c disciplina fit necessario ex ante percepta cognitione,uidelicet subiceti,dc asse, eius ec dianitatis. Nos aute hoc in loco appellamus princip: a cognitionis, omnia quae primo occurrunt sensui, oc non indigem medio, siue sint deeius, sue causis, si- .ue communia siue propria: neque consentit rationi, ut ulla doctrina transeat suos ii mites: confunderentur enim scientiae, E uiam non haberent ea tradendi quae adipsas pertinenti quandoquidem necessialium est omnia qus sunt in aliqua facultate,uel esse principia, uel nasci ex principijs. Quod quidem potest ex multis Aristotelis locis comprehendi, ct praecipue ex primo Posteriorum, p. septimo,cum inquit: Non i p. t rilicet entira descendere de genere in genus, ut Geometria in Arithmeticam. Tria e- nim sunt in demonstrationibus: unum quidem quod demonstratur, conclusio, hoc .s est quod inest alicui generi subiecto per se:alterum autem dignitates,que dignitates t esunt uis ex quibus demonstrantur: tertium autem genus subieeium, cuius affectus .edc per se accidentia manifestum facit demonstratio. ε eQ iovis igitur potest deduci aliquid ex principiis, eo usit proficiscitur facultas.
ad conciusiones enim quae oriuntur ex principiis proficisci potest. Hoc item confirmauit Aristoteles cum dixit:Manifestum est,non omnem interrogationem Geome 3.rist.m tricam eite,neo ad medicinam attinens similiter ec in alijs. sed ex quibus demonstra . . tur aliquid, de quibus Geometria est, aut ex eisdem demonstratur Geometrice sicut . . perspectiva, similiter autem dc in alijs. sc de iis quidem rationem ponendam este ex . . geometricis principijs ec conclusionibus. Sed de Mometricis princisujs rationem . . non esse ponendam a Geometria si cundum quod Geometer est. Similiter autem in . . alijs scient ijs, neq; omnem interrogationem utiP est omnem scientem interrogare, is nev secundum omne interrogatum remondere de unoquoque,sed questini secun- . . dum scientiam determinatam. Quod liquispiam cum Geometra, quatenus Geo- .emetrae patet, se bene illum est e disceptaturum, si ex his ostenderit aliquid: si autem . . non non re ste:patet etiam illa non arquere Geometram , nisi per accidens. Quam- . . obrem inter ignaros Geometriae, de Geometria non est disputandum: latebit enim . . is qui dixerit praue. in caeteris etiam scientiis res sese habet similiter. . .
Ex quibus uerbis perspicue patet, quous* potest deduci aliquid ex principiis, eo 'u , ut dictum est prolicissei polle facultatem: quia aliter salsa essent omnia,quae uer his citatis significabit Aristoteles. Res enim in eum locum deduceretur ut omnis in terrogatio esset Geometrica . uel ad medendi artem accommodari pollet. re ita in a. liis scientiis poliemus item reddere rationem principiorum. ec pollet unusquis p arti sex percunctari quam cuncp quaestionem,& respondere ad unamquanq; earum .ec poli et recte non Geometra cum Geometra disputare,ct posset cuin ignaris de Geometria disputare Geometer. 8c hoc per sipicuum est, si fines certosae determinato non haberent facultates , etsi non haberent principia immediata, o determinatas conclusiones. nihil enim impediret, quin solitiae ac uagae facultates licenter ei marent: quae cum omnia sint absiurda,& euertant Aristotelis sententiam, ut ea ite unde ema nant sint absurda necesse est. Possemus hocide multis aliis Aristotelis uerbis rationibus* cos are ec corros boraresed quonia res ista satis in proptu est, superuacaneu arbitramur plura afferre. Omnia ergo que sunt in aliqua particulari facultate,uel sunt proprie principia, uel communia appropriata uel conclusiones quae oriuntur ei illis principiis necessario. Ergo facultas non potest quatenus talis transire suos limites.
Quero luero dicitum est de ea facultate practica, quae proprie est Politica, dicen dum est:item de eis incultatibus quae practicae uel activae sunt, sed non proprie Politicae dicuntur, sed aei tuae, quia post earum operationem nihil remanet: ut est facul tas canendi. oc eiusmodi. 5c etiam de omnibus artibus quae sunt habitus factivi, qui praeter operationem aliud quiddam edipetunt: ut Medicina, oc aedificatoria. om nes enim istae nascuntur ex tribus illis scient ijs r 5c res quas considerant, necesi sario sunt simpliciter 5c ab lute consideratae ab una illarum, uel a pluribus. ipta
uero eas considerant in ordine ad opus. Et hoc ratio exigere postul. ire que ui detur: quandoquidem nulla si res in uniuerso, quae non sit ab aliqua earum trivmi
conliderata. considerant enim omnes substantias, di omnia substantiarum prin-
165쪽
i 2 EVERS. SING. CERTAM.cipia Naccidentiae ocirca reliquae facultates Martes ne sint commenticiae coglItur considerare aliquam ex ijs rebus qui sunt ab illis tribus scientiis considerate. bed cum illae considerauerint silmpliciter Oc absolute, ocut scian necessitas cogi ut eab. dem res considereneipse sacultates & artes in ordine ad opus: non enim consentit rationi, ut eaedem res a diuersis facultatibus considerentur ut sciantur: hoc enim esset superuacaneum. Omnes igitur erunt sub alternatae tribus illis scienti js: Sita necense erit, ut sua principia accipiam ex illis scientiis: quae quidem principia sinc ne conclusionera in illis scientiis,an principia,nihil refert, ut nos in Commentario nostro,ec in Ap'logia declarauimus. Nascuntur ergo omnes facultates ec artes ex tribus illis scienti js emo omnes ortum habent necesimo ex sensu,quia dependent ex scient ijs quae ex sentibus dependentis ECTIO SECUNDA.DIale stica uero re Rhetorica, quae non sunt necd scientiae, neque Proprie artes, ne* habitus activi ne di subalternatae aliciti sacultati, sunt huiusmodi: quia ut
ι .Rhet. . dicebat Aristoteles, Ambae sunt de quibusdam talibus, quae cum sint comunia quo- , , dammodo omnium cst cognoscere,& nulli scientiae determinatae:& proprie sunt ta, , cultates inueniendi 5c speculandi quodcu* probabile circa unumquod*. Quod .R t. x probauit Aristoteles dicens: Hoc enim nullius alterius artis munus, quia ima quae p, , aliarum est tradens doctrinam, di faciens persuasionem circa id quod est sibi subie- , , elum: ut Medicina circa sanum & aegruna, oc Geometria circa accidentia quae sunt, , passiones magnitudinum,& Arithmetica circa numerum. Similiter aute ec reliquae , , artes 5c scientiae. Rhetorica autem ut uno uerbo dicam uidetur posse considerare,, persuasibile de quacun re data. quare dicimus ipsam non habere artis munus, cir- ca aliquod genus determinatum.
Quod idem dici de Dialectica necesse est, quia est eadem in substantia quae Rhotorica: sicut ex multis locis Aristotelis, ut ex ea auctoritate primo citata aperte cognoscitur. tum ex hac probatione:quia si Rhetorica esset in substantia diuersa a Di, lectica ratio Aristotelis, qua probauit Rhetoricam considerare persuasibilia comu nia,nullius esset momenti. Propterea quod diceremus etsi scientiae Θc artes non con fiderent illa communia, Dialecticam tamen illa consderare di ita Aristoteles frustra attulillet eam probationem, nihil enim necessario concluderet.
Confirmauit tamen hoc Aristoteles paulo post,cum dixit: Est enim pars Diale fucae &similis ut in principio diximus. Et probat quod erat similis,ea similitudine quae est ut ita dicamus identitas, quae, De erat. est uera similitudo, ut declarauit Aristoteles i. de Generat. eccorrup. qs. ijs uerbis: er corrupi. Vnde autem hoc modo dicentes subcontrarios dicere sermones. causa aut e contra ι t. r. dictionis est,quoniam cum oporteat totum aliquod inspiceret partem aliqua dicunt, , ambo Simile enim & omnifariam,di omnino indisseres rationabile est.non pati a si- , , mili nihil.quid enim magis a stiuum erit alterum,quam alterum Sed si simile a simili, , pati aliquod possibile,&ipsum a se ipse. quamuis his existentibus, ita nihil utime ritiae' incorruptibile, nccp immobile, si simile secudum quod simile activit: ipsum mi. enim se psum mouebit omne. ε Et alibi: Verum quod simile ec eiusdem generis est, , , sibi ipsi iucundu est,idi maxime unusquisis ad seipsum habet.necesse est oes seipsos
, , amare,uel magis uel minus.nam omnia illa unicuis ad seipsum maxime insiunt. Probat ergo Aristoteles, Dialecticam & Rhetorica esse similes, quia habent ean dem definitione. neutra enim ipsarum est scientia de aliquo determinato subiecto, quomodo se habeat sed ambae sunt facilitates quaeda inueniendi sermones. quae est eadem definitio, quetradita fuit etiam supra. Idem enim est diceresunt iacultates timueniendi sermone facultates inueniendi probabilia comunia quia semper uocat Aristoteles rationes Dialecticas, sermones,ut in eis quae sequuturostedemus: qui Ppe suae non sunt demonstrationes sed sunt ex communibus probabilibus.
Si ergo Dialectica & Rhetorica habet eandem definitionem, ut sint eede in sub stantia necelse est ex quo perspicuum est, uocem O , quae possita est in prima propositione Rhetoricae. non significare id quod M. Tullius parcat mihi latus uir
dixit in Oratore ex altera parte respondens, uidelicet ut una sit latior, altera conti Molor: sed quod nos d ximus, tum quia Aristoteles non probaret quod ibi intendie
166쪽
probare , Rhetoricam redigendam esse ad artem Etenim haee constillo non sequitur ex eo quod interest inter Rhetoricam ec Diale liticam, sed ex eo quod eadem furit. iod innuens postea ipse Aristoteles ait, se dixisse in princip:o, Rhetoricam ei se similem Dialecticae quae nimirum similitudo est identitas in substantia, ut ouen dimus ex uerbis Aristotelis.non ergo uoluit intelligere inter illas interesse, quia unast latior altera strictior. iod uero dicit, Rhetoricam cile partem Dialecticae deo dicit, quia Rhetorica accipit proprietates enthymematis Sexempli, quae lunt
in Dialectica, oc sunt ide quod syllogismusWinduetio.at' hoc ipsum est ratione italius partis quae non est idem quod Dialectica uere proprie, sed est Logica: quia Dialectica ea in parte suscipit persona Logices substantia enim Dialecties,ut ex eis qus dicia sunt pispicuum esse potest, non consistit in tradendis proprietatibus syllog Lini dialeduci: quod quidem nihil aliud est quam docere conficere syllogismum dialecti eum, quod attinet ad artem determinata, ut ad eam quam interpretes Aristotelis Loeticam nuncuparunt. ae quidem,ut nos in institutione nostra declarauimus αinfra etiam declarabimus,est de re determinata.ipse uero Dialectica ut ex principio Topicorum praeter ea quae ducta sunt, colligitur est methodus uel iacultas inuenien
' s citiuauinii Rhetorica pars Dialecticae, praeter eam rationem quam di imu
cute probat similitudine,ut declarauit Aristoteles, ob id etiam, quod ipse paulo post dixit his uerbis: od enim prius diximus, est uerum, quod Rhetorica componitur ex resolutiua scientia, ec ex ea ciuili quae est de moribus. Prius autem hoc non dixerat nisi cum dixit:Q iare contingit Rhetoricam esse uelut propaginem Dialecticae,
re eius negoc a quod est circa passiones quod iustum est appellare t 'oliticam. Qua. re de ipsa Qhetorica induit figuram ipsius Politic Quae coclusio deducia est ex illa priori coclusione: Uerum quonia fides iis lit pa
tet haec tria eise capi eda,ut scilicet facultate syllogizadi habeamus,ut mores ec uirta. ιε tes cossideremus: re tertiit de affectib. quid unusquis sithec quale quid ec ex quibus ι nascantur. Necei se ergo est ut dicat Rhetoricam ei se partem Dialecticae, ratione eius quod unum esse dixit de tribus quae capienda erant , ut scilicet facultatem syllo imandi habeamus: quandoquidem ratione morum uirtutum ec affectuum hoc ei non notest accidet e. quippe quae ad politica spectent .Facultas aut illa syllogizadi habetur ex hoc ut sciamus quae ita sint proprietates syllogismi Rhetorici. Etenim his comitis, sciemus conficere syllogismos. Quod ipse itisus est declarare cum inquit.
Verum quoniam perspicuum est,artificiosam uiam di rationem in persuadendo coin ea sistere persuasionem autem quandam esse demonstrationem tunc enim uehemen- ceter credimus, cum demonstratum esse putauerimus enthymema quom Rhetorica ι ι
ei se demonstratione: quod ut simpliciter dicam, praecipuum est in persuasione. idq; iei se syllogismum quendam: ec de quolibet syllogismo Dialeelicam, uel finiuersam, ei uel partem eius quandam considerare, patet,eum qui ex quibus Sc Cuomodo syllo- ι .gismus fiat,optime p ossit perspicere,maxime enthymematicu esse. lniper qui hoc ei etiam teneat, quibus de rebus enthymemata sint, mum a logico syllogismo differat. o Ex liis uerbis perspicuum est,Aristotelem uocasse Rhetoricam partem Dialectices ratione illius partis in qua traduntur conditiones syllogismi Rhetorici: qus qui
dem p appellata est ab ipso Dialectica, tum quia tradita fuit in Dialectica, di adcommoditatem Dialectices: propterea quod non uidebaturtinus liber consceretur separatim de proprietatibus syllo sint dialectici, sicut confectus erat liber Posteriorum de proprietatibus syllogismi demonstratius quia illius
Daucae erant proprietates,demonstrationis uero multae: tum quia fieri commode Potiait, ut illae proprietates simul ponerentur cum propositiorubus, ex quibus tactuam ex materia conficiebantur syllogismi dialectici. quoniam illae proprietates solum seruiebant uni materiae, di uni facultati, quae erat Dialectica. proprietates uero demostrationum , id est regulae conficiendi demonstrationes, non poterat poni cum pFriositionibus ex quibus tanquam ex materia conficiebantur demonstrationes, propterea quod illaecit tinebant ad omnes facultates, oc sic non magis uni quam alteri. ideo'que necessarium sitiset, ut in omni incultate repeterentur: quod quidem erat superuacaneum. Huc ac
167쪽
Huc accedeba sicut diximus quod istae proprietates demonstrationum tot erat, ut ex illis unus liber uel maxim us consci posset,ut consectus est, quod syllogismi dialectici proprietatibus non accidebat, quae erant paucae. Quocirca mirum non es si suerunt positae illae proprietates. ec illae regulae cum materia ex qua conficiebatur syllogismus dialecticus. Universus tamen tractatus qui continet ec regulas syllogi morum, di materiam, ab Aristotele suit nuncupatus Dialectica: quia seruiebat ipsi sicut tractatus de uirtutibus ec morib.ec de affectibus, licet non uere esset Rhetorisca,ut aperte ostendit Aristoteles cum dixit, illam partem esse Politicam ec Rhetori eam, quod ad hanc ipsam partem attinet, indusere personam Politicae: quia tamen seruiebat fini ipsius Rhetorices, appellatus fuit ab ipso Aristotele Rhetorica, ut insequentibus susius S uberius dicemus. Est ergo ipsa Rhetorica pars Dialecticae ratione partis dictae, quae ad Dialecticam, uel ad partem Dialecticae pertinet eo in do quo diximus. Loquutus est autem Aristoteles disiunctive, quia illa pars non pertinet ad totam ec ueram Dialecticam,sed ad eam partem Dialecticae quae non est uere Dialectica, sed Logica. in ea enim induit Dialectica personam Logicae ec ita patet, quomodo seiungatur a Logica.
rare autem illa pars quae tradit conditiones syllogismi dialectici, appellata tu rit ab Aristotele Resoli uiua,declarauimus ins lib. nostrae Apologiae. Ex his ergo intelligitur,quomodo Rhetorica sit pars Dialecticae, re quomodo sit eidem similis illa scilicet similitudine quae uere est identitas. ec cur illud uerbum πι Θ. positum in prima propositione Rhetoricae,significat identitatem: non quousECTIO TERTIA. Nonnulli uero ex his qui non ueritatis studio bonarum literarum studiis ope ram dant, sed satis sibi esse putant si de rebus ipsis possint hominum doctissimorum auctoritates proferre, sibi persuasum habentes eos homines qui in maxima sunt gloria, atque in summo honore ab omnibus habentur, errare nunquam potuitast. Ex ijs igitur quidam cum audiuissent ea qtrae contra M. Tullii: mcrpretationem illius uerbi - Ο diximus , dum Bononiae publice illum librum Rhetorico interpretaremur, conati sunt M. Tullium tueri: quod quidem nos etiam maxime
Sed uideamus quomodo. Dicebant M.Tullio propositum fuisse in eo loco ostendere Κhetoricam ellis eandem quae est Dialectica.etenim dixerat: Esses itur perso. cie eloquentis puto,non eam solum facultatem habere qus sit eius propria fuse latoque dicendi: sed etiam uicinam eius atque finitimam Dialecticorum sitientiam assii' mere. quaquam aliud uidetur oratio esse, aliud disputatio nec idem loqui esse. Quod dicere: α loquendi Dialectorum lit,oratorum autem dicendiWornandi. Patet ergo dicebant illi M.Tullium uelle, Dialecticam ei se uicinam Sc finitimam. Rhetoricae, ita ut sit eadem quae Rhetorica. Quod confirmauit his uerbis: Zeno Onim quidem ille, a quo disciplina Stoicolum est,manu demonstrare solebat. quid in ter has artes interesset. nam cum compresserat digitos, pugnumq; secerat Dialectia eam aiebat huiusmodi elle: cum autern deduxerat,di manum dilatauerat palmae iu) lius si lem eloquentiam esse aiebat. Hinc perspicuum esse aiebat,Tullium uoluisse ostendere ex uerbis Zenonis Dis lecticam omnino esse idem quod Rhetoricam. Atq; ut hoc confirmaret subii 'risse Rristotesis auctoritatem: Atque etiam ante hunc Aristoteles. principio artis Rhetoricae dicit, illam artem quasi ex altera parte resipondere Dialecticae: ut hoc uidelicet
tele principio illius libri dixi ille esse easdem licet dicat, quod simietiam differentes. laed illa responsio mea quidem sententia non uidetur tum M.Tullium nronte rea quod non possimi isti negare, quin M. Tullius asseruerit Aristotelem principio artis Rhetoricae dixistis, illam artem quasi ex altera parte respondere Dialecticae ecquin decIarauerit, quomodo respondeat, ut hoc uidelicet diiseram inter se si haec ratio dicendi latior sit,illa loquendi contractior. Interpretatur
168쪽
Interpretatur ergo M. illius uocem ιυ ἡπο γ,Ex altera parte respondens. ultergo,quod Aristoteles dixerat,Μjἀπεικα ριωτιπις τηι αλ κῖκα hoc significare. Rhetorica ex altera parte respondet Dialecticae. No possunt ijdem postmodum negare, quin M. Tullius interpretetur, respondere ex altera parte, in eam sententiam ut dicat harum duarum iacultatum unam esse latiorem, alteram contractiorem quia
adiecit ut hoc uidelicet disserant inter se: quod haec ratio dicendi latior sit, ec illa loquendi contractior alioquin frustra,nem ad rem addidisset illa uerba,quod esset ab surdum. Ergo necesse est fateri, M. Tullium ita sensisse, ut existimaret Aristotelem uerbo illo ανάπν γ uoluisse significare, id interesse inter Rhetoricam di Dialecticam, quod una sit latior, altera contractior.quod ipsum rus 1 iallimur a sententia Aristotelis alienum ei e ato abhorrere demonstrauimus.sECTIO Qv ARTA.NEc illud etiam defendit M. Tullium quὀd illi dicebant eum Zenonis auctor
tatem interposuisse ut ostenderet Dialecticam esse uicinam &' finitimam Rhetoricae. qui cum compresserat digitos, pugnum Q secerat. dicebat eiusti di esse Dia . .
lecticam cum autem diduxerat. manum*dilatauerat,palmae illius similem eloque . . tiam esse ita ut esset eadem manus quamuis disterret, quatenus erat dilatata di constricta. Nam M. Tullius, cum dixisset Zenonem posuisse hoc interesse inter Rhetoricam ec Dialectica, quod una esset latior altera strictior:ad hoc ipsum confirmanda attulit auctoritate Aristotelis que dicebat ante eum dixisse hocide: no citauit igitur Aristotelem in eo loco, ut ostederet quod ipse, sed quod Zeno dixerat. ex ea parte, quatenus una esset latior,altera cotractior. Quod si illud etia in iri possit. ambas unam at* eande esse, tame nihil ad nostra quaestione, quae tota in hoc uersatur, quod Aristoteles principio artis Rhetoricae non dixit, Rhetorica respodere ex altera par te Dialecticae, quia una sit latior Naltera contractior: quicquid sit, quod eximiit e tiam cum hoc eaedem, di quicquid sit de ueritate huius differentiae ex ut sua: quia de hac re non minima posset esse quaestio. sed nunc id non agimus. Item respondere ex altera parte, proprie significat respondere eregione: sed re spondere eregione, est alterum alteri opponi, ut latum es contractum: ergo ex M. Tullia interpretatione uocis inefficitur,uoluisse Aristotele signiscare, heistoricam ct Dialecticam esse oppositas,ea ratione qua latitudo dicontractio, lus ita sunt opposita,ut in unum coire nullo modo possint. At contrarium fuisse penitus eo loco Aristotelis consilium ait propositum, cum rationes allatae tum uerba ipsa Aristotelis perspicue demonstrant. Ergo fieri non potest ut M. Tullii explicatio uerbis Aristotelis recte accommodetur. Item, Aristoteles per uerbum αὐτἰπο Θ uel statuit ex sententia M. Tullii. interesse inter illas duas facultates, quod uidelicet una sit latior, ec altera strictior uel cesiuit eas esse similes, quod ipsemet Aristoteles declarauit. Si uoluit intelligere ex sententia M. Tullii, interesse inter illas eo modo quo dictum est, hoc aduersatur rationi bus allatis.& uerbis ipsius Aristotelis inter quae sunt haec: Ambae enim sunt de talib. ἐ uibusdam,quae cum sint comunia, omnium est cognoscere, re nullius scientiae sunt . eterminatae. Probant enim illud ι ἡπο γ significare similitudinem & identita. . . tem.non differentiam .repugnat igitur interpretatio illa omnino Aristoteli. . . Si uero noluit Aristoteles differentiam inter illas ostendere, sed similitudinem, ut ipse Aristoteles seipsum explicat: frustra protulit M. Tullius hac auctoritatem, qua demonstraret interet se inter Rhetoricam oc Dialecticam: nem ad rem loquutus est. iocunque igituristi se uertant, ut iaceat eorum defensio interpretationis M. Tublij necesse est. sECTIO QUINTA.SEd rursus dicet aliquis, uerbum . πι γ apud Aristotelem significat proprie id quod dicit M.Tullius,id est oppolitionem quandam ergo non potest fgmicare similitudinem. Patet antecedens exmultis locis Aristotelis,&praecipue ex 4.Politicap.io.ubi di 4 sis. Q. ' cit: Tertia species ipsius tyrannidis,quae quidem maxime uidetur esse tyrannis, ἀ--
169쪽
4s E VER s. SING. CERTA M. sp existens regiae potestati. Hic enim uerbum Messpoi 2' non potest aliud significare nisi contrarium: quandoquidem uera tyrannis non potest similis este regiae potestati, qus est ex optimis reipub.administrationib.cum sit ipsa omnium pessima ut r Mς 7. Aristoteles declarat his uerbis PNon enim est inquit rex qui non sit per se suiliciens, ν , ec qui non excellat omnibus bonis: qui autem talis est,nullius indige utilia enim si ν γ bii pii non considerat sed eis utilia quibus imperat. qui aut non talis est,sorte est prin ceps potius quam rex. Tyrannis est contraria huic: persequitur enim quod est bo. , 3 num ipsi. di manifestius in hoc est quod cli pessima: pessimum enim est contrarium
In dubium ergo uenire non potest, quin Aristoteles uerbum uoliterit eo in loco signiticare contrariam. ergo reete interpretatus est M. Tullius,hoc irerbuαντί rQ principio artis Rhetorica: ibi ilicare ex altera parte respondere quod est eregione respondere: Sc sic opponi eo tensu, ut ostenderetur differentia into Rhetoricam Oc Dialecticam,quod una sit latior,altera contractior. Etenim latum ec cotra
eium iudentur aliquo modo contraria.
Hoc item corroborant uel ba Aristotelis in Prsdicamento ad aliquid, quo in I, co declarauit relativa dici ad conuertentiam. Item ubi docet propositiones conuertere ita ut ex subiecto sat praedicatum &eco cario, qtu situs sunt cotrarii,quia subiectum uidetur quatenus ad litum contrariuipii praedicato sicut locus superior inserioli:hic enim, sicut in multis alijs locis, idem Dolens significare. usus est hac uoce M τι παρ . Non igitur sine causa M. Tullius interpretatus est in principio artis Rhetorics uerbum σωτisopo eo modo quo tot lo cis accipit Aristoteles.sECTIO sENTA. Ed quoniam arbitramur rationes quas attulimus, 5 uerba ipsa Aristotelis si roo die perpendantur,aperte ostendere, uocem tarim: γ eo in loco significare eam similitudinem quae dicta est praesertim cum seipse interpretatus sit dicens se in principio dixisse, hetoricam este similem Dialeeticae: necessitas cogit,si uolumus firmata stabilem huius rei opinionem habere, ut obiectioni proposit quae mirumin modum urgere uidetur,respondeamus.
Dicimus ergo, quod Grapud Aristotelem aliquando significat id quod dixit M. Tullius. oc quod aue oritates Aristotelis allatae ostendunt,nempe contrarie ratem quadam.&oppositionem.ato his fortasse locis Aristotelis M.Tullius impulsus fuit ut assieri et eam explicationem quam diximus. At uero cum inserebatur ergo non potest signiricare similitudinem: nego consoquetitiam. At idem nomen non potest significare contraria. Concedo si in eo dem loco positum sit, de eodem modo se habeat. Sed nego, idem nomen in diuersis locis non posse significare contraria. Ad quod probandum accipiamus hoc ipsum mei nomen αντ:πο Θ,quod iam constat significare contraiium: oc ostendamus de apud eundem Aristotelem significare similitudinem ac proportionem. Dicimus igitur principio artis Rhetoricae hoc nomen tar πού γ similitiidine sgnificare, non in qualitate, sed eam similitudinem quae est eiusdem ad seipsum, quae ex omnibus uisna est maxima similitudo, ut dixit Aristoteles locis citatis. Et hoc sic probatur: quia conclusio ut dicemus propter quam Aristoteles accepit hanc propositionem quod Rhetorica esset Dialeesicaem rispost D ,quae quidem conclusio era quod Rhetorica polliat ad artem redigi ut dictum est non sequebatur ex eo quod Rhetorica esset c5traria Dialeciticae sed ex hoe, quod esset similis ec eadem: ergo non potest τιπο γco in loco significare contrarium. aliter enim tantum abesset ut Aristoteles instituta suum probaret, ut contrarium inducere uideretur. Item, ratio quaprobauit Rhetoricam esse m τδρος ν Dialectics declarat omnino identitatem quia fieri non poterat,ut ex laoc quod erant de communibus quibusda,ec caetera sequeretur ipsas esse contrarias.
Praeterea ipse Aristoteles paulo post seipsum explicans ait se dixisse in principio,
Rhetoricaesi e similem Dialecticae: eandem l affert ratione qua attulit in principio ad eam ipsam coclusione probanda necessitas igit cogi ut utrobiq; intelligat idem. Iristerea desinitiones ambarum sunt eaedem,ergo oc ipsae sunt eaede:non possunt
170쪽
LIBER VI I i. t rigitur et se contrariae. id* negari non potest, mea quidem sententia, quin principio artis Rhetoricae nomen Messeo γ significet similitudinem. quae plane est identitas: quod idem tamen alijs locis significat contrarietatem. recte igitur dictum est, idem nomen diuersis in locis signiticare polle contraria: hoc enim obtinuit usus, penes quem est uis di norma loquendi. sECTIO SEPTIMA.Q Ed quamuis rationes de auctoritates Aristotelis quas attulimus, uideantur mihi
O satis aperte ostendere,verbum αν-πι γ poste similitudinem lignificare: tamen ad idem probandum asseremus alia etiam Aristotelis uerba, ut rei istius quae non est parui momenti, ecquae multorum doctorum hominum ingenia uehementer exero cuit ueritas firmius haberi possit. Aristoteles igitur . Polluc. cap. s.de oligarchiis to poli nquens: Altera inquit species,quando filius pro patre ingreditur uel accedit: quarta e cautem quando inest quod nunc dictum est,ec imperat non lex, sed imperantes, ec i- ι cpsa est Amispo po- in oligarchijs. quemadmodum tyrannis in monarchus, ec de ulti- ι eina democratia,quam diximus in democratiis. Et paulo post: Et quarta species o- . .
ligarchiae est ιωπιπος Θ ultimae democratiae. ε
His in locis aperte constat, nomen significare analogiam di proportionem quandam,& ita similitudinem. Hicesit enim sensus uerborum Aristotelis: Quartam speciem oliuarchiae ita se habere in oligarchijs, quemadmodum se habet tyrannis in monarchiis,& ultima species democratiae in democratiis. quod repetens uero his postremo loco citatis, magis explicauit, quam plane analogiam ec proportione paulo ante loquens de ultima democratia iis plane uobis declarauit: Et est talis po- . epulus analogon inter monarchias tyrannidi. ce
Quod autem analogia oc proportio significet similitudinem rationsi.ita in promptu est, ut stulte atm insulse mihi sal imus uidear,si eius rei probatione afferre coner Idem Homeri testimonio confirmari potest,qui inquit, ἐκυμαι, quod uero hum,qui in eum scholia conscripsiqita interpretatus est, ἰσοίἰώ Et paulo post de Pol yphemo ait et θεον Πολυφημον ναῶ Famistiπο-ῖς,πιν ω M. Idem ergo uerbum apud Homerum aliquando significat parem Deo, aliquando contrarium Deo:quae quidem uidentur inter se aliquo modo pugnare.
sECTIO OCTAVA. A Lexandri item Aphrodisiensis,qui inter Graecos Aristotelis explanatores piitari mas tenere existimatur,non dubitabo testimonium afferre, praeter consuetudine meam, qui unius Aristotelis au Itoritate sequi profiteor.is igitur i.Top.de Diale. i. p. stica loquens:Cum talis inquit sit Dialectica meritὀcam risto pol, dixit Aristote,
les esse Rhetoricae,quonia illa circa persuasibilia: quae quia sunt probabilia, ipsa sunt talia. etem ἀντίποφον unu idem l quod rurιρον, ec circa talia uersante ecfacita,dicit. x Interpretatur ergo Alexader uerbu ιωτispo π,ισίποφον. ec ita ex ipse qui optime Graeca lingua tenebakhoc salte habemus, τὰr πον ibi no signiscare cotrarium,sed aequale. Q rancti non uidetur satis recte explicassie sententiam Aristotelis: quippe qui uidetur indicare se non intellietere Aristotelem uoluisse per illud uerbum similia tudinem significare,oc identitate Rhetoricae 5c Diale Ricae: quia quae sunt aequalia,
non uidentur omnino esse eadem in substantia. ex ratione autem Aristotelis & ex e
iuriem uerbis manifeste sequitur, quemadmodum demonstrauimus, Rhetorica esse idem quod Dialecticam.Satis tamen prope accessit Alexander ad intelligetiam uocis .ia Hispo Θ: sed si eam interpretationem adhibuist et,quam adhibuit ipse Aristoteles, tutius de cautius locum istum explicassiet: necpoccalionem praebuiiset putandi, eum Aristotelis sententiam in hac re non esse assequutum. His ita explicatis, mihi iam uidetur concludendum esse, uerbum apud Aristotelem alias conti arietatem significare alias etiam similitudinem. Quod si iste quentius uidetur significare contrarietate, ut ex eis quae ducta sunt in conuersionib.
conspicuum inmihil tamen prohibere uidetur, quin significet interdu similitudine, ec quod idem est,siue id proprie siue secus: parui enim hoc res erre arbitramur. At metiam si nullo alio loco usus esset Aristoteles hac uoce --ρος quae similitudine eam significaret,qiram diximus:ratio tamen, Neiusdem uerba quae protulimus. --n a pellerenc