장음표시 사용
171쪽
i s EV ER. S. SING. CERTA M. pellerent nos ut sic interpretaremur, quemadmodum interpretati sumus. Lon ge Gnim melius ducendum est,uim uerbis afferre quam rationi ci veritati,ut st pissime in Aristotele explicando cogimur facere. alioquin eius doctrina multis in locis errans ec uaga,& non stabilis ec firma uideretur. quod plane absurdum esse eis qui in illa diligentius uersantur perspicuum est. Igitur profligata iam ec ad exitum perducta mihi uidetur ex sententia Aristotelis, quaestio proposta an idem nomen in diuersis locis significare possiet contraria. Per spicuum item uidetur eme,uocis M ἡπος explicationem quam M.Tullius tradidit, non consentire ut nos opinamur uerbis Aristotelis. i5d si alii aliter sentiant non repugno: imo mirum in modum opto,ut uir ille eloquentisiimus atm docilissimus, cui nos Latini tantum debemus quantum Latinae lingaae ab alns defendatur.nam nos quidem siue ingenii ui ex acumine destituti, noenim si ita sit pudet nos fateri siue quae alia causa est, defensionem quae iudicio nostro probaretur, licet diu multumi cogitantes, nullam adhuc inuenire potuimus. facile est enim uerba proserre: sed ea per uestigare quae rebus consentiant, longe dii culmum est. Planum etiam est, Rhetori eam &Diale Ricam non eri scientias,nem artes,ne habitus activos ne* ulli scientiae subalternatos: sed esse facultates tantum inueniendi comunia probabilia, easdem esse in substatia, quae etiam ipst ortum habet a sensu.sECTIO NONA. AT hic contra ea quae conclusa sunt,ob:jciat aliquis, ct primo: Sic tu dixisti Pro postionem illam quod Rhetorica est ανάκως PDialecticae, positam fui me ab
Aristotele, ut ostenderet Rhetoricam posse ratione at* arte dirigi, di ita esse eandequam Dialecticam: deinde posuisti, illam non esse artem: ergo non solum pugnane
tia, uerum etiam negantia ad eruisti. Qiod autem sit ars, apparet: quia Aristoteles mPraeterea saepe scientiam,quemadmodum tu asseruisti.
inscrip sit eam artem. Praeterea saepe illa nuncupat taentiam ergo salsum est non esse Praeterea salsum est, quod no differat a Dialectica in substantia: quia Aristoteles inane 5 superuacaneum labore suscepisset.bis enim de eade Dialectica scripsisset. .ltem dixit, quod Dialectica procedit ex eis quae indiget ratione, Rhetorica uero ex eis quib.solemus uti in deliberationib. 5 coalijs.Est em inquit opus ipsius de dolis de quibus consultamus, ex de quibus artem non habemus. Et ponit multas alias ipsarum differentias. ergo non sunt eaedem in substantia sicut tu posuisti. Item, disierunt in argumentando materia, ergo substantia. Quod differant materia constat. Rhetorica enim conficit sua argumenta ex persuasbilibus, ut patet ex Dpsius definitione: Dialectica uero ex probabilibus, quae sunt materiae diuersae. Item,sines ipsarum sunt diuersi ergo ipsae quo in sunt diuerta. Antecedens perspicuum est quia finis Rhetorice est persuadere, Dialecticae uero opinionem generare. Praetcrea,Omnis naens,uel omnis habitus intellectus est necessario aut specula suus, aut activus, aut factivus. Rhetorica ec Dialectica sunt habitus intellectus, suntcnim propositiones uniuei sales: ergo sunt uel speculativae, uel activae, uel factivae. Falso igitur posuisti contrarium.
Tibi .i. Praeterea falsum est, quod Rhetorica nulli sit facultati substernata: quia l. Ethici dicit Aristoteles eam esse sub Politica sECTIO DECIMA.ΗAe sunt quaestiones quae uidentur labefacere atq; infirmare ea qus diximus de Dialectica&Rhetorica:quas si ut speramus diluerimus nihil rhibebit,an eaque de istis facultatibus diximus, Aristotelis uerbis de rationi consentanea uideant. Ad primam igitur quaestionem respondemus, nihil esse quare aliquis existimet, nos non solum pugnantia sed etiam negantia locutos esse nam nihid uerius ex sentetia Aristotelis proferre potuimus. Ipsae enim no sunt artes, neo scientis,nem prude ita utostenderunt omnes A ristotelis auctoritates, quas in superioribus ex Rhetori ca ec Dialectica citauimus Non essent enim facultates inueniendi probabilia circa unam quanq; rem, sed essent determinati generis: ut aperte indicat ratio qua proba
172쪽
uit Aristoteles Rhetorica esse eiusmodi secultatem: itrae quidem ratio alioquin nullam uim haberet. inquit autem ipse Aristoteles: Si aliquis ergo aut Rhetoricam aut
Dialecticam non ut facultates, sed ut scientias instruere ac docere conatur, is natura earum hoc transitu interimere uidetur: cum non solum in sermones sed in quarunda Osubiectarum rerum scientiam redigat.
Uult ergo Arisitoteles si hoe proponatur Ista saeuitas est scientia: cosequens esse, Ergo non potest ellenem Rhetorica nem Dialectica quia si est scientia est de subieeio determinato. at Dialectica oc Rhetorica no possunt esse de rebus determinatis, ergo non pollunt e Te scientiae. Eadem ratione non pol sunt esse artes, quia essent de rebus determinatis. di hoc perspicua est ex eis quae dicta sunt supra, in probatio ne definitionis Rhetoricae. Ita etiam non possunt esse prudentia di habitus activus, quia ide sequiturici in uerbis modo citatis accepit Aristoteles nomen scientia ,utcotinet habitus speculativos, practicos & facti uos: a quibus excluduntur Vialectica re Rhetorica,ob eam causam quam diximus. Ad rationem Sauctoritatem Aristotelis, qua demonstrabatur Rhetoricam esse artem,dicimus nomen artis in eo loco non accipi proprie, sed communiori uocabu lo. nam per artem intelligit ibi Aristoteles omnem cognitionem, qus uia quadam ecratione atq; ordine tradituri id quod de Rhetorica negabant nonnulli qui dicebant eius materiam esse materiam uagam & errantem, quae nunquam posset in aliquem
ordinem redigi cum non haberet connexionem inter se.
Haec respontio colligi potest ex ea probatione quam altillit Aristoteles ad probadam illam conclusionem, quoa Rhetorica ad artem reuocari posset. non enim pro hat Rhetoricam esse artem quia sit habitus factivus sed alio modo,quam nos probationem redigemus ad formam, tum quia disticilis nobis uidetur eise. tum quia ea qus dicta sunt in luperioribus erunt clariora. Sed in primis dicamus, Aristotelem,antequam poneret definitionem ueram Rhetorices, ex qua conclusit ea quae erant acci pienda in Rhetorica, uoluit se tribus tacitis obiectionib.respondere, ec ipsas rei jc re. quarum Prima erat, quod ipse frustra oc inaniter suscipiebat laborem scribendi de Rhetorica .propterea quod non posset ad artem redigi. Altera erat, quod si maxime posset ad artem reuocari, tamen sine causa hoc faciebat, quia multi de ea per se cie scripsistent. Tertia. quod si esset elusinodi quae uia ae ratione tradi posset, etsi etiam non fuisset perfecte de ipsa ab alijs scriptum, tamen non recte hoc ipse erat aggressurus, propterea quod non esset utilis,sed perniciosa humano generi. Accidetur quidem Aristoteles his tribus tacitis obiectionibus occurrere uoluisse ob ea quς di . xit Σ:Coeli,tex. 33. Forte quidem iRitur de quibusdam enunciare aliquid tentare,& de LGEttext iis omnibus, repraetermittere nihil forsitan utiq; uidebitur esse signum aut multae stui, liciae, aut multae promptitudinis. non tamen iustum quidem omnes similiter incre Pare,sed uidere oportet causam dicendi. quae est. Adhuc autem, qualiter sit se habes in credendo,utrum humano modo,aut firmius, certiores quidem necessitates quo- niam quis attigerit tunc gratiam habere oportet inuenientib. 5 quae sequuntur. ua ergo conscribere Rhetoricam,poterat uideri signu multae stulticiae, ob causas dictas ideo fuit coactus quaestionibus illis tanquam obiicibus quibusdam sublatis, aditu sibi liberiore aperire ad praecepta de arte Rhetorica tradenda. Itaq; prooemium quo utitur . ex illis est quae a Graecis appellantur ἰατ sύματα, senti commimnia,non propria. Probat autem primum,Rhetoricam ad artem reuocari posse. cuius quidem probationis argumentatio uidetur redigi ad formam syllogisticam hoc mo
do: Qui utuntur communibus, di participant ipsis quae omnium cst cognoscere, ecnullius scientiae determinatae utuntur Dialectica Sc Rhetorica, ec participant ambabus: Omnes utuntur aliquo modo communibus, & participant ipsis quae omnium est cognoscere, & nullius scientiae determinatae: Ergo omnes utuntur Dialectica re Rhetorica, & participant ambabus. Ponit conclusionem intextu. Maiorem propositionem declarat, cum inquit: Rhetorica ob hoc dicitur similis Diale meae, quia ambae sunt de talibus quibusdam, quae cum sint communia, omnium est cognoscere, ec nullius scientiae determinatae Maior igitur perspicua est ex hoc dicto, quod dictum nisi ita intelligatur, non satis patet quo consi io assumpserit Aristoteles, Rhetoricam esse similem Dialecticae, . n s eiusq;
173쪽
EVERI. SING. CERTA M. eius' rei rationem adiunxeiit. Minor propositio perspicua est.cogimur enim ita
. , ordinare: ita concludit, quare di omnes participant modo aliquo ambabus. quae concluso necessario oritur etiam ex superioribus: alioquin superuacanea essent su. . , periora.&quando statim subiecit, Omnes enim usq; ad aliquem terminum 5c inquiri rere & sustinere aggrediuntur, ecc. Probat eandem conclusionem experientia dc sensu. quam probauerat ex causa. e tenim causa quare omnes participant Dialectica di Rhetorica est,quia sunt ex communibus. 5 perspicuum est communia participari ab omnib. Sic enim exponendo.
perspicimus dictam conclusione iniare oc omnes modo aliquo,&c. oriri & ex si Perioribus, os qus sequuntur: Omnes enim usq; ad certum finem di inquirere Et ita nem ipsa, net illa Ihetorica esit -τὰρ ι Θ Dialecticae erunt superuaca
i. h. . Ad hanc uero argumentatione ita ordinandam, impulerunt nos etiam ea quae HElech. cap.f. ad hunc modum scripta reliquit Aristoteles: Manifestum est, quoniam nullius determinati tentativa disciplina est.eo quod de omnibus est. na omnes artes
utuntur communib. quibusdam .iniare omnes etiam idiots quodam modo utuntur Dialectica, tentativa: nam omnes usq; ad certum finem conamur dijudicare pronunciantes. haec autem sunt communia: nam ea nihil minus sciunt ipsi, licet uidean tur ualde contradicere.
Haec enim ratio,si bene consideremus,similis est illi qua usus est in hoc loco. addi.dit tamen.Haec autem sunt communia: ut ostenderet illam conclusionem. quod nul tius determinati tentativa disciplina est. pendere ex eo quod Dialeetica*tentativasiant ex communibus: Quod nos in dicta ratione ordinanda posuimus necessario, ne
Sin lib. Elench. illa uerba essent superuacanea r5 lucista, Rhetorica est a Dialecticae: Quoniam ambae sunt de talibus quibusdam, quae cum snt communia i omnium est cognoscere,& nullius scientiae determinate. Ex quo etiam patet uocem me spis significare omnino suntl quod est idem ut diximus:& no,id quod ex ab
Ex multis igit quos supra dixit omnes alti cassi haec efficiunt, re uitatur his duab.
tacultatio. cx participat ipsis. alij uero propter habitu qui est ex cosuetudine, alia a casu. quae coclusio uidet accipienda prout deducti ex prima coclusione, quod omnes aliquo modo participat 5c ututur ambab. alioquin illa prima coclusio in hac obatio ne elle superuacanea. Satis em suisset,si dixisset: Omnes em uis ad certii quenda ter i minu Δ inquirere Sc sustinere die. si ex hac uoluisset deduci secunda coclusione uidelicet Quod ex multis alii casu haec efficiunt,alii propter habitum ex consuetudine. Item superuacanee posita fuissent ea ex quib. deducia suit prima coclusio. si recte colidereturnem etiam neganda est quin sit coclusio sequens ex precedentib.neces sariolatiociuin esset gratis accepta:ec superiora fuissent superuacanea. si cocluso utimma, Quod scilicet Rhetorica di Dialecitica poli ant redigi ad arte, posset seu ex haer i a ex neces iitate H praecedenti b. ut patet. Videtur ergo eisse cocialio,α probari sic: Quibus participant di utuntur omnes necesse est alios a casu his participare dc uti alios ex habitu propter consuetudine. Non enim fieti potest ut omnes habeant habitum, & sint scientes, quia idiotae non ututur ij sex habitu propter consuetudinem: ergo utuntur a casu. neq; rursus omnes sunt idiotae dc rudes sed aliqui sunt periti: ergo utuntur eis ex habitu propter consuetudinem. Sed Rheto m . . Uta ic. Participant aliquo modo,Ac utatur omnes. ergo necesse est alios his uti a casu, alios ab habitu propter consuetudinem. 5c licet dicat ex multis aliis facere haec, v pronome uidetur designare proximiora, uidelicet aliquos inquirere & sustianere orationem, di defendere de accusare: tamen propter rationes dictas intelliae cum est, ipsum designasse ea quae diximus, quatenus ex illis sequitur prima concit 1io,non quod uellet conclusionem secundam sequi sine aliquo medio ex illis uerbis: alioquin, ut diximus , omnia superiora essent superuacanea. Sed illa quibus inum ruralii casu alit ex habitu propter consuetudinem, possunt redigi ad certam uiam Rhetorica SDialectica sunt huiusmodi, ut probatum est: ergo possunt redisti ad certam uiam. Conclusione ponit in textu cum Minori: ioniam ut rom modo &e.
Deinde probat Maiorem: Sed illa quoru contingit considerare causam, quare ali quLutantur
174쪽
qui utantur eis a casu, dc aliqui propter consuetudinem ab habitu, possum redigi ad
certam uiam, quia illa causa erit certa uia. Sed redigere aliquid ad certam uiam, cirre digere illud ad artem: omnes enim dicut tale esse opus artis, id est ollicium, uidelicet redigere aliquid ad certam uiam. Rhetorica Dialectica sunt huiusmodi ergo redigi pol Iunt ad artem.
illud uero quod dicit, Tale autem omnes confitentur , Ecc. illud inquam uerbum Tale non debet referri ad uerba sine medio praecedentia, quia illa sunt probatio conclusionis paulo ante dictae,non conclusio sed debet referri ad conclusione quae erat, Manifestum est quod lisee possunt redigi ad certa uiam: quia redigere aliquid ad cer- tam uiam, est proprie officium artis. Et utres melius percipiatur, ord: nemus iteris rationem Aristotelis hoc modo enthymematice: Rhetorica ec Dialectica sunt ex comunibus quibusdam, dic. igitur omnes quodam modo participant ambabus rigitur aliqui participant ipsis a casu,& aliqui ex habitu, qui est ex consuetudine: igitur po Lsunt in certam rationem ac uiam redigi. etenim contingit causam speculari, qua tam
qui per consuetudinem quam qui a casu participant illis, quod uoluntas sequuntur. iis gitur potest redigi ad certa uiam & ratione,ut dictu est. Sed omnes cofitent hoc esse artis opus,ergo potest redigi ad artem: ergo non inaniter tractabimus ipsam. Primum aut antecedes habetur meo quide iudicio ex hoc, inionia ob hoc Rhetorica dicit similis in substatia Dialecticae, quia ambae sunt de talib. quibusda quς casnt comunia. omnium est cognoscere,&nullius scientiae sunt determinatae. Si igitur
Rhetorica dicit similis in substatia Dialecticae, quia est ex communi b. sicut est Dialectica est ergo ex communib.alio an no diceretur similis ipsi Dialecticae. 8c hoe psipi cuum est, quare Aristoteles acceperit hac propositione, quod Rhetorica est similis Dialecticae. nisi enim ita ordinemus di explicemus uerba Aristotelis, non satis con stat ut dictum est ad quid acceperit primam illam propositionem. rare si uolumus nos ita demum uidetur innuere Aristoteles redigere Rheto, ricam ad artem, id faciendum suscipimus,quod fieri potest. Non ergo nolier labor Orit inanis.contra quam putabant aliqui:&sic reiecta est prima calumnia. Ex quibus omnibus perspicue patet, Aristotelem nucupat se Rhetoricam artem,
quia poterat tradi certa uia: non quia esset habitus sactivus cia ratione uera, qui pro prie est ars. at lita quatenus certa quadam uia de ordine traditur, non negatur quin appellari possit nomine artis,improprie tamen.
Sed quςrat fortasse quispia que 'na si illa causa, quare alii casu fine nutum assequantur,accusantes uel defendetes: alii ex habitu ἴpter consuetudine, cuius quide cauta speculatio redigat illa ad certa uiam, ec sic ad arte. Dicere eise .pp ositiones .pbabiales quide, positis tribus generib. causaru, fieri potuit ut accommodarent unicui in generi: ut quae essent a prie generis deliberatiui,accomodarentur deliberat tuo:& qu.e demonstrativi, demonstrativo: 5c quae iudicialis, iudiciali, sicut fecit Aristoteles. ecita Rhetorica ad certam uiam redacta est, Sc per consequens ad artena. Q iod igitur diximus Rhetoricano esse arte, neq; scientia .no repugnat Aristotelis sentetiae, cu dixit ipsam esse arte quia no intellexit ipsam esses prie arte, sed comuniori uocabulo ita appellauit,ut supra demostrauimus. Atq; artis quide nomine id intelligi quod diximus, uidet ipseos edere,cii ait Persuasione uero aliae sine arte,alis L Rhet. artificiosis. Sine arte illas appello,quae a nobis no excogitatur,sed cu extra sint, alia ε ε
mutur: ut testes, cruciatus scripta. Artificiosas uero, ius ratione ec uia a nobis exco egitari possunt.lta pipsarum aliis uti oportet, alia inuenire. 4e Etenim uia qua traditur Rhetorica, est ut positis tribus generim. caiisara quae sunt fines, certo quoda ordine inueniantur propositiones accommodat s unicuit generi: sicut in Dialectica positis quatuor problematibus, inueniuntur propositiones a commodatae unicuiq; problemati Sc ita possunt dici inuent tuae. sECTIO V N DECI p .
SEd contra instaret aliquis: Si Rhetorica non est ars, neq; scientia, nem habitus a
ct iuus,non erit ergo honoratissima. Probatur consequentia: ria haec tantum dictitur honoratissima. Sed consequcs i. ibi t. est salsum,euertit enim illa Aristotelis uerba: Videmus enim honoratissimas faculta. tes sub hac et se,ut Rhetoricari Hrtem militarem, S eaconomicam.
175쪽
rsa E VER s. sING. CERTA M. Respoderem, Rhetoricam non esse honoratissimam suapte natura, ex sua sub stantia, quatenus eadem est quae Dialectica: quia est de communibus probabilibus, quae non sunt honoratissima. quod signiti cauit Aristoteles cum inquit loco superius a, citato in aliam occasionem: Q rapropter & Rhetorica ipse, di qui eam adepti sunt,
x uel ignorantia uel arrogantia, uel aliis causis quibus homines perturbantur, ipsius si quoque Civilis potestatem consecluuios esse arbitrantur. Particula enim Dialecties xi qusdam ac similitudo ut principio diximus.Neutra enim earum de re determinata, , , quomodo se habeant, scientia est: sed facultates quaedam inueniendorum sermonu. Qitibus uerbis apertissime redarguit Rhetores eos, qui propter superbia re alias causas quas ibi commemorat salso iactabant Rhetoricam elle ciuile cum lsit tame, ut inquit ipse,particula Dialecticae quaedam di similitudo,cuiusmodi non est ciuilis. At uelo quatenus eadem adiuncta est materie ciuili quae est honoratissima summus
ipsi quom tribuitur honos di dicitur esse sub Politica: quippe quae incumbit ad per
suadendum in materia ciuili iusta & honesta qui fiunt fines Poliueae, ut in i lib. dixi- ct v mus de arte militari. Quod idem sic ostedit Aristoteles: Vtilis autem Rhetorica est,
, , tum quia uera 5c iusta meliora secundum naturam sunt, quam contraria:ita ut nisi re
is cste ac probe iudicia fiant necesse sit uinci quod uituperatione dignum est. Ex his ergo quae dicta sunt,perspicue patet, nos non eise pugna tia locutos, quod dixerimus Aristotelem posuit se illam propositionem, quod ultetorica sit -- , Dialecticae , ut ostenderet ipsam poste redigi ad artem: & postea negauerimus eam esse proprie artem. Haec enim ostendimus inter se non pugnare. Dissoluta ergo est Prima quaestio. Ad eius confirmatione quae subiungebatur, concedimus, Aristotelem inscripsisse ipsam artem, sed non intellexisse proprie, sed eo modo quo diximus. ram rem 1ei licet, quod non sit proprie neq; scientia neo ars,uidetur innuisse Aristoteles i. Poster. cap. i. ubi cum dixisset, omnem doctrinata omnem disciplinam seri ex prae D, , stenti cognitione, subiunxit: Manifestum autem est speculantibus in omnibus. Ma
, , thematicae enim scientiae illo comparantur modo,& quaeq; caeterarum artium. Simi, , liter autem*circa orationes quae per syllogismum,di quae per inductionem. utre a, enim per prius nota faciunt doctrinam:hae quidem accipientes,tan a notis .illaeue , , ro monstrantes uniuersale, perid quod manifestu est singulare. Similiter aut & Rho, , toricae peisuadent. aut enim per exemplum,quod est inductio: aut per enthymema,
, ν quod quide est syllogismus. Ex his enim uerbis colligitur,ipsum non posuisse Rhetoricam & Dialeciticam ne* sub scienti js, nem sub artibus, alioquin eas no seorsum
enumerassetisicut non numerauit aliquam aliarum scientiarum uel artium. no enim co sentiebat rationi,si erat artes , ut seorsum eumerarent, cu generali coprehensione coprehensae fuissent: praesertim cu nulla maior ratio esset unius artis quam alterius. Et ita cocedimus, ipsum aliquado nucupasse Rhetorica scientiam, sed comuniori uocabulo quippe cu aperte negauerit,ut patet ex superioribus,ipsam esse scientiam.
Ad id uero quod subiugebatur, sequi ut Aristoteles sine causa bis de cadere scripsisset siquide Rhetorica esset ide in substantia qupd Dialectica: dicimus hoc quidesequuturu fuisse si eodemodo his de Dialectica tractasset.Sed cu no eode modo tractauerit, negamus ex eo sequi quicqi absurdi. Quod aut non eodemodo tractauerit, ex eis quae in superiorib. dicta sunt colligitur. Dictu est em, Dialectica esse acco modatam quatuor problematib. ut problemati de accidete, de genere, de proprio, ec de definitione quae coplexu suo omnes facultates cohibet ec cotinent.Eade accomodata est seorsum materiae ciuili, quod haec materia esset ualde turbuleta, atq; eius. modi in qua sitidie uersandu nobis esset,& sic ad materia ciuile translata nucupata estulaetorica. id* no ab re factu est,ut quae facultas erat uniuersaliter omni materis a comodata uni cuida sigillatim qua maxime indi3eremus,applicaret. Atta ita quide Dialectica ex ea parte quatenus ciuile materia subiecta habet, de qua tractat in Rhetoricis aliquo modo diuersa est a seipsa:quatenus est uniuersalitersumpta,de qua tractatu fuit in Top. ex quo intelligis,no eode modo his de ipsa scripsisse Aristotelem. Elatia. Quod uero adiungebas,Aristotele posuisse differetiam inter Rhetorica & Diale, , ctica,quia dixit Dialectica Pcedere ex eis quae uident ii su indiget ratione Rhetori, , ea uero ex iis quibus solemus uti in deliberationi b. ec cosilijs. Dico,uera esse hane differentiam:
176쪽
disserentiam: sed eam accidere ratione eius applicationis qua modo diximus. in sua
tamen substantia easdem esse ambas. di breuiter dico,quascunt differentias Aristoteles statuit aut statuere potest inter Rhetoricam ec Dialecticam,nasci omnes ratio ne materiae ciuilis, lipsa Rhetorica est accommodata. Nam quod Rhetorica utatur enthymemate 5c exemplo, no autem syllogismo ec inductione, hoc fit, quia in materia ciuili refertur ad eos qui audiunt. Non nega mus tame, quin ipsa Dialeetica ad materiam ciuilem traducta, possit etiam dici Di lectica:sed tame usus obtinuit,ut maxime diceretur Rhetorica. sicut rursus ipsa Rhe
torica, applicata quatuor illis problematibus dici pollet etiam Rhetorica, quanquat unc proprie dicitur Dialectica.Nihil igitur uidetur obstare, quin illa sint uera quae a nobis dicta sunt, quod Rhetorica ec Dialectica sint eaedem in substantia, differant
uero aliquo modo ratione materiae cui ap plicantur.
Quod addebatur, eas differre aliqua materia quae esset ipsarum substantia, ergo differre substatuta: hoc argumento mulis meo quidem iudicioὶ decepti sunt. Sed
nos respondemus negantes id quod antecedit.
Ad probationem uero dicimus, ide eme persuasibile quod probabile, ec nihil intereme inter illas. quod quidem ex multis Aristotesis locis, di ex ratione ipsa colligi potest. Etenim Aristoteles i. Rhet cap. t. ostendens ex quibus ipsa Rhetorica proce , Mes.λdat:Nem, inquit, Rhetorica utim quod cuim probabile est cosiderabit, ut puta quid O Socrati aut Hippiae,sed quid talibus, ueluti ec Dialectica. Et paulo post: Contin- ι .git autem syllogizare oc colligere, alia quidem ex eis quae prius syllogismo collecta cel unt,alia uel o ex eis quae sillogisimo quidem non sunt collecta, syllogismo tamen in- ι .digent, quia non sunt probabilia: quem necessario huiusmodi sunt, ut ea iudex prΟ- . . pter prolixitatem simpliciter enim est e supponitur non bene consequatur: quaeda . . non persualibilia,quoniam non sunt ex concessis,nec ex probabilibus. e.
Quibus uerbis perspicue patet.ipsum dixime Rhetoricam proficisci ex probabili. hus.Necessitas igitur cogit,ut idem sit probabile quod persuasibile: alioquin salsum
est et,quod Rhetorica argumentaretur ex probabilibus.
item, idem syllogicnus qui est Dialecticus proprie est Rhetoricus: ergo necessieest idem esse probabile quod persuasibile. Probatur consequentia: Quia si probabile Sc persuastbile essient diuersassylloginmus dialeicticus ec rhetoricus essent diuersi. Vnus enim esset ex probabilibus, alter ex iis quae non essent probabilia. Id quod antecedit probatur ex uerbis Aristotclis i. het. p.r. ubi ait: Voco igi/ x.R'ret. tur dialecticos ec rhetoricos syllogismos, eos quorum locos dicimus. hi autem sunt qui communiter de iustis, physicis, ciuilibus, oc de multis specie di Terentibus sunt: . ueluti uiatoris ec minoris locus. non enim ex hoc magis ratiocinari, uel enthymema ι inferre poterimus de iustis aut physicis,quam de quocunm alio quamuis haec specie differant. Propria uero, quaecunq; ex ijs sunt quae circa unamquant speciem ac ge- e anus propostionum sunt. Sunt enim propositiones de physicis ex quibus nec enthy- . . mema, nec syllogismus de moralibus est. 8c de his aliae, ex quibus no erit syllogis in is .ede physicis: eodem cp modo de caeteris. 8c illa quide nullo in genere facient pruden- . . tem cum non sint circa subiectum ullum. ex ijs uero si diligentius quispiam proposi . . tiones deligat,facit ignorans aliam quam dialecticam ac rhetoricam scientiam. Nam . .n principia forte habebit, non amplius Rhetorica uel Dialectica, sed illa erit cuius . . principia possidebit. ea Hinc enim colligi manifeste uidetur,omnem syllogismum, S omne enthymema, esse uel ex communibus,uel ex propriis. Si ex propriis sit,non pertinere necp ad Dialeci leam, neq; ad Rhetoricam sed ad eam facultatem cuius sunt principia.& qui putaret eiusmodi esse syllogismum dialecticum ec rhetoricum, hunc iacturu esse ignorantem aliam quam dialecticam ec rhetoricam scientiam. Sin autem sit,ex commuis
nibus esse dialecticum N rhetoricum: ergo no poterit dari aliquis syllogismus qui sit ex com munit, quin idem si dialecticus ec rhetoricus. Ita* ide erit syllosismus dialecticus S rhetoricus:ergo ide est probabile quod persuasibile. alioquin heri posset ut daretur syllogismus dialecticus qui n5 esset rhetoricus. 8c cotra quia syllogismus exprobabilib. esset dialecticus, ec non rhetoricus: oc rursus syllogismus expersuasibilia
177쪽
hus esset rhetoricus, non dialecticus. Qiare manifeste sequitur, probabile esse idem quod persuasibile:id quod nos planum iacere institueramus. Confirmatur item sic iste locus, de quo magis uidetur inesse,& non inest:ergo de quo minus est probabile. Syllogismus rhetoricus fit ex hoc loco,ut patet ex uerbis Aristotelis modo citatis: ergo sit ex probabilibus: ergo non differta Dialectico . eo quod alter sit ex probabilibu alter ex persuasibilibus,ergo probabilia ec persuasibi lia non sunt diuersa. Quod autem dico de hoc loco, dico de omnibus locis commuis nibus probabilibus. Item communia quae ad nullam scientiam pertinent, sunt probabilia:persuasibilia sunt comunia,qus ad nullam scientiam pertinent. Haec clara est ex desinitione Rhe, toticae. Ergo persuasibilia sunt probabilia:& breuiter,nisi ita esset, euerterentur omisnes Aristotelis auctioritates: quas protulimus ad ostendendum Ichetoricam ec Di te sticam easdem esse in substantia, in quibus suit definitio utrius*. Praeterea hoc idem sic probat uti Verisimile est probabile. Haec licet ex se perspiacua sit tamen uidetur ita confirmari possie: rod uidetur omnibus uel pluribus uel sapientioribus est probabile. Verisimile est illud quod uidetur omnibus, uel plurib. ecc. alioquin non esset uerisimile. Ergo uerisimile est probabile. Sed persuasibile est uerisimile:ergo & probabile. Probatur minoriquia quod non est ueritimile. noest persuasibile. nam hominibus non persuadentur nisi ea quae ipsis uidentur uerisimilia: siquidem quae non uidentur uerisimilia, uidentur falsa: 5c quae uidentur falsa non faciunt persuasione.Etenim ex eis quae sunt uel apparent salsa non fit neq; sciet Lia,necp fides:& per consequens,nem persuasio. Ex his omnibus patet,dii soluta esste quaestione illa, aluod Rhetorica ec Dialecti ea differrent substatia quia differebat materia,que erat persuasibile ec probabile.Etenim ostensum est,utrunm esse idem. Ex quo efiicitur, Dialectica & Rhetoricam easdem esse in substantia. iod quidem est illud quod nos asseruimus. Q iod praeterea dicebatur, Rhetoricam oc Dialectica habere fines diuersos,ergo& ipsas differre inter se: negamus id quod antecedit. Etenim dicimus persuasione&opinionem idem esse, ec nihil interse differre:quod quidem multis colligi potest dipraecipue ex eis quς dicta sunt. Sic uero probari licet: Ambae oriunt ex eisde omni no principus,ergo sunt eaedein. Cosequentia perspicua est. Antecedes confirmat: quia ambs ex eisde oriuntur,pbabilibus communi b. ut ex hoc loco comuni, De quo minus uidetur inesse &inest,ergo de quo magis. dc ita de aliis: ergo oriuntur ambae, Rhet. L ex eisde omnino principijs. Probatur id quod antecedit ex uerbis Aristotelis. qui dixit, Syllogismos factos ex locis comuni b. esse rhetoricos di dialecticos. nam optimo dithuasio oriunt ex huiusmodi syllogismis,ergo ex iisde probabilib.comunibus. Ite habere sde de aliqua re,est habere opinione de illa. ut insta ostedemus ex uerbis Aristotelis.Sed habere psuasione de aliqua re,est de illa fide habere: asuasi em noeiliemus aliqua re sic se habere nisi fide haberemus ita esse: ergo habere persuasione de aliqua re esit habere opinione de illa. Ex quo efficit, per alione esse opinione ecs vcl. econtrario. Item,Finis Rhetoricae est opinio, ex uerbis Aristotelis 3. Rhet. p. ti,, ubi ait Nam & de eloquutione tardius acceptum uidetur,quod paru honeste esiet u, , recte examines. Sed tamen cum Rhetorica eluam perceptio ad opinionem spectet, , , non quὀd rectuse habeat, sed quia necessarium, no est negligenda. At eiulae costat, ν finem esse persuasionem: ergo nihil interest inter opinionem oc persuasionem. x.Derama. Confirmatur idem etiam ex iis quae 2.De anima, exi. isI. dicit Aristoteles,loques text. sm de phantasia:At uero nec uera semper dicetium, neq; una erit, ut scientia aut intello,, eius: est enim phantasia dc uera 5c salsa .relinquitur ergo. uidere si opinio siti sit em ec, , opinio &uera ec falsa.Sed opinioni quide inhaeret fides:non em cotingit opinante, , de quibus uidetur, non credere. Bestiarii aut nulli inest iides, phantasia aute multis., , Amplius, si omnem opinionem sequitur fides, fidem aut suasum esse, suasonem aut , , sequitur ratio. Restiarum autem, quibus phantasia inest quidem,ratio uero non. ribus uerbis perspicue patet eum qui facit Opinionem,iacere fidem:&qui iacit fidem facere persuasionem. ergo si Dialectica iacit opinionem ex sententia Aristotelis sequitur eam facere persuasionem. non ergo seiunguntur Dialectica ec Rhetorica fine quia una faciat opinionem,altera persuasionem.
178쪽
cx quibus postmodum sequitur, persuasi onem es Ie idem quod est opinio, uel
qui ambo ad se inuicemnon enim contigit esse persuasum,de quibus non credimus: ' neque contingit credere ea quae non opinamur ita esse , de quorum non habemus
sECTIO DUODECI p .ERat alia quaestio, qua sic arguebatur: Omnis trabitus intellectus aut est specula- s. - . i.
tiuus,aut activus aut factivus.Rhetoricaec Dialectica sunt habitus intellectus, ii. Me M . sunt enim de propositionibus uniuersalibus di communibus: ergo sunt uel specula riui habitus uel activi,uel iactivi. Si speculatiui,sunt scientiae:siacsiui, attinent ad prudentiam, ec sunt generis determinati.eara enim finis erit actio. Si factivi, sunt aries: ergo perperam negatum fuit, eas esse neq; scientias,nev artes. Respondemus,uerum esse id quod diximus. nam propositio illa quae contra pro lata est,debet intelligi de habitibus intellectus quibus seinper uerum dicimus: non de eis quibus fallimur: opinio uero Sc existimatio in eo genere sunt, ut ipsis salii pecsimus lacui declarauit Aristoteles ijs uerbis . Sunt autem ea quibus anima asiirmado σ Ethla. . di negando uerum dicit, numero quint. haec enim sunt:Ars,Scientia Prudentia,M UI ientia ec intellectus. nam existimatione oc opinione fieri potest ut mentiamur. t r. Poster. cap. ult. Cum autem mentis habituum, quibus uerum perspicimus, a Post.ηθ. quidam ueri perpetuo sint, ut intellectus de scientia: quidam interdum falsum susci, Pian ut opinio A ratio,& ea quae sequuntur. Ex his patet, Aristotele numerare mentis habitus eos tantum, quibus semper u rum dicimus itaq; Dialectica 5c Rhetorica licet ex probabilibus proficiscantur, riussant uniuersalia, re ideo ad intellectum attinent:tamen non sunt neq; mentis cotcmplativae habitus neq; activae, neq; effectivae, quia generant opinionem 5c existima. tionem quibus seri potest ut saepe mentiamur. Hoc idem confirmatur ex Aristotele i.Topic. p.8. quo in loco haec protulit ver p. .ha: auaedam enim problematum utile est scire soldui ad eligendum uel fugiend um Ut, Vtrum uoluptas sit eligenda, uel non. Q raedam autem ad sciendum tantum:ut, 'Vtrum mandus sit aeternus, aut non. Q raedam aut ipsa quide per se ad neutria hori adminiculantia aut sunt ad aliqua talium: plurima enim ipsa propter se quidem non uolumus cognoscere,sed aliorum gratia ut propter haec aliquid aliud cognoscamus. UQuibus uerbis uidetur apertissime indicare, Dialecticam comprehendi sub tertia specie problematum, quae non sunt sui ipsorum dratia, sed causa exercitationum,uel colloquiorum,uel primorum principiorum in singulis disciplinis. Q iod etiam colligi posse uidetur ex iis quae in eodem i.TOpi cap. r. dixit, po- t. p. anens utilitates ipsius Dialecticae.inquit enim: et ad secundum autem philosophic disciplinas quoniam potetes ad utraq; dubitare facilius in singulis perspiciemus ue, rum & falsum. Hoc idem perspicuum est ex reliquis utilitatibus, quas narrat affer, re Dialecticam. Q sod item confirmatur ex ri. cap. eiusdem primi Topic. quo in loco ita scriptum l. Tolia . reliquit: Sunt autem ut fisuraliter sit complecti propositionum 5 problematum partes tres. nam aliae sunt Ethicae propositiones, aliae Physicae, aliae Logicae. Ethicae autem sunt huiusmodi,ut Virum oporteat parenti b. magis quam legibus obedire,si
diisentiant. Logicae uero, ut Virum contrariorum eadem est disciplina, uel non.Phy sicae autem, Utrum mundus sit aeternus, uel non.Similiter autem ec problemata.
Ex ijs enim uerbis aperte mihi colligi uidetur, Dialecticam comprehendi sub tertia specie illorum problematum quae dicuntur adminiculantia. Etenim problemata dialectica esse ex communibus probabilibus, quae ad nullam scientiam attinent, ita constat ex uerbis ipsius Aristotelis, quemadmodum ex iis intelligi potest quae a nobis in superioribus dicita sunt, ut nihil in eius doctrina meo quidem iudicio) possit
esse magis perspicuum. Logica uero problemata esse ex comunib. declarat ipse cum in hoc text. proxime citato, S affert exemptu Logics propositionis: ut, Vti u contrarioru ea de sit disciplina,vel non.haec enim fiunt communia: tum etiam sexcentis alijs locis, ubi rationes ex comunib.appellat Logicas. It perspicuum est exi. Poster.cap. is.quo in loco cu ostd ι Post in
cistetrationib.comunibus in praedicatis per seno esse procesium in infinitii addidit 'Logicae
179쪽
ix Logici quidem igitur ex his utiq; aliquis credere possiet, de eo quod diistum est: Α-γi lytice autem manifestum est per liaec breuius, quod nem sursum ne deorsum infii m raedicantia continsit elle in demonstrativis scient ijs,de quibus intentio est. Manifestum ijs plane uerbis est, eum proprias rationes appellasse eas quae conuenirent demonstrativis scientiis, de quibus in illo libro erat ut ipse ait intentio: Logicas uero, eas quae essent ex communibus, de non ex proprijs illius facultatis. Ratio εnes autem ex communibus esse dialecsticas. Perspicuum etiam est ex uerbis Aristotelis i. Rhet. quae supra citauimus, quὁditem ostendimus ec in nostra institutio ne, de in multis aliis locis, at P in ly. lib. ostendemus clare ex s. cap. a. de Generatione animalium, ad quae loca lectorem rerjcio.
Cum igitur per Logica problemata Aristoteles necessari θ intelligat ea quae prius
adminicularitia nuncupauerit, alioquin non essent tria genera problematum , sed
quatuor ilia enim Logica problemata non poste referri neque ad primam speciem Problematum, neque ad secundam, perspicue patet ex textu citato, ubi Arilioteles separat problemata quae non sunt sui ipsorum gratia, di adminiculantia dicuntur ab iis quae utile est scire ad eligendum uel fugiendunii aut adsiciendum tantum 5c cum problemata dialectica luit Logica, in dubium cane uenire non potest, quin probi mala dialeelica sint adminiculantia. rod item ex eo intelli pilicet quia nisi problemata quae proprie sunt diale istica, essent adminiculantia, uarie distulte diuitiiset Aristoteles problemata in illas tres species. Etenim nulla alia problemata pollent dici adminiculantia praeter ilia: quando quidem problemata uel sunt ex propriis,uel ex comunibus. Problemata exproprijs non sunt adminiculantia, propterea quod singula eorum pertinent ad eam facultate cuius sunt propria .sicut declaratum fuit in superiori b. ex i Rhet. cap. r. ec sunt gratia illius facultatis necessitas igitur cogit,ut problemata ex communi b. sint illa quae asminiculantia sun r.ec gratia alterius: propterea quod nisii essent ad alias facultates ad miniculantia nullam curam,nullum laborem sumeremus, ut illoru cognitione consequeremur. ital est icitur, ut communia sint adminiculantia. ec cum Dialeelica sit ex communi b. ergo est ex adminiculantibus: erso non est nem mentis opera uuae,ne pnientis contemplatiuae. quod est id quod probare institueramus. Sed statim diceret aliquis, Ex hac tua ratione uidetur quidem sequi, Diale sticam non esse neq; mentis activae, ne P contemplatiuae. Sed non sequitur, ipsam non esse mentis effecistiuae, quia Aristoteles no ponit inter problemata dicta niti illa quae sunt activa ec contemplativa. omisit enim esse istiua, ut patet legenti b. eius uerba. inare ex hae ratione non habebis, Dialecticam non esse mentis effectivae. Praeterea instare posset quispiam,salsam esse ex nos ira etiam sententia, quod inpostrema ratione assumpsimus. dari enim praeter Dialectica θc communia problemata quaeda alia problemata quae sint adminiculantia, ex eis patet quae scripta reliquimus . Apolπ- in . Apologiae lib. Seei. i. quo in loco respondentes rationibus contra libellum no- M- . strum allatis a celeberrimo praeceptore meo Ludovico Buccaserreo, ita diximus: , , Propterea cum inuenta sit Logica non sui sed alterius gratia, ut etiam ex ipsarum seni. p. tentia liquet, & i. Topici lib. ubi diuidit Aristoteles problemata, ut o a nobis ostem, , sum est in Commentario, & hoc etiam libro ostendetur, non potest esse scientia. Ex , , his igitur uideri nos sensisse, Aristotelem complec ii Logicam sub problemate quod est alterius gratia quod plane idem est quod problema adminiculans.& cum hec sa- cultas ex eis quae disputauimus, ct in prooemio Institutionis nostrae, di in Commemtario. ec in Apologia. non sit minus distinista a Diale silea, quam Mathematica ecprima Philosophia, 5c Physica: plane sequi, ut dentur aliqua problemata quae nonum
diale 'ica ne* communia, ec tamen sint adminiculantia, ex nostra etiam sententia. id uero nihil aliud elia, quam idem affirmare,di idem negare. - sECTIO DECIMA TERTIA. Aeterum quoniam rationes a nobis allatae, uidentur nobis ueritatem concludere . consentaneum est. Ut ad oppositas respodeamus. Quare ad primam discimus. Aristotelem sub prima specie problematum complexum esse problemata mnia quae diriguntur aa opus, alioquin mancus οἱ mutilatus suisset in enumeratio. ne ipsorum
180쪽
ne ipsorum problematum: praesertim cum eadem ratione quae est ratio finis, probie- 'mata effectiva seiungantur a contemplati uis di adminiculantibus: qua Nactiva ab 'istis ipsis.nulla igitur ratio probabilis mihi dari uidetur, qua potuerit Aristoteles si ne reprehensione omittere problemata effecti tua: quandoquidem ipsa quoque sint ex se utilia ad faciendum uel non faciendum, sicut activa iunt utilia ad eligendum Uel fugiendum,& contemplativa ad sciencium. Quare si uolumus ut debemus Ari stotelem primum omnium magistrum tueri ec defendere,cogimur mea quidem sententia dicere ipsum per illa uerba inraedam enim problematum utile est scire solum ad eligendum oc sugiendum designasse problemata omnia quae sunt gratia operis, siue illud opus esset actio .siue factio. Atque hic dicendum est,illum communiori uocabulo acceptisse eligere Sc sugere, quae quodam modo magis proprie conueniunt Problematibus activis, ut indicauit ipse multis in locis, quorum satis erit afferre illum sexti Ethicorum cap.secundi ubi ait: Quapropter non absque mente ec intelle- o Eibis...etu, neque absque morali appetitu est eleelio. 8c hoc non est praeter eius consuetu. ει dinem,abutitur enim saepe hominibus. Vel dicedum est, quod expressit a stiva problemata,propter eorum excellentiam in comparatione ad sectiva: signi licas tamen . tacite, ec compleetens simul omnia quae diriguntur ad opus. Quod tortasse intellexit in undecimo capite superius a nobis citato, cum dixit .Et aliae sunt Ethicae propo- ς ε sitiones, aliae sunt Physicae, aliae Logicae. Per Ethica enim problemata, cogimur κε intelligere omnia quae diriguntur ad opus: alioquin ea quae diximus sequeremur absurda. quae cum de tanto philosopho non sint concedenda, dubitare non possumus, quin ea quae diximus,ueritati de Aristotelis sententiae consentiant. Neque uero haec interpretatio uerborum Aristotelis, quam adhibuimus, talis est, ut ex ea quispiam nisi mea me fallit opinio admiratione allici debeat, propterea quod cogimur idem dicere de illis uerbis quae ad hunc modum scripta reliquit primo Poster.cap. primo:Manifestum est autem,Sc speculantibus in omnibus. Mathe. in .umaticae enimicientiarum per hunc modum a ccedunt, ec aliarum unaquaeque artium.
Similiter autem 5c circa orationes quaeque per syllogismos, ec per inductionem, ec quae sequuntur. Nisi enim per mathematicas intellexisset etiam primam philosophiam, ec naturalem philosophiam, exprimens tantum illas in quibus maxime pro prie est scientia: uel nisi per artes intellexisset etiam dictas scientias, sumens nomen artis communiori uocabulo, mancus suillet. Etenim non praestitisset quod praestare debebat,& promiserat cum dixit Manifestum est autem, ec speculantibus in omni .hus. negare enim potuisset aliquis, primam Philosophiam, ec naturalem philosio. pluam sacere scientiam ex prae istenti cognitione: S ita probatio Aristotelis nullam uim habuisset. Quare cogimur dicere, ut diximus, uel ipsum sub mathematicis complexum esse dictas scientias,ec nominasse tum mathematicas per excellentia: uel acceptilia nonae artis improprie θc comuniori uocabulo, ut mos est ipsius. Quod cum ita sit, nemini uideri debemus aliena ab eius doctrina protulisse, cum diximus ipsum sub prima specie problematum uel complexum suisse etiam problemata efie- istiua, oc ita accepisse eligere ec sugere communiori uocabulo: uel haec expressisse propter eorum excellentiam ad enectiva problemata, significans tamen illa etiam tacite,quia & ipsa scuta 'stiua diriguntur ad opus. Eodem modo interpretandum ui detur, cum nominauit Ethica problemata: oc ira priori quaestioni satisnetiim esse
Ad alteram respondemus, nos uoluisse dicere in quarto Apologiae nostrae, cum .. Apolog. diximus,Logicam non esse inuentam sui gratia sed alterius, ipsam non esse contemplativam, quia contemplativae fiunt se ij psarum gratia: etenim sunt propter scire tantum. Facstiuae autem sunt gratia operis, ita non uidentur habitus illi esse sui pso rum gratia, sed operis. atque hoc esse uerum, ex eo liquet, quod ex illo dirio intulimus , Logicam non esse scientiam. mram consequentiam collegimus ex multis A ristotelis locis sed praecipue ex secundo Ethicorum cap.secundo,ubi ait Cum igitur x.Eihic praesens opusnon contemplationis gratia fiat, quemadmodum caetera non enim ut sciamus quid sit uirtus, nam sic nulla eius seret utilitas: sed ut boni simus, perstri tamur necessarium est de acti bus uidere,qualiter agere eos oportet.